Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Suwałkach

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 17 czerwca 2020 roku

Sąd Okręgowy w Suwałkach I Wydział Cywilny w składzie następującym:

Przewodniczący	SSO Aneta Ineza Sztukowska
Protokolant	starszy sekretarz sądowy Katarzyna Łempicka

po rozpoznaniu w dniu 17 czerwca 2020 roku w Suwałkach

na rozprawie

sprawy z powództwa D. H.

przeciwko Skarbowi Państwa - (...)zastąpionemu przez Prokuratorię Generalną Rzeczypospolitej Polskiej

o zapłatę

I.  oddala powództwo;

II.  odstępuje od obciążania powódki kosztami procesu należnymi pozwanej;

III.  przyznaje od Skarbu Państwa –Sądu Okręgowego w Suwałkach na rzecz adwokat K. M. prowadzącej kancelarię adwokacką w S. kwotę 7.200,00 zł (słownie: siedem tysięcy dwieście złotych 00/100) powiększoną o należny podatek VAT, tytułem wynagrodzenia za pomoc prawną udzieloną powódce z urzędu.

SSO Aneta Ineza Sztukowska

Sygn. akt I C 542/19

UZASADNIENIE

Powódka D. H. w pozwie skierowanym przeciwko pozwanemu Skarbowi Państwa - (...)domagała się zasądzenia na jej rzecz kwoty miliona złotych tytułem zadośćuczynienia za niezgodne z prawem działanie tego Sądu.

W uzasadnieniu żądania powódka wskazała, iż Sąd Rejonowy w Olecku, pomimo wydania w dniu 30 maja 2012 r. orzeczenia kończącego postępowanie w sprawie o rozgraniczenie (sygn. akt I Ns 275/05), w którym to ustalono, iż brakujące koszty sądowe (w szczególności w postaci wydatków na korespondencję i opinie biegłych) ponosi Skarb Państwa, nadał w dniu 21 grudnia 2015 r. klauzulę wykonalności wcześniejszemu postanowieniu z dnia 26 listopada 2007 r. wydanemu w trakcie tegoż postępowania, w którym to postanowieniu nakazano pobrać solidarnie od powódki i jej męża na rzecz Skarbu Państwa – kasy Sądu Rejonowego w Olecku kwotę 750,00 zł tytułem brakującej zaliczki na wydatki. Powódka zaznaczyła, iż takim niezgodnym z prawem działaniem pozwany przyczynił się do znacznego pogorszenia jej stanu zdrowia (głęboka depresja) oraz niesłusznego zajęcia kont bankowych przez komornika, co ograniczyło rozporządzanie jej majątkiem. Stąd też – zdaniem powódki – powództwo winno zostać uwzględnione.

W odpowiedzi na pozew pozwany Skarb Państwa – (...)wniósł o oddalenie powództwa oraz zasądzenie na swoją rzecz kosztów procesu według norm przepisanych.

Argumentując swe stanowisko w sprawie pozwany zaznaczył, iż postępowanie egzekucyjne zainicjowane przeciwko powódce zostało na jego wniosek jako wierzyciela umorzone niezwłocznie po otrzymaniu informacji o uchyleniu przez Sąd Okręgowy w Suwałkach postanowienia w przedmiocie nadania klauzuli wykonalności co do brakującej zaliczki na wydatki. W toku postępowania egzekucyjnego nie doszło przy tym do wyegzekwowania żadnych kwot, zaś wszelkie związane z nim koszty poniósł wierzyciel. Tym samym powódka D. H. nie doznała szkody w rozumieniu art. 417 § 1 k.c., a wszczęcie postępowania egzekucyjnego nie było wynikiem bezprawnego działania bądź zaniechania działania, gdyż podstawą skierowania zlecenia egzekucyjnego był tytuł wykonawczy, który na dzień wszczęcia postępowania egzekucyjnego był tytułem istniejącym.

Odpowiedź na pozew w imieniu pozwanego złożyła również Prokuratoria Generalna RP, w której to domagała się oddalenia powództwa w całości oraz zasądzenia na swoją rzecz kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Motywując swoje stanowisko w sprawie, Prokuratoria Generalna RP w pierwszej kolejności podniosła zarzut przedawnienia wynikający z art. 442 ¹ k.c., wskazując, iż licząc bieg terminu roszczenia przysługującego rzekomo powódce nawet dopiero od dnia umorzenia postępowania egzekucyjnego zainicjowanego przeciwko niej przez pozwanego (tj. od 02.06.2016 r.) roszczenie to uznać należałoby za przedawnione albowiem pozew w sprawie niniejszej do Sądu wpłynął dopiero dnia 01.07.2019 r. Niezależnie od powyższego Prokuratoria Generalna RP żądanie pozwu zakwestionowała też tak co do zasady, jak i co do wysokości. I tak, Prokuratoria Generalna RP zaakcentowała, że przypisanie pozwanemu odpowiedzialności deliktowej w sprawie niniejszej wymaga wykazania przez powódkę trzech elementów: a) szkody, b) zawinionego działania pozwanego jako sprawcy owej szkody i c) związku przyczynowego pomiędzy szkodą a zawinionym działaniem pozwanego. Tymczasem powódka nie wykazała szkody, jaką rzekomo poniosła w związku z wydaniem przez Sąd Rejonowy w Olecku postanowienia w przedmiocie nadania klauzuli wykonalności. Brak szkody zaś – jak podkreśliła Prokuratoria Generalna RP – wyklucza istnienie normalnego związku przyczynowego. Dalej, Prokuratoria Generalna RP zaakcentowała, iż odpowiedzialność wynikająca z wydania wadliwego orzeczenia sądowego wymaga wykazania oczywistych błędów sądu, spowodowanych rażącym naruszeniem zasad wykładni lub stosowania prawa i nie może być wywodzona z jedynie „zwykłego” naruszenia prawa. W szczególności, podstawy roszczeń odszkodowawczych nie może stanowić orzeczenie nieprawomocne, skorygowane następnie przez instancję odwoławczą, a taki właśnie charakter miało orzeczenie, z którego wydaniem powódka łączyła powstanie po swojej stronie szkody. Końcowo zaś, Prokuratoria Generalna RP podniosła, iż nawet, gdyby powództwo ocenić jako usprawiedliwione co do zasady, to i tak jest ono wygórowane, a powódka nie wykazała, w jaki sposób wyliczyła wartość dochodzonego zadośćuczynienia i nawet nie uprawdopodobniła wysokości szkody.

Odnosząc się do zarzutu przedawnienia, powódka wskazała, iż jest on nieuprawniony albowiem dopiero z chwilą opuszczenia szpitala psychiatrycznego w dniu 21.07.2016 r. powódka uzyskała wiedzę o wydaniu orzeczenia uchylającego postanowienie Sądu Rejonowego w Olecku w przedmiocie nadania klauzuli wykonalności co do brakującej zaliczki na wydatki i umorzeniu postępowania egzekucyjnego wdrożonego przeciwko niej w oparciu o ww. postanowienie. Dopiero od tej daty więc można mówić o rozpoczęciu biegu terminu przedawnienia jej roszczenia.

Sąd ustalił, co następuje:

W roku 2005 przed Sądem Rejonowym w Olecku, za sygn. akt I. Ns. 275/05, zawisła sprawa z wniosku D. H. i A. H. o rozgraniczenie. W sprawie tej, na skutek wniosku wnioskodawców, wyżej wymieniony Sąd postanowieniem z dnia 24 maja 2006 r. zwolnił D. i A. małżonków H. od kosztów sądowych częściowo, a mianowicie od wpisu od wniosku w całości i od wydatków w zakresie kwoty powyżej 1.500,00 zł; w pozostałym zaś zakresie wniosek został oddalony. W dalszym toku postępowania zaś, a mianowicie prawomocnym postanowieniem z dnia 26 listopada 2007 r. Sąd Rejonowy w Olecku nakazał pobrać solidarnie od wnioskodawców D. H. i A. H. na rzecz Skarbu Państwa (kasy Sądu Rejonowego w Olecku) kwotę 750,00 zł tytułem brakującej zaliczki na wydatki związane z wynagrodzeniem biegłego (dowód: postanowienie Sądu Rejonowego w Olecku z dnia 24 maja 2006 r. w sprawie I. Ns. 275/05 k. 66-69, postanowienie Sądu Rejonowego w Olecku z dnia 26 listopada 2007 r. w sprawie I. Ns. 275/05 k. 70-71). Kwoty tej małżonkowie D. H. i A. H. w toku sprawy I. Ns. 275/05 nie uiścili (bezsporne).

Sprawa sygn. akt I. Ns. 275/05 Sądu Rejonowego w Olecku, w I instancji, zakończona została postanowieniem wydanym przez tenże Sąd w dniu 30 maja 2012 r. W postanowieniu tym (pkt IV) orzeczono przy tym, iż brakujące koszty sądowe (w szczególności w postaci wydatków na korespondencję i opinie biegłych) ponosi Skarb Państwa. Apelacja od powyższego postanowienia wywiedziona przez wnioskodawców D. H. i A. H. została odrzucona, zaś apelacja wywiedziona przez uczestników postępowania – oddalona (dowód: postanowienie Sądu Rejonowego w Olecku z dnia 30 maja 2012 r. kończące postępowania pierwszoinstancyjne w sprawie I. Ns. 275/05 k. 77-78, postanowienie Sądu Rejonowego w Olecku z dnia 04 listopada 2013 r. w przedmiocie odrzucenia apelacji wnioskodawców w sprawie I. Ns. 275/05 tego Sądu k. 79, postanowienie Sądu Okręgowego w Suwałkach z dnia 18 września 2014 r. w sprawie I. Cz. 234/14 w przedmiocie oddalenia zażalenia na postanowienie Sądu Rejonowego w Olecku z dnia 04 listopada 2013 r. w przedmiocie odrzucenia apelacji wnioskodawców w sprawie I. Ns. 275/05 tego Sądu k. 80-81, postanowienie Sądu Okręgowego w Suwałkach z dnia 20 stycznia 2015 r. w sprawie I. Ca. 390/14 w przedmiocie oddalenia apelacji uczestników od postanowienia Sądu Rejonowego w Olecku z dnia 30 maja 2012 r. kończącego postępowania pierwszoinstancyjne w sprawie I. Ns. 275/05 k. 82).

Pismem z dnia 22 lipca 2015 r. Sąd Rejonowy w Olecku wezwał D. H. i A. H. do uiszczenia solidarnie kosztów postępowania sądowego w sprawie I. Ns. 275/05 w kwocie 750,00 zł wynikających z prawomocnego postanowienia z dnia 26 listopada 2007 r., szczegółowo opisanego powyżej w akapicie pierwszym. Po otrzymaniu tego wezwania małż. H. pismem z dnia 03 sierpnia 2015 r. wystąpili do Sądu Rejonowego w Olecku o uchylenie przedmiotowego wezwania podnosząc, iż opinia biegłego sądowego, kosztów której wezwanie dotyczy była nierzetelna. W odpowiedzi na powyższe, na skutek zarządzenia z dnia 26 sierpnia 2015 r., poinformowano małż. H. o braku podstaw do uchylenia postanowienia z dnia 26 listopada 2007 r., będącego podstawą wezwania do uiszczenia kwoty 750,00 zł (dowód: wezwanie do zapłaty z dnia 22.07.2015 r. k. 83, pismo małż. H. z dnia 03.08.2015 r. k. 84-85, zarządzenie z dnia 26.08.2015 r. k. 86).

Wezwanie z dnia 22 lipca 2015 r. ponowiono w stosunku do D. H. i A. H. pismem z dnia 13 listopada 2015 r. Następnie zaś, wobec jego bezskuteczności, postanowieniem z dnia 21 grudnia 2015 r. Sąd Rejonowy w Olecku nadał postanowieniu z dnia 26 listopada 2007 r. wydanemu w sprawie I Ns 275/05 (w przedmiocie pobrania od małżonków H. zaliczki na brakujące wydatki w wysokości 750,00 zł) klauzulę wykonalności. W tym samym dniu Sąd ten wystosował też do Komornika Sądowego D. J. zlecenie egzekucyjne, mające na celu przymusową realizację tytułu wykonawczego. Na skutek tego zlecenia Komornik egzekucję przeciwko D. H. i A. H. wszczął za sygn. akt Kms (...), o czym zawiadomił wyżej wymienionych pismem z dnia 30.12.2015 r., doręczonym w dniu 31.12.2015 r. do rąk A. H. (dowód: wezwanie do zapłaty z dnia 13.11.2015 r. k. 89, zlecenie egzekucyjne z dnia 21.12.2015 r. k. 90, zawiadomienie o wszczęciu egzekucji k. 5-6, potwierdzenie odbioru zawiadomienia o wszczęciu egzekucji k. 21-22).

W toku postępowania egzekucyjnego prowadzonego przez Komornika Sądowego D. J. za sygn. akt Kms (...) zajęto rachunki bankowe D. H. i A. H.. Z uwagi na brak środków na tychże rachunkach bankowych, Komornik nie ściągnął z nich jednak żadnych kwot (dowód: akta sprawy Kms (...) Komornika Sądowego D. J.).

Po doręczeniu zawiadomienia o wszczęciu egzekucji, D. H. i A. H. złożyli zażalenie na postanowienie Sądu Rejonowego w Olecku z dnia 21 grudnia 2015 r. w przedmiocie nadania klauzuli wykonalności postanowieniu tegoż Sądu z dnia 26 listopada 2007 r. Autorką tego zażalenia była przy tym D. H.. Na skutek przedmiotowego zażalenia, postanowieniem z dnia 28 kwietnia 2016 r. w sprawie sygn. akt I. Cz. 154/16, Sąd Okręgowy w Suwałkach uchylił zaskarżone postanowienie. W efekcie powyższego, pismem z dnia 31 maja 2016 r. Sąd Rejonowy w Olecku odwołał zlecenie egzekucyjne w sprawie K. (...) Komornika Sądowego D. J., który to Komornik postanowieniem z dnia 02 czerwca 2015 r. umorzył postępowanie egzekucyjne, obciążając jednocześnie wierzyciela (Sąd Rejonowy w Olecku) kosztami tego postępowania. Postanowienie w przedmiocie umorzenia postępowania doręczono D. H. i A. H. dnia 20.06.2016 r. – w obu wypadkach do rąk A. H.. W dacie tej D. H. przebywała w szpitalu psychiatrycznym w S. (dowód: postanowienie Sądu Okręgowego w Suwałkach z dnia 28 kwietnia 2016 r. w sprawie sygn. akt I. Cz. 154/16 k. 86-88 akt sprawy Kms (...) Komornika Sądowego D. J., odwołanie zlecenia egzekucyjnego k. 81 akt sprawy Kms (...) Komornika Sądowego D. J., postanowienie z dnia 02 czerwca 2015 r. o umorzeniu postępowania egzekucyjnego k. 82-82v akt sprawy Kms (...) Komornika Sądowego D. J., zwrotne potwierdzenie odbioru korespondencji k. 84-85 akt sprawy Kms (...) Komornika Sądowego D. J., karta informacyjna leczenia szpitalnego k. 129-129v).

W toku egzekucji w sprawie K. (...) Komornika Sądowego D. J. od D. H. i A. H. nie wyegzekwowano żadnych kwot (dowód: akta sprawy Kms (...) Komornika Sądowego D. J., w szczególności karta rozliczeniowa).

D. H. od szeregu lat cierpi na schorzenia psychiczne. Jej leczenie w powyższym zakresie rozpoczęło się jeszcze przed październikiem 2005 r. W ramach tego leczenia wyżej wymieniona była kilkukrotnie hospitalizowana: w październiku 2005 r. (dwukrotnie) z rozpoznaniem - reakcja depresyjna, zaburzenia adaptacyjne, reakcja lękowo-depresyjna (z próbą samobójczą w wywiadzie), w maju 2007 r. – z rozpoznaniem zaburzenia depresyjne i lękowe mieszane, w okresie 27 marzec -21 lipca 2016 r. – z rozpoznaniem schizofrenia niezróżnicowana, w okresie 27 wrzesień-28 października 2018 r. – z rozpoznaniem uporczywe zaburzenia depresyjne nieokreślone, uporczywe zaburzenia nastroju (afektywne), nieokreślone i w okresie 10 styczeń-26 marca 2018 r. z rozpoznaniem zaburzenia afektywne dwubiegunowe, epizod depresyjny ciężki bez objawów psychotycznych. D. H. cierpi też na schorzenia somatyczne (przerost cystyczny endometrium, dolegliwości bólowe kręgosłupa, wole guzowate). Aktualnie, D. H. pozostaje pod stałą opieką lekarza psychiatry z uwagi na zaburzenia depresyjne nawracające i przyjmuje w związku z tym leki (dowód: dokumentacja medyczna, k. 120-142, 174-183, 201-203v, 206, 209-222, 226-231, 240-245; zeznania świadka H. C., k. 232v-233; zeznania powódki D. H., k. 234v-235).

Sąd zważył, co następuje:

a)  w zakresie oceny materiału dowodowego:

Zgromadzone w sprawie niniejszej i przywołane w ustaleniowej części uzasadnienia dowody z dokumentów ocenił Sąd jako wiarygodne. Żadna ze stron nie podważała ich bowiem. Stąd też za wiążące uznał Sąd w stosunku do nich domniemania płynące z art. 244 § 1 kpc i z art. 245 kpc.

Nie odmówił też Sąd wiary zeznaniom złożonym przez stawającego w sprawie niniejszej świadka w osobie H. C.. Stanowiły one bowiem odzwierciedlenie osobiście poczynionych przez nią spostrzeżeń co do stanu zdrowia powódki i co do jej problemów związanych z toczącymi się z jej udziałem postępowaniami sądowymi.

Bazując na powyższym materiale dowodowym co do zasady za wiarygodne uznał Sąd także zeznania samej powódki D. H., gdyż w dużej części korespondowały one z pozostałym materiałem dowodowym zgromadzonym w aktach tejże sprawy, z tym jednak zastrzeżeniem, że Sąd nie dał wiary zeznaniom powódki w zakresie, w jakim wynikało z nich, że w toku egzekucji zainicjowanej przeciwko niej przez pozwanego z jej rachunku bankowego ściągnięto kwoty (bliżej nieokreślone) pieniędzy jak też w zakresie, w jakim wynikało z nich, że psychiatrycznie zaczęła leczyć się dopiero w momencie rozpoczęcia spraw przed Sądem Rejonowym w Olecku. Taka negatywna ocena wskazanego powyżej zakresu zeznań powódki wynikała zaś stąd, że akta sprawy Kms (...) Komornika Sądowego D. J. jednoznacznie dowodzą, iż w jego toku ani od powódki ani od jej męża nie wyegzekwowano żadnych kwot (w tym z rachunku bankowego); z kolei znajdująca się w aktach sprawy dokumentacja medyczne (k.124) skłania do wniosku, iż psychiatrycznie powódka leczyła się jeszcze przed rokiem 2005.

Wyjaśnić w tym miejscu należy też, że Sąd nie przychylił się do wniosku strony powodowej o przeprowadzenie dowodu z opinii biegłych sądowych na okoliczność stanu zdrowia powódki albowiem dowód ten nie był przydatny dla rozstrzygnięcia sprawy niniejszej z uwagi na brak przesłanek warunkujących odpowiedzialność pozwanego (o czym szerzej mowa będze w dalszej części uzasadnienia).

b)  w zakresie oceny prawnej żądań pozwu:

Zgodnie z art. 417§1 kc, za szkodę wyrządzoną przez niezgodne z prawem działanie lub zaniechanie przy wykonywaniu władzy publicznej ponosi odpowiedzialność Skarb Państwa lub jednostka samorządu terytorialnego lub inna osoba prawna wykonująca tę władzę z mocy prawa.

W kontekście powyższej regulacji rozpatrywać należało odpowiedzialność pozwanego w sprawie niniejszej. Żądanie swe powódka wywodziła bowiem z faktu, iż pomimo wydania w dniu 30 maja 2012 r. orzeczenia kończącego postępowanie w sprawie I. Ns. 275/15 Sądu Rejonowego w Olecku, w którym to ustalono, iż brakujące koszty sądowe (w szczególności w postaci wydatków na korespondencję i opinie biegłych ponosi Skarb Państwa) Sąd ten w dniu 21 grudnia 2015 r. nadał klauzulę wykonalności postanowieniu wydanemu w trakcie tegoż postępowania w dniu 26 listopada 2007 r., mocą którego nakazano pobrać solidarnie od powódki D. H. i jej męża na rzecz Skarbu Państwa – kasy Sądu Rejonowego w Olecku kwotę 750,00 zł tytułem brakującej zaliczki na wydatki, a następnie postanowienie to skierował do egzekucji. Działanie takie – w ocenie powódki – było bezprawne i wyrządziło jej szkodę w postaci rozstroju zdrowia (pogorszenia stanu zdrowia psychicznego).

Należy w tym miejscu zauważyć, iż okolicznościami warunkującymi powstanie obowiązku naprawienia szkody na gruncie art. 417§1 kc są: 1) wyrządzenie szkody; 2) bezprawne działanie lub zaniechanie przy wykonywaniu władzy publicznej, z której wystąpieniem ustawa łączy powstanie odpowiedzialności odszkodowawczej po stronie określonych podmiotów; 3) istnienie adekwatnego związku przyczynowego między szkodą a bezprawnym działaniem lub zaniechaniem przy wykonywaniu władzy publicznej. Odpowiedzialność odszkodowawcza z art. 417§1 kc powstaje przy tym jedynie wówczas, gdy dojdzie do kumulatywnego zaistnienia trzech wskazanych wyżej przesłanek. W orzecznictwie przyjmuje się przy tym, że w procesach odszkodowawczych w pierwszej kolejności konieczne jest ustalenie działania lub zaniechania, z którego szkoda wynikła, oraz dokonanie oceny jego bezprawności i zawinienia sprawcy, a następnie dopiero ustalenie, czy po stronie poszkodowanego wystąpiła szkoda i jakiego rodzaju. Dopiero stwierdzenie w toku procesu zaistnienia tychże przesłanek warunkuje e dopiero podjęcie działań zmierzających do wykazania, że zachodzi między nimi normalny związek przyczynowy por. (wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z 20 września 2017 r., I ACa 410/17, dostępny w zbiorach Legalis).

Z nakreślonej powyżej konstrukcji odpowiedzialności deliktowej, zakładającej brak domniemania istnienia niezgodności z prawem działania bądź zaniechania, wywodzić należy, że w sprawie niniejszej – zgodnie z ogólną regułą wynikającą z art. 6 kc – to na powódce spoczywał ciężar udowodnienia wszystkich przesłanek warunkujących odpowiedzialność deliktową pozwanego Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Olecku. Analiza i ocena zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego wskazuje przy tym, iż tak określonemu ciężarowi dowodowemu powódka nie sprostała.

Rozwijając powyższą konkluzję wskazać godzi się przede wszystkim, że w sprawie niniejszej bezprawności działania pozwanego przy wykonywaniu władzy publicznej powódka upatrywała we wdrożeniu przeciwko niej postępowania egzekucyjnego w oparciu o nieprawomocne orzeczenie nadające klauzulę wykonalności postanowieniu w przedmiocie ściągnięcia od powódki i jej męża solidarnie kwoty 750,00 zł tytułem zaliczki na poczet opinii biegłego. Porządkująco odnotować w tym miejscu trzeba, że Sąd podziela prezentowane w orzecznictwie poglądy, zgodnie z którymi co do zasady odpowiedzialność Skarbu Państwa za nieprawomocne orzeczenie jest dopuszczalna. Nie budzi bowiem wątpliwości, iż nieprawomocne orzeczenie może wywołać szkodę, chociażby zostało następnie uchylone w toku nadzoru instancyjnego wobec stwierdzenia ich nielegalności. Dotyczy to w szczególności sytuacji natychmiastowej wykonalności orzeczenia (zarządzenia) nieprawomocnego, które może zostać zaskarżone, a które powoduje powstanie po stronie podmiotu (osoby prawnej, osoby fizycznej) szkody właśnie na skutek natychmiastowej wykonalności (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 28 czerwca 2017 r. w sprawie I ACa 401/15, dostępny w zbiorach Legalis) .

Nie wykluczając – z zasady - bezprawności orzeczenia nieprawomocnego wskazać należy, że w przekonaniu Sądu (ukształtowanym na kanwie dorobku jurydycznego w postaci choćby wyroku Sądu Apelacyjnego w Lublinie z dnia 24 maja 2018 r. w sprawie I ACa 590/17, wyroku Sądu Apelacyjnego w Białymstoku - z dnia 29 listopada 2019 r. w sprawie I ACa 430/19, wyroku Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 27 marca 2015 r. w sprawie VI ACa 582/14, postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 22 maja 2018 r. w sprawie III CNP 37/17 czy postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 28 listopada 2019 r. w sprawie I CSK 435/18 – wszystkie dostępne w zbiorach Legalis) bezprawie judykacyjne nie obejmuje każdego orzeczenia obiektywnie sprzecznego z prawem, lecz tylko takie, którego niezgodność z prawem jest oczywista, rażąca, a więc przybiera postać kwalifikowaną. Jako niezgodne z prawem należy zatem, zdaniem Sądu, rozumieć jedynie takie czynności podejmowane przez sąd w toku rozpoznania sprawy, które są niewątpliwie i bezdyskusyjnie sprzeczne z zasadniczymi i niepodlegającymi różnej wykładni przepisami, z ogólnie przyjętymi standardami rozstrzygnięć albo zostały podjęte w wyniku szczególnie rażąco błędnej wykładni lub niewłaściwego zastosowania prawa, które jest oczywiste i nie wymaga głębszej analizy prawniczej. Innymi słowy - mimo braku wyraźnych podstaw normatywnych niezgodność z prawem powodująca odpowiedzialność odszkodowawczą musi mieć charakter kwalifikowany i elementarny, tylko bowiem w takim przypadku orzeczeniom Sądu można przypisać cechy bezprawności. Dodatkowo podnieść też należy, iż wzgląd na specyfikę władzy sądowniczej obdarzonej w atrybut niezawisłości sędziowskiej sprzeciwia się przyjęciu, że każde obiektywnie niezgodne z prawem orzeczenie, niezależnie od stopnia tej niezgodności, stanowi działanie, które może być źródłem odpowiedzialności Skarbu Państwa. Działalność orzecznicza sądów wymaga zapewnienia sędziom pewnego zakresu władzy dyskrecjonalnej, ponadto polega ona na konieczności interpretacji i stosowania przepisów zawierających pojęcia nieostre i ocenne, co może prowadzić do przyjmowania różnych interpretacji przez sądy tych samych przepisów w podobnych stanach faktycznych. Podyktowane jest to koniecznością zrównoważenia chronionego Konstytucją prawa do wynagrodzenia za szkody wyrządzone przez niezgodne z prawem działanie organu władzy publicznej z zasadą niezawisłości sędziowskiej (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 05 czerwca 2019 r. w sprawie V CSK 137/18, dostępny w zbiorach Legalis).

Przenosząc powyższe na grunt sprawy niniejszej stwierdzić należało, że jakkolwiek postanowienie Sadu Rejonowego w Olecku z dnia 21 grudnia 2015 r. opatrujące klauzulą wykonalności postanowienie tego Sądu z dnia 26 listopada 2007 r. w przedmiocie pobrania od małżonków H. zaliczki na brakujące wydatki w wysokości 750,00 zł było nieprawidłowe (co wykazało postępowanie zażaleniowe zainicjowane przez powódkę), to jednak nieprawidłowość tak nie miała charakteru rażącego, elementarnego i oczywistego. Dostrzec bowiem trzeba, że nadając klauzulę wykonalności w dniu 21 grudnia 2015 r. Sąd Rejonowy w Olecku nie działał dowolnie, lecz stał na stanowisku, iż skoro w sprawie I. Ns. 275/05 formalnie nie wydano w trybie art. 359 kpc postanowienia uchylającego postanowienie z dnia 26 listopada 2007 r., niewątpliwie obligującego powódkę i jej męża do uiszczenia kwoty 750,00 zł tytułem brakujących kosztów sądowych (zaliczka na wynagrodzenie biegłego sądowego), to pozostaje on – z mocy art. 365§1 kpc – postanowieniem tym związany, co z kolei skutkować winno skierowaniem tego postanowienia do egzekucji po uprzednim opatrzeniu go klauzulą wykonalności. Inną ocenę tej kwestii zaprezentował natomiast Sąd Okręgowy w Suwałkach rozpoznając zażalenie małżonków H. na postanowienie w przedmiocie nadania klauzuli wykonalności. Sąd ten uznał bowiem, że postanowienie z dnia 30 maja 2012 r. kończące postępowanie w sprawie I. Ns. 275/02, w którym w pkt IV. orzeczono, iż brakujące koszty sądowe (w szczególności w postaci wydatków na korespondencję i opinie biegłych) ponosi Skarb Państwa, stanowi dorozumiane uchylenie postanowienia z dnia 26 listopada 2007 r. w przedmiocie pobrania od małżonków H. zaliczki na brakujące wydatki w wysokości 750,00 zł, wydane bez osobnego rozstrzygnięcia w trybie art. 359 kpc. Mamy więc tutaj ewidentnie do czynienia z odmienną wykładnią prawa, co – zdaniem Sądu – wyklucza tezę o rażącym naruszeniu prawa przez pozwanego, a w konsekwencji o jego bezprawnym działaniu.

Brak bezprawności działania pozwanego wykluczał zaś przypisanie mu odpowiedzialności na gruncie sprawy niniejszej. Z tych też względów oddalił Sąd wniosek strony powodowej o dopuszczenie dowodu z opinii biegłych sądowych z zakresu medycyny na okoliczność ustalenia stanu zdrowia powódki wskutek nadania przez Sąd Rejonowy w Olecku klauzuli wykonalności postanowieniu z dnia 26 listopada 2007 r. w przedmiocie pobrania od małżonków H. zaliczki na brakujące wydatki w wysokości 750,00 zł. Przeprowadzenie tego dowodu, zdaniem Sądu, prowadziłoby tylko do nieuzasadnionego wydłużenia postępowania i wygenerowałoby zbędne koszty (skoro działanie pozwanego nie było bezprawne, to nawet pogorszenie stanu zdrowia powódki wskutek nadania klauzuli wykonalności rzeczonemu postanowieniu nie mogłoby doprowadzić do uwzględnienia powództwa). Mając powyższe na uwadze orzeczono jak w pkt I wyroku.

Na marginesie Sąd wskazuje jednak, że nawet gdyby przyjąć, że naruszenie prawa przez Sąd Rejonowy w Olecku polegające na nadaniu klauzuli wykonalności postanowieniu z dnia 26 listopada 2007 r. w przedmiocie pobrania od małżonków H. zaliczki na brakujące wydatki w wysokości 750,00 zł miało charakter rażący i gdyby przyjąć, że wskazana przez powódkę krzywda zasługuje na przyznanie na jej rzecz kwoty zadośćuczynienia, to należałoby podzielić stanowisko strony pozwanej co do zarzutu przedawnienia tegoż roszczenia.

Według treści art. 442 ¹ § 1 kc., 3-letni okres przedawnienia roszczenia o naprawienie szkody wyrządzonej czynem niedozwolonym rozpoczyna swój bieg w chwili dowiedzenia się przez poszkodowanego o szkodzie i osobie obowiązanej do jej naprawienia. Obydwie przesłanki spełnione powinny być kumulatywnie. Jeśli poszkodowany ustali, kto jest odpowiedzialny za szkodę później niż dowiedział się o szkodzie, bieg okresu przedawnienia rozpoczyna się dopiero od chwili powzięcia informacji o osobie obowiązanej do naprawienia szkody (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10 kwietnia 2002 r. w sprawie IV CKN 949/00, dostępny w zbiorach Legalis). Co oczywiste, poszkodowany nie może przy tym dowiedzieć się, kto jest obowiązany do naprawienia szkody, zanim dowiedział się o szkodzie. Przedawnienie rozpoczyna zaś swój bieg z chwilą, z którą poszkodowany poweźmie wiedzę o wszystkich elementach stanu faktycznego potrzebnych do wystąpienia z roszczeniem, a zatem o zdarzeniu sprawczym, szkodzie, związku przyczynowym i osobie odpowiedzialnej. W wyroku z dnia 25 kwietnia 2015 r. (IV CSK 495/14, dostępny w zbiorach Legalis) Sąd Najwyższy trafnie stwierdził przy tym, że termin przedawnienia rozpoczyna bieg w chwili dowiedzenia się przynajmniej o niektórych uszczerbkach wywołanych czynem niedozwolonych, a nie dopiero w chwili powzięcia wiedzy o wszystkich następstwach czynu niedozwolonego (podobnie M. Safjan, w: Pietrzykowski, Komentarz, 2015, t. I, s. 1484, Nb 13) (Komentarz. Art. 4421 KC red. Osajda 2020, wyd. 26/P. Sobolewski).

Uwzględniając fakt, że źródła szkody po swojej stronie powódka upatrywała w opatrzeniu przez Sąd Rejonowy w Olecku klauzulą wykonalności postanowienia z dnia 26 listopada 2007 r. w przedmiocie pobrania od małżonków H. zaliczki na brakujące wydatki w wysokości 750,00 zł i następnie wszczęciu przeciwko niej w oparciu o tak powstały tytuł wykonawczy postępowania egzekucyjnego, przyjąć – zdaniem Sądu – należało, że z tego, kto jest sprawcą owej rzekomej szkody (pozwanym), powódka wiedziała w momencie powzięcia wiedzy o wdrożeniu ww. postępowania egzekucyjnego. W okolicznościach sprawy niniejszej przyjąć zaś należała, że wiedzę taką powódka powzięła w dacie doręczenia zawiadomienia o wszczęciu egzekucji (tj. w dniu 31.12.2015 r.). Zawiadomienie to zawierało bowiem informacje, z jakiego tytułu Komornik dochodzi od małż. H. zapłaty oraz kto jest wierzycielem w sprawie egzekucyjnej. Powyższego nie zmienia fakt, że przedmiotowe zawiadomienie nie zostało powódce doręczone osobiście, lecz do rąk dorosłego domownika (męża, współdłużnika – A. H.). Jak sama powódka zeznała bowiem, to ona była autorką zażalenia na postanowienie w przedmiocie nadania klauzuli wykonalności, które – skoro zostało przez sąd odwoławczy rozpoznane merytorycznie – wniesione zostało w terminie (a zatem najpóźniej siódmego dnia od daty doręczenia zawiadomienia o wszczęciu egzekucji). Już w momencie otrzymania zawiadomienia o wszczęciu egzekucji, w przekonaniu Sądu, powódka zdawała sobie sprawę o rzekomej szkodzie w postaci pogorszenia stanu zdrowia psychicznego. Ku takiemu przekonania skłania treść zeznań powódki, w których podała ona, że „załamałam się tym, co robi sąd, że mimo, że ja piszę jasno, wyraźnie do sądu, że sąd się zna na prawie, że w pkt IV postanowienia kończącego sprawę, że jest napisane, że jesteśmy zwolnieniu, a sąd a sąd nas ciągle ściga.” czy też „wszystkie sprawy sądowe wpływały negatywnie na nas, a już w ogóle wezwanie sądu do zapłacenia pieniążków niezgodnie z jego własnym postanowieniem, no to myślałam, że sąd świadomie to robi, żeby mnie wykończyć.” (k. 234).

W opisanej powyżej sytuacji, zdaniem Sądu, za datę początkową, od której należy liczyć termin przedawnienia ewentualnego roszczenia powódki przyjąć należało nie datę umorzenia postępowania egzekucyjnego ani datę wydania przez Sąd Okręgowy w Suwałkach postanowienia o uchyleniu klauzuli wykonalności (jak suponował to pozwany), ani też datę opuszczenia przez powódkę szpitala w dniu 21 lipca 2016 r. (jak sugerowała strona powodowa), lecz datę doręczenia powódce do rąk jej męża zawiadomienia o wszczęciu postępowania egzekucyjnego, tj. 31 grudnia 2015 r. (najpóźniej zaś siódmy dzień po tej dacie jako ostateczny termin na wywiedzenie zażalenia na klauzulę wykonalności). Oznacza to, że trzyletni termin przedawnienia ewentualnego roszczenia powódki upłynął w dniu 31 grudnia 2018 r., a zatem jeszcze przed złożeniem pozwu w sprawie niniejszej (co nastąpiło 01 lipca 2019 r. – vide: k. 4) . Jest to jednoznaczne z tym, że strona pozwana mogłaby uchylić się od obowiązku jego zaspokojenia nawet w przypadku, gdyby ocenić je jako zasadne w świetle art. 417 § 1 kc.

O kosztach postępowania Sąd Okręgowy orzekł zaś na postawie art. 102 k.p.c., uznając, że nałożenie na powódkę obowiązku zwrotu tych kosztów – zważywszy przede wszystkim na jej trudną sytuację finansową i życiową – stanowić będzie dla niej nadmierne obciążenie. Z akt niniejszej sprawy wynika bowiem, że powódka cierpi na szereg schorzeń, a jedynym jej źródłem utrzymania jest niewielka kwota renty przyznana z tytułu całkowitej niezdolności do pracy. Dostrzegając przy tym okoliczność, iż powódka miała rację, składając zażalenie na postanowienie Sądu Rejonowego w Olecku odnośnie nadania klauzuli wykonalności orzeczeniu zobowiązującego ją wraz z mężem do uiszczenia brakujących kosztów sądowych, z którego to powódka wywodziła swoje roszczenie w niniejszej sprawie, Sąd Okręgowy uznał, że w sprawie zaistniał szczególny wypadek w rozumieniu art. 102 k.p.c., uzasadniający odstąpienie od obciążania powódki kosztami instancji odwoławczej (pkt II. sentencji).

Sąd Okręgowy w punkcie III. sentencji przyznał od Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Suwałkach na rzecz adwokat K. M. kwotę 7.200,00 zł powiększoną o należny podatek VAT tytułem wynagrodzenia za pomoc prawną udzieloną powódce z urzędu na podstawie § 8 pkt 7) w zw. z § 4 ust. 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu z dnia 03 października 2016 r. (tj. Dz.U. z 2019 r. poz. 18).

SSO Aneta Ineza Sztukowska