Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Suwałkach

UZASADNIENIE

Powód M. S. (1), w pozwie wniesionym przeciwko P. S. (1), domagał się zasądzenia kwoty 103.500,00 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty. Ponadto powód wniósł o zasądzenie od pozwanego na jego rzecz kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych.

W uzasadnieniu żądania powód wskazał, iż upoważniony do jego rachunku bankowego pozwany, dokonał wypłaty łącznej kwoty 103.500,00 zł, bez jego wiedzy i zgody. Wskazana kwota miała zostać przeznaczona przez pozwanego na zakup pasz, co jednakże nie nastąpiło.

W odpowiedzi na pozew, pozwany P. S. (1) nie uznał powództwa co do zasady i co do wysokości, domagając się jego oddalenia w całości. Jednocześnie pozwany wniósł o zasądzenie od powoda na jego rzecz kosztów procesu według załączonego na ostatniej sprawie spisu kosztów (ewentualnie przy braku złożenia takiego spisu – według norm przepisanych, w tym kosztów zastępstwa procesowego).

Argumentując swoje stanowisko w sprawie, pozwany przyznał, iż w 12 kwietnia 2017 r. i w dniu 07 grudnia 2017 r. wypłacił z rachunku bankowego powoda odpowiednio kwoty: 60.000,00 zł 43.500,00 zł. Powyższe uczynił, legitymując się stosownym pełnomocnictwem, przeznaczając ww. sumy na prowadzenie gospodarstwa rolnego powoda, co faktycznie czynił w jego imieniu od wielu lat, także w oparciu o stosowne umocowanie w formie pełnomocnictwa notarialnego do prowadzenia tego gospodarstwa. Niezależnie od powyższego, pozwany podniósł, że wywodząc przedmiotowe powództwo M. S. (1) dopuścił się naruszenia art. 5 k.c., tj. zasad współżycia społecznego dotyczących konieczności moralnej odnoszenia się do członków rodziny z szacunkiem oraz poprzez brak dokonania przez niego na rzecz pozwanego zapłaty za wieloletnie prowadzenie gospodarstwa rolnego. Końcowo zaś, z ostrożności procesowej, pozwany podniósł ewentualny zarzut przedawnienia roszczenia, powołując się na art. 751 pkt 1 k.c.

Sąd ustalił, co następuje:

Ojciec powoda – P. S. (1), był właścicielem gospodarstwa rolnego położonego we wsi K., gminie G., składającego się z działek gruntu oznaczonych numerami geodezyjnymi (...), o łącznej pow. 16,12 ha, dla której to nieruchomości Sąd Rejonowy w Ełku Wydział Ksiąg Wieczystych prowadził księgę wieczystą KW Nr (...).

Pierwotnie pozwany, w drodze darowizny, przekazał w dniu 15 października 1997 r. powyższe gospodarstwo rolne na wyłączną własność córki - A. R. (1) (wówczas S.), a A. R. (1) darowiznę tę wraz z obciążającą ją służebnością przyjęła, celem prowadzenia działalności rolniczej. Jednakże, ostatecznie, A. R. (1) podjęła decyzję o przekazaniu opisanego wyżej gospodarstwa rolnego swemu bratu – powodowi M. S. (1), gdyż zaszła w ciążę i prowadzenie gospodarstwa rolnego, w szczególności wykonywanie prac rolnych, było dla niej zbyt obciążające fizycznie, a po narodzinach jej dziecka chciała pobierać odpowiednie świadczenia socjalne, natomiast posiadając gospodarstwo rolne nie mogłaby z nich korzystać.

W konsekwencji, na podstawie umowy darowizny z dnia 12 lutego 2002 r., Repertorium A Nr (...), A. R. (1) zabudowaną nieruchomość rolną składającą się z działek gruntu oznaczonych nr geod. (...), o łącznej pow. 16,12 ha, położoną we wsi K., gmina G., powiat (...), woj. (...)- (...), dla której Sąd Rejonowy w Olecku IV Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą Nr (...) oraz A. R. (2) i A. R. (1) niezabudowaną nieruchomość rolną składającą się z działek gruntu oznaczonych nr geod. (...), o łącznej pow. 25,4777 ha, położoną we wsi K., gmina G., powiat (...), woj. (...)- (...), dla której Sąd Rejonowy w Olecku IV Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą nr (...) – darowali M. S. (1), który oświadczył, że darowiznę tę przyjmuje. Nadto, zgodnie z umową darowizny sporządzoną w dniu 30 grudnia 2013 r., w formie aktu notarialnego Repertorium A nr (...) przed notariuszem J. A., A. R. (2) i A. R. (1) darowali swojemu szwagrowi i bratu M. S. (1) niezabudowaną nieruchomość, składającą się z działek gruntu oznaczonych nr geod. (...), o pow. łącznej 4950 m ^{( 2)}, położoną we wsi W., obręb K., gmina G., powiat (...), województwo (...), a M. S. (1) oświadczył, że darowiznę tę przyjmuje i zapewnił, że własność posiadanych przez niego użytków rolnych, wraz z nabytymi działkami, nie przekroczy powierzchni 300 ha.

( dowód: wypis z aktu notarialnego k. 16-18v. akt sprawy Sądu Okręgowego w Suwałkach o sygn. I C 362/18, wypis z aktu notarialnego k. 19-20v. akt sprawy Sądu Okręgowego w Suwałkach o sygn. I C 362/18, wyjaśnienia informacyjne powoda k. 37-38, wyjaśnienia informacyjne pozwanego k. 38-40, zeznania świadka L. S. k. 321v.-323, zeznania świadka K. S. k. 323-325, zeznania świadka K. B. k. 325-326, zeznania świadka M. W. k. 326-327, zeznania świadka M. S. (2) k. 327-329, zeznania świadka A. Z. k. 356-357, zeznania powoda k. 539v.-540, zeznania pozwanego k. 540-541).

Powód, otrzymując ww. nieruchomość rolną, zamieszkał na niej wraz ze swoją babką ojczystą, której pomagał i się nią opiekował, podejmując jednocześnie samodzielną pracę na gospodarstwie rolnym. Natomiast po śmierci babki ojczystej powoda, w 2012 r. wraz z M. S. (1) zamieszkali jego rodzice - L. S. i P. S. (1).

Gospodarstwo rolne powoda pierwotnie było nierentowne, nie przynosiło odpowiednich dochodów, a wymagało poczynienia znacznych nakładów finansowych. M. S. (1) podejmował starania by rozwijać produkcję rolną prowadzoną na otrzymanym gospodarstwie i je zmodernizować, inwestując swoją pracę i pieniądze. Wiązało się to między innymi z koniecznością zaciągania kredytów i innych zobowiązań finansowych, lecz ostatecznie przyniosło pozytywne rezultaty, gdyż gospodarstwo rolne powoda, nastawione gównie na hodowlę bydła i produkcję mleka, prosperowało coraz lepiej. Tym niemniej, powód w dalszym ciągu podejmował działania mające na celu stały rozwój jego gospodarstwa, zatem poza ponoszeniem stałych kosztów utrzymania gospodarstwa, nabywał maszyny i pojazdy rolnicze, powiększał posiadane stado bydła rzeźnego, czy też pozyskał projekt nowej obory.

Powód, od momentu przejęcia na własność przedmiotowego gospodarstwa rolnego, stale gromadził na koncie bankowym, prowadzonym na jego rzecz przez Bank Spółdzielczy w O., dochody uzyskiwane z tytułu prowadzenia działalności rolnej, w szczególności dochody uzyskiwane ze sprzedaży mleka oraz dopłaty bezpośrednie. Z tychże funduszy powód pokrywał własne koszty utrzymania, koszty utrzymania zajmowanego domu, zaś po zamieszkaniu wraz z nim jego rodziców, również koszty ich utrzymania, gdyż ojciec nie osiągał żadnych dochodów, a matka pozostawała na zasiłku przedemerytalnym wypłacanym jej w wysokości 1.100,00 zł miesięcznie. Nadto, powód w dalszym ciągu ponosił samodzielnie koszty utrzymania posiadanego przez niego gospodarstwa rolnego, w tym koszty realizacji kolejnych inwestycji w tymże gospodarstwie, m.in. budowy wspomnianej wyżej obory. W zamian pozwany pomagał wówczas powodowi w wykonywaniu wszelkich prac rolnych. Zdarzało się, że M. S. (1) prosił ojca o zakup paliwa do maszyn rolniczych, odebranie w jego imieniu korespondencji urzędowej lub wystawionej na niego faktury, czy też złożenie odpowiedniej dokumentacji w Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa lub mleczarni współpracującej z powodem. Prośby te podyktowane były okolicznościami, iż w tym czasie M. S. (1) wykonywał prace fizyczne na przedmiotowym gospodarstwie rolnym i nie dysponował wolnym czasem, a także iż nie posiadał wówczas samochodu osobowego ułatwiającego mu samodzielne załatwienie powyższych spraw. Jednocześnie koszty dokonywanych przez pozwanego zakupów paliwa do maszyn rolniczych powoda, koszty uiszczania opłat m.in. za media i zobowiązania podatkowe oraz ewentualne inne koszty powstałe w czasie załatwiania przez P. S. (1) spraw urzędowych powoda, ponosił nadal wyłącznie M. S. (1). W pracy na gospodarstwie rolnym powodowi doraźnie pomagało jego rodzeństwo.

( dowód: kserokopia wyciągu z rachunku bankowego k. 7, k. 142, k. 257-258v., k. 259-264, k. 265-267v., wyjaśnienia informacyjne powoda k. 37-38, wyjaśnienia informacyjne pozwanego k. 38-40, informacja k. 47, k. 53, poświadczona za zgodność z oryginałem kserokopia decyzji k. 54, k. 60, k. 71, k. 82-83, k. 93-93v., k. 341-341v., poświadczona za zgodność z oryginałem kserokopia dowodu doręczenia k. 54v., k. 60v., k. 71v., poświadczona za zgodność z oryginałem kserokopia wniosku o zwrot podatku akcyzowego wraz z załącznikiem k. 55-56, k. 61-62v., k. 72-73, kserokopia faktury k. 57-59, k. 63-70, k. 74-80v., k. 140-141, k. 144-145, k. 162, k. 171, k. 204-209, k. 228, k. 336-338, k. 340, poświadczona za zgodność z oryginałem kserokopia dowodu wpłaty k. 81, poświadczona za zgodność z oryginałem kserokopia oferty sprzedażowej k. 95, poświadczona za zgodność z oryginałem kserokopia umowy sprzedaży samochodu k. 104-104v., poświadczona za zgodność z oryginałem kserokopia pisma k. 105, poświadczona za zgodność z oryginałem kserokopia ugody k. 106, wydruk z historii rachunku bankowego k. 107-135, k. 146-161, poświadczona za zgodność z oryginałem kserokopia opinii bankowej k. 136, poświadczona za zgodność z oryginałem kserokopia oświadczenia k. 137, poświadczona za zgodność z oryginałem kserokopia paragonu k. 94, k. 138-139, k. 210-227, k. 229-230, kserokopia wniosku o wystawienie polisy ubezpieczenia pocztowe k. 143-143v., kserokopia raportu z czynności kontrolnych (...) na lata 2007-2013 wraz z załącznikiem k. 163-166, kserokopia protokołu k. 167, kserokopia zaświadczenia k. 170, kserokopia zawiadomienia o płatności k. 170, kserokopia wydruku operacji rozrachunkowych k. 172, kserokopia deklaracji do weksla k. 173, raport zwierząt znakowanych indywidulanie k. 182-184, informacja k. 201, zeznania świadka L. S. k. 321v.-323, zeznania świadka K. S. k. 323-325, zeznania świadka K. B. k. 325-326, zeznania świadka M. W. k. 326-327, zeznania świadka M. S. (2) k. 327-329, poświadczona za zgodność z oryginałem kserokopia dowodu wpłaty k. 339, k. 342, zeznania świadka A. Z. k. 356-357, zeznania powoda k. 539v.-540, zeznania pozwanego k. 540-541).

W konsekwencji powyższego, w celu ułatwienia pozwanemu wykonywania pracy na ww. gospodarstwie rolnym i podejmowania bieżących decyzji dotyczących prowadzonej na nim produkcji, w dniu 12 lipca 2010 r. powód udzielił P. S. (1) pełnomocnictwa w formie aktu notarialnego za Repertorium A nr (...), na mocy którego upoważnił swego ojca do:

a)  prowadzenia posiadanego przez niego na terenie gminy G., powiat (...), województwo (...), gospodarstwa rolnego;

b)  dokonywania czynności zwykłego zarządu i administrowania tym gospodarstwem;

c)  dokonywania wpłat i wypłat z posiadanych rachunków, w wysokości i na warunkach według uznania pełnomocnika, w tym również do dokonywania wypłat i zlecania przelewów z rachunków mocodawcy – dyspozycja ta obejmowała również przekazywanie uzyskiwanych dopłat z Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa;

d)  odbioru korespondencji;

e)  podpisywania i otrzymywania wszelkiego rodzaju dokumentów, pism, umów, faktur, których jest stroną lub które go dotyczą, a związane są z powyższym gospodarstwem

- i w związku z tym do reprezentowania go przed urzędami, w tym Urzędami Skarbowymi, bankami, organami administracji państwowej i samorządowej oraz przed władzami, osobami prawnymi i fizycznymi, w tym również przed Agencją Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa i wszystkimi innymi agencjami, związanymi z działalnością rolniczą, do składania wszelkich niezbędnych oświadczeń, które w ramach tego pełnomocnictwa mogą okazać się konieczne.

( dowód: kserokopia aktu notarialnego k. 31-32, wyjaśnienia informacyjne powoda k. 37-38, zeznania świadka L. S. k. 321v.-323, zeznania świadka K. S. k. 323-325, zeznania świadka K. B. k. 325-326, zeznania świadka A. Z. k. 356-357, zeznania powoda k. 539v.-540).

W 2017 r. powód, w związku z prowadzeniem działalności rolniczej, poniósł koszt wykonania płyt betonowych ułożonych przy oborze w wysokości 832,00 zł oraz koszt wybudowania szopy w wysokości 6.935,00 zł. Nadto, we wskazanym roku powoda obciążały koszty uprawy użytków zielonych, tj. koszty poniesione na uprawę pastwiska o pow. 10,7 ha w wysokości 8.255,00 zł oraz koszt poniesiony na uprawę prowadzoną na gruntach ornych o pow. 15,64 ha w wysokości 12.843,00 zł – łącznie 21.098,00 zł. W 2017 r. powód prowadził również uprawę zbóż na łącznej powierzchni 7,45 ha ze wsiewkami traw i motylkowymi na pow. 4,33 ha, w związku z czym poniósł wówczas łączny koszt 11.300,00 zł. Natomiast na produkcję zwierzęcą – bydło w 2017 r. powód wydatkował łączną kwotę 14.416,00 zł. Łączna kwota pozostałych kosztów obciążających powoda w związku z prowadzeniem gospodarstwa rolnego w analizowanym roku plasowała się na poziomie 9.916,00 zł. Suma wszystkich kosztów gospodarstwa rolnego powoda poniesionych w 2017 r. ukształtowała się na poziomie 64.497,00 zł. Natomiast łączna kwota wydatków z gospodarstwa rolnego powoda na rzecz gospodarstwa domowego stron w 2017 r. wyniosła przy tym 3.296,00 zł.

( dowód: opinia biegłego sądowego z zakresu rolnictwa k. 412-468, opinia uzupełniająca nr 1 biegłego sądowego z zakresu rolnictwa k. 505-510).

Z czasem, pomiędzy stronami postępowania zaczął narastać konflikt na tle sposobu prowadzenia gospodarstwa rolnego, który w przekonaniu każdej ze stron powinien być inny oraz na tle finansowym, m.in. co do kosztów utrzymania gospodarstwa rolnego powoda i prowadzonych w nim inwestycji. Konflikt ten eskalował po związaniu się przez powoda z M. C. (obecnie S.), kobietą od powoda starszą, rozwiedzioną i posiadającą dzieci z poprzedniego małżeństwa, w tym jedną małoletnią córkę. Rodzina pozwanego nie akceptowała tego związku, twierdząc, iż partnerka M. S. (1) nawiązała z nim bliską relację jedynie ze względu na posiadane przez niego środki finansowe i majątek.

Po zawarciu przez powoda i M. C. związku małżeńskiego i wspólnym zamieszkaniu na gospodarstwie rolnym (...) w dniu
09 lutego 2018 r., jego rodzeństwo i rodzice zakłócali spokój małżonków w zajmowanym przez nich domu, używali wobec nich słów obraźliwych, utrudniali im prowadzenie gospodarstwa rolnego i wspólną pracę na nim oraz wyzywali żonę pozwanego słowami obraźliwymi.

W miejscu zamieszkania stron w 2017 r. i 2018 r. kilkukrotnie interweniowali funkcjonariusze Policji głównie w związku ze zgłoszeniami kłótni i awantur pomiędzy domownikami. Ostatecznie M. i M. małż. S. stawili się w Komendzie Powiatowej Policji w G. w celu sporządzenia Niebieskiej Karty w związku z istniejącym pomiędzy nimi i rodzicami powoda konfliktem rodzinnym. W toku tejże procedury nie ustalono, by popełnione zostało przestępstwo znęcania się na szkodę powoda i jego żony. Ustalono zaogniony konflikt rodzinny na tle gospodarstwa rolnego, brak chęci osiągnięcia kompromisu oraz wzajemne wyzwiska stron konfliktu tj. powoda, jego żony, L. S. i pozwanego.

Wówczas pozwany obawiał się, że powód, za namową żony, sprzeda posiadaną nieruchomość rolną, pozbawiając go tym samym miejsca stałego zamieszkania i źródła utrzymania.

( dowód: pismo Komendy Powiatowej Policji w G. k. 106-107 akt sprawy Sądu Okręgowego w Suwałkach o sygn. I C 362/18, kserokopia odpisu skróconego aktu małżeństwa k. 172-172v. akt sprawy Sądu Okręgowego w Suwałkach o sygn. I C 362/18, zeznania świadka Z. B. - członka grupy roboczej w ramach Procedury Niebieskiej Karty k. 509 akt sprawy Sądu Okręgowego w Suwałkach o sygn. I C 362/18, wyjaśnienia informacyjne powoda k. 37-38, wyjaśnienia informacyjne pozwanego k. 38-40, zeznania świadka L. S. k. 321v.-323, zeznania świadka K. S. k. 323-325, zeznania świadka K. B. k. 325-326, zeznania świadka M. W. k. 326-327, zeznania świadka M. S. (2) k. 327-329, zeznania świadka W. R. k. 355v.-356, zeznania świadka A. Z. k. 356-357, zeznania powoda k. 539v.-540, zeznania pozwanego k. 540-541).

Posiadając upoważnienie do konta bankowego, na którym M. S. (1) gromadził dochody z prowadzonej działalności rolnej, pozwany w 2017 r. dokonywał z niego systematycznych wypłat środków finansowych, a mianowicie kwoty
5.000,00 zł w dniu 12 stycznia 2017 r., kwoty 3.000,00 zł w dniu 24 stycznia 2017 r., kwoty 3.000,00 zł w dniu 31 stycznia 2017 r., kwoty 3.000,00 zł w dniu 10 lutego 2017 r., kwoty 4.000,00 zł w dniu 17 lutego 2017 r., kwoty 3.000,00 zł w dniu
10 marca 2017 r., kwoty 3.600,00 zł w dniu 17 marca 2017 r., kwoty 2.000,00 zł w dniu 31 marca 2017 r., kwoty 7.000,00 zł w dniu 07 kwietnia 2017 r., kwoty
60.000,00 zł w dniu 12 kwietnia 2017 r., kwoty 2.500,00 zł w dniu 20 kwietnia 2017 r., kwoty 2.000,00 zł w dniu 02 maja 2017 r., kwoty 4.000,00 zł w dniu 16 maja 2017 r., kwoty 6.000,00 zł w dniu 09 czerwca 2017 r., kwoty 6.600,00 zł w dniu 10 lipca
2017 r., kwoty 6.000,00 zł w dniu 10 sierpnia 2017 r., kwoty 8.500,00 zł w dniu
11 września 2017 r., kwoty 8.950,00 zł w dniu 11 października 2017 r., kwoty 1.000,00 zł w dniu 30 października 2017 r., kwoty 8.000,00 zł w dniu 13 listopada 2017 r., kwoty 1.000,00 zł w dniu 28 listopada 2017 r., kwoty 7.000,00 zł w dniu
05 grudnia 2017 r. oraz kwoty 43.500,00 zł w dniu 07 grudnia 2017 r. – łącznie kwoty 198.650,00 zł.

O dokonaniu wypłat w dniach 12 kwietnia 2017 r. i 07 grudnia 2017 r. pozwany nie poinformował powoda, nie uzyskał jego zgody na dokonanie tychże transakcji bankowych oraz nie wskazał mu, w jakim celu ich dokonał. Powód zaś nie zauważył wskazanych wypływów środków finansowych z jego rachunku bankowego, gdyż na co dzień dokonywał płatności gotówką, którą posiadał z tytułu sprzedaży bydła i podejmowania się prac dorywczych. Zatem, o powyższym fakcie, powód dowiedział się w grudniu 2017 r. w rozmowie z bratem P. S. (2) i kolegą K. B., którzy przekazali mu zasłyszane od osób trzecich informacje, iż za sprawą ojca, nie posiada on na rachunku bankowym jakichkolwiek środków finansowych. Wówczas powód skontrolował stan swego konta bankowego i potwierdził prawdziwość relacji P. S. (2) i K. B.. W reakcji na powzięte, informacje M. S. (1) w dniu 07 grudnia 2017 r. odwołał udzielone P. S. (1) pełnomocnictwo do jego rachunku bankowego.

Podejmując próby wyjaśnienia z pozwanym zaistniałej sytuacji, M. S. (1) zapytał ojca, w jakim celu dokonał spornych wypłat z jego rachunku bankowego. Jednakże P. S. (1) nie wyjaśnił mu przyczyn takiego swojego zachowania, zbywając syna milczeniem lub stwierdzeniami, iż uczynił to dla swego dobra.

Następnie, w związku z eskalacją konfliktu stron, ich napiętymi relacjami i regularnymi kłótniami, powód w piśmie z dnia 18 grudnia 2017 r. wypowiedział pozwanemu umowę użyczenia pomieszczeń mieszkalnych stanowiących część budynku mieszkalnego położonego we (...), (...)-(...) G. ze sutkiem na dzień 31 grudnia 2017 r.. W dalszej kolejności, tj. w dniu 19 lutego 2018 r., na mocy aktu notarialnego Repertorium A nr (...), M. S. (1) odwołał pełnomocnictwo udzielone pozwanemu na mocy opisanego wyżej aktu notarialnego z dnia 12 lipca 2010 r., Repertorium A nr (...). Ostatecznie zaś pełnomocnik M. S. (1), w dniu 23 kwietnia 2018 r., w jego imieniu wezwał P. S. (1) do opróżnienia zajmowanych przez niego pomieszczeń mieszkalnych stanowiących część budynku mieszkalnego położonego we (...), gmina G., wraz z rzeczami należącymi do niego oraz do wydania tego lokalu M. S. (1) wraz z kompletem kluczy w nieprzekraczalnym terminie 7 dni od daty otrzymania niniejszego pisma, z uwagi na zajmowanie przez niego tych pomieszczeń, stanowiących własność pozwanego, bez tytułu prawnego. Nadto, powód wszczął postępowanie administracyjne przed Burmistrzem G. o wymeldowanie pozwanego z adresu, pod którym wspólnie zamieszkiwali.

Pozwany wraz z żoną wyprowadził się z domu posadowionego na nieruchomości rolnej powoda w dniu 04 czerwca 2020 r.

( dowód: wezwanie k. 33 akt sprawy Sądu Okręgowego w Suwałkach o sygn. I C 362/18, zawiadomienie k. 35 akt sprawy Sądu Okręgowego w Suwałkach o sygn. I C 362/18, pismo k. 84 akt sprawy Sądu Okręgowego w Suwałkach o sygn. I C 362/18, wypowiedzenie umowy k. 170 akt sprawy Sądu Okręgowego w Suwałkach o sygn. I C 362/18, poświadczona za zgodność z oryginałem kserokopia wydruku z rachunku bankowego k. 7, poświadczona za zgodność z oryginałem kserokopia dowodu wypłaty k. 8, poświadczona za zgodność z oryginałem kserokopia formularza odwołania pełnomocnictwa k. 9, kserokopia pisma k. 33, wyjaśnienia informacyjne powoda k. 37-38, wyjaśnienia informacyjne pozwanego k. 38-40, wydruk z historii rachunku bankowego k. 96-103, k. 107-130, k. 257-258v., k. 259-264, zeznania świadka L. S. k. 321v.-323, zeznania świadka K. S. k. 323-325, zeznania świadka K. B. k. 325-326, zeznania świadka M. W. k. 326-327, zeznania świadka M. S. (2) k. 327-329, zeznania powoda k. 539v.-540, zeznania pozwanego k. 540-541).

Sąd zważył, co następuje:

a)  w zakresie oceny dowodów:

Przywołane w ustaleniowej części uzasadnienia dowody z dokumentów ocenił Sąd jako wiarygodne, a żadna ze stron ich nie podważała.

Jako wiarygodne Sąd ocenił też zeznania powoda M. S. (1) oraz zeznania świadka K. B. i świadka M. S. (2) w zakresie, w jakim pozostawały one zbieżne z treścią dokumentów załączonych do akt sprawy, a w jakim wskazywali oni na istniejący pomiędzy stronami silny konflikt, jak również na wykonywanie przez powoda prac rolnych na posiadanym przez niego gospodarstwie przy pomocy udzielanej mu m.in. przez pozwanego oraz na okoliczność ponoszenia przez powoda kosztów utrzymania przedmiotowego gospodarstwa rolnego oraz zaspokajania usprawiedliwionych potrzeb życiowych P. i L. małż. S..

Odmówił natomiast wiary Sąd zeznaniom pozwanego i świadków L. S., K. S., W. R. i A. Z., w zakresie, w jakim wskazywali oni, że to głównie pozwany pracował na gospodarstwie rolnym powoda, przy jego niewielkiej pomocy oraz, że powód nie dysponował środkami finansowymi w wysokości pozwalającej mu na utrzymanie posiadanej nieruchomości rolnej, a jednocześnie rozwijania prowadzonej na niej działalności rolniczej, jak też że zainicjował konflikt istniejący pomiędzy nimi i pozwanym, a także, że posiadał zadłużenie wobec swojej siostry w wysokości 75.000,00 zł i w 2017 r. podejmował próby jego spłaty.

Treść zeznań P. S. (1) oraz ww. świadków we wskazanym zakresie pozostawała w sprzeczności z wnioskami płynącymi ze zgromadzonego w toku niniejszego postępowania materiału dowodowego w postaci zarówno dokumentów, ale również wyjaśnień oraz zeznań samego powoda, jak też materią dowodową zgromadzoną w aktach spraw o sygn. I C 362/18 i I C 136/18 zawisłych przed tut. Sądem oraz treścią prawomocnych wyroków we wskazanych sprawach wydanych.

Natomiast opinię i opinię uzupełniającą sporządzone na potrzeby rozpoznawanej sprawy przez biegłego sądowego z zakresu rolnictwa K. Z. Sąd uznał za miarodajne, ponieważ zostały one sporządzone przez osobę o odpowiednich kwalifikacjach i z dużym doświadczeniem, a zawarte w nich tezy wyrażone zostały w sposób jasny, przejrzysty i zrozumiały zaś wnioski w sposób logiczny wyciągnięte z poczynionych ustaleń. Sąd podzielił powyższe opinie jako rzetelne, kompletne, zawierające wyczerpujące uzasadnienie przyjętego przez biegłego sądowego stanowiska.

b)  w zakresie oceny prawnej żądania:

Powództwo M. S. (1) zasługiwało na uwzględnienie w przeważającej części (tj. za wyjątkiem części zgłoszonego roszczenia odsetkowego).

Podstawę materialnoprawną roszczenia powoda w niniejszej sprawie stanowił art. 405 k.c., zgodnie z którym kto bez podstawy prawnej uzyskał korzyść majątkową kosztem innej osoby, obowiązany jest do wydania korzyści w naturze, a gdyby to nie było możliwe, do zwrotu jej wartości.

Zgodnie z dyspozycją przytoczonego wyżej przepisu, powstanie roszczenia o zwrot wzbogacenia uzależnione jest od zaistnienia trzech podstawowych przesłanek. Są nimi: 1) dojście do wzbogacenia majątku jednej osoby, uzyskanego kosztem majątku innej osoby, 2) pozostawanie ze sobą w związku wzbogacenia i zubożenia w tym rozumieniu, iż wzbogacenie jest wynikiem zubożenia, a zatem mają one wspólne źródło, 3) nastąpienie wzbogacenia bez podstawy prawnej ( komentarz od art. 405 k.c., red. Gniewek/Machnikowski 2023, wyd. 11/ Wojciech Dubis, Legalis).

Najogólniej i w uproszczeniu można więc powiedzieć, że bezpodstawne wzbogacenie jest instytucją prawa cywilnego, umożliwiającą odzyskanie przez dany podmiot wartości majątkowej, którą utracił bez podstawy prawnej na rzecz innego podmiotu. W pierwszej kolejności powinien nastąpić zwrot korzyści w naturze, a dopiero, gdyby to nie było możliwe – zwrot wartości tych korzyści. Roszczenie z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia jest wyłączone, jeżeli istnieje ustawowo sprecyzowane roszczenie o wykonanie zobowiązania. Strona, której przysługuje wierzytelność wynikająca z umowy, może dochodzić od drugiej strony tylko tej wierzytelności. Dopuszczenie możliwości dochodzenia zamiast tej wierzytelności roszczenia z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia podważałoby sens szczegółowych unormowań stosunków obligacyjnych ( por. wyrok Sądu Najwyższego z 30 stycznia 2007 roku, sygn. akt IV CSK 221/06, Legalis nr 104811; wyrok Sądu Najwyższego z 12 marca 1998 roku, sygn. akt I CKN 522/97, Legalis nr 32266). Obowiązek wydania korzyści lub zwrotu jej wartości wygasa, jeżeli ten, kto korzyść uzyskał, zużył ją lub utracił w taki sposób, że nie jest już wzbogacony, chyba że wyzbywając się korzyści lub zużywając ją powinien był liczyć się z obowiązkiem zwrotu (art. 409 k.c.).

Przepisy o bezpodstawnym wzbogaceniu, na podstawie art. 410 § 1 k.c., mają w szczególności zastosowanie do nienależnego świadczenia. Stosownie do brzmienia § 2 powyższego przepisu, świadczenie jest nienależne, jeżeli ten, kto je spełnił, nie był w ogóle zobowiązany lub nie był zobowiązany względem osoby, której świadczył, albo jeżeli podstawa świadczenia odpadła lub zamierzony cel świadczenia nie został osiągnięty, albo jeżeli czynność prawna zobowiązująca do świadczenia była nieważna i nie stała się ważna po spełnieniu świadczenia. Dyspozycja art. 410 k.c. daje podstawę do zwrotu świadczenia spełnionego bez zobowiązania, bez żadnej ważnej przyczyny do takiego zachowania, co wskazuje na to, że za podstawę prawną świadczenia należy przyjąć istniejące zobowiązanie ( komentarz od art. 405 k.c., red. Gniewek/Machnikowski 2023, wyd. 11/ Wojciech Dubis, Legalis). Wykluczone jest zatem wystąpienie z roszczeniem z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia wówczas, gdy pomiędzy stronami istnieje stosunek zobowiązaniowy.

Podsumowując wskazać należy, że powoda obciąża jedynie ciężar dowodu w zakresie jego zubożenia, wzbogacenia pozwanego i związku między zubożeniem a wzbogaceniem. Z kolei to na pozwanym ciąży dowód tego, że uzyskane przez niego wzbogacenie miało swoją podstawę prawną (M. Gutowski (red.), Kodeks cywilny. Tom II. Komentarz. Art. 353–626. Wyd. 2, Warszawa 2019, Legalis).

W przedmiotowej sprawie bezspornym pozostawał fakt, że na mocy pełnomocnictwa z dnia 12 lipca 2010 r., udzielonego w formie aktu notarialnego za Repertorium A nr (...), powód upoważnił pozwanego m.in. do prowadzenia posiadanego przez niego na terenie gminy G. gospodarstwa rolnego, dokonywania czynności zwykłego zarządu i administrowania tym gospodarstwem oraz dokonywania wpłat i wypłat z posiadanych rachunków, w wysokości i na warunkach według uznania pełnomocnika, w tym również do dokonywania wypłat i zlecania przelewów z rachunków mocodawcy – dyspozycja ta obejmowała również przekazywanie uzyskiwanych dopłat z Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa.

Powód twierdził, iż na rachunku bankowym prowadzonym na jego rzecz, do którego upoważnionym był P. S. (1), gromadził środki finansowe stanowiące osiągane przez niego dochody z tytułu produkcji mleka oraz wypłacane na jego rzecz przez Agencję Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa dopłaty bezpośrednie. Z tychże oszczędności powód następnie pokrywał koszty utrzymania prowadzonego gospodarstwa rolnego i zajmowanego domu, koszty własnego utrzymania, zaś po zamieszkaniu z nim rodziców, również ich usprawiedliwione potrzeby życiowe. Natomiast, gdy pozwany zaczął udzielać M. S. (1) pomocy w prowadzeniu wskazanej działalności rolniczej, powód upoważnił pozwanego do tegoż konta, celem ułatwienia mu podejmowania decyzji i działań co do przedmiotowego gospodarstwa wiążących się z koniecznością ponoszenia określonych wydatków i opłat. Tym samym należało przyjąć, iż P. S. (1) znał przeznaczenie środków finansowych znajdujących się na koncie bankowym jego syna, do dysponowania którymi uzyskał upoważnienie.

Pozwany zaś podnosił, iż był uprawniony do wypłacania i rozdysponowywania wszystkich kwot pobranych przez niego z wskazanego rachunku bankowego, przy czym nigdy nie dokonał wypłaty z konta bankowego syna nieuzgodnionej z nim, o której dokonaniu i jej celu powód nie miał świadomości, zaś uzyskane w ten sposób środki finansowe zawsze wydatkował zgodnie z celem, dla którego były gromadzone, tj. pokrycia kosztów utrzymania gospodarstwa rolnego powoda, kosztów utrzymania zajmowanego przez strony domu oraz ich własne koszty utrzymania.

W ocenie Sądu, powyższe twierdzenia pozwanego nie znalazły jednak potwierdzenia w zgromadzonym materiale dowodowym. Natomiast powód wykazał, iż doszło do zubożenia w jego majątku i wzbogacenia po stronie pozwanej. Owe przesunięcia majątkowe, wykazywane przez powoda głównie wydrukami historii transakcji bankowych dokonywanych na jego rachunku bankowym, odbyły się jego kosztem.

W realiach niniejszej sprawy, w przekonaniu Sądu, nie ma wątpliwości, iż na rachunku bankowym o nr (...) powód zgromadził środki pieniężne stanowiące wypłacane na jego rzecz dopłaty rolne oraz dochody uzyskiwane ze sprzedaży mleka, o czym świadczą nazwy podmiotów dokonujących na jego rzecz przelewów oraz tytuły tychże, jak również okres ich powtarzalności. W świetle powyższych ustaleń należy stwierdzić, iż fundusze zgromadzone na ww. rachunku bankowym należały wyłącznie do M. S. (1), gdyż P. S. (1) posiadał jedynie upoważnienie do tego konta. Osoba upoważniona do danego rachunku bankowego natomiast nie jest właścicielem środków finansowych zgromadzonych na nim, lecz działa w imieniu właściciela konta. Środki pieniężne są własnością posiadacza rachunku, nawet jeśli upoważniona osoba ma dostęp do konta i może dokonywać operacji.

Tym niemniej, pozwany dokonywał licznych wypłat gotówkowych ze środków finansowych zgromadzonych przez powoda. I o ile, zdaniem Sądu, udowodniona została w toku przedmiotowego postępowania okoliczność podnoszona przez P. S. (1), iż – co do zasady – tychże wypłat dokonywał na polecenie powoda, na jego rzecz i w jego interesie, to jednak nie odnosi się ona do wszystkich wypłat dokonywanych przez pozwanego z rachunku bankowego syna w spornym 2017 r. Mianowicie, brak jest okoliczności oraz dowodów wykazujących dokonanie przez P. S. (1) wypłaty z konta bankowego M. S. (1) w dniu 12 kwietnia 2017 r. sumy 60.000,00 zł oraz w dniu 07 grudnia 2017 r. sumy 43.500,00 zł celem umożliwienia powodowi dokonania zakupu samochodu osobowego, dysponowania gotówką w kwocie 40.000,00 zł, spłaty zadłużenia wobec siostry, zainwestowania w rozwój jego gospodarstwa rolnego oraz pokrycia kosztów ich utrzymania, a także zajmowanego przez nich domu.

Wyjaśnienia informacyjne i zeznania pozwanego w tym zakresie, w ocenie Sądu, są niewiarygodne.

W pierwszej kolejności należy wskazać, iż P. S. (1) nie udowodnił, a nawet nie uprawdopodobnił swych twierdzeń o przekazaniu powodowi kwoty 20.000,00 zł, z sumy 60.000,00 zł wypłaconej przez niego z konta syna w dniu
12 kwietnia 2017 r., celem dokonania przez M. S. (1) zakupu samochodu osobowego. Jednocześnie twierdzeniom tym przeczą wyjaśnienia i zeznania powoda, znajdujące dodatkowe potwierdzenie w pozostałej materii dowodowej zgromadzonej w aktach rozpoznawanej sprawy. M. S. (1) bowiem, relacjonując, iż w 2017 r. nie posiadał samochodu osobowego, po czym w dniu
14 lutego 2018 r. nabył samochód osobowy marki V. (...) za kwotę 14.500,00 zł, zaś z końcem roku 2018 dodatkowo nabył samochód osobowy marki J. za kwotę 10.000,00 zł (k. 38), na dowód tego przedłożył poświadczoną za zgodność z oryginałem kserokopię umowy sprzedaży samochodu z dnia
29 października 2018 r., na mocy której nabył wraz z żoną M. S. (2) samochód marki J. (...), rok prod. 1999, za kwotę 10.000,00 zł (k. 104-104v.). O powyższej okoliczności świadczy również złożona do akt sprawy historia rachunku bankowego powoda, z której jednoznacznie wynika, iż w dniu 13 lutego 2018 r. dokonał on wypłaty kwoty 10.000,00 zł (k. 149). Natomiast z informacji Starostwa Powiatowego w G. z dnia 18 stycznia 2024 r. wynika, iż poprzednio M. S. (1) był współwłaścicielem samochodu osobowego marki V. (...), rok prod. 1995, który został wyrejestrowany w dniu 10 stycznia 2022 r. ze względu na jego zezłomowanie oraz współwłaścicielem samochodu osobowego marki F.-B. Polski F. (...), rok prod. 1991, który został wyrejestrowany w dniu 17 grudnia 2007 r. ze względu na jego zezłomowanie.

Mając na uwadze powyższe, w przekonaniu Sądu, brak jest podstaw do przyjęcia, że w dniu 12 kwietnia 2017 r., czy też w okresie kwietnia 2017 r., M. S. (1) dokonał zakupu samochodu osobowego za kwotę 20.000,00 zł, lub chciał w tym okresie dysponować dodatkową gotówką w tak znaczącej wysokości, w związku z zamiarem dokonania w najbliższym czasie takiego zakupu. Pozwany nie przedstawił żadnych dowodów, które podważałyby podnoszone przez powoda twierdzenia w tym zakresie.

Zdaniem Sądu, nie sposób również przyjąć, iż pozwany pozostałą kwotę 40.000,00 zł, z sumy 60.000,00 zł wypłaconej przez niego z rachunku bankowego powoda w dniu 12 kwietnia 2017 r., przeznaczył na zakup paszy dla bydła hodowanego przez M. S. (1), zboża oraz materiałów budowalnych koniecznych do przeprowadzenia planowanej przez M. S. (1) budowy wiaty.

W tym miejscu należy nadmienić, iż z historii rachunku bankowego powoda złożonej do akt rozpoznawanej sprawy wynika jednoznacznie, iż pozwany każdego miesiąca w 2017 r. kilkukrotne (poza czerwcem, lipcem, sierpniem i wrześniem, kiedy to dokonywał wypłat z konta powoda jednokrotnie w każdym z wymienionych miesięcy) wypłacał z tego konta środki finansowe. Poza spornymi wypłatami z dnia 12 kwietnia 2017 r. (kwoty 60.000,00 zł) i z dnia 07 grudnia 2017 r. (kwoty 43.500,00 zł) w 2017 r. P. S. (1) wypłacił z rachunku bankowego powoda łączną kwotę 95.150,00 zł. Natomiast jak wynika ze sporządzonej na potrzeby niniejszego postępowania opinii biegłego sądowego z zakresu rolnictwa K. Z., zestawienie wszystkich kosztów prowadzenia gospodarstwa rolnego powoda poniesionych w 2017 r. daje łączną kwotę 64.497,00 zł.

Sąd podkreśla przy tym, iż nie uznał za koszt prowadzenia przez M. S. (1) działalności rolniczej w 2017 r. przyjętego w ww. opinii przez biegłego sądowego z zakresu rolnictwa wynagrodzenia za pracę wykonywaną na tymże gospodarstwie przez pozwanego i ustalonego przez tego biegłego na łączną kwotę 15.760,00 zł. Dochodząc do takiej konstatacji, Sąd miał na uwadze, iż analiza, zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego wykazała, że P. S. (1) pewne czynności we wskazanym okresie na gospodarstwie rolnym powoda wykonywał, m.in. pomagał powodowi przy karmieniu i dojeniu bydła, naprawach maszyn i pojazdów rolniczych, pomagał przy koszeniu traw i zboża, na prośbę powoda załatwiał w jego imieniu sprawy urzędowe dotyczące prowadzonego gospodarstwa, czy też kupował paliwo do maszyn rolniczych. Należało jednak zważyć, iż działania te nie były realizowane przez pozwanego w ramach jakiegokolwiek stosunku pracy, w warunkach podporządkowania, w tym na rzecz i ryzyko pracodawcy.

Przede wszystkim, w toku niniejszego postępowania nie zostały złożone żadne dokumenty, z których wynikałoby, że P. S. (1) wykonywał czynności na gospodarstwie rolnym syna w ramach stosunku pracy. Z zebranego materiału dowodowego wynika bowiem, że M. S. (1) wspólnie z ojcem zajmował się posiadanym gospodarstwem rolnym, jednakże czynności na tym gospodarstwie pozwany wykonywał faktycznie w ramach udzielania pomocy powodowi, jako osoba posiadająca większe doświadczenie w prowadzeniu działalności rolniczej i wynikało to z poczynionych przez nich wspólnie ustaleń, nie zaś z wydawanych mu przez powoda na bieżąco poleceń i zadań. Pozwany nie podlegał podporzadkowaniu pracowniczemu ani nadzorowi powoda. Strony w żaden sposób nie ewidencjonowały również czasu pracy pozwanego, nie miał on wyznaczonych ściśle godzin pracy.

Wyrażenie przez M. S. (1) zgody na zamieszkanie jego rodziców wraz z nim na posiadanym przez niego gospodarstwie rolnym, miało faktycznie na celu umożliwienie P. S. (1) dalsze korzystanie z jego ojcowizny, w tym prowadzenia na niej prac rolnych, oczywiście w ograniczonym zakresie z uwagi na wiek i stan zdrowia pozwanego, jak również objęcie przez powoda rodziców opieką polegającą na zapewnianiu im miejsca zamieszkania, wyżywienia oraz ponoszenia kosztów zaspokojenia ich pozostałych, usprawiedliwionych potrzeb życiowych.

W świetle powyższych ustaleń, nie sposób przyjąć, iż powód jest zobowiązany do wypłaty pozwanemu wynagrodzenia za pracę świadczoną na jego rzecz.

Zatem, skoro koszty utrzymania gospodarstwa rolnego powoda w 2017 r. wyniosły łącznie 64.497,00 zł, a nadto jak wynika z opinii biegłego sądowego z zakresu rolnictwa K. Z., łączny koszt wydatków z gospodarstwa rolnego (...) na rzecz gospodarstwa domowego prowadzonego wówczas przez niego wraz z matką L. S. i ojcem P. S. (1) wyniósł 3.296,00 zł, natomiast we wskazanym okresie pozwany dokonał wypłat z konta bankowego powoda na łączną kwotę 95.150,00 zł, poza spornymi wypłatami z dnia 12 kwietnia 2017 r. i z dnia 07 grudnia 2017 r., Sąd przyjął, iż pomiędzy wskazanymi wartościami środków pobranych przez pozwanego, a ustalonymi przez biegłego sądowego K. Z. wydatkami istnieje na tyle znacząca różnica, iż daje ona podstawę do przyjęcia, że P. S. (1) dysponował środkami finansowymi wystarczającymi na dokonywanie wszelkich opłat związanych z utrzymaniem gospodarstwa rolnego powoda, dokonywaniem na potrzeby tego gospodarstwa zakupu pasz, zbóż i paliwa, przeprowadzania w nim zamierzonych na ten rok inwestycji (szczególnie, że materiały na budowę wiaty powód pozyskiwał jeszcze w listopadzie 2017 r. – k. 162), utrzymaniem zajmowanego przez strony i L. S. domu oraz zaspokojenia ich usprawiedliwionych potrzeb życiowych, w tym zakupu żywności. Mimo to pozwany w dniu 12 kwietnia 2017 r. dokonał dodatkowej, jednorazowej wypłaty kwoty 60.000,00 zł, choć materiał dowodowy nie wskazuje, by w 2017 r. poczynił takie wydatki na rzecz gospodarstwa rolnego powoda, które wymagały zainwestowania łącznej kwoty 155.150,00 zł.

Tym bardziej pozwany nie wykazał, iż wypłaconą w dalszym czasie, tj. w dniu 07 grudnia 2017 r., kwotę 43.500,00 zł również rozdysponował na potrzeby M. S. (1) oraz utrzymanie jego nieruchomości rolnej.

Rozważając powyższą kwestię, Sąd miał na uwadze, iż w grudniu 2017 r. strony postępowania pozostawały już w silnie eskalującym konflikcie rodzinnym, który powstał w wyniku nawiązania przez M. S. (1) bliskiej relacji towarzyskiej z M. C. (obecnie S.). Zarówno M. S. (2), jak i powód M. S. (1), od momentu stworzenia związku, doznawali ze strony pozwanego i L. S. szeregu nieprzyjemności. Pozwany wraz z żoną obrażali syna i M. S. (2), nie chcieli zaakceptować jej, jako partnerki ich syna, z uwagi na uprzednie pozostawanie przez nią w związku małżeńskim z innym mężczyzną, który został rozwiązany przez rozwód oraz posiadanie przez nią z tego związku dzieci, nie godzili się na jej przebywanie w zajmowanych przez nich domu i wykonywania jakichkolwiek prac na gospodarstwie rolnym powoda, sprzeciwiali się utrzymywaniu przez powoda kontaktów z nią, przebywania w jej ówczesnym miejscu zamieszkania, a przede wszystkim przekazywania jej jakichkolwiek środków finansowych.

Takie sytuacje prowokowały powoda do gwałtownego i agresywnego zachowywania się wobec swoich rodziców i powodowały ciągłe odnawianie i zaognianie istniejącego pomiędzy nimi konfliktu. Żaden z członków najbliższej rodziny powoda nie dążył w tym czasie do naprawienia więzi łączących ich z M. S. (1), a wręcz przeciwnie ich zachowanie doprowadzało do znacznego pogarszania się ich relacji.

Nadto, w miejscu zamieszkania stron, na przełomie 2017 i 2018 r., wielokrotnie interweniowali funkcjonariusze Policji, głównie na wezwanie pozwanego. Opisana wyżej postawa rodziców powoda wobec niego oraz stale napiętą atmosferę panująca pomiędzy nimi, skutkowały pierwotnie opuszczaniem przez M. S. (1) miejsca zamieszkania stron, zaś ostatecznie podejmowaniem działań mających na celu wymeldowanie ojca z nieruchomości, którą wspólnie zamieszkiwali.

W konsekwencji, na wiarę Sądu nie mogły zasługiwać twierdzenia pozwanego, iż w grudniu 2017 r. powód zwrócił się do niego o wypłacenie z prowadzonego na jego rzecz konta bankowego kwoty 40.000,00 zł i przekazania mu jej do rąk własnych. Twierdzenia te budzą wątpliwości Sąd w świetle poczynionych na gruncie przedmiotowej sprawy ustaleń faktycznych oraz zasad doświadczenia życiowego. W tym czasie strony postępowania były skłócone, przy czym pozwany obawiał się jednocześnie, że po zawarciu związku małżeńskiego przez M. S. (1) z M. C. (obecnie S.), stanie się ona współwłaścicielką nieruchomości rolnej powoda, stanowiącej uprzednio ojcowiznę P. S. (1), a nadto będzie pozostawała na utrzymaniu powoda, uszczuplając tym samym środki finansowe gromadzone przez M. S. (1) dotychczas wyłącznie celem pokrycia kosztów utrzymania rodziców i własnego oraz posiadanego gospodarstwa.

P. S. (1) przy tym nie był w stanie precyzyjnie określić w swych zeznaniach w jaki sposób i na jaki cel wydatkował pobraną od syna niebagatelną kwotę 43.500,00 zł, podając „Ja 45.000,00 zł przekazałem dla syna, chyba 40.000,00 zł, nie pamiętam dokładnie” (k. 540v.).

Jako całkowicie niewiarygodne i gołosłowne jawiły się również twierdzenia pozwanego, iż kwotą 40.000,00 zł powód chciał dysponować w grudniu 2017 r. celem spłaty pożyczki zaciągniętej przez niego u siostry A. Z..

Z urzędu wiadomym jest bowiem Sądowi, iż na mocy wyroku z dnia 05 kwietnia 2019 r., sygn. akt: I C 138/18, Sąd Okręgowy w Suwałkach I Wydział Cywilny oddalił powództwo A. Z. wywiedzione przeciwko M. S. (1) o zapłatę kwoty 86.132,88 zł, na którą składały się: kwota 75.000,00 zł z tytułu zwrotu pożyczki udzielonej mu umową z dnia 14 października 2010 r. oraz kwota 11.132,88 zł z tytułu skapitalizowanych odsetek ustawowych naliczonych od kwoty 75.000,00 zł od dnia 31 grudnia 2015 r. do dnia wniesienia pozwu.

W tejże sprawie, Sąd przyjmując za wiarygodną wersję M. S. (1), uznał, że pomiędzy nim a A. Z. zostało z końcem 2009 r. zawarte porozumienie, w wyniku którego doszło w istocie do dwóch pożyczek, pierwszej w dniu 04 kwietnia 2010 r. na kwotę 60.000,00 zł i drugiej w dniu 14 października 2010 r. na kwotę 50.000,00 zł i że obie te sumy zostały powódce w całości zwrócone. Sąd w tym zakresie opierał się na historii rachunku bankowego M. S. (1) dokumentującej przelewy od A. Z. na taką kwotę oraz przelewy zwrotne od M. S. (1) na rzecz A. Z. w kwocie 40.000,00 zł z dnia 01 września 2010 r. i w kwocie 35.000,00 zł z dnia 10 września 2012 r.

Z tych względów nielogicznym byłoby przyjęcie, iż faktycznie w grudniu 2017 r. powód nadal uważał, iż posiada wobec siostry dług w wysokości 75.000,00 zł i chciał dokonać jego częściowej spłaty poprzez przekazanie jej gotówki w kwocie 40.000,00 zł.

Mając na uwadze powyższe, w ocenie Sądu, P. S. (1) nie udowodnił, iż w grudniu 2017 r. M. S. (1) zwrócił się do niego z prośbą o wypłacenie na jego rzecz z jego konta bankowego sumy 40.000,00 zł oraz kwoty 3.500,00 zł celem opłacenia rachunków, pozostawiając tym samym na jego rachunku kwotę 59,87 zł
(k. 130), mimo że również w dniu 05 grudnia 2017 r. pozwany dokonywał wypłaty z jego konta, wówczas sumy 7.000,00 zł. Pozwany nie uprawdopodobnił przy tym, iż w 2017 r. dysponował własnymi środkami finansowymi oraz że choćby część z nich przeznaczał na rzecz gospodarstwa rolnego powoda. W 2017 r. P. S. (1) nie posiadał żadnego źródła dochodu, zatem w pełni pozostawał na utrzymaniu syna, w zamian za co pomagał mu w prowadzeniu działalności rolnej. Jedynym źródłem zaś pozyskiwania przez pozwanego środków finansowych było konto bankowe M. S. (1), na którym tenże gromadził wyłącznie własne dochody.

Powyższe w pełni pozwala uznać żądania powoda zgłoszone w przedmiotowym pozwie za udowodnione.

Na uwzględnienie nie zasługuje również poniesiony przez pozwanego przeciwko żądaniu powoda zarzut naruszenia prawa podmiotowego z art. 5 k.c.. Ze zgromadzonego materiału dowodowego nie wynika, by pozwanemu przysługiwały zgromadzone na rachunku bankowym powoda środki pieniężne. Pomimo tego pozwany bez wiedzy i zgody M. S. (1) dokonał z jego konta dwóch wypłat w łącznej wysokości 103.500,00 zł, ponad te wypłaty, których dokonywał za zgodą syna celem pokrycia kosztów własnego utrzymania, kosztów utrzymania jego żony, domu przez nich zajmowanego i nieruchomości rolnej stanowiących wyłączną własność powoda. Sama okoliczność, iż pozwany jest osobą w podeszłym wieku, czy też iż jest ojcem powoda, nie może przemawiać za oddaleniem powództwa M. S. (1).

W toku postępowania pozwany podnosił, iż powód nie opiekował się nim ani jego żoną w odpowiedni sposób, a nadto jest mu winien wynagrodzenie za wykonywanie przez niego pracy na przedmiotowym gospodarstwie rolnym.

Jednakże, jak ustalono w niniejszym postępowaniu oraz w postępowaniach toczących się przed tutejszym Sądem pod sygn. akt: I C 136/18 i I C 362/18, M. S. (1) nie dopuścił się czynów świadczy o występowaniu po jego stronie rażącej niewdzięczności, o której mowa w art. 899 k.c., uzasadniającej zwrotne przeniesienie przez niego własności nieruchomości stanowiących przedmiot dokonanej na jego rzecz przez A. Z. darowizny. Jednocześnie niewątpliwie istniejący pomiędzy stronami konflikt, został zapoczątkowany przez pozwanego P. S. (1), w związku z czym wszelkie nieodpowiednie zachowania powoda wobec niego stanowiły jedynie reakcję, odpowiedź na jego również niewłaściwe zachowanie wobec syna, a nie intencjonalne zachowanie powoda skierowane przeciwko ojcu celem wyrządzenia mu szkody lub krzywdy.

Należy przypomnieć, iż zgodnie z orzecznictwem Sądu Najwyższego
art. 5 k.c. ma wyjątkowy charakter, przełamuje zasadę, że wszystkie prawa podmiotowe korzystają z ochrony prawnej. Odmowa udzielenia ochrony musi być zatem uzasadniona okolicznościami rażącymi i nieakceptowanymi ze względu na system wartości istniejący w społeczeństwie. Wszelkie rozstrzygnięcia będące wyjątkiem od strzeżenia praw podmiotowych wymagają ostrożności oraz wnikliwego rozważenia wszystkich aspektów rozpoznawanego przypadku. Objęte art. 5 k.c. zasady współżycia społecznego pozostają w nierozłącznym związku z całokształtem okoliczności konkretnej sprawy, występujących tak po stronie powoda, jak i pozwanego i w takim ujęciu wyznaczają podstawy, granice oraz kierunek jej rozstrzygnięcia, w wyjątkowych sytuacjach, które ten przepis przewiduje ( por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 11 kwietnia 2013 r. II CSK 438/12, Legalis nr 735963).

Kwestia obowiązku powoda wypłacenia pozwanemu wynagrodzenia za pracę na jego gospodarstwie rolnym została natomiast omówiona powyższej i pozostaje aktualna również w kontekście podniesionego przez P. S. (1) zarzutu naruszenia przez powoda zasad współżycia społecznego określonych w art. 5 k.c..

Podniesiony przez pozwanego zarzut przedawnienia roszczenia w myśl
art. 751 pkt 1 k.c. także nie zasługiwał na uwzględnienie Sądu.

W realiach niniejszej sprawy strona pozwana niezasadnie odwoływała się do art. 751 k.c. Przepis ten mówi o krótszym, 2-letnim terminie przedawnienia roszczeń o wynagrodzenie za spełnione czynności i o zwrot poniesionych wydatków przysługujące osobom, które stale lub w zakresie działalności przedsiębiorstwa trudnią się czynnościami danego rodzaju; to samo dotyczy roszczeń z tytułu zaliczek udzielonych tym osobom.

Szczególna regulacja przedawnienia przewidziana w art. 751 k.c. odnosi się wyłącznie do roszczeń wyraźnie unormowanych w komentowanym przepisie. Inne roszczenia, a nawet te same roszczenia, lecz przysługujące innym osobom niż wskazane w treści komentowanego przepisu, ulegają przedawnieniu z upływem terminów ogólnych, unormowanych w art. 118 k.c..

Mając na uwadze powyższe, regulacja art. 751 pkt 1 k.c. nie znajdzie w przedmiotowej sprawie zastosowania, gdyż dochodzone przez stronę powodową roszczenie z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia ulega przedawnieniu na zasadach ogólnych, tj. z upływem sześcioletniego terminu przedawnienia, jako że nie jest ono związane z prowadzeniem przez powoda działalności gospodarczej. Nie każde bowiem działanie osoby prowadzącej działalność gospodarczą należy kwalifikować jako pozostające w związku z tą działalnością i podobnie - każde roszczenie dochodzone przez ten podmiot.

W rozpoznawanej sprawie bezsporne jest, że powód prowadzi gospodarstwo rolne, jednakże nie wiązały go nigdy i obecnie również nie wiążą z pozwanym żadne umowy regulujące stosunek pracy, na podstawie których P. S. (1) miał świadczyć na rzecz powoda usługi związane z wykonywaniem prac rolnych. Skoro zatem strona powodowa dochodzi od pozwanego zwrotu nienależnie pobranych od niego środków finansowych, którego nie stanowiły przy tym wynagrodzenia pozwanego z tytułu zawartych przez nich umów, to roszczenie to niewątpliwie nie ma związku z prowadzoną przez powoda działalnością rolniczą, a tym samym przedawnia z upływem 6 lat. Roszczenie powoda stało się wymagalne z dniem 08 grudnia 2017 r., a przedmiotowy pozew obejmujący to roszczenie M. S. (1) wywiódł w dniu 07 grudnia 2023 r. (data stempla placówki pocztowej koperta k. 11), zatem do przedawnienia tego roszczenia jeszcze nie doszło. Zarzut przedawnienia podnoszony przez pozwanego jest zatem całkowicie chybiony.

O odsetkach ustawowych za opóźnienie Sąd orzekł w oparciu o art. 455 k.c. w zw. z art. 481 k.c. Roszczenie z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia należy do zobowiązań bezterminowych, których termin zapłaty jest wyznaczony przez wezwanie (art. 455 k.c.). Powód, przed wytoczeniem przedmiotowej sprawy nie kierował wobec pozwanego żadnych wezwań do zapłaty, za takie wezwanie należało zatem uznać niniejszy pozew, który został doręczony P. S. (1) w dniu 13 grudnia 2023 r. Przy przyjęciu, że rozsądnym terminem na spełnienie świadczenia przez stronę pozwaną jest termin 14 dni, należało uznać więc, wbrew stanowisku strony powodowej, że P. S. (1) popadł w opóźnienie z dniem 27 grudnia 2023 r. i od tej daty należne były powodowi odsetki za opóźnienie.

Mając zatem na uwadze wszystko powyższe, orzeczono jak w pkt I. i II. sentencji wyroku.

O kosztach procesu (pkt III. wyroku) natomiast rozstrzygnięto zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik postępowania (art. 98 k.p.c.), przy uwzględnieniu treści
§ 2 pkt 6) Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (tj. Dz.U. z 2023 r. poz. 1964). Jako że żądanie powoda zostało uwzględnione w przeważającej części zasadnym – zdaniem Sądu – było obciążenie pozwanego całością kosztów procesu, na które złożyły się: opłata sądowa od pozwu (5.175,00 zł), wynagrodzenie fachowego pełnomocnika powoda (5.400,00 zł) oraz opłata skarbowa od udzielonego pełnomocnictwa (17,00 zł), co dało łącznie 10.592,00 zł.

Zważywszy zaś na trudną sytuację majątkową i finansową pozwanego (obecnie jego jedynym źródłem dochodu jest świadczenie emerytalne w wysokości 2.580,00 zł netto miesięcznie oraz alimenty wypłacane mu przez powoda w wysokości 200,00 zł miesięcznie) wynikającą ze złożonego przez niego oświadczenia majątkowego
(k. 368-372), fakt zmagania się przez niego z licznymi chorobami i dolegliwościami wymagającymi stałej kontroli lekarzy specjalistów oraz podejmowania leczenia m.in. farmakologicznego oraz charakter roszczenia zgłoszonego pod ocenę Sądu, z mocy art. 102 k.p.c., ostatecznie odstąpiono od obciążania pozwanego brakującymi kosztami sądowymi. Wyrazem powyższego jest orzeczenie zawarte w pkt IV wyroku.

sędzia Aneta Ineza Sztukowska