Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Suwałkach

UZASADNIENIE

Powód M. B. (1) wystąpił z pozwem przeciwko A. B. o zapłatę kwoty 50.000 zł wraz z odsetkami od dnia 08 maja 2014 roku do dnia zapłaty.

Uzasadniając swoje stanowisko wskazał, iż od 01 czerwca 1997 roku do dnia
30 kwietnia 2004 roku jego córki otrzymywały świadczenie alimentacyjne wypłacane z Funduszu Alimentacyjnego. Natomiast od 30 kwietnia 2004 roku komornik prowadzi wobec niego postępowanie egzekucyjne, w ramach którego zajął część należnej mu renty. Natomiast z treści protokołu sygn. akt: III RC 123/14, zdaniem powoda wynika, że jego obowiązek alimentacyjny wobec córki I. wygasł w 2011 roku, gdy ukończyła ona naukę i podjęła pracę, natomiast obciążający go obowiązek alimentacyjny wobec jego córki M. wygasł w
2013 roku, gdy ukończyła ona szkołę i podjęła pracę. Tym samym, w ocenie powoda, alimenty, które otrzymały jego córki stanowią nienależne świadczenie.

W odpowiedzi pozwana A. B. wniosła o oddalenie powództwa.

Pozwana podniosła, iż była uprawniona do pobierania od powoda świadczeń alimentacyjnych na mocy wyroku Sądu Rejonowego w Ełku z dnia 02 kwietnia 1997 roku, sygn. akt: RIIIC 197/97. Powód nie uiszczał dobrowolnie alimentów zasądzonych wskazanym orzeczeniem, w związku z czym pozwana pobierała świadczenie alimentacyjne wypłacane przez Fundusz Alimentacyjny. Zatem powód zobowiązany jest do zwrotu równowartości świadczenia wypłaconego za niego przez Fundusz Alimentacyjny na rzecz jego córek. Pozwana podkreśliła, iż obowiązek alimentacyjny obciążający powoda ustalony został nie na jej rzecz, a na rzecz ich córek, tak więc żądanie od niej zwrotu tego świadczenia jest bezpodstawne.

Wyrokiem z dnia 05 grudnia 2022 r., wydanym w sprawie sygn. akt:
I C 276/22, Sąd Rejonowy w Olecku I Wydział Cywilny oddalił powództwo.

Sąd Rejonowy ustalił, że wyrokiem z dnia 02 kwietnia 1997 roku, w sprawie RIIIC 197/97, Sąd Rejonowy w Ełku zasądził od pozwanego M. B. (1) na rzecz małoletnich dzieci I., M., B. i A. tytułem alimentów kwotę po 100 zł na rzecz każdego z nich, płatne od dnia 24 marca
1997 roku do rąk przedstawicieli ustawowej A. B.. Wyrokiem z dnia
30 sierpnia 1999 roku, w sprawie RIIIC 693/99, alimenty zostały podwyższone do kwoty po 170 zł na rzecz A., B. i I. oraz do kwoty 150 zł na rzecz M.. Decyzją z dnia 15 lipca 1997 roku, wobec bezskuteczności egzekucji alimentów od zobowiązanego, ZUS w A. przyznał uprawnionym świadczenie z funduszu alimentacyjnego. Wysokość świadczeń została zmieniona decyzją z dnia 13 września 1999 r.. Decyzją z dnia 12 października 2005 roku wójt Gminy K. przyznał zaliczkę alimentacyjną na rzecz I. B. w wysokości 93,34 zł miesięcznie i na rzecz M. B. (2) w wysokości 93,33 zł miesięcznie. Przeciwko M. B. (1) komornik sądowy przy Sądzie Rejonowym w Suwałkach T. Z. prowadzi postępowanie egzekucyjne (...). Wierzycielka złożyła wniosek o egzekucję 22 maja 1997 roku. Zaległość wskazana we wniosku wynosiła 893,31 zł i powstała – zgodnie z wyrokiem Sądu Rejonowego w Ełku w sprawie
III RC 197/97 od dnia 24 marca 1997 roku. Podstawą postępowania egzekucyjnego są: wyrok Sądu Rejonowego w Ełku z dnia 02 kwietnia 1997 roku, w sprawie
RIIIC 197/97, wyrok Sądu Rejonowego w Ełku z dnia 30 sierpnia 1999 roku, w sprawie RIIIC 693/99, decyzja ZUS B. z dnia 15 lipca 1997 r. i 13 września 1999 r. oraz decyzja wójta Gminy K. z dnia 12 października
2005 roku. W dniu 17 marca 2014 roku komornik wszczął egzekucję ze świadczenia emerytalnego. Wyrokiem z dnia 03 czerwca 2014 roku Sąd Rejonowy w Olecku, w sprawie III RC 123/14, ustalił, iż obowiązek alimentacyjny M. B. (1) wobec I. i M. B. (2) ustał z dniem 08 maja 2014 roku. Egzekucja alimentów bieżących została umorzona 30 czerwca 2014 roku. Na dzień 15 września 2022 roku zaległość powoda na rzecz likwidatora funduszu alimentacyjnego wynosiła 44181,89 zł, z tytułu zaliczki alimentacyjnej – 3524,58 zł oraz na rzecz wierzyciela – 4325,93 zł – tj. łącznie 60148,10 zł.

Mając na uwadze powyższe, Sąd I instancji przyjął, iż powództwo nie zasługiwało na uwzględnienie. Zdaniem Sądu Rejonowego, podstawę prawną żądania powoda stanowi art. 410 k.c. i art. 405 k.c.. Przytaczając treść wskazanych przepisów, Sąd I instancji podniósł, iż powództwo jest oparte na twierdzeniu, że wobec osiągnięcia przez córki I. i M. pełnoletności, ukończenia nauki i podjęcia pracy odpowiednio w 2011 i 2013 roku, alimenty im się nie należały.

Roszczenie powoda zostało więc zgłoszone, jako świadczenie nienależne. Jednocześnie – roszczenie tytułem świadczenia nienależnego zostało zgłoszone przeciwko pozwanej A. B.. Sąd Rejonowy podkreślił przy tym, iż legitymowanym biernie w sprawie o świadczenie nienależne jest osoba, która ze świadczenia odniosła korzyść, natomiast osobami uprawnionymi do otrzymywania alimentów były córki powoda, nie ich przedstawicielka ustawowa, co zdaniem Sądu
I instancji, jednoznacznie wynika z treści wyroku SR w Ełku, a to oznacza, iż pozwana A. B. nie jest wierzycielem alimentacyjnym powoda, a jedynie osobą, do której rąk – z uwagi na to, że wierzycielki alimentacyjne były małoletnie – alimenty miały być przez powoda płacone. Sąd Rejonowy wskazując, iż nieposiadanie przez stronę postępowania legitymacji zarówno czynnej jak i biernej, prowadzi do wydania wyroku oddalającego powództwo, podniósł, iż na gruncie niniejszej sprawy pozwanej A. B. nie przysługiwała legitymacja bierna, a co za tym idzie powództwo podlegało oddaleniu. Marginalnie Sąd I instancji podniósł, iż roszczenie powoda nie może być uznane za słuszne, gdyż nie było świadczeniem nienależnym, a wynikającym z prawomocnych orzeczeń sądu – obowiązek alimentacyjny ustał z dniem 08 maja 2014 roku, a postępowanie egzekucyjne w zakresie alimentów bieżących zostało umorzone. Toczące się postępowanie egzekucyjne dotyczy zaś zaległości powstałych przed 2014 roku i w przeważającej części obejmuje ono świadczenia wypłacane uprawnionym przez organy publiczne – w zastępstwie zobowiązanego.

Apelację od wskazanego wyżej wyroku wywiódł powód, wnosząc o zasądzenie na jego rzecz kwoty 55.000 zł oraz wstrzymanie prowadzonej przeciwko niemu egzekucji komorniczej.

Powód, uzasadniając swoje stanowisko, wskazał, iż jego zdaniem A. B. od 1997 roku niezgodnie z prawem pobierała wypłacane przez Fundusz Alimentacyjny świadczenie alimentacyjne na rzecz czworga dzieci. Zatem, w ocenie skarżącego, pozwana powinna zwrócić alimenty nienależnie pobierane od 08 maja 2014 roku, tj. kwotę 55.000 zł.

Nadto skarżący podniósł, iż jego córka I. w 2011 roku ukończyła szkołę i podjęła pracę za granicą, gdzie również wyszła za mąż. Natomiast córka powoda – M., ukończyła szkołę w 2013 roku i następnie podjęła pracę. W ocenie skarżącego, od 2004 roku do czasu gdy jego córki podjęły pracę, należne im alimenty wynosiły łącznie 36.480 zł, natomiast do 2014 roku Komornik dokonał zajęcia z renty powoda łącznej kwoty 39.674 zł. Do chwili obecnej zaś, w ocenie powoda, Komornik dokonał zajęcia z jego renty łącznej kwoty 94.000 zł oraz wypłaconej przez Gminę zaliczki alimentacyjnej w wysokości 6.000 zł, a nadto nalicza odsetki w wysokości 10,37 zł dziennie.

W odpowiedzi, pozwana A. B. wniosła o oddalenie apelacji powoda.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja powoda M. B. (1) była bezzasadna.

Sąd Okręgowy podziela i przyjmuje za własne ustalenia faktyczne Sądu I instancji, jako że znajdują one oparcie w zebranym w sprawie materiale dowodowym - wszechstronnie rozważonym i ocenionym w zgodzie ze wskazaniami art. 233 § 1 k.p.c..

Aprobuje także wnioski wyprowadzone na podstawie tego materiału, a w rezultacie - również ocenę prawną powództwa.

W pierwszej kolejności należy wskazać, iż Sąd I instancji w sposób prawidłowy ocenił, że w przedmiotowym stanie faktycznym sprawy pozwana nie posiada legitymacji procesowej biernej. O istnieniu czy też braku legitymacji procesowej decyduje prawo materialne związane z konkretną sytuacją będącą przedmiotem sporu między stronami.

Strona ma legitymację procesową wówczas, gdy na podstawie przepisów prawa materialnego jest uprawniona do występowania w określonym procesie cywilnym w charakterze powoda lub pozwanego, to jest gdy z wiążącego strony procesu stosunku prawnego wynika zarówno uprawnienie powoda do zgłoszenia konkretnego żądania, jak również obowiązek pozwanego do jego spełnienia.

Legitymacja procesowa stanowi przesłankę materialnoprawną, sąd dokonuje oceny jej istnienia w chwili orzekania co do istoty sprawy (wyrokowania), a brak legitymacji procesowej – czynnej bądź biernej – prowadzi do oddalenia powództwa.

Powód M. B. (1) występując przeciwko A. B. z roszczeniem o zapłatę, tj. zwrot na jego rzecz nienależnie pobranego świadczenia, nie wykazał, że pozwana była wskazana w orzeczeniach i decyzjach nakładających na niego obowiązek alimentacyjny wobec jego dzieci, jako uprawniona do tychże świadczeń – co było niezbędne dla stwierdzenia posiadania przez A. B. legitymacji procesowej biernej w procesie znajdującym podstawę prawną w
art. 405 k.p.c. i art. 410 k.p.c..

Niewątpliwie, zgodnie z treścią wyroku Sądu Rejonowego w Ełku z dnia
02 kwietnia 1997 roku, sygn. akt: RIIIC 197/97 i z dnia 30 sierpnia 1999 roku, sygn. akt: RIIIC 693/99, oraz decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z dnia
15 lipca 1997 roku i decyzji wójta Gminy K. z dnia 12 października 2005 roku, osobami uprawnionymi do otrzymania alimentów od M. B. (1) byli odpowiednio małoletni wówczas I., M., B. i A. rodz. B., a następnie małoletnie I. i M. rodz. B., a nie pozwana A. B., która nie była stroną wskazanych wyżej postępowań sądowych i administracyjnych, lecz jedynie działała w imieniu i na rzecz małoletnich dzieci, jako ich przedstawicielka ustawowa i z tego tytułu świadczenia alimentacyjne były przekazywane do jej rąk ze skutkiem na rzecz małoletnich dzieci, a nie na jej rzecz. Również komornik egzekwuje zaległe należności alimentacyjne przyznane na rzecz wymienionych dzieci powoda i pozwanej. Dlatego też żądanie pozwu skierowane przeciwko matce uprawnionych do alimentów dzieci powinno zostać oddalone.

Z uwagi na brak biernej legitymacji procesowej A. B. w niniejszej sprawie, zbędne jest szczegółowe odnoszenie się do pozostałych zarzutów zawartych w apelacji powoda.

Jedynie marginalnie Sąd Okręgowy wskazuje, iż jak słusznie ustalił i przyjął Sąd Rejonowy, nie jest tak, że powód nie był zobowiązany do łożenia alimentów na rzecz swoich małoletnich dzieci, w tym również w latach 2011-2013 na rzecz jego córek M. i I., gdyż jak jednoznacznie wynika z dokumentów przedłożonych do akt rozpoznawanej sprawy, taki jego obowiązek, zarówno, co do zasady jak i wysokości wynikał z wyroków Sądu Rejonowego w Ełku z dnia
02 kwietnia 1997 roku, sygn. akt: RIIIC 197/97 i z dnia 30 sierpnia 1999 roku, sygn. akt: RIIIC 693/99, natomiast ustał na mocy wyroku Sądu Rejonowego w Olecku z dnia 03 czerwca 2014 roku, sygn. akt: III RC 123/14, dopiero od dnia
08 maja 2014 roku. Zatem nie istniał stan braku zobowiązania powoda względem I. i M. rodz. B..

Nadto, nie istniał po stronie M. B. (1) stan braku zobowiązania względem osoby, na rzecz której świadczenie było spełnione, bo powód był zobowiązany względem swoich córek i to na ich rzecz, a nie jak twierdzi skarżący na rzecz pozwanej, winien był świadczenia spełniać, a jedynie z uwagi na nieuczynienie przez powoda zadość temu obowiązkowi, przedmiotowe świadczenia alimentacyjne wypłacane były przez Fundusz Alimentacyjny.

Natomiast w okresie kwestionowanym przez skarżącego nie odpadła podstawa świadczenia, ponieważ jak wskazano wyżej, nastąpiło to w dniu 08.05.2014 r..

Powód, zgodnie ze spoczywającym na nim ciężarem dowodu, nie wykazał by zaistniał stan, w którym cel zamierzonego świadczenia nie został osiągnięty. Dla przyjęcia stanu spełnienia „nienależności świadczenia”, powód musiałby wykazać w sposób skonkretyzowany, w jakim zakresie cel spełnionego przez niego świadczenia na rzecz małoletniego nie został spełniony. Tego ponad wszelką wątpliwość nie uczynił.

Pozwana otrzymując z Funduszu Alimentacyjnego świadczenie alimentacyjne na rzecz małoletnich córek, nie uzyskała korzyści majątkowej bez podstawy prawnej, co istotne – jednocześnie kosztem powoda. Jeżeli już pozwana miałaby uzyskać korzyść polegającą na zatrzymaniu środków pieniężnych – przekazywanych do jej rąk na poczet świadczeń alimentacyjnych (we wskazanym zakresie) należnych małoletnim, to z całą pewnością nie nastąpiło to jednocześnie bez podstawy prawnej i kosztem powoda, bo ten zobowiązany był spełniać świadczenie zgodnie ze spoczywającym na nim skonkretyzowanym obowiązkiem względem córek.

Organ egzekucyjny zaś w dalszym ciągu prowadził wobec powoda egzekucję należności powstałych przed majem 2014 roku z tytułu alimentów zaległych na rzecz wierzyciela, odsetek od tego długu, w tym odsetek dalszych, zaległej zaliczki alimentacyjnej i wypłaconych świadczeń z funduszu alimentacyjnego – i uprawiony jest taką egzekucję prowadzić aż do zaspokojenia.

Z powyższych względów apelację oddalono, jako niezasadną, na podstawie
art. 385 k.p.c..

sędzia Mirosław Krzysztof Derda