Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Suwałkach

UZASADNIENIE

(postanowienia z dnia 09 października 2024 roku k. 111)

Powód A. K. wystąpił przeciwko Syndykowi Masy Upadłości (...) Bank S.A. w upadłości z pozwem o ustalenie, że umowa kredytu hipotecznego nr (...) H./ (...) indeksowanego do (...) z dnia 15 kwietnia 2008 r. jest nieważna. Jednocześnie powód domagał się udzielenia zabezpieczenia roszczenia poprzez wstrzymanie obowiązku dokonywania spłat rat wynikających z ww. umowy oraz poprzez zakazanie pozwanemu: a) złożenia wobec strony powodowej jednostronnego oświadczenia o wypowiedzeniu umowy kredytu, b) przekazywania informacji o zaprzestaniu spłaty kredytu do Biura (...) oraz do biur informacji gospodarczych, c) naliczania odsetek karnych, umownych, ustawowych lub jakichkolwiek innych za opóźnienie w płatności kredytu.

W uzasadnieniu wniosku o zabezpieczenie powód wskazał, że kwestionują – jako abuzywne - następujące postanowienia przedmiotowej umowy kredytu i stanowiącego jej integralną część regulaminu:

a)  § 2 ust. umowy: „Bank udziela kredytobiorcy kredytu w kwocie 390.000,00 PLN indeksowanego kursem (...) na warunkach określonych w niniejszej umowie kredytu i regulaminie”

b)  § 3 ust. 7 lit. g umowy: „Warunki uruchomienia kredytu: (i transzy): wniesienie na rachunek kredytobiorcy prowadzony w (...) Bank S.A., o którym mowa w § 3 ustęp 2 środków z tytułu opłaty za niski wkład własny w kwocie 2.952,30 zł”

c)  § 3 ust. 8 umowy: „Uruchomienie kredytu następuje w PLN przy jednoczesnym przeliczeniu w dniu wypłaty na walutę wskazaną w umowie kredytu zgodnie z kursem kupna dewiz obowiązującym w banku w dniu uruchomienia”

d)  § 11 ust. 7 Regulaminu: „Uruchomienia kredytu (pożyczki) (lub jego transzy) denominowanego do waluty obcej następuje w PLN, przy jednoczesnym przeliczeniu uruchomionej kwoty w dniu wypłatę na walutę wskazaną w umowie kredytu pożyczki według kursu kupna danej waluty ustalonego przez Bank w aktualnej Tabeli Kursów”

e)  § 12 ust. 7 Regulaminu: „W przypadku kredytu (pożyczki) denominowanej kursem waluty obcej harmonogram spłat kredytu (pożyczki) jest wyrażany w walucie kredytu (pożyczki). Kwota spłaty obliczana jest według kursu sprzedaży dewiz obowiązującego w Banku na podstawie obowiązującej w Banku (...) z dnia spłaty.”

f)  § 13 ust. 6 Regulaminu: „Do zmian waluty kwoty kredytu stosuje się:

6.1.kurs kupna waluty obcej według Tabeli Kursów walut obowiązującej w Banku w dniu przewalutowania w przypadku zmiany waluty z PLN na walutę obcą,

6.2. kurs sprzedaży waluty obcej według Tabeli Kursów walut obowiązujący w Banku w dniu przewalutowania w przypadku zmiany z waluty obcej na PLN,

6.3. kurs sprzedaży walut obcych według Tabeli Kursów walut obowiązującej w Banku w dniu przewalutowania w przypadku zmiany waluty obcej na inną walutę obcą.”

g)  § 20 B1 ust. 3 Regulaminu: „W przypadku kredytu pożyczki w walucie obcej, bank w następnym dniu po upływie terminu wymagalności kredytu, dokonuje przewalutowania całego wymagalnego zadłużenia na PLN, z zastosowaniem aktualnego kursu sprzedaży dewiz, określonego przez Bank w Tabeli Kursów.”

Zdaniem powoda, wyeliminowanie ww. zapisów z treści stosunku prawnego łączącego go z pozwanym skutkuje nieważnością umowy kredytu z dnia 15 kwietnia 2008 r., co w pełni usprawiedliwia żądanie pozwu.

Sąd ustalił i zważył, co następuje:

Zgodnie z treścią art. 730 ¹ § 1 k.p.c. udzielenia zabezpieczenia może żądać każda strona lub uczestnik postępowania, jeżeli uprawdopodobni roszczenie oraz interes prawny w udzieleniu zabezpieczenia.

O istnieniu interesu prawnego stanowi art. 730 ¹ § 2 k.p.c. Najczęściej interes ten określa się jako obiektywną w świetle obowiązujących przepisów, czyli wywołaną rzeczywistą koniecznością ochrony określonej sfery prawnej, potrzebę uzyskania orzeczenia sądowego odpowiedniej treści. W związku z tym, że celem zabezpieczenia jest udzielenie tymczasowej ochrony prawnej podmiotom potrzebującym, interes prawny istnieje w przypadku, gdy zachodzi potrzeba zapewnienia uprawnionemu „należytej ochrony prawnej”, zanim uzyska on ochronę definitywną (ostateczną), czyli zanim zostanie osiągnięty cel postępowania w sprawie, w związku z którym następuje udzielenie zabezpieczenia. Z kolei „należyta ochrona prawna” polega na usunięciu naruszenia albo zagrożenia naruszenia praw uprawnionego.

Przepis art. 755 § 1 k.p.c. regulujący zabezpieczenie świadczeń niepieniężnych (a z takim mamy do czynienia w przypadku wniosku o zabezpieczenie w niniejszej sprawie) dopuszcza każdy, stosowny do okoliczności sposób zabezpieczenia. Nie wynika z tego jednak, iż brak jest w tym zakresie jakichkolwiek ograniczeń. Należy bowiem pamiętać o wyrażonej w przepisach ogólnych części drugiej k.p.c. zasadzie, iż zabezpieczenie nie może zmierzać do zaspokojenia roszczenia, chyba że ustawa stanowi inaczej (art. 731 k.p.c.). W przepisie art. 755 § 2 ¹ k.p.c. stanowiącym lex specialis do uregulowania z art. 731 k.p.c. czytamy, iż przepisu art. 731 k.p.c. nie stosujemy, jeżeli zabezpieczenie jest konieczne dla odwrócenia grożącej szkody lub innych niekorzystnych dla uprawnionego skutków.

Reasumując, nowacyjne zabezpieczenie roszczeń może nie różnić się od treści rozstrzygnięcia sprawy (antycypacja przyszłego rozstrzygnięcia), o ile uprawniony wykaże, że bez takiego zabezpieczenia narażony będzie na szkodę albo inne niekorzystne skutki.

Odnosząc powyższe do sprawy niniejszej stwierdzić należało w pierwszej kolejności, że powodowie uprawdopodobnili roszczenie o ustalenie nieistnienia stosunku prawnego kredytu zgłoszone w pozwie. Spełniona zatem została pierwsza przesłanka udzielenia zabezpieczenia, o której mowa w art. 730 ¹ § 1 k.p.c..

Rozwijając powyższe wskazać godzi się, że zgodnie z treścią art. 385 ¹ §1 k.c. postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy. Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny. Natomiast po myśli art. 385 ¹ §2 k.c. jeżeli postanowienie umowy zgodnie z §1 nie wiąże konsumenta, strony są związane umową w pozostałym zakresie.

Przenosząc powyższe na grunt sprawy niniejszej za uprawdopodobnione przyjąć należało, że w stosunku zobowiązaniowym negowanym przez stronę powodową pozwanemu niewątpliwie przysługiwał status przedsiębiorcy. Podmiot ten udzielił bowiem powodowi kredytu w ramach prowadzonej przez siebie działalności gospodarczej (por. art. 43 ¹ k.c.). Z kolei powodowi w ww. stosunku zobowiązaniowym, zdaniem Sądu, przysługiwał status konsumenta. Żaden z dokumentów załączonych do akt sprawy nie prowadzi bowiem do wniosku, by kredyt zaciągnął oni w związku z prowadzoną przez siebie działalnością gospodarczą tudzież zawodową. Powyższe pozwala dokonywać oceny wniosku o udzielenie zabezpieczenia – w aspekcie uprawdopodobnienia roszczenia o ustalenie – właśnie przez pryzmat art. 385 ¹ k.c.

Stanowisko powoda, że kwestionowane pozwem zapisy łączącej go z pozwanym umowy i Regulaminu mają charakter abuzywny, zdaniem Sądu, na obecnym etapie postępowania uznać przy tym należy za usprawiedliwione. Okoliczności sprawy niniejszej nie wskazują bowiem, by były one indywidualnie z powodem negocjowane, a ich konstrukcja, tj. odwoływanie się do tabel kursowych banku celem ustalenia kursu (...) na potrzeby wykonania umowy, prowokuje do wniosku, że bankowi pozostawiono pełną swobodę w zakresie kształtowania kursu tej waluty. Można zatem przyjąć, że zapisy te naruszały dobre obyczaje (tj. zasadę równowagi kontraktowej stron), rażąco naruszając jednocześnie interesy powoda jako konsumentów. Przyznały one bowiem pozwanemu prawo do jednostronnego określenia wysokości kursu (...), stanowiącego podstawę określenia tak wysokości kwoty kredytu wypłaconej powodowi, jak też wysokości rat kredytu, do spłaty których powód był zobowiązany – i to w niczym nieograniczone.

Abuzywność przywołanych przez powoda zapisów umowy kredytu i Regulaminu skutkować przy tym może nieważnością całej umowy. Warto w tym miejscu bowiem wskazać, że - jak wskazał Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 29 sierpnia 2023 r. w sprawie I CSK 3904/22 - „w razie sporu o ważność umowy kredytu bankowego denominowanego (indeksowanego) do obcej waluty, w której treści znajduje się niedozwolona klauzula konsumencka dotycząca sposobu tej denominacji, rozpatrzeć należy trzy możliwości rozstrzygnięcia. Pierwsza, to stwierdzenie nieważności umowy, która bez klauzuli niedozwolonej nie może dalej funkcjonować w obrocie prawnym, zwłaszcza ze względu na brak (odpadnięcie) któregoś z koniecznych składników (essentialia negotii) umowy nazwanej kredytu bankowego. Druga to przyjęcie, że umowa jest ważna, ale w miejsce bezskutecznych postanowień waloryzacyjnych nie wchodzą żadne dodatkowe postanowienia. Trzecia, to przyjęcie, że umowa jest ważna i jej uzupełnienie przez sąd przez wprowadzenie w miejsce niedozwolonych klauzul innego mechanizmu waloryzacji. Obecnie przyjmuje się za wiodącą pierwszą z zaprezentowanych powyżej możliwości.”. Powyższe czyni uprawdopodobnionym roszczenie pozwu o ustalenie nieistnienia stosunku kredytu pomiędzy stronami postępowania.

Odnosząc się z kolei do drugiej przesłanki udzielenia zabezpieczenia roszczenia, tj. interesu prawnego w udzieleniu zabezpieczenia, wskazać godzi się, ze w świetle
art. 730 ¹ § 2 k.p.c. istnieje on, gdy brak zabezpieczenia uniemożliwi lub poważnie utrudni wykonanie zapadłego w sprawie orzeczenia lub w inny sposób uniemożliwi lub poważnie utrudni osiągnięcie celu postępowania w sprawie.

W doktrynie podkreśla się, że osiągnięcie celu postępowania w sprawie w rozumieniu art. 730 ¹ § 2 k.p.c. wiązać należy z rodzajem ochrony prawnej, której udzielenia żąda się w postępowaniu cywilnym. O istnieniu podstawy zabezpieczenia można mówić wtedy, gdy bez zabezpieczenia ochrona prawna udzielona w merytorycznym orzeczeniu w sprawie okaże się niepełna.

W ocenie Sądu, powód posiada interes prawny w udzieleniu zabezpieczenia dochodzonego przez nich roszczenia niepieniężnego. Zawarta pomiędzy powodem i pozwanym umowa kredytowa wygenerowała bowiem długoterminowy stosunek prawny, który nie został dotychczas wykonany w całości (bowiem umowa została zawarta na okres lat). Stwierdzenie nieważności umowy zaś przesądza nie tylko o możliwości domagania się zwrotu już spełnionych świadczeń, ale rozstrzyga również w sposób ostateczny o braku obowiązku spełniania na rzecz banku świadczeń w przyszłości, a więc o zezwoleniu na zaprzestanie spłaty kolejnych rat kredytu. Ustalające orzeczenie Sądu znosi więc wątpliwości stron i zapobiega dalszemu sporowi o roszczenia banku wynikające z umowy. Na tym zaś polega interes prawny w rozumieniu art. 189 k.p.c.

Podkreślenia wymaga, że zaprezentowane powyżej rozumowanie koresponduje z poglądem wyrażonym przez (...) w wyroku z dnia 23 listopada 2023 r. w sprawie C-321/22, gdzie wskazano, iż „Artykuł 7 ust. 1 dyrektywy (...) w związku z zasadą skuteczności należy interpretować w ten sposób, że: stoi on na przeszkodzie przepisom krajowym, zgodnie z ich wykładnią dokonaną w orzecznictwie, które w celu uwzględnienia wytoczonego przez konsumenta powództwa zmierzającego do stwierdzenia bezskuteczności nieuczciwego warunku w umowie zawartej z przedsiębiorcą wymagają dowodu na istnienie interesu prawnego, w sytuacji gdy uznaje się, że taki interes nie istnieje, jeżeli konsumentowi przysługuje powództwo o zwrot nienależnego świadczenia, lub gdy może on powołać się na tę bezskuteczność w ramach obrony przed powództwem wzajemnym w przedmiocie wyegzekwowania wykonania zobowiązania wytoczonym przeciwko niemu przez tego przedsiębiorcę na podstawie tego warunku.”.

W ocenie Sądu, dalsze spełnianie przez powoda świadczenia, co do którego na obecnym etapie postępowania uznać należałoby, że nie ma oparcia w umowie, doprowadziłoby do niezasadnego obciążenia powoda i bezpodstawnego wzbogacania pozwanego, bezzasadnie zwiększając skalę rozliczeń między stronami koniecznych w przypadku stwierdzenia nieważności umowy. Zaakcentowania wymaga bowiem, że tytułem kapitału kredytu pozwany wypłacił powodowi kwotę 390.000,00 zł, zaś tytułem spłaty tego kredytu powód uiścił już na rzecz pozwanego kwotę znacznie ww. sumę przekraczającą (472.738,72 zł). W uzasadnionym interesie powoda nie leży więc dalsza realizacja umowy kredytowej, a zwłaszcza spłacanie rat kredytu z umowy, która może okazać się bezwzględnie nieważna.

Mając na uwadze powyższe, orzeczono jak w pkt 1 postanowienia.

W pozostałym zakresie wniosek powoda o udzielenie zabezpieczenia, zdaniem Sądu, podlegał oddaleniu, jako bezzasadny.

Brak dokonywania przez powodów spłaty rat kredytu w wysokościach i terminach określonych przedmiotową umową kredytową na rzecz pozwanego nie może być podstawą kierowania do strony powodowej monitów, wezwań do zapłaty i podobnej korespondencji dotyczącej braku spłaty rat kapitałowo-odsetkowych wynikających z umowy kredytu, ani też skutecznego wypowiedzenia tejże umowy przez pozwanego i naliczania odsetek z tego tytułu - skoro to Sąd zawiesił ten obowiązek na mocy wydanego w niniejszej sprawie w dniu 09 października 2024 roku postanowienia. W ocenie Sądu, skoro na gruncie rozpoznawanej sprawy doszło do uprawdopodobnienia roszczenia o ustalenie nieważności umowy, to bezcelowym byłoby nakładanie na stronę pozwaną dodatkowych zakazów, które nie odniosłyby skutku prawnego – nie jest bowiem prawnie skuteczne wypowiedzenie umowy nieważnej, ani wzywanie do zapłaty świadczeń, jakie miały z niej wynikać, czy wreszcie sankcyjne ich oprocentowanie również na podstawie tejże umowy. Natomiast nawet przy założeniu tezy przeciwnej o ważności umowy kredytu, niespłacanie rat przez stronę powodową miałoby wówczas swoje oparcie w skutecznym i tymczasowo modyfikującym przedmiotowe zobowiązanie niniejszym orzeczeniu Sądu z dnia 09 października 2024 roku, przez co również potencjalne działania banku wywodzone z tego faktu nie odniosą skutku.

Sąd również nie mógł zakazać pozwanemu przekazywania informacji do biur informacji kredytowej na temat stanu realizacji kredytu, gdyż byłoby to sprzeczne z treścią art. 105 ust. 4 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 roku – Prawo bankowe.

Biorąc powyższe pod uwagę, orzeczono jak w pkt 2 postanowienia.

sędzia Aneta Ineza Sztukowska