Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Suwałkach

UZASADNIENIE

Powodowie K. H. i B. H. w pozwie skierowanym przeciwko pozwanemu (...) Bankowi (...) S.A. z siedzibą w W., ostatecznie -na skutek modyfikacji powództwa dokonanej w piśmie procesowym z dnia 27 marca 2025r.- sformułowali następujące roszczenia główne :

- o ustalenie , że pomiędzy powodami, a pozwanym nie istnieje stosunek prawny wynikający z umowy o kredyt hipoteczny nr (...)- (...) z dnia 20 grudnia 2021 r. z powodu nieważności umowy w całości,

- o zasądzenie od pozwanego na rzecz powodów kwoty 30811,42 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia doręczenia pozwanemu modyfikacji powództwa do dnia zapłaty tytułem zwrotu nienależnie pobranych przez pozwanego świadczeń w wykonaniu nieważnej umowy.

Strona powodowa wystąpiła także z następującymi roszczeniami ewentualnymi:

1)

- o ustalenie , że pomiędzy powodami, a pozwanym istnieje stosunek prawny wynikający z umowy o kredyt hipoteczny nr (...)- (...) z dnia 20 grudnia 2021 r z pominięciem postanowień umowy stanowiących, że jednym ze składników oprocentowania kredytu jest wskaźnik referencyjny WIBOR 3M, zaś oprocentowanie wyznacza marża określona w umowie w wysokości 2,85%, mogąca ulec zmianie jedynie w przypadkach opisanych w treści umowy - wobec bezskuteczności wskazanych postanowień niedozwolonych we wskazanej części,

- zasądzenia od pozwanego na rzecz powodów w częściach równych kwoty 16.314,48 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia 27 kwietnia 2023 r. do dnia zapłaty tytułem bezpodstawnego wzbogacenia pozwanego w związku z pobraniem od powodów tytułem spłaty kredytu środków pieniężnych w zawyżonej wysokości w okresie od 10 lutego 2022 r. do 24 lutego 2023 r.

2)

- o ustalenie , że pomiędzy powodami, a pozwanym istnieje stosunek prawny wynikający z umowy o kredyt hipoteczny nr (...)- (...) z dnia 20 grudnia 2021 r z pominięciem niedozwolonych postanowień umowy stanowiących o oprocentowaniu ( § 2 Szczegółowej Części Umowy i § 1 ust. 29, § 3 ust. 1-9, 11-12, 17 Ogólnej Części Umowy),

- zasądzenie od pozwanego na rzecz powodów w częściach równych kwoty 30449,42 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie począwszy od dnia 10 lutego 2022r. do 24 lutego 2023r

Ponadto, w przypadku każdego z żądań, powodowie wnieśli o zasądzenie od pozwanego kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego w wysokości podwójnej stawki minimalnej wynikającej z norm prawem przepisanych wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty ( modyfikacja powództwa-k.808-813 akt sprawy)

Uzasadniając swoje stanowisko, powodowie wskazali , że zawarli z pozwanym jako konsumenci umowę kredytu hipotecznego w walucie polskiej, ze zmiennym oprocentowaniem, a warunki umowy nie były negocjowane. Umowa w postanowieniach dotyczących zmiennego oprocentowania, określała ich prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami i rażąco naruszała ich interes. W tym miejscu powodowie argumentowali, iż sprzeczne z dobrymi obyczajami są takie postanowienia umowne, które wykorzystują asymetrię informacji i przewagę ekonomiczną przedsiębiorcy nad konsumentem, są niejednoznaczne, niezrozumiałe, wywołują dezorientację. Treść zawartej przez nich umowy kredytu wskazuje zaś, iż jest ona związana z ryzykiem zmiennego oprocentowania, zaś ostateczna wysokość świadczeń powodów, do spełnienia których zostali zobowiązani, jest nieograniczona i zależna od wysokości stawki referencyjnej WIBOR w przyszłości. Powodowie nie zostali przy tym należycie poinformowani ( zarówno przy zawieraniu umowy kredytowej, jak i na etapie przedkontraktowym) o konsekwencjach ekonomicznych możliwych zmian stawki referencyjnej WIBOR 3M. Nie udzielono im także należytej informacji odnośnie tego, czym jest WIBOR 3M, przez kogo jest ustalany, gdzie mogą znaleźć informacje na temat jego wysokości. Tym samym kluczowe informacje, mające wpływ na konsekwencje ekonomiczne zawieranej umowy, pozostały przed powodami ukryte.

W ocenie powodów także samo zastosowanie w umowie kredytowej wskaźnika referencyjnego, jakim jest WIBOR, winno być badane przez Sąd pod kątem uczciwości. Nie należy bowiem domniemywać, że przedsiębiorca działa w dobrej wierze tylko dlatego, że stosuje wskaźnik ustanowiony przez organy administracji publicznej i przez nie stosowany. Zdaniem powodów postanowienia dotyczące zmiennego oprocentowania świadczą o możliwości zakwalifikowania ich jako klauzul niedozwolonych w myśl art. 385 ¹ k.c. z racji tego, iż mechanizm ustalenia przez pozwanego stawki oprocentowania pozostawiający Bankowi swobodę i oparty na deklarowanych ( tzw. fixing), a nie rzeczywistych transakcjach na rynku finansowym, jest w sposób oczywisty sprzeczny z dobrymi obyczajami i rażąco narusza interesy konsumentów. Powodowie jednocześnie podkreślali, że umowa kredytowa wygenerowała długoterminowy stosunek prawny, który nie został dotychczas wykonany, a ewentualne ostateczne uwzględnienie roszczeń powodów, w tym roszczenia o ustalenie, ostatecznie ureguluje wzajemne relacje stron.

W odpowiedzi na zmodyfikowane żądanie strony powodowej ( k. 829-889), pozwany (...) Bank (...) S.A. z siedzibą w W. wniósł o oddalenie powództwa w całości.

Pozwany w toku postępowania argumentował, że powodowie mogli wybrać kredyt z pięcioletnim oprocentowaniem stałym, a brak jest jakichkolwiek podstaw do stwierdzenia abuzywności stopy procentowej WIBOR ,a powodowie zostali co najmniej dwukrotnie poinformowani o ryzyku zmiennej stopy procentowej. Świadczą o tym podpisane przez nich dokumenty w postaci samej umowy oraz (...) dla kredytobiorcy o ryzykach stopy procentowej i kosztach kredytu hipotecznego”,a także „ Formularza informacyjnego dotyczącego kredytu hipotecznego”. Dowodzą one nie tylko poinformowaniu kredytobiorców o definicji wskaźnika referencyjnego WIBOR 3M,miejsca publikacji WIBOR, ale także o tym, iż niekorzystna zmiana stopy procentowej spowoduje zwiększenie odsetek przewidzianych do spłaty i zwiększenie raty kredytu. Przedstawiono powodom przy tym wyczerpującą informację o ryzyku związanym z kredytem tj.: przykładowe wyliczenia, jak wzrośnie wysokość rat kredytowych przy wzroście oprocentowania o 4 % i wzroście stopy procentowej do 8 %. Posiadając wskazane dane, powodowie złożyli wniosek o kredyt hipoteczny na warunkach określonych w formularzu informacyjnym dotyczącym kredytu hipotecznego z dnia 12 października 2021r., zaś w dniu 20 grudnia 2021r. złożyli „Oświadczenie współkredytobiorców dotyczące akceptacji ryzyka związanego z zaciąganym kredytem”. M. P. przedstawiający ofertę kredytową przekazał więc powodom pełną i rzetelną informację, w której zostało zobrazowane powiązanie raty kredytu ze wzrostem stopy procentowej. Istotnym jest także to, że powodowie mogli wybrać czasowo stałą stopę procentową, o czym świadczy część III wniosku kredytowego.

Pozwany bank uzasadniał także, iż wskaźnik referencyjny WIBOR jest:

- rzetelny (na polskim rynku nie udowodniono nikomu manipulacji wskaźnikiem WIBOR, pozostaje to w sferze spekulacji),

- wiarygodny ( posiada zdolność do pomiaru rynku i realiów gospodarczych, do jakich został powołany),

- legalny ( jego opracowywanie jest zgodne z wymaganiami określonymi w Rozporządzeniu (...) rozporządzeniu Parlamentu Europejskiego i Rady ( UE) (...) z dnia 8 czerwca 2016r. w sprawie indeksów stosowanych i umowach finansowych lub do pomiaru wyników funduszy inwestycyjnych i zmieniające dyrektywy 2008/48/WE i (...) oraz rozporządzeni ( UE) nr (...). Zdaniem banku, nawet gdyby nie przedstawił żadnych informacji o stopie WIBOR , to należy zauważyć, że z uwagi na publiczną dostępność tego wskaźnika , każda osoba dorosła mogła ocenić konsekwencje gospodarcze zmiennego oprocentowania dla jej zobowiązań finansowych. Niedopuszczalna jest przy tym incydentalna kontrola abuzywności warunku umownego w postaci WIBOR gdyż odzwierciedla on bezwzględnie obowiązujący przepis ustawy ( art.29 ust. 2 ustawy o kredycie hipotecznym, gdzie istnieje wymóg zastosowania do umowy kredytu oprocentowania opartego o WIBOR, o ile strony nie uzgodnią stałego oprocentowania kredytu ). Skoro zaś strony nie uzgodniły stałego oprocentowania kredytu , zastosowanie stopy WIBOR powiększonej o stałą marżę banku, stanowiło wymóg ustawowy, a kwestionowane postanowienia umowne odzwierciedlają art. 1 ust. 2 Dyrektywy 93/13 i nie podlegają kontroli incydentalnej Sądu.

Pozwany argumentował także, iż w okolicznościach sprawy nie znajdzie zastosowania norma prawna z art. 357 ¹kc (klauzula rebus sic stantibus), do której treści nawiązują powodowie w uzasadnieniu pozwu. Należy bowiem wskazać, iż w chwili zawierania umowy powodowie, będąc odpowiednio poinformowani, winni wziąć pod uwagę zmianę okoliczności, która nastąpiła w postaci wzrostu rat kredytu. Powodom nie przysługuje przy tym roszczenie wywodzone w oparciu o art. 189 kpc, gdyż skoro zawarta między stronami umowa kredytowa została ukształtowana zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa, w sytuacji powodów nie może być mowy o stanie niepewności prawnej, zaś przyszły, a nawet warunkowy charakter świadczenia, nie może stanowić uzasadnienia interesu strony powodowej w żądaniu ustalenia.

Postanowieniem z dnia 23 czerwca 2023 r. Sąd Rejonowy w Suwałkach w sprawie z powództwa K. H., B. H. przeciwko (...) S.A. z siedzibą w W. o ustalenie istnienia stosunku prawnego oraz o zapłatę, sprawdził z urzędu wartość przedmiotu sporu, którą określił w kwocie 666 000,00 zł, w związku z czym stwierdził swoją niewłaściwość i przekazał sprawę do rozpoznania Sądowi Okręgowemu w Suwałkach jako rzeczowo i miejscowo właściwemu (k. 74).

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Powód B. H. przed zawarciem umowy kredytowej nie pracował w instytucjach zajmujących się opracowywaniem i zwieraniem umów kredytowych. W 2016 r. B. H. zawarł umowę kredytu hipotecznego w walucie polskiej w wysokości 150 000,00 zł na cele związane z prowadzeniem lokalu gastronomicznego na ul. (...) w S.. Uzyskane z kredytu środki przeznaczył na zakup nieruchomości na ul. (...) w S. i jej remont. Ostatecznie powód sprzedał nieruchomość na ul. (...) w S. i poprzestał na prowadzeniu działalności gospodarczej na kilku innych polach: pracy tłumacza języka angielskiego, programisty, przedsiębiorcy prowadzącego S. Bar na ul . (...) w S.. Głównym profilem działalności B. H. wynikającym z ewidencji działalności gospodarczej jest sprzedaż napojów alkoholowych i bezalkoholowych w S. Barze na ul (...) w S.. Na dzień zawarcia spornej umowy kredytowej powód B. H. ( 31 lat), o wykształceniu wyższym, osiągał dochody z dwóch źródeł: nadzorował wykonywanie projektów unijnych w Fundacji (...), gdzie osiągał dochód w kwocie 3000 zł netto miesięcznie , z prowadzonej działalności gospodarczej w postaci baru osiągał dochód w kwocie ok. 10000 zł netto miesięcznie.

Powódka K. H. przed zawarciem umowy kredytowej nigdy nie pracowała w instytucjach zajmujących się opracowywaniem i zawieraniem umów kredytowych. Na dzień zawarcia umowy miała 30 lat, z zawodu protetyk, wykonywała pracę w przedszkolu, gdzie osiągała dochód w kwocie 2500 zł netto miesięcznie. Dodatkowo pracowała także w pracowni protetycznej na ul. (...) w S., gdzie wykonywała zlecenia protetyczne jako podwykonawca.

Po otrzymaniu w 2020r. w darowiźnie od matki powoda własności nieruchomości gruntowej w S., powodowie podjęli decyzję o budowie domu jednorodzinnego celem zaspokojenia potrzeb mieszkaniowych rodziny. Powodowie byli zainteresowani uzyskaniem kredytu hipotecznego i zwrócili się do pośrednika finansowego M. P.. Powódka K. H. na dzień zawarcia spornej umowy była w zaawansowanej ciąży. Małżonkowie posiadali środki własne na budowę domu w kwocie 400000 zł i potrzebowali około jednego miliona złotych na ukończenie inwestycji. Na dzień zawarcia umowy kredytowej na działce w S. wykonane były prace ziemne, bez wylanych stropów. Powodowie w dniu zawarcia umowy pozostawali w ustroju rozdzielności majątkowej małżeńskiej.

( vide: zeznania powodów)

Do pierwszego spotkania z pośrednikiem kredytowym M. P. doszło wiosną 2021r. M. P. współpracował z pozwanym bankiem na podstawie umowy o współpracę, do jego obowiązków należało przedstawienie oferty (...) i przyjęcie wniosku kredytowego od kredytobiorców. Wysokość jego wynagrodzenia była naliczana procentowo od kwoty uzyskanej przez klienta. Pośrednik finansowy w samym zawarciu umowy kredytowej nie uczestniczył .

(dowód: zeznania B. H. k. 667-667v, zeznania M. P. – k. 423v-427v, określenie wynagrodzenia pośrednika kredytowego-pkt 2 „ Formularza informacyjnego dotyczącego kredytu hipotecznego”-k.214 )

Na dzień zawarcia przez powodów umowy kredytowej na rynku finansowym w Polsce dostępne były dwa rodzaje kredytów :

-kredyty z oprocentowaniem okresowo stałym przez okres 5 lat, po którym kredytobiorca mógł „przejść” na stawkę oprocentowania stałego wskazaną przez bank na kolejne 5 lat lub „ przejść” na oprocentowanie zmienne;

- kredyty ze zmiennym oprocentowaniem ( zeznania M. P.-k.424 v. akt sprawy).

Na rynku finansowym na dzień zawarcia umowy nie było umów kredytowych na cel wskazany przez powodów ze stałą stopą oprocentowania przez cały okres kredytowania, a kredyty ze zmienną stopą oprocentowania były w sposób oczywisty atrakcyjniejsze dla klientów z uwagi na WIBOR na poziomie 0,2. Kredyty z okresowo stałą stopą oprocentowania były znacznie wyżej oprocentowane ( zeznania świadka M. P.-k. 424 v. ) Jedynym wskaźnikiem referencyjnym stosowanym przez banki w klauzuli zmiennego oprocentowania był przy tym WIBOR ( zeznania świadka M. P.-k. 424 v. )Przed przedstawieniem oferty powodowie dokonali wyboru kredytu z oprocentowaniem zmiennym.( vide: zeznania M. P.-k.424-427 ) (...) o możliwości zawarcia umowy kredytowej z okresowo stałą stopą oprocentowania M. P. udzielał bowiem klientom przed przedstawieniem konkretnej oferty, bez porównania ofert. Wyboru pomiędzy kredytem z okresowo stałą, a zmienną stopa oprocentowania klient dokonywał przed przedstawieniem oferty. Do kwestii kredytu z okresowo stałą stopą oprocentowania w rozmowach z klientem później już nie wracano (zeznania M. P.-k. 426v. )

Oferta pozwanego jako jedyna spełniała oczekiwania powodów, bo udostępniony kapitał w kwocie 660 000,00 zł umożliwiał realizację inwestycji (vide: zeznania powoda-k.669 v.). Przedstawiając ryzyko związane ze zmiennym oprocentowaniem M. P. mówił o ogólnym ryzyku, wskazując, że przy kredycie ze zmiennym oprocentowaniem to klient bierze na siebie ryzyko wzrostu oprocentowania. Pośrednik finansowy nie informował, jak duże jest to ryzyko, jak można je ograniczyć z uwagi na brak możliwości przewidzenia skali wzrostu WIBOR-u w przyszłości.

(dowód: protokół z rozprawy hybrydowej – zeznania M. P. – k.424v-k.425, zeznania B. H. k. 667v, zeznania K. H. k. 671v, zeznania M. P. – k.424v-k.425 )

M. P. nie przedstawiał i nie omawiał z powodami załącznika pkt.” Informacja dla kredytobiorcy o ryzykach stopy procentowej i kosztach kredytu hipotecznego. Podtytuł: Obowiązek informacyjny wynikający z zaleceń Rekomendacji S (...) zawartego na k. 208 -212 akt sprawy, stanowiącej załącznik nr 1 do odpowiedzi na pozew ( zeznania świadka M. P.-k.426 v.) P. finansowy udzielił ogólnej informacji powodom odnośnie wskaźnika WIBOR, wskazując, że może on wzrosnąć . Pośrednik finansowy ogólnie wskazał, że WIBOR to wskaźnik na podstawie którego banki pożyczają sobie pieniądze. Nie poinformował powodów o możliwości nieograniczonego wzrostu wskaźnika WIBOR i nie przedstawił symulacji obrazującej jaki wpływ na comiesięczną ratę kredytu powodów będzie mieć wzrost wskaźnika WIBOR 3M. M. P. nie przedstawiał z własnej inicjatywy definicji WIBOR-u (dowód: protokół z rozprawy hybrydowej – zeznania B. H. k. 667v-668, zeznania K. H. k. 671v, zeznania M. P. – k. 425.)

M. P. przedstawił natomiast powodom dokument pt. „Formularz informacyjny dotyczący kredytu hipotecznego” ( k. 214-219 ) i ten dokument był dołączony do wniosku kredytowego ( zeznania świadka M. P.-k.427 akt sprawy.)

Powodowie w dniu 12 października 2021 r. za pośrednictwem M. P. złożyli wniosek o kredyt hipoteczny, w którym zawnioskowali o udzielenie kredytu zgodnie z ofertą i na warunkach określonych w tymże formularzu informacyjnym z dnia 12 października 2021 r. dołączonym do wniosku. Wnioskowali o kredyt hipoteczny na budowę (w tym przebudowę, rozbudowę) domu jednorodzinnego w miejscowości S., w kwocie 700 000,00 zł z rodzajem oprocentowania określonym jako zmienne. Kredyt miał być uruchomiony w 4 transzach, a wkład własny wynosił 140 000,00 zł, okres odroczenia w spłacie kredytu wynosił 12 miesięcy. Wniosek kredytowy miał formę tabeli z zaznaczonym przez pośrednika finansowego polami (dowód: wniosek o kredyt hipoteczny k. 221-226).Powodowie złożyli podpisy pod formularzem.

Dołączony do wniosku kredytowego dokument pt. „Formularz informacyjny dotyczący kredytu hipotecznego” podpisany przez powodów zawierał 14 punktów z licznymi podpunktami i odniesieniami, sporządzonych hermetycznym językiem prawa bankowego. Zawierał określenie , iż kredyt oprocentowany jest według zmiennej stopy procentowej z podaniem bankowej definicji okresu stabilizacji oprocentowania, zmiany okresu stabilizacji oprocentowania, definicji stopy referencyjnej NBP, definicji stopy referencyjnej WIBOR 3M, z podaniem administratora wskaźnika referencyjnego - (...) S. A., bez podania adresu strony internetowej ( k.215). W formularzu zaznaczono, iż całkowita kwota do spłaty może ulec zmianie w okresie kredytowania, w szczególności w związku ze zmianą oprocentowania kredytu hipotecznego. Powodowie podpisali formularz liczący niemalże 6 stron, sporządzony drobnym drukiem ( vide: k. 214-219 ). „Formularz informacyjny dotyczący kredytu hipotecznego” dołączony do wniosku kredytowego nie zawierał symulacji rat kredytu powodów, nie obrazował mechanizmu działania wskaźnika WIBOR i wpływu jego ewentualnego wzrostu na comiesięczne raty kredytu zaciąganego przez powodów. Zawierał informację iż stopa oprocentowania w dniu sporządzenia formularza wynosi 3,66% i składa się ze stopy referencyjnej WIBOR 3 M oraz marży banku w wysokości 3 %. ( pkt 4 ppkt 1 formularza-k. 215) . Nie podawał aktualnej wysokości wskaźnika WIBOR 3M z użyciem nazwy WIBOR 3M. W pkt 4 ppkt 1 znajdujemy jedynie określenie : wartość stopy referencyjnej w dniu sporządzenia formularza wynosi 0, 66 % ( vide: k.216 akt sprawy) Powodowie nie zawarli umowy kredytowej na warunkach określonych we wniosku kredytowym i „Formularzu informacyjnym dotyczącym kredytu hipotecznego” dołączonym do wniosku ( por. warunki kredytu określonego we wniosku i formularzu informacyjnym, a warunki kredytu w umowie zawartej przez powodów).

W dniu 20 grudnia 2021 r. powodowie K. H. i B. H. zawarli z (...) Bank (...) S.A. z siedzibą w W. umowę o kredyt hipoteczny nr (...)- (...), według standardowego wzorca umownego stosowanego przez Bank. Do umowy kredytowej wśród wielu podpisanych przez kredytobiorców dokumentów była dołączona m. in „ Informacja dla kredytobiorców o ryzykach stopy procentowej i kosztach kredytu hipotecznego” ( k. 208-212) Pracownica banku w czasie zawierania umowy informowała o wysokości marży, o zniżkach z nią związanych, o kwocie kredytu i okresie kredytowania (zeznania powoda-k.669 akt sprawy). W dacie zawierania umowy powód B. H. nie wiedział, gdzie może sprawdzić wysokość wskaźnika referencyjnego WIBOR, dowiedział się o tym w toku postępowania ( zeznania powoda-k.669 v) Powodowie zawierając umowę , liczyli się ze wzrostem raty kredytu o 1000 zł ( vide: zeznania powodów) Wzrost raty dwukrotny i udział spłacanych odsetek w comiesięcznej racie zaskoczyły powodów, stawiając ich w trudnej sytuacji finansowej ( zeznania powodów-k.666v.-672)

W części wstępnej umowy o kredyt hipoteczny zawieranej przez powodów wskazano, iż bank udziela kredytobiorcy kredytu hipotecznego w rozumieniu ustawy z dnia 23 marca 2017r. o kredycie hipotecznym oraz o nadzorze nad pośrednikami kredytu hipotecznego i agentami na zasadach zawartych w Szczegółowej Części Umowy ( (...) ) i Ogólnej Części Umowy ( (...)) ( vide: umowa -k. 51- w dalszej części uzasadnienia tak będą określane części umowy)). (...) miała przy tym formę tabeli.

Zawarcie umowy kredytowej odbyło się w banku. Postanowienia umowy nie były negocjowane, powodowie nie dokonali żadnych zmian w treści umowy proponowanej przez bank . Pośrednik M. P. również nie informował o możliwości negocjacji umowy, albowiem nie było to praktykowane ( zeznania świadka M. P.-k. 426 v. akt sprawy, zeznania B. H.-k.668v.).

W umowie strony ustaliły, że Bank udziela kredytobiorcom kredytu na budowę (w tym przebudowę, rozbudowę) domu jednorodzinnego na nieruchomości w miejscowości S. w kwocie 666 000,00 zł, (§ 1 ust. 1, 2 (...), k.51 ). Liczba miesięcznych, równych, kapitało-odsetkowych rat w złotych polskich miała wynosić 360 ( § 1 ust. 4, 10 (...), k.51 ). Ostateczny termin wypłaty kredytu w transzach został określony na dzień 31 stycznia 2023r. W umowie przewidziano dwunastomiesięczny okres karencji, w którym powodowie mieli uiszczać jedynie raty odsetkowe ( § 1 ust. 4 (...) w zw. § 5 ust. 4 (...)). Kredyt został wypłacony i przeznaczony na budowę domu jednorodzinnego w S. ( bezsporne).

W § 2 (...) pt. „ Oprocentowanie kredytu” zawarto regulacje dotyczące klauzuli zmiennego oprocentowania( vide:k.51 ). W rubryce dotyczącej stałego oprocentowania wskazano, iż nie dotyczy ono powodów ( § 2 ust. 2 ). W § 2 ust. 3, 4 i 6 (...) określono marżę banku, wskazując, iż w dniu zawarcia umowy wynosi ona 2,85 % i ulega obniżeniu o:

- 0,30 punkta procentowego w stosunku rocznym w związku z kontem osobistym i kartą debetową określonymi w (...),

- 0,60 punkta procentowego w związku z ubezpieczeniem- Pakietem 1 H,

- 0,10 punkta procentowego w związku z ubezpieczeniem nieruchomości (...), a także podwyższeniu o

- 1 punkt procentowy w stosunku rocznym w związku z nieustanowieniem hipoteki jako zabezpieczenia przed wypłatą transzy.

W § 3 ust.7, ust.8 (...) ( k.52 v. ) określono przy tym, że warunkiem korzystania przez kredytobiorców z obniżki marży opisanej wyżej jest comiesięczna wpłata na konto osobiste w wysokości min. 2500 zł, a rezygnacja z korzystania z produktów w postaci konta osobistego w okresie kredytowania, karty debetowej do tego konta w okresie kredytowania, , ochrony ubezpieczeniowej w okresie kredytowania wynikającej zarówno z Pakietu 1 H i ubezpieczenia „ Własne M,” spowoduje podwyższenie marży banku o wysokość obniżenia związaną z danym produktem od następnego miesiąca. Marża banku nie została więc określona w umowie jako stała, a jej wysokość została uzależniona od korzystania przez kredytobiorcę w okresie kredytowania z dodatkowych produktów bankowych w postaci ubezpieczenia, konta osobistego, karty debetowej. Umowa nie podawała przy tym wysokości marży , od której dokonywane jest obniżenie. W §3 ust.10, ust.11 (...) wskazano, iż w przypadku korzystania przez kredytobiorców z Pakietu 1H ( co w niniejszej sprawie miało miejsce) harmonogram spłat kredytu uwzględnia wysokość składki na ubezpieczenie, a w przypadku zmiany oprocentowania , aktualizacji sumy ubezpieczenia 1 H, zaprzestania opracowywania lub istotnej zmiany stopy referencyjnej WIBOR 3 M lub zdarzenia regulacyjnego , bank sporządza nowy harmonogram spłaty kredytu, podając w nim aktualną stopę oprocentowania, zaś w sytuacji wskazanej w § 3 ust. 6 (...) ( zdarzenia powodujące zmianę wskaźnika referencyjnego ) podaje informację o zmianie tegoż wskaźnika).

Roczna stopa oprocentowania stanowiąca sumę WIBOR 3M i wyżej określonej marży została określona na dzień zawarcia umowy na 5,20 % w stosunku rocznym (§ 2 ust. 7 (...)). Zarówno (...), jak i (...) nie podawała wysokości WIBOR 3M na dzień zawarcia umowy. Oprocentowanie kredytu miało być zmienne i składać się ze stopy referencyjnej WIBOR 3M i marży Banku, zaś prawnym zabezpieczeniem spłaty kredytu miała być hipoteka umowna do kwoty 999 000,00 zł na rzecz Banku ustanowiona na kredytowanej nieruchomości, ubezpieczenie przedmiotu zabezpieczenia na podstawie umowy zawartej za pośrednictwem banków owiązaniu z cesja wierzytelności, a także Pakiet 1 H w powiązaniu z cesją wierzytelności (§ 2 ust. 7 (...) i § 4 ust. 1 (...) umowy).

(dowód: umowa kredytu wraz załącznikami k. 51i n. )

W umowie kredytu wskazano, że rzeczywista stopa oprocentowania ( (...)) w dniu zawarcia umowy wynosi 5,44 % (§ 2 ust. 8 (...)), całkowita kwota do zapłaty w dniu zawarcia umowy – 1 318 624,30 zł, szacunkowy całkowity koszt kredytu – 652 624, 30 zł, zaś szacunkowa wartość odsetek wynosi 518 296, 98 zł ( § 3 (...)).

Ponadto zabezpieczenie kredytu, stanowiła cesja praw z ubezpieczenia powyższej nieruchomości (...) NR (...) dla Pakietu własne M do którego B. H. przystąpił w dniu 20.12.2021 r. i które miało obowiązywać na okres jednego roku polisowego i być kontynuowane każdorazowo, po upływie okresu na który została zawarta (k. 245 i n.). Suma ubezpieczenia wynosiła przy tym 737 000,00 zł.

Kolejne zabezpieczenie kredytu, stanowiła cesja wierzytelności z ubezpieczenia indywidualnego w formie (...) dla PAKIETU 1 H ubezpieczenie do kredytu nr (...), w całym okresie kredytowania umowy, ze wskazaniem banku jako uposażonego z tytułu ubezpieczenia na życie. Zakresem tegoż ubezpieczenia były zdarzenia w postaci: zgonu, trwałej i całkowitej niezdolności do pracy, poważne zachorowanie, utrata pracy (dotyczy osób uzyskujących dochód z tytułu umowy o pracę lub stosunku służbowego), pobytu w szpitalu wskutek nieszczęśliwego wypadku. ( k. 249 i n. )

Stopa referencyjna WIBOR 3M została zdefiniowana w umowie jako wskaźnik referencyjny oznaczający średnią stopę procentową (...) Międzybankowego dla lokat udzielanych przez banki w złotych na okres 3 miesięcy, ustalaną jako średnia z kwotowań banków i publikowaną przez serwis (...) na stronie WIBOR o godz. 11 danego dnia notowań, dostępną w prasie finansowej i na stronach internetowych serwisów finansowych; administratorem wskaźnika referencyjnego jest (...) S.A. ( definicja WIBOR 3M- §1pkt.29 ppkt c (...)). Przy definicji WIBOR 3 M nie podano w umowie adresu strony internetowej. Adres strony internetowej został podany przy definicji WIBOR-u w §1pkt.29 ppkt a (...).

Ponadto w §3 ust. 1 ppkt 2 (...) umowy kredytu wskazano, że zmiana stopy oprocentowania opartej o stopę referencyjną będzie mieć wpływ na wartość ekspozycji kredytowej oraz wysokość rat kapitałowo- odsetkowych kredytu. Niekorzystna zmiana stopy procentowej w wyniku wzrostu wskaźnika referencyjnego spowoduje, że wzrośnie wysokość odsetek przewidzianych do spłaty, co spowoduje zwiększenie miesięcznej raty kredytu oraz całkowitej kwoty do zapłaty. Ponadto kredytodawca wskazał, że ryzyko zmiennej stopy procentowej należy uwzględnić nie tylko w momencie zaciągania kredytu, ale także w trakcie jego spłaty. W związku z tym, iż jest to kredyt długoterminowy, wysokość stóp procentowych w okresie trwania umowy może zmienić się wielokrotnie. W związku z tym, kredytodawca wskazał, że ryzyko zmiany wskaźnika referencyjnego i wzrostu rat kredytu należy wziąć pod uwagę zwłaszcza wtedy, gdy rata miesięczna kredytu jest wyższa niż połowa miesięcznego dochodu. W takiej sytuacji wzrost raty kredytu może oznaczać ograniczanie wydatków, a nawet brak środków na spłatę kredytu.

W umowie zastrzeżono, że w przypadku, gdy stała stopa procentowa lub zmienna stopa oprocentowania kredytu będzie wyższa w okresie kredytowania niż ustawowa wysokość odsetek maksymalnych, która w dniu zawarcia umowy równa jest dwukrotności sumy referencyjnej NBP oraz 3,5 punktów procentowych, bank pobierze za ten okres odsetki w wysokości odsetek maksymalnych ( § 3 ust. 12 (...)k.53).W §2 ust.9 (...) podano, iż wysokość stopy referencyjnej NBP na dzień zawarcia umowy wynosiła 1, 75 %. W §1 pkt 28 (...) podano definicję stopy referencyjnej NBP z podaniem organu, Dziennika Urzędowego NBP i adresu strony internetowej NBP.

W § 3 ust. 6 (...) pozwany bank zastrzegł możliwość zmiany stawki referencyjnej WIBOR 3 M na stopę referencyjną NBP powiększoną o 0, 20 punkta procentowego m. in w sytuacji, gdy nastąpi zdarzenie regulacyjne polegające na niespełnianiu przez stopę referencyjną WIBOR 3M lub jej administratora wymogów wynikających z powszechnie obowiązujących przepisów prawa. Okres stabilizacji oprocentowania miał przy tym nie ulec zmianie, a istotna zmiana wskaźnika WIBOR 3M nie powodowała zmiany wskaźnika na stopę referencyjną NBP.

Zgodnie z I § 14 ust. 7 (...) w sprawach nieuregulowanych w umowie miały mieć zastosowanie:

1)  ustawa z dnia 23 marca 2017 r. o kredycie hipotecznym oraz nadzorze nad pośrednikami kredytu hipotecznego i agentami,

2)  ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Prawo bankowe,

3)  ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r.- Kodeks cywilny,

4)  inne powszechnie obowiązujące przepisy prawa.

(dowód: umowa kredytu k. 54v)

Powodowie podpisali w dniu zawarcia umowy oświadczenie sporządzone przez bank, że : otrzymali od pozwanego wszelkie niezbędne informacje niezbędne do podjęcia decyzji w zakresie zaciąganego kredytu oraz od pracownika banku wszelkie wyjaśnienia od zgłaszanych wątpliwości ,zostali poinformowani o podwyższonym ryzyku kredytu i mają pełną świadomość ryzyka związanego z zaciąganiem kredytu, zostali poinformowani, że oprocentowanie kredytu jest zmienne i w okresie obowiązywania kredytu może ulec podwyższeniu w związku ze wzrostem stopy referencyjnej WIBOR ( pkt 5 oświadczenia), co spowoduje podwyższenie rat kapitałowo-odsetkowych przypadających do spłaty. Ze względu na obszerność wszystkich dokumentów przedstawionych powodom do podpisu w dniu zawarcia umowy, powodowie ich nie przeczytali . Mieli możliwość zadawania pytań.

(dowód: oświadczenie k. 65v, zeznania powodów)

Od dnia zawarcia umowy (20 grudnia 2021 r.) do dnia 24 lutego 2023 r. kredytobiorcy uiścili na rzecz banku kwotę 30 811, 42 zł, w tym 30 449,42 zł tytułem rat odsetkowych i 362, 00 tytułem raty kapitałowej.

(dowód: zaświadczenie k. 45)

W piśmie z dnia 20.03.2023 r. powodowie przesłali do kredytodawcy reklamację dotyczącą umowy o nr (...) w związku z zawarciem w jej treści niedozwolonych postanowień umownych, w której wezwali bank do usunięcia z umowy klauzul abuzywnych. Ponadto kredytobiorcy wezwali bank do zapłaty kwoty 40 000,00 zł tytułem nienależnie pobranych rat kapitałowo-odsetkowych w wyższej wysokości, niż rzeczywiście powinni płacić w okresie od dnia 20.12.2021 r. do dnia 20.03.2023 r.

(dowód: reklamacja wraz z wezwaniem do zapłaty k . 46-48)

Na dzień zawarcia umowy kredytowej przez powodów zdolność kredytowa dla kredytów o oprocentowaniu okresowo stałym i okresowo zmiennym była ustala przez bank w taki sam sposób ( zeznania świadków R. M. i M. murawskiego-k.791v.-792)

Na dzień zawarcia przez powodów umowy kredytowej pozwany bank nie oferował kredytów ze stałym oprocentowaniem w całym okresie kredytowania, wskaźnik WIBOR był jedynym wskaźnikiem referencyjnym stosowanym w kredytach ze zmienną stopą oprocentowania . Administratorem wskaźnika WIBOR na dzień zawarcia umowy przez powodów była spółka (...) . WIBOR jako wskaźnik referencyjny był określany każdego dnia na podstawie tzw. kwotowań wiążących tj. deklaracji wybranych banków po jakiej stopie procentowej zaoferowałyby i przyjęły depozyt bankowy. W przypadku braku transakcji na rynku międzybankowym WIBOR był więc ustalany na podstawie deklaracji banków. WIBOR nie odpowiada wysokości stopy referencyjnej NBP, która jest ustalana raz w miesiącu, a wskaźnik WIBOR jest ustalany każdego dnia. Inna jest także metodologia ustalania obu wskaźników. Pozwany bank przekazuje dane wyjściowe do tzw. kwotowań wiążących spółce (...) od 30 czerwca 2015r, ma obowiązek przekazywać te dane i uczestniczy w tzw. fixingu. Korelacja pomiędzy stawką referencyjna NBP ,a WIBOR polega na tym, że każdego dnia bank komercyjny może złożyć depozyt w NBP po stopie referencyjnej NBP . (dowód : zeznania B. W. k. 552-557). Z uwagi na metodologię obliczania WIBOR jest wyższy niż stopa referencyjna NBP np.: gdy stopa referencyjna NBP wynosi 5, 75 %, WIBOR 6M wynosi 5, 80% , a WIBOR 3M 5, 83 %. NBP może podnieść stopę referencyjną w dowolnym wymiarze i wówczas WIBOR również zareaguje wzrostem. Istnieje więc ryzyko nieograniczonego, bez górnego limitu wzrostu wskaźnika WIBOR. NBP może bowiem podnieść stawkę referencyjną w dowolnym wymiarze. (dowód : zeznania świadka B. W. dyrektora departamentu skarbu pozwanego banku, byłego dealera departamentu skarbu pozwanego banku zajmującego się pozycją stopy procentowej- k. 552-556 v.)

Nad reformą stawek określających stopy procentowe pracuje grupa robocza powołana przez (...), zalecenia są bowiem takie , by wskaźniki oprocentowania były oparte na rzeczywistych transakcjach. Na skutek wzrostu WIBOR-u pozwany bank w trzecim kwartale 2023r. odnotował w porównaniu do trzeciego kwartału 2022r.wzrost zysku o 50 % , po uwzględnieniu odpisów na wakacje kredytowe ( zeznania świadka B. W.-k.555 ) . W grudniu 2021r. rzeczywistych transakcji międzybankowych było niewiele, pozwany bank posiadał środki pieniężne na zawarcie umowy z powodami, nie musiał dokonywać żadnych transakcji, w chwili obecnej pozwany bank preferuje kredyty z okresowo stałą stopa oprocentowania, by uniknąć konsekwencji makroekonomicnzych związanych z ustalaniem stopy referencyjnej przez NBP. Z uwagi na brak transakcji miedzy bankowych sektor bankowy zmierza do zmiany stawki WIBOR tak, by miała ona oparcie w rzeczywistych transakcjach ( zeznania świadka R. M.-k.791 v-792).

Sąd zważył, co następuje:

a)  w zakresie oceny dowodów:

Przywołane w ustaleniowej części uzasadnienia dowody z dokumentów ocenił Sąd jako wiarygodne, a żadna ze stron ich nie podważała. Jako wiarygodne Sąd ocenił też zeznania powodów, gdyż pozostawały one zbieżne z treścią zeznań M. P. co do tego jakie formularze informacyjne, na jakim etapie kontraktowania powodowie otrzymali oraz jak wyglądało przedstawienie oferty oraz wypełnienie przez pozwanego obowiązku informacyjnego. Strona pozwana nie przedstawiła dowodów podważających depozycje powodów i świadka M. P. w tym zakresie. Sąd uznał także za wiarygodne zeznania świadków: B. W., R. M., M. M. (2) z uwagi na ich oparcie w zawodowym doświadczeniu świadków w pozwanym banku i dał temu wyraz w części ustaleniowej uzasadnienia.

Wysokość uiszczonych przez powodów rat w wykonaniu spornej umowy kredytowej Sąd ustalił na podstawie zaświadczenia wystawionego przez pozwany bank.

b)  z zakresie oceny prawnej:

W art. 385 ¹ § 1 kc znajdujemy legalną definicję klauzuli abuzywnej:

„postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą , jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami , rażąco naruszając jego interesy ( niedozwolone postanowienia umowne). Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie , jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny.”

Cytowana norma prawna ma na celu ochronę konsumenta jako słabszej strony stosunku zobowiązaniowego.

Uznanie postanowienia umownego za abuzywne wymaga w jej świetle spełnienia następujących przesłanek:

- zawarcia postanowienia w umowie zawartej z konsumentem,

- braku indywidualnego uzgodnienia postanowienia z konsumentem,

- jeżeli postanowienie dotyczy głównych świadczeń stron stosunku zobowiązaniowego : sformułowania postanowienia niejednoznacznie ( brak przejrzystości),

- kształtowania przez postanowienie praw i obowiązków konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami,

- powstania skutku w postaci rażącego naruszenia interesów konsumenta w następstwie zastosowania postanowienia.

W niniejszej sprawie nie ulega wątpliwości, że postanowienie dotyczące zmiennego procentowania było zawarte w umowie kredytowej, a powodom przysługiwał status konsumentów określony w art. 22 ¹ kc, wymagany do kontroli umowy wedle wskazanych wyżej kryteriów. Z zeznań powodów K. i B. H. wynika bowiem, że kredyt zaciągnięty został w celu zaspokojenia potrzeb mieszkaniowych rodziny (budowy domu jednorodzinnego w S.) . W domu w S. nie była prowadzona działalność gospodarcza. Bar będący główną działalnością zawodową powoda jest prowadzony w S.. Praca zawodowa K. H. ( praca protetyka, opiekuna przedszkolnego) także była wykonywana w S..

Kontroli sądowej zgodne z treścią art. 385 ¹ § 1 kpc podlegają przy tym te postanowienia, które są zawarte w umowie zawieranej z konsumentem, a nie np.: z formularzach i informacjach dołączonych do umowy, nie stanowiących jej integralnej części. Słowo postanowienie może być przy tym rozumiane jako fragment tekstu o znaczeniu technicznym, bądź jako reguła prawna wynikająca z określonego fragmentu tekstu. Współczesne umowy, szczególnie te redagowane przez przedsiębiorców, są rozbudowane, drobiazgowe, zawierają definicje pojęć, a w swej budowie przypominają akty prawne z podziałem na liczne jednostki redakcyjne. Z uwagi na skomplikowaną formę tychże umów, należy stosować takie reguły interpretacyjne, by z poszczególnych jednostek redakcyjnych umowy odczytać postanowienie umowne rozumiane jako regułę postępowania, która określa prawa i obowiązki stron.

Należy bowiem odróżnić treść umowy od treści stosunku prawnego. Zgodnie z literalną treścią art. 385 ¹§ 1 kc to właśnie postanowienia umowne w znaczeniu reguł postępowania mogą być niezgodne z dobrymi obyczajami i rażąco naruszać interesy konsumentów. Postanowienie umowne rozumiane jako reguła postępowania określa bowiem prawa i obowiązki stron stosunku zobowiązaniowego. Same zapisy w jednostkach redakcyjnych umowy tych praw bowiem nie kształtują.

W niniejszej sprawie ma to znaczenie o tyle istotne, iż regułę postępowania określającą wysokość zmiennego oprocentowania w kredycie określają zarówno zapisy o marży banku, jak i zapisy o wskaźniku referencyjnym, jakim jest WIBOR 3M. Połączenie zapisów umowy kredytowej dotyczących (...) z zapisami umowy kredytowej dotyczącymi marży pozwala na wykładnię postanowienia umownego, jakim jest klauzula zmiennego oprocentowania zawartego w spornej umowie kredytowej. Przy pomocy tejże reguły określono bowiem prawo banku do pobierania odsetek w zmiennej wysokości od wypłaconego konsumentom kapitału. Sam wskaźnik referencyjny WIBOR 3M nie określa więc reguły postępowania w tym zakresie, podobnie, jak nie czyni tego samodzielnie marża banku. Analogiczne rozumienie postanowienia prezentuje uchwała Sądu Najwyższego w składzie siedmiu sędziów z dnia 20 listopada 2015 r. sygn.. akt III CZP 17/15.

Dokonując kontroli sądowej pod kątem abuzywności postanowienia umownego dotyczącego zmiennego oprocentowania, należy więc dokonać oceny całości tegoż postanowienia w ujęciu materialnym ( reguły postępowania, nie zapisu ) zgodnie z literalnym brzmieniem art. 385 ¹§1 kc. Kontroli podlegać więc będzie cała klauzula zmiennego oprocentowania określona w § 2 (...), jak też §1 pkt 29 ppkt c, § 3 ust. 1, 2, 3, 4, 6,7, 8,12 (...). Traktowanie samego WIBOR-u 3M, bądź samej marży, jako odrębnych postanowień umownych, jest w ocenie Sądu sprzeczne z właściwym rozumieniem pojęcia postanowienia użytego w normie prawnej z art. 385 ¹§1 kc, co omówiono wyżej.

Klauzulę, warunek, postanowienie ( te pojęcia są bowiem w prawie ochrony konsumentów używane zamiennie) zmiennego oprocentowania należy traktować jako jedno postanowienie umowne statuujące prawo przedsiębiorcy do pobierania odsetek od wypłaconego kapitału w określonej wysokości i obowiązek kredytobiorcy do spełnienia tegoż świadczenia.

Skoro zgodnie z treścią art. 385 ¹ § 1 kc dane postanowienie nie może zostać uznane za niedozwolone, gdy określa świadczenia główne stron i jest sformułowane w sposób jednoznaczny , należy odpowiedzieć na pytanie, czy postanowienie określające zmienne oprocentowanie w spornej umowie określa świadczenia główne stron.

Zdaniem Sądu na tak postawione pytanie należy odpowiedzieć pozytywnie. W nauce prawa przyjmuje się bowiem, że świadczeniem głównym jest takie świadczenie, które pozwala na osiągnięcie celu stosunku zobowiązaniowego. Skoro celem stosunku zobowiązaniowego nawiązanego na podstawie umowy kredytu jest z jednej strony oddanie przez bank do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony określonej kwoty środków pieniężnych, a z drugiej strony zwrotu kapitału przez kredytobiorcę wraz z odsetkami w oznaczonych terminach, oznacza to, iż postanowienie umowne dotyczące ustalenia stopy procentowej , na podstawie której jest obliczana wysokość rat kapitałowo- odsetkowych, bez wątpienia należy zakwalifikować jako określające świadczenie główne stron. Dał temu wyraz ustawodawca w art. 29 ustawy o kredycie hipotecznym oraz o nadzorze nad pośrednikami kredytu hipotecznego i agentami z dnia 23 marca 2017r. ( Dz. U. z 2025r., poz. 720), wskazując, iż umowa o kredyt hipoteczny winna zawierać sposób i warunki ustalania stopy procentowej , na podstawie której jest obliczana wysokość rat kapitało-odsetkowych ( art. 29 ust. 1 pkt 8 ustawy), jeżeli zaś strony nie uzgodniły stałej stopy oprocentowania kredytu hipotecznego, sposób ustalania stopy procentowej, o którym mowa w ust. 1 pkt 8 określa się jako wartość wskaźnika referencyjnego oraz wysokość marży ustalonej w umowie o kredyt hipoteczny. Powyższa regulacja ustawowa prócz tego, iż statuuje postanowienie określające stopę procentową jako dotyczącą świadczenia głównego ( które to stanowisko pozwany podziela), to daje dodatkowy argument do całościowego traktowania postanowienia dotyczącego zmiennego oprocentowania, o czym była mowa już wcześniej. Norma prawna z art. 29 ust. 2 ustawy o kredycie hipotecznym stanowi bowiem expressis verbis, iż sposób ustalania stopy procentowej określa się jako wartość wskaźnika referencyjnego oraz wysokość marży ustalonej w umowie o kredyt hipoteczny. Najprościej rzecz ujmując postanowienie zmiennego oprocentowania określa z jednej strony cenę płaconą przez powodów za korzystanie z oddanej im do dyspozycji kwoty kapitału, a z drugiej strony wynagrodzenie pobierane przez bank za udostępnienie tychże środków. Część wstępna umowy wokół której ogniskuje się spór w niniejszej sprawie nie pozostawia przy tym wątpliwości, że powodom udzielono kredytu hipotecznego w rozumieniu wskazanej ustawy.

Ustalenie, iż badane postanowienie umowy dotyczące zmiennej stopy oprocentowania określa świadczenie główne stron, nie oznacza, że można przejść do badania przesłanek pozytywnych abuzywności. Jedynie bowiem w przypadku niejednoznacznego sformułowania postanowień dotyczących głównych świadczeń stron, możliwa będzie ich kontrola pod kątem abuzywności ( argumentum a contrario ex art. 385 ¹ §1 kc ). Z uwagi na okoliczność, iż norma prawna z art. 385 ¹ §1 kc została implementowana do polskiego porządku prawnego z Dyrektywy 93/13, pomocnym w interpretacji, co należy rozumieć przez niejednoznaczny sposób sformułowania postanowienia umownego, będzie art. 4 ust.2 Dyrektywy 93/13, który stwierdza, iż „ocena dopuszczalności klauzuli nie dotyczy ani składników przedmiotowych umowy, ani odpowiedniości relacji pomiędzy ceną, ewentualnie wynagrodzeniem, a świadczeniem usługi lub rodzajem dobra będącego przedmiotem świadczenia wzajemnego , jeżeli klauzule te sformułowane są w sposób jasny i zrozumiały „. Przenosząc powyższe na grunt niniejszej sprawy, należy rozstrzygnąć, czy klauzula zmiennego oprocentowania zawarta w spornej umowie kredytowej została sformułowana w sposób jasny i zrozumiały, czy też, ujmując to inaczej : została sformułowana prostym i zrozumiałym językiem, była przejrzysta. Przesłanka przejrzystości postanowień to jeden z podstawowych wektorów ochrony konsumentów. Art. 5 wspomnianej dyrektywy stanowi wprost, iż w przypadku umów, które są sporządzone na piśmie, warunki muszą być sporządzone prostym i zrozumiałym językiem, a wszelkie wątpliwości co do treści warunku należy interpretować na korzyść konsumenta.

W ocenie Sądu, sposób sformułowania postanowienia umownego dot. zmiennej stopy oprocentowania zawarty w spornej umowie, przesłanki przejrzystości nie spełnia. Dostatecznie uważny i rozsądny konsument nie byłby bowiem w stanie na podstawie treści umowy zrozumieć sposobu obliczania zmiennej stopy oprocentowania i oszacować konsekwencji ekonomicznych takiego postanowienia dla jego zobowiązań finansowych ( por. też rozumienie wymogu przejrzystości w wyroku (...) z dnia 13 lipca 2023r. B. S.)

I tak § 2 (...)Oprocentowanie kredytu” zawiera tabelę , gdzie jest wprawdzie podana marża banku w dniu zawarcia umowy – 2, 85 %, jednak nie znajdziemy wysokości WIBOR 3M na dzień zawarcia umowy. W §2 pkt 7 umowy znajdujemy zaś określenie , iż łączna stopa oprocentowania kredytu w dniu zawarcia umowy stanowi sumę wskaźnika referencyjnego WIBOR 3M i marży i wynosi 5,20 % w stosunku rocznym. W § 2 umowy pt. oprocentowanie, przy braku podanej wysokości WIBOR 3M na dzień zawarcia umowy, znajdziemy natomiast wysokość stopy referencyjnej NBP ( 1,75 % w stosunku rocznym- vide: §2 ust. 9 (...)), która w świetle podanej w § 2 ust. 7 (...) rocznej stopy oprocentowania i sposobu jej ustalania, może rodzić mylne wrażenie, iż chodzi o tożsamą stopę referencyjną. Tymczasem wskaźnik referencyjny NBP nie jest tożsamy ze wskaźnikiem referencyjnym WIBOR 3M. Wobec tabelkowego ujęcia treści umowy w § 2 , braku określenia w umowie wysokości WIBOR 3M na dzień zawarcia umowy, przy przyjętym sposobie obliczania rocznej stopy oprocentowania kredytu, dostatecznie rozważny konsument nie mógłby w sposób jednoznaczny ocenić, w jakiej części stopa oprocentowanego zmiennie kredytu jest na dzień zawarcia umowy uzależniona od marży banku, a w jakiej części od wskaźnika referencyjnego WIBOR 3M, a także jaką rolę pełni w umowie stopa referencyjna NBP. Część postanowienia umownego w tym zakresie została więc sformułowana przez bank niejednoznacznie, w sposób nieprzejrzysty. Podsumowując, skoro wskaźnik WIBOR 3M jest kluczowy do określenia postanowienia o zmiennym oprocentowaniu , winna być podana w treści umowy jego wysokość na dzień zawarcia umowy, a sama treść postanowienia obrazować jego udział w oprocentowaniu na dzień zawarcia umowy.

Podobnie, w sposób nieprzejrzysty została sformułowana przez bank część postanowienia dotycząca marży banku. Z zapisu w § 2 ust.4 (...) wynika, iż marża banku w dniu zawarcia umowy wynosi 2,85 %, przy czym ulega ona podwyższeniu o 1% procentowy w związku z nieustanowieniem hipoteki, a obniżeniu o 0,30 punkta procentowego w związku z zawarciem rachunku, obniżeniu o kolejne 0,60 punkta procentowego w związku ubezpieczeniem Pakietu 1 H, obniżeniu o kolejne 0, 10 punktu procentowego w związku ubezpieczeniem nieruchomości w ramach pakietu własne M. Sposób określenia wysokości marży poprzez wskazanie warunków, od których zależy jej wysokość podana w umowie, bez wskazania poziomu marży, od której przedsiębiorca dokonał obniżenia i podwyższenia kwoty marży, czyni część warunku umownego nieprzejrzystym, wymaga bowiem od konsumenta dokonywania samodzielnych i to domyślnych obliczeń arytmetycznych.

Niejednoznaczności sposobu określenia zmiennej stopy oprocentowania nie eliminują zapisy (...), które, co należy podkreślić, dotyczą nie tylko rodzaju umowy kredytowej zawartej w niniejszej sprawie, lecz zawierają słowniczek pojęć i regulacje dotyczące innych typów umów. Wprawdzie znajdujemy w §1 pkt 29 ppktc (...) definicję stopy referencyjnej WIBOR 3M z podaniem administratora, jednak bez adresu strony internetowej ( adres strony internetowej znajdziemy natomiast powyżej przy ogólnej definicji WIBOR -§1 pkt 29 ppkta (...)). W § 3 ust. 8 (...) znajdujemy szczegółowy zapis, iż w przypadku, gdy zastosowano obniżenie marży banku, a nastąpią sytuacje, w których konsument nie będzie korzystał z określonych produktów, spowoduje to podwyższenie stopy procentowej o wysokość obniżenia od miesiąca następującego po miesiącu, w którym nastąpiła utrata prawa do obniżenia marży banku. Bez wskazania, z jakiego poziomu nastąpiło obniżenie marży w niniejszej sprawie, postanowienie umowne w części dotyczącej marży jawi się jako nieprzejrzyste. Postanowienie jest także niejednoznaczne, jeżeli się zważy, iż wysokość zmiennej marży banku stanowiącej składnik zmiennego oprocentowania, jest uzależniona od korzystania przez powodów w wieloletnim okresie kredytowania z innych produktów bankowych takich , jak konto bankowe, karta , polisy ubezpieczeniowe dotyczące powodów, jak i nieruchomości. Koszt i warunki korzystania z powyższych produktów na przestrzeni lat może ulegać istotnym zmianom, a zawarta przez strony umowa w ocenie Sądu, nie dostarcza powodom jasnych informacji, jak ewentualna rezygnacja z w/w produktów wpłynie na wysokość oprocentowania. Postanowienie uzależniające wysokość zmiennego oprocentowania de facto od korzystania przez kredytobiorców z szeregu innych produktów bankowych w okresie kredytowania jest zdaniem Sądu niejednoznaczne, nie określa w sposób przejrzysty i jasny postanowienia. Prócz tego należy zauważyć, że przy wskazanej regulacji koszt umowy o kredyt hipoteczny jest uzależniony od zmiennych, przyszłych kosztów

Niedookreślony jest także zapis § 3 ust.6 (...) zgodnie z którym w przypadku zaprzestania opracowywania lub wystąpienia zdarzenia regulacyjnego bank będzie stosował dla kredytu opartego o stopę referencyjną WIBOR 3M zamiast stopy referencyjnej WIBOR 3 M stopę referencyjną NBP powiększoną o 0, 20 p.p., przy czym istotne jest to, że zdarzenie regulacyjne warunkujące powyższe, zostało określne jako sytuacja w której WIBOR 3M lub jej administrator nie spełnia lub przestanie spełniać „wymogi wynikające z powszechnie obowiązujących przepisów prawa”. Okresy stabilizacji oprocentowania miały przy tym nie ulec zmianie, a istotna zmiana wskaźnika WIBOR 3 M zakomunikowana przez administratora nie powoduje zmiany tego wskaźnika na stopę referencyjną NBP. Prawo przedsiębiorcy do przejścia na stopę referencyjna NBP powiększona o 0,20 p.p zostało więc uzależnione od wystąpienia zdarzenia regulacyjnego polegającego na niespełnieniu przez administratora wskaźnika lub sam wskaźnik wymogów wynikających z powszechnie obowiązujących przepisów prawa. Powyższe oznacza więc ni mniej, ni więcej, niż to, że w przypadku niespełniania przez WIBOR 3M lub administratora wymogów wynikających z powszechnie obowiązujących przepisów prawa , możliwa jest eliminacja WIBOR-u 3M w umowie kredytowej i zastąpienie go stopą referencyjną NBP powiększoną o 0,20 . W ocenie Sądu możliwość zmiany wskaźnika referencyjnego w postanowieniu dotyczącym zmiennego oprocentowania została określona w sposób na tyle ogólny, że pozostawiający w istocie swobodę przedsiębiorcy, co do jego zmiany. Klauzula powszechnienie obowiązujących wymogów prawa, bez ich określenia, bez określenia, kto miałby to stwierdzić ową niezgodność wskaźnika lub administratora z przepisami, w istocie pozostawia przedsiębiorcy dowolność w eliminacji na określonym etapie wykonania umowy kredytowej wskaźnika referencyjnego WIBOR 3M. Jest to o tyle istotne, iż wskaźnik referencyjny WIBOR 3M nie jest ustalany przez organ administracji i nie jest publikowany w dzienniku urzędowym.

Mając na względzie wskazane wyżej argumenty, Sąd doszedł do przekonania, iż postanowienie umowne dotyczące klauzuli zmiennego procentowania zarówno w części dotyczącej WIBOR 3M, możliwości jego zmiany, jak i w części dotyczącej marży zostało sformułowane w sposób niejednoznaczny i jako takie, mimo, iż dotyczące świadczenia głównego stron podlega kontroli pod kątem abuzywności.

Sąd nie podziela przy tym stanowiska pozwanego, iż warunek umowny przewidujący, że oprocentowanie kredytu jest oprocentowaniem zmiennym opartym na wskaźniku referencyjnym WIBOR 3M nie podlega zakresowi Dyrektywy 93/13 EWG z dnia 5 kwietnia 1993r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich i ma miejsce wyjątek określony w art. 1 ust. 2 powołanej dyrektywy. Z zakresu stosowania art. 1 ust. 2 dyrektywy 93/13 wyłączono warunki umowy odzwierciedlające obowiązujące przepisy wykonawcze. Przepis art. 29 ust. 2 ustawy o kredycie hipotecznym oraz o nadzorze nad pośrednikami kredytu hipotecznego i agentami nie nakazuje stosowania WIBOR-u 3M jako składnika zmiennego oprocentowania. Ustawa o kredycie hipotecznym nie stanowi więc, iż wskaźnik referencyjny WIBOR 3M jest jedynym możliwym wskaźnikiem referencyjnym stosowanym przy klauzuli zmiennego oprocentowania ( ius cogens). O możliwości zaś badania pod kątem abuzywności wskaźników referencyjnych mających charakter urzędowy , określonych i opublikowanych w dziennikach urzędowych wypowiedział się (...) w wyroku z dnia 12 grudnia 2024r. w sprawie C 300/23. Reasumując, Sąd doszedł do przekonania, iż postanowienie umowne dotyczące zmiennego oprocentowania objęte jest zakresem zastosowania dyrektywy 93/13.

Kontrola abuzywności postanowienia umownego może być przy tym dokonywana, gdy postanowienie nie było indywidualnie uzgodnione. Przyjmuje się, iż nieuzgodnionym indywidualnie postanowieniem umowy będzie postanowienie, na które konsument nie miał rzeczywistego wpływu . Tym samym brak dokonania zmian we wzorze umowy przedłożonym przez przedsiębiorcę będzie oznaczał brak indywidualnego uzgodnienia postanowienia umownego. W praktyce oznacza to sytuację, w której wszystkie umowy adhezyjne, polegające na przystąpieniu do określonego wzorca umownego, nie będą zawierały postanowień uzgodnionych indywidualnie. W niniejszej sprawie również mamy do czynienia z taką sytuacją. Z zeznań M. P. wynika, że o negocjowaniu postanowień umowy w ogóle nie było mowy, nie informował więc powodów o takiej możliwości. Z zeznań powodów wynika, iż nie dokonali jakichkolwiek zmian w przedstawionej im treści umowy. Zarówno przy tym kwota kredytu, jak i okres kredytowania zostały zaproponowane przez przedsiębiorcę. Powodowie powyższe zaakceptowali.

Kolejnym pytaniem, na które należy odpowiedzieć w dalszej części wykładni i subsumpcji normy prawnej z art. 385 ¹kc jest następujące: Czy na skutek zastosowania kontrolowanej reguły postępowania doszło do sprzecznego z dobrymi obyczajami ukształtowania praw i obowiązków stron stosunku zobowiązaniowego ?

Istotne jest zatem ukształtowanie praw i obowiązków stosunku zobowiązaniowego niezgodnie z dobrymi obyczajami, nie zaś wykonywanie tych praw i obowiązków w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami. W ocenie Sądu dokonywanie oceny danego postanowienia pod kątem abuzywności poprzez odwołanie się do praktyki jego stosowania jest niedopuszczalne. Należy bowiem odróżnić wadliwe ukształtowanie stosunku prawnego od wadliwego jego wykonywania. Tym samym dla oceny abuzywności postanowienia umownego dotyczącego zmiennego oprocentowania nie ma znaczenia, jak owo postanowienie było wykonywane przez strony stosunku zobowiązaniowego. Powyższa wykładnia przesłanki pozytywnej abuzywności w postaci sprzeczności z dobrymi obyczajami pozostaje w korelacji z art. 385 ²kc, zgodnie z którym oceny zgodności postanowienia umowy z dobrymi obyczajami dokonuje się według stanu z chwili zawarcia umowy.

Pojęcie dobrych obyczajów stanowi przy tym bez wątpienia klauzulę generalną, która ma służyć regulacji stosunków społecznych w zakresie nieunormowanym w przepisach prawnych, uelastycznieniu prawa normami pozaprawnymi. Dobry obyczaj winien być przy tym odnoszony do określonej kategorii stosunków. W niniejszej sprawie dobre obyczaje winny zatem dotyczyć stosunków między bankiem, a kredytobiorcami i na tej płaszczyźnie winny być badane. Sąd podziela rozumienie klauzuli generalnej dobrych obyczajów jako reguł postępowania niesprzecznych z etyką, moralnością i aprobowanymi społecznie obyczajami. Tym samym sprzeczne z dobrymi obyczajami są działania zmierzające do dezorientacji, niedoinformowania, wywołania błędnego przekonania konsumenta, wykorzystania jego niewiedzy, naiwności. Takie działania potocznie określa się jako nieuczciwe i nierzetelne ( por. wykładnia dobrych obyczajów w wyroku Sądu Rejonowego dla Warszawy- Śródmieście w sprawie VI C 2137/17). Pomocne w wykładni tegoż pojęcia są zasady dobrej praktyki bankowej opracowane przez (...) Banków (...) (k. 66 in.). I tak w kodeksie etyki bankowej (k. 67 v.) czytamy, iż informacje o świadczonych usługach, umowy, dokumenty bankowe i pisma kierowane do klientów winny być formułowane w sposób precyzyjny , zrozumiały i przejrzysty( pkt 1.5). Bank informując klientów, stara się wyjaśnić różnice pomiędzy poszczególnymi oferowanymi produktami ze wskazaniem zarówno korzyści, jak też ryzyka, umożliwiając klientom dokonanie świadomego wyboru .

Zgodna z dobrymi obyczajami - uczciwa postawa przedsiębiorcy- przejawia się zatem w godnym traktowaniu konsumenta, któremu w sposób rzetelny przedstawia się zarówno zalety, jak i ryzyka oferowanego produktu finansowego, a także różnice z innymi oferowanymi produktami, bez wykorzystania swojej oczywistej przewagi informacyjnej. Postępowanie banku wobec konsumenta winna więc cechować dobra wiara. Takie postępowanie banku, zgodne z dobrymi obyczajami, powoduje, iż konsument dysponując rzetelną i przejrzystą informacją, ma możliwość dokonania świadomego wyboru. Ukształtowanie praw i obowiązków stron zgodnie z dobrymi obyczajami wymaga więc poinformowania konsumenta przed przedsiębiorcę w sposób rzetelny ( zarówno o wadach , jak i zaletach ) i przejrzysty ( zrozumiały) o treści postanowienia umownego. Tylko taka informacja pozwala konsumentowi podjąć świadomą decyzję, czy chce danym postanowieniem się związać. Fundamentalne jest przy tym, by konsument na podstawie informacji przekazanych przez przedsiębiorcę był w stanie zrozumieć, jak działa dane postanowienie umowne i jakie to niesie konsekwencje dla jego zobowiązań finansowych ( tak też (...) w wyroku z dnia 13 lipca 2023r. w sprawie C 265/22). Takie rozumienie klauzuli generalnej dobrych obyczajów w połączeniu z obowiązkiem informacyjnym przedsiębiorcy i koniecznością rozważenia wszystkich okoliczności dotyczących zawarcia umowy wypływa z sytemu ochrony stworzonego przez dyrektywę 93/13. Opiera się ona na założeniu, że konsument jest słabszą strona stosunku prawnego z uwagi na stopień poinformowania, stąd fundamentalne znaczenie dla konsumenta ma poinformowanie go przed zawarciem umowy o postanowieniach umownych i skutkach tego zawarcia (por. też wyrok (...) z 13 lipca 2023r. B. S. C 265/22)

W ocenie Sądu w niniejszej sprawie bank nie dowiódł przedstawionymi dokumentami, ani też zeznaniami świadka M. P. zrealizowania wobec powodów w sposób właściwy obowiązku informacyjnego. W pierwszej kolejności należy zauważyć, że to świadek M. P. udzielał powodom informacji o umowie kredytowej przed jej zawarciem. Świadek ten nie przedstawiał powodom przed zawarciem umowy kredytowej formularza, „ Informacja dla kredytobiorców o ryzykach stopy procentowej i kosztach kredytu hipotecznego” ( k. 208-212) który został następnie dołączony do umowy kredytowej w dniu jej zawarcia i w świetle zeznań powodów, nie był omawiany przez pracownicę banku. Świadek M. P., który udzielał powodom ustnie zasadniczych informacji o kredycie, nie udzielił powodom informacji o (...)e 3M obejmujących : informacji o podmiocie ustalającym WIBOR 3M, miejscu publikacji jak też informacji o tym, jak zmiany tego wskaźnika wpłyną na wysokość konkretnego zobowiązania finansowego powodów. Nie przedstawił historycznych ani hipotetycznych zmian wskaźnika WIBOR 3M w kontekście umowy powodów. Jest to o tyle istotne, iż wiedza o WIBOR 3M nie była powszechnie znana w dniu zawarcia umowy, administratorem wskaźnika nie jest organ administracji państwowej, wskaźnik nie jest publikowany w dzienniku urzędowym. M. P. informował powodów jedynie ogólnie o tym, że w przypadku klauzuli zmiennego oprocentowania raty mogą się zmieniać, w tym na niekorzyść konsumenta i to ich obciąża ryzyko. M. P. poinformował więc powodów ogólnie o braku gwarancji stałej raty przy postanowieniu zmiennego procentowania, możliwości jej zmiany na niekorzyść. Nie wyjaśniał działania postanowienia zmiennego oprocentowania w umowie, której zawarcie bank oferował konsumentom. Różnicy pomiędzy stawkami referencyjnymi WIBOR 3M, a stawką okresowo stałą oprocentowania M. P. nie wyjaśniał. Nie przedstawiał powodom oferty dwóch kredytów: z okresowo stałą i zmienną stopą procentową, albowiem wyboru rodzaju kredytu klienci dokonywali przed przedstawieniem oferty. Na pytanie, czym jest WIBOR odpowiadał, gdy klient o to pytał. M. P. dołączył do wniosku kredytu formularz informacyjny dotyczący kredytu hipotecznego, który w pkt 3 zawierał definicję stopy procentowej podaną językiem technicznym definicję WIBOr-u 3M z której wynikało, że stawka WIBOR jest dostępna w prasie finansowej i na stronach internetowych serwisów bankowych, administratorem wskaźnika referencyjnego jest (...) S. A. Formularz informacyjny nie zawierał adresu strony internetowej, na której powodowie mogą odnaleźć wysokość WIBOR-u, nie zawierał także przejrzystego zobrazowania , jak zmiana wysokości WIBOR-u może wpłynąć na zmianę poszczególnych rat kapitałowo-odsetkowych. W pkt 6 znalazła się jedynie ogólna informacja , iż gdyby stopa oprocentowania kredytu hipotecznego wzrosła do 8 % to wówczas raty kapitałowo- odsetkowe mogłyby wzrosnąć do 5179, 62 zł. Te dane nie odnosiły się jednak do kwoty kredytu zaciągniętego przez powodów. W formularzu informacyjnym kwotę kredytu określono przy tym na 700000 zł ( k.214 pkt 3 formularza informacyjnego ), a taka kwota kredytu nie została powodom udzielona. Zdaniem Sądu formularz informacyjny dołączony do wniosku kredytowego, podpisany przez powodów na ostatniej, szóstej stronie hermetycznego tekstu, nie wyczerpywał obowiązku informacyjnego przedsiębiorcy. Formularz nie wyjaśniał w sposób przejrzysty zasadniczego ryzyka związanego z kredytem, jakim był wzrost WIBOR-u 3 M i jego wpływu na wysokość comiesięcznej raty kredytu. Bank informował jedynie w sposób ogólny , ze przy racie kredytu 700000 zł mógłby nastąpić wzrost raty kredytu do poziomu nawet 5179, 62 zł. Podane w formularzu ( k.214-219) przykłady nie dotyczyły kredytu w wysokości zaciągniętej przez powodów. Bank wykorzystał przewagę informacyjną i przenosząc definicje WIBOr-u 3M, stopy referencyjnej NBP, zapisów z umowy, jedynie w sposób blankietowy wypełnił obowiązek informacyjny, w istocie nie informując konsumenta o tym, że zasadnicza, w tym niekorzystna zmiana wysokości raty może nastąpić właśnie na skutek zmiany wskaźnika WIBOR 3M. Powodowie zdaniem Sądu zostali poinformowani o możliwości zmiany wysokości raty na ich niekorzyść, nie zostali jednak poinformowani, od czego ta zmiana w istocie zależy. Reasumując, nie poinformowano powodów w sposób rzetelny i przejrzysty, na czym polega działanie wskaźnika referencyjnego WIBOR 3M w zawieranej przez nich umowie.

Obszerny formularz informacyjny dołączony do wniosku kredytowego zdaniem Sądu nie wyczerpywał obowiązku informacyjnego. Na taką ocenę wpływa zarówno język, jakim sporządzony został wniosek, sposób redakcji ( obszerność, drobny druk ), jak i jego treść ( nie odnosząca się do konkretnej umowy kredytowej zawieranej przez konsumentów, niejasność zapisów dotyczących mechanizmu klauzuli zmiennego oprocentowania).

Wypełnienia obowiązku informacyjnego w sposób rzetelny nie stanowi także informacja dla kredytobiorcy o ryzykach stopy procentowej i kosztach kredytu hipotecznego ( k. 208 -212 akt sprawy), która dołączona została do podpisanej już w placówce banku umowy kredytowej. Informacja we wstępie zawiera sformułowanie, „iż informacja niniejsza nie może być jedyną podstawą do podjęcia decyzji o wyborze oferty kredytowej. Przedstawione dane maja charakter informacyjny”

W Pkt II omawianej informacji podano ogólnie, iż w okresie trwania umowy wysokość stóp procentowych może zmieniać się wielokrotnie. Ryzyko zaś zmiany wskaźnika np.: WIBOR 3 M. powinno się zaś wziąć pod uwagę, gdy rata miesięczna kredytu jest wyższa, niż powołowa miesięcznego dochodu. Następnie w sześciu tabelach , z których żadna nie odpowiadała parametrom kredytu zaciąganego przez powodów podano wysokość rat malejących , równych, przy różnej wysokości WIBOR 3M, w tym również kredytu z oprocentowaniem stałym przez okres 60 miesięcy tj pięciu lat . W V informacja zawierała historyczny, w ocenie Sądu nieczytelny wykres wskaźnika WIBOR z wyjaśnieniem powyżej, iż „historycznie niski jest poziom stopy referencyjnej NBP , koszt kredytu jest niski. Aktualna wysokość stóp procentowych jest na najniższych poziomach w historii, a związane jest to z bardzo niskim poziomem wskaźnika referencyjnego WIBOR 3M (…).” Dalej znajdowała się informacja o tym, że w przypadku kredytów długoterminowych konsument winien się liczyć ze wzrostem wysokości raty do spłaty. W pkt VII obszerna informacja zawierała nawet informacje o ryzyku walutowym, które powodów nie dotyczyło.

Analizując informację dołączoną na etapie zawierania umowy kredytowej ( M. P. stanowczo bowiem potwierdził, iż tej informacji powodom nie przedstawiał), Sąd doszedł do przekonania, iż także ta informacja nie stanowiła wypełnienia obowiązku informacyjnego banku . Informacja miała charakter ogólny, dotyczący różnego typu kredytów, kredyt , którego dotyczyły różne warianty w informacji nie opiewał na wysokość kredytu zaciągniętego przez powodów, a informacja historyczna umieszczona nad nieczytelnym w ocenie Sądu wykresem, mogła wprowadzić konsumenta w błąd co do tego, iż rzeczywista rata kredytu jest zależna od stawki referencyjnej NBP, gdy tymczasem była bezpośrednio zależna od wskaźnika referencyjnego WIBOR, a nie są to pojęcia tożsame. Niezmiernie istotne jest również to, iż drugi z formularzy był dołączony do umowy kredytowej, przedstawiony powodom w dniu jej zawarcia , nie był omawiany przez pracownika banku. Powodowie nie otrzymali więc tej informacji przed podjęciem decyzji o zawarciu umowy kredytowej. Istotą obowiązku informacyjnego spoczywającego na banku jest zaś przedstawienie informacji w taki sposób i w takim czasie , by konsument miał możliwość podjęcia świadomej decyzji co do związania się danym postanowieniem umownym. Przedstawienie obszernego, wariantowego, sporządzonego hermetycznym językiem formularza ,dołączenie go do umowy w dniu jej zawarcia i przedstawienie do podpisu konsumentom, takiego wymogu nie spełnia.

Zdaniem Sądu obowiązek informacyjny realizowany przez bank winien być również realizowany odnośnie konkretnej umowy kredytowej zawieranej przez konsumenta, a jego wypełnienie nie może być blankietowe. Konsument nie powinien wyławiać w obszernych informacjach danych dotyczących zawieranego przez niego kredytu.Formularze informacyjne sporządzone hermetycznym jezykiem prawa bankowego , dotyczące różnych rodzajów kredytu, różnej wysokości, nie spełniają wymogu przejrzystości i rzetelności udzielanych informacji. Z zeznań powodów korespondujących z treścią dwóch wskazanych formularzy informacyjnych i zeznaniami świadka M. P. , wynika, iż podejmując decyzję o zawarciu umowy kredytowej nie wiedzieli, kto ustala wskaźnik referencyjny WIBOR, gdzie należy szukać jego wysokości, jaka jest wysokość wskaźnika na dzień zawarcia umowy. Powodowie liczyli się z możliwością wzrostu comiesięcznej raty kredytu, nie byli jednak świadomi, jak działa WIBOR 3M w zawieranej przez nich umowie. Konsument jest słabszą stroną stosunku zobowiązaniowego. To przedsiębiorca dysponuje aparatem technicznym i prawnym do sporządzenia informacji w takiej formie, by była przejrzysta dla konsumenta i tak rzetelnej, by oceniając sprawę dostatecznie uważnie mógł oszacować ryzyko ekonomiczne związane z kredytem. Oba formularze informacyjne: zarówno ten dołączony do wniosku, jak i ten dołączony do umowy takich warunków w ocenie Sądu nie spełniały. Treść samej umowy także nie zawierała skierowanej do powodów rzetelnej i jasnej informacji o klauzuli zmiennego oprocentowania.

Powodowie nie otrzymali ani na etapie rozmów z M. P. , ani na etapie zawierania umowy przejrzystej, w odniesieniu do zawieranej umowy kredytowej informacji, od jakich parametrów zależy wysokość raty kapitałowo-odsetkowej, jaka jest wysokość WIBOR 3M w momencie zawierania umowy, jak jej wzrost może wpłynąć na wysokość raty powodów. Powodowie nie otrzymali także jasnej informacji pozwalającej na odróżnienie funkcji w umowie stawki referencyjnej NBP od wskaźnika WIBOR. Informacja nad wykresem historycznym mogła w powodach wywoływać błędne przekonanie o bezpośrednim przełożeniu stawki referencyjnej NBP na stawkę WIBOR 3M, a oba wskaźniki nie są tożsame. Powodowie nie otrzymali także przejrzystej informacji, iż w czasie trwania umowy może nastąpić zmiana rodzaju wskaźnika referencyjnego i na jakich zasadach. W ocenie Sądu postanowienie umowne dotyczące eliminacji wskaźnika zmiennego oprocentowania i zastąpienia go innym wskaźnikiem wymagało rzetelnej i jasnej informacji od przedsiębiorcy. Przedsiębiorca nie miał przy tym obowiązku zaznajamiać powodów ze sposobem ustalania wskaźnika WIBOR 3M, dołączać do umowy kredytowej regulaminu jego ustalania, czy przedstawiać algorytmy dotyczące jego ustalenia. Zgodnie z zasadami etyki bankowej, bank powinien udzielić jasnej informacji, kto ustala WIBOR 3M, czym się różni ów wskaźnik od stopy referencyjnej NBP ( w umowie występują bowiem oba wskaźniki), jaka jest wysokość WIBOR 3M na chwilę zawarcia umowy, jak niekorzystnie dla konsumenta może się zmienić ta wysokość w trakcie wykonywania umowy i jak kształtować się wtedy będą raty powodów w rozbiciu na kapitał i odsetki. Przedsiębiorca winien także podać konsumentom jasną informację, na jakiej stronie internetowej maja szukać informacji o wysokości WIBOR 3M. Powyższe informacje w połączeniu z informacją o tym, jaki wpływ na wysokość stopy procentowej będzie miała rezygnacja powodów z konta bankowego, karty i ubezpieczeń, a także poinformowanie powodów o możliwości zmiany wskaźnika WIBOR na inny wskaźnik w trakcie wykonywania umowy dawały możliwość świadomego podjęcia decyzji o zawarciu umowy kredytowej z tak określoną klauzulą zmiennego oprocentowania. Sama informacja o ryzyku ekonomicznym ( duże ryzyko wzrostu raty). , jakie niesie ze sobą postanowienie zmiennego oprocentowania, zdaniem Sądu nie umożliwiała powodom świadomego podjęcia decyzji o zawarciu umowy kredytowej.

W tym zakresie Sąd podziela stanowisko powodów, iż sama umowa kredytowa została skonstruowana w ten sposób, że mogła wywoływać mylne wrażenie, że zmiany oprocentowania w umowie dokonywane są bez udziału banku, a skorzystanie z innych produktów bankowych niesie ze sobą jedynie korzyści związane z klauzulą zmiennego oprocentowania. Istotne jest także to, że w chwili zawierania przez powodów umowy kredytowej ani istota, ani dotychczasowa zmienność wskaźnika referencyjnego WIBOR 3M nie była powszechnie znana.

W ocenie Sądu norma prawna z art. 385 ¹kc ma na celu zabezpieczenie prawa poszczególnych konsumentów, nie grupy konsumentów. Powyższe oznacza , iż realizacja obowiązku informacyjnego w dobrej wierze ze strony banku, dotyczyć winna także konkretnej umowy zawieranej z konsumentem. W niniejszej sprawie obowiązek informacyjny nie został wykonany w sposób zindywidualizowany, tym samym bank ukształtował obowiązki powodów w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, wykorzystując swoją przewagę informacyjną przedsiębiorcy.

Kolejną już przesłanką abuzywności postanowienia umownego jest przesłanka rażącego naruszenia interesu konsumenta jako następstwa sprzecznego z dobrymi obyczajami ukształtowania jego praw i obowiązków. Przez rażące naruszenie interesów konsumenta wynikłe z ukształtowania jego prawa i obowiązków niezgodnie z dobrymi obyczajami należy rozumieć przy tym istotną i nieusprawiedliwioną dysproporcję praw i obowiązków konsumenta wynikającą z kontrolowanego postanowienia umownego. W ocenie Sądu brak naruszenia interesów konsumenta w świetle art. 385 ¹kc należy rozumieć jako sytuację, w której przedsiębiorca traktujący konsumenta uczciwie i sprawiedliwie mógłby się spodziewać, że konsument zaakceptowałby taki warunek w drodze negocjacji indywidualnych ( tak też wyrok (...) 14 marca 2013r. A. C 415/11, czy wskazywany wyżej wyrok (...) w sprawie C265/22).

W niniejszej sprawie w ocenie Sądu ta przesłanka także została spełniona . Zawarta umowa kredytowa przewidywała bowiem dalece idącą dysproporcję praw i obowiązków stron umowy . Pozwany bank- przedsiębiorca- zastrzegł w umowie, przy niedoprecyzowanych przesłankach, możliwość zmiany wskaźnika referencyjnego WIBOR 3 M.( vide:§3 ust. 6 pkt b) (...)). Co więcej, uzależnił wysokość zmiennej stopy procentowej nie tylko od zmiennego wskaźnika referencyjnego WIBOR 3 M z możliwością jego zamiany , lecz również od korzystania przez powodów w całym okresie kredytowania z określonych produktów tegoż banku w postaci ubezpieczenia , karty kredytowej , rachunku bankowego. Produkty w tak długim okresie kredytowania także wiążą się ze zmiennymi kosztami po stronie kredytobiorców, ponadto w zaistniałej sytuacji wysokość zmiennego oprocentowania była uzależniona od świadczeń konsumentów związanych z innymi produktami oferowanymi przez bank.

W ocenie Sądu przy konstrukcji umowy kredytu hipotecznego, w której ryzyko zmiennego oprocentowania w całości spoczywało na konsumencie, przy niedopełnieniu obowiązku informacyjnego, doszło do rażącego naruszenia interesów powodów. Dysproporcja praw i obowiązków stron umowy, a także rozkładu ryzyka ekonomicznego związanego z jej wykonaniem, jest w ocenie Sądu rażąca, szczególnie, jeżeli się zważy na jaki okres umowa została zawarta i na jaki cel. Umowę kredytową zawierało bowiem młode małżeństwo, z planowanym potomstwem, na okres 30 lat z dwunastomiesięcznym okresem karencji, na zaspokojenie potrzeb mieszkaniowych rodziny. Nadużycie ze strony banku polegało na „ daniu zbyt mało, a oczekiwaniu zbyt wiele” przy wykorzystaniu przewagi informacyjnej i związaniu klauzuli zmiennego oprocentowania z innymi produktami. Klauzula zmiennego oprocentowania w zawartej przez strony umowie nie pozwalała prześledzić kredytobiorcom zasadności zmian oprocentowania, w pełni zrozumieć relację istniejącą pomiędzy zmianą oraz możliwością zamiany wskaźnika WIBOR 3M, czy też ( jak w przypadku marży) zmianą warunków, a wzrostem oprocentowania. Kredytobiorcy zostali pozbawieni możliwości samodzielnej analizy podwyżki, obniżki, czy zmiany wskaźnika referencyjnego, wysokości marży i związanych z tym kosztów, a co za tym idzie , wysokości oprocentowania, co rażąco naruszało ich interesy. W konsekwencji analizowane postanowienie umowne doprowadziło do nierównowagi kontraktowej stron i jako takie winno zostać uznane za abuzywne. Podkreślić także należy, że wbrew stanowisku pozwanego, zawarta umowa niosła ze sobą ryzyko nieograniczonego wzrostu rat kredytowych. Z zeznań B. W. wynika bowiem, iż wskaźnik referencyjny WIBOR 3M i stopa referencyjna NBP pozostają ze sobą w korelacji: gdy rośnie stopa referencyjna NBP rośnie WIBOR 3M, gdy spada, spada WIBOR 3M. Tym samym górna granica wzrostu rat kredytowych określona w § 3 ust. 12 (...) odniesieniu do sumy referencyjnej NBP niosła ze sobą możliwość nieograniczonego wzrostu rat kapitałowo-odsetkowych. Zawierając umowę kredytową, powodowie nie byli tegoż świadomi.

Z uwagi na to, iż wskazane postanowienie umowy dotyczące zmiennego oprocentowania należy uznać za abuzywne, należy rozważyć skutek, jaki rodzi to dla stron postępowania. Co do zasady abuzywność postanowienia umownego skutkuje jego eliminacją z treści umowy z jednoczesnym pozostawieniem umowy w mocy w pozostałym zakresie ( art. 385 ¹§ 1 i 2 kc). Odzwierciedla to cel normy prawnej, jakim jest ochrona konsumenta. Z uwagi na treść art. 29 ust. 2 ustawy o kredycie hipotecznym należy w tym kontekście odpowiedzieć sobie na pytanie, czy eliminacja postanowienia zmiennego oprocentowania z zawartej przez strony umowy nie pozbawi umowy elementów konstytutywnych pozwalających na określenie praw i obowiązków stron. W ocenie Sądu eliminacja ze spornego stosunku zobowiązaniowego klauzuli zmiennego oprocentowania rozumianej jako całość obejmującą zarówno zmienną marżę, jak i wskaźnik referencyjny WIBOR 3 M doprowadza do skutku w postaci nieważności całej umowy.

Umowa kredytu hipotecznego , konsumenckiego bez postanowień o zmiennym oprocentowaniu w świetle art. 29 ust. 2 ustawy o kredycie hipotecznym nie może bowiem istnieć. Mając na względzie konsekwencje prawne wynikające z powyższego, Sąd zgodnie z utrwaloną w tym zakresie linia orzeczniczą, pouczył powodów jako konsumentów, a ci reprezentowani przez fachowego pełnomocnika dokonali modyfikacji powództwa, jako roszczenie główne formułując roszczenie o ustalenie nieistnienia stosunku prawnego w oparciu o art. 189 kpc.

Przy rozważaniu kwestii skutków abuzywności i uwzględnieniu powództwa o ustalenie, Sąd pod uwagę okoliczność, czy ustalenie nieistnienia stosunku prawnego nie przyniesie dla powodów rażąco niekorzystnych konsekwencji. Mając na względzie, iż volenti non fit iniuria, Sąd doszedł przekonania, że ustalenie nieważności przedmiotowej umowy nie przyniesie dla powodów rażąco niekorzystnych konsekwencji w szczególności, jeżeli się zważy, iż umowa zawierająca postanowienie abuzywne byłaby realizowana przez 30 lat.

Mając powyższe na uwadze orzeczono jak w pkt I. wyroku, uznając, iż powodowie legitymują się interesem prawnym w dochodzeniu roszczenia o ustalenie, mimo że przysługuje im też roszczenie dalej idące- o zapłatę. W myśl art. 189 k.p.c. powód może żądać ustalenia przez sąd istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa, gdy ma w tym interes prawny. W orzecznictwie przyjmuje się , że powód ma interes prawny w żądaniu ustalenia, jeżeli powództwo takie jest jedynym możliwym środkiem jego ochrony (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 09 lutego 2012 r. w sprawie III CSK 181/11). Przyjmuje się przy tym, że ocena istnienia interesu prawnego winna uwzględniać, czy wynik postępowania doprowadzi do wyjaśnienia niejasności i wątpliwości, co do danego stosunku prawnego, a także – czy wynik ten definitywnie zakończy spór na wszystkich płaszczyznach tego stosunku lub mu zapobiegnie, a zatem czy sytuacja strony powodowej zostanie jednoznacznie określona .Interes prawny, wyrażający się w osiągnięciu konkretnych skutków prawnych w zakresie usunięcia niepewności sytuacji prawnej powoda, musi zostać poddany analizie przy założeniu uzyskania wyroku pozytywnego oraz przy analizie, czy w razie wydania orzeczenia negatywnego, powód może osiągnąć tożsamy skutek w zakresie ochrony swej sfery prawnej w innej drodze, za pomocą wniesienia powództwa na innej podstawie prawnej (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 14 lipca 2017 r. w sprawie II CSK 745/16).

Przenosząc powyższe na grunt sprawy niniejszej stwierdzić należało, że po stronie powodów istnieje interes prawny w uzyskaniu wyroku rozstrzygającego o żądaniu ustalenia nieistnienia stosunku prawnego wynikającego z powodu nieważności zawartej umowy. Skoro bowiem pomiędzy stronami postępowania istnieje spór o ważność ww. umowy, która nie została jeszcze wykonana w całości ,a ponadto z przedmiotowej umowy obok obowiązku spłaty rat wypływają dla powodów także dalsze obowiązki, m.in. w zakresie hipotecznego zabezpieczenia wierzytelności pozwanego na jego nieruchomości, to dopiero wyrok ustalający nieważność przedmiotowej umowy kredytu będzie podstawą nie tylko do wzajemnych rozliczeń, lecz przede wszystkim usunie po stronie powodów stan niepewności, co do ich zobowiązania do regulowania dalszych rat z tejże umowy, a nadto rozstrzygnie m.in. o zasadności zabezpieczenia hipotecznego.

Podkreślenia wymaga, że zaprezentowane powyżej rozumowanie koresponduje z poglądem wyrażonym przez (...) w wyroku z dnia 23 listopada 2023 r. w sprawie C-321/22, gdzie wskazano, iż „Artykuł 7 ust. 1 dyrektywy 93/13 w związku z zasadą skuteczności należy interpretować w ten sposób, że: stoi on na przeszkodzie przepisom krajowym, zgodnie z ich wykładnią dokonaną w orzecznictwie, które w celu uwzględnienia wytoczonego przez konsumenta powództwa zmierzającego do stwierdzenia bezskuteczności nieuczciwego warunku w umowie zawartej z przedsiębiorcą wymagają dowodu na istnienie interesu prawnego, w sytuacji gdy uznaje się, że taki interes nie istnieje, jeżeli konsumentowi przysługuje powództwo o zwrot nienależnego świadczenia, lub gdy może on powołać się na tę bezskuteczność w ramach obrony przed powództwem wzajemnym w przedmiocie wyegzekwowania wykonania zobowiązania wytoczonym przeciwko niemu przez tego przedsiębiorcę na podstawie tego warunku.”.

W konsekwencji uznania umowy negowanej pozwem za nieważną przyjąć należało – zgodnie ze stanowiskiem powodów – że kwoty uiszczone przez nich tytułem spłaty kredytu łożono bez podstawy prawnej. To zaś nakazywało żądanie powodów ocenić jako uzasadnione w świetle art. 410 §1 i §2 k.c. w zw. z art. 405 k.c. Dodać trzeba, że wysokość tego żądania została wykazana zaświadczeniem wystawionym przez pozwanego o wysokościach wpłat powodów. Przy uwzględnieniu zaś okoliczności, że aktualnie powodowie pozostają w ustroju rozdzielności małżeńskiej, uiszczoną przez nich w wykonaniu umowy kwotę zasądzono na rzecz obojga tj. w częściach równych , nie zaś do niepodzielnej ręki( vide: pkt II wyroku) Wysokość żądania została dowiedziona zaświadczeniem wystawionym przez pozwanego.

Jeśli chodzi o datę początkową biegu odsetek od zasądzonego roszczenia, to wskazać w tym miejscu godzi się, że zgodnie z treścią art. 481 § 1 i 2 k.c., jeżeli dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia pieniężnego, wierzyciel może żądać odsetek za czas opóźnienia, chociażby nie poniósł żadnej szkody i chociażby opóźnienie było następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi, przy czym jeżeli stopa odsetek za opóźnienie nie była oznaczona, należą się odsetki ustawowe za opóźnienie

Dalej, mieć należy na względzie, że skoro umowa zawarta przez strony postępowania ostatecznie okazała się nieważna, to zniweczenie skutków tejże umowy nastąpiło od początku, z mocy prawa i nieodwracalnie, w konsekwencji czego zobowiązaniu do zwrotu świadczenia nienależnego przydać należy charakter zobowiązania bezterminowego w znaczeniu, o którym stanowi art. 455 k.c. Oznacza to, że dla powstania terminu spełnienia świadczenia z tego tytułu, mającego również znaczenie dla ustalenia daty początkowej naliczania odsetek za opóźnienie, konieczne jest wezwanie dłużnika do zapłaty i od daty takiego wezwania dopiero może być rozważane zagadnienie odsetek jako należności ubocznej w związku z opóźnieniem dłużnika w zwrocie świadczenia nienależnego. Przenosząc powyższe na grunt sprawy niniejszej stwierdzić należało, że skoro pozwany otrzymał dnia 08.04.2025 r. (k. 808) pismo procesowe powodów zawierające modyfikacje powództwa wraz z żądaniem zasądzenia kwoty 30811,42 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie począwszy od dnia doręczenia tegoż pisma, żądanie za nieusprawiedliwione ( pkt II wyroku).

O kosztach procesu (pkt III. wyroku) rozstrzygnięto natomiast na podstawie art. 98 k.p.c., zgodnie z zasadą odpowiedzialności za jego wynik przy uwzględnieniu treści §2 pkt 7) Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz.U. z 2023 r. poz. 1964 ze zm.). Sprawa była wielowątkowa, zawiła , wymagała od pełnomocnika powodów znacznego nakładu pracy, stąd zasadnym było obciążenie pozwanego całością kosztów procesu, na które złożyły się: opłata sądowa od pozwu (1.000,00 zł), wynagrodzenie w wysokości dwukrotnej stawki minimalnej (21600 zł ), co łącznie z opłatami skarbowymi od udzielonych pełnomocnictw dało kwotę 22664 zł ( pkt III wyroku).

Sędzia Joanna Walczuk