Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Suwałkach

UZASADNIENIE

(...) sp. z o.o. z siedzibą w W. wystąpił o: wpis prawa własności w wysokości 1/2 części na jego rzecz na podstawie postanowienia Sądu Rejonowego w Ełku w sprawie I Co 206/20 z dnia 25.05.2021 r. przysądzającego prawo własności tego udziału w nieruchomości położonej przy ul. (...) w E., wykreślenie wzmianek z działu III i hipotek z działu IV księgi wieczystej wskazanej nieruchomości.

Orzeczeniem z dnia 15.11.2021 r. Referendarz Sądowy w Sądzie Rejonowym w Ełku dokonał wpisu wykreślenia hipotek w dziale IV w księdze wieczystej nr (...), prowadzonej dla nieruchomości położonej przy ul. (...) w E.. Jako podstawy wykreślenia wskazano: podstawa wykreślenia nr (...) – umowa warunkowa sprzedaży udziału wynoszącego 1/2 części w spółdzielczym własnościowym prawie do lokalu położonego w E. przy ul. (...) z dnia (...).08.2020 r. (nr Rep. (...)); podstawa wykreślenia nr (...) – umowa przeniesienia rzeczonego udziału wynoszącego 1/2 części w spółdzielczym własnościowym prawie do lokalu z dnia 30.10.2020 r. (nr Rep. (...); podstawa wykreślenia nr (...) – postanowienie Sądu Rejonowego w Ełku z dnia 25.05.2021 r. w sprawie I Co 206/20 w przedmiocie przysądzenia udziału wynoszącego 1/2 części w spółdzielczym własnościowym prawie do ww. lokalu mieszkalnego.

Skargę na powyższe orzeczenie wniósł Syndyk Masy Upadłości K. F. C., domagając się uchylenia zaskarżonego wpisu w całości. Skarżący wskazał, iż wobec braku ustanowienia hipotek na częściach ułamkowych nieruchomości a nie na całej nieruchomości, wskazane w orzeczeniu podstawy wpisu (wykreśleń), w tym postanowienie o przysądzeniu własności ułamkowej części nieruchomości – nie mogło naruszyć obciążających ją hipotek wpisanych przed powstaniem współwłasności (art. 1013 k.p.c.).

Postanowieniem z dnia 24.01.2022 r. Sąd Rejonowy w Ełku V Wydział Ksiąg Wieczystych uchylił wpis referendarza sądowego z dnia 15.11.2021 r. w całości w zakresie wykreślenia hipotek z działu IV księgi wieczystej (pkt 1.) oraz oddalił wniosek (...) sp. z o.o. z siedzibą w W. z dnia 27.09.2021 r. o wykreślenie hipotek z działu IV księgi wieczystej (pkt 2.) (sygn. akt Dz. KW (...), Nr Rep. KW (...)).

Powyższe postanowienie zapadło w oparciu o następujące ustalenia faktyczne, poczynione na podstawie: aktów notarialnych (k. 24-26v, 134-138v, 141-144v), wniosków o wpis w księdze wieczystej wraz z załącznikami (k. 28-31, 44-47), zawiadomień (k. 39-40, 49-50), wyroku (k. 95-95v), postanowień (k.154, 166):

M. O. i K. O. pozostawali na prawach wspólności majątkowej małżeńskiej właścicielami spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego nieruchomości położonej w E. przy ul. (...), dla której Sąd Rejonowy w Ełku prowadzi KW nr (...). W dziale IV księgi wieczystej prowadzonej dla tej nieruchomości ujawnione zostały na rzecz wierzyciela hipotecznego Banku (...) S.A. z siedzibą w W. Oddział w E. następujące hipoteki: umowna zwykła na sumę 79.298,39 CHF, umowna kaucyjna do kwoty 18.238,63 CHF, umowna zwykła na sumę 50.505,05 zł oraz umowna kaucyjna do kwoty 12.626,26 zł.

Wyrokiem z dnia 02.06.2011 r. Sąd Okręgowy w Suwałkach w sprawie o sygn. akt I.C 196/11 rozwiązał przez rozwód małżeństwo M. O. i K. O..

Postanowieniem z dnia 23.11.2020 r. Sąd Rejonowy Katowice-Wschód w Katowicach w sprawie X GU (...) ogłosił upadłość dłużnika K. O..

W dniu (...).08.2020 r. (...) sp. z o.o. z siedzibą w W. zawarli w formie aktu notarialnego (Rep. A nr (...)) przed notariuszem W. U. umowę warunkowej sprzedaży udziału w spółdzielczym własnościowym prawie do lokalu położonym w E. przy ul. (...), a następnie umową przeniesienia udziału w spółdzielczym własnościowym prawie do lokalu z dnia 30.10.2020 r. (Rep. A nr (...)) przysługujący M. O. udział w spółdzielczym własnościowym prawie do lokalu przeniesiony został na (...) sp. z o.o. z siedzibą w W..

Sąd Rejonowy w Ełku postanowieniem z dnia 25.05.2021 r. w sprawie I Co 206/20 przysądził prawo własności udziału w wysokości 1/2 części w spółdzielczym własnościowym prawie do lokalu mieszkalnego położonego w E. przy ul. (...), wpisanego do rejestru lokali Spółdzielni Mieszkaniowej (...) w E., o ww. nr księgi wieczystej, a przysługujące dotychczas K. O., na rzecz nabywcy (...) sp. z o.o. z siedzibą w W. za cenę 86.250,00 zł, która została uiszczona w całości.

W tak ustalonym stanie faktycznym Sąd Rejonowy doszedł do przekonania, że skarga zasługiwała na uwzględnienie, albowiem nie zaistniały podstawy do wykreślenia hipotek z działu IV księgi wieczystej wskazanej powyżej nieruchomości.

Sąd Rejonowy na wstępie powołał się na treść art. 1000 § 1 k.p.c., zgodnie z którym zasadą jest, że z chwilą uprawomocnienia się postanowienia o przysądzeniu własności wygasają wszelkie prawa i skutki ujawnienia praw i roszczeń osobistych ciążące na nieruchomości. Na miejsce tych praw powstaje prawo do zaspokojenia z ceny nabycia z pierwszeństwem przewidzianym w przepisach o podziale ceny uzyskanej z egzekucji. W konsekwencji, zgodnie z art. 1003 § 1 k.p.c. prawomocne postanowienie o przysądzeniu własności wraz z planem podziału sumy uzyskanej z egzekucji jest tytułem do wykreślenia w księdze wieczystej lub w zbiorze dokumentów wszelkich praw, które według planu podziału wygasły.

W ocenie tego Sądu, istnieje jednak wyjątek od wskazanej wyżej zasady, określony w art. 1013 k.p.c., zgodnie z którym postanowienie o przysądzeniu własności ułamkowej części nieruchomości nie narusza obciążających ją hipotek wpisanych przed powstaniem współwłasności (tj. przedmiotowa hipoteka nie wygaśnie i nie powstanie prawo do zaspokojenia się wierzyciela z sumy uzyskanej z egzekucji, a pozostająca w mocy hipoteka obciąży udział nabywcy w nieruchomości w takim samym stopniu jak poprzednio udział dłużnika). Prawomocne postanowienie o przysądzeniu własności ułamkowej części nieruchomości nie wywołuje zatem żadnych skutków względem obciążających ją hipotek wpisanych przed powstaniem współwłasności, co oznacza, że nabywca będzie ponosił odpowiedzialność rzeczową i będzie zobowiązany spłacić hipoteki powstałe przed powstaniem współwłasności (por. H. Pietrykowski, [w:] Emiński, Komentarz KPC, t. 4, 2009, s. 540).

Następnie, Sąd I instancji podkreślił, iż w stanie faktycznym niniejszej sprawy zastosowanie znajduje wyjątek, o którym mowa w art. 1013 k.p.c., albowiem wszystkie ujawnione hipoteki w dziale IV księgi wieczystej wpisane zostały przed powstaniem współwłasności nieruchomości, do której doszło na skutek wyroku Sądu Okręgowego w Suwałkach w sprawie I.C 196/11 z dnia 02.06.2011 r. orzekającego rozwód ówczesnych właścicieli nieruchomości i hipoteki te obejmowały całą nieruchomość. Fakt, iż (...) sp. z o.o. z siedzibą w W. pozostaje aktualnie jedynym właścicielem nieruchomości objętej księgą wieczystą o nr (...), w tym na skutek prawomocnego postanowienia o przysądzeniu prawa własności nieruchomości, nie oznacza, że zachodzą podstawy określone w art. 1000 k.p.c. pozwalające na przyjęcie, że hipoteki obciążające wskazaną nieruchomość wygasły, albowiem aktualny właściciel nieruchomości nabył prawo własności nie jednorazowo, a każdorazowo wyłącznie w zakresie udziału w wysokości 1/2 części, w tym w drodze umowy sprzedaży (warunkowej z dnia 31.08.2020 r. i przeniesienia prawa własności z dnia 30.10.2020 r.) oraz w drodze postanowienia o przysądzeniu własności nieruchomości z dnia 25.05.2021 r.

Mając zatem na względzie, że postanowienie Sądu Rejonowego w Ełku z dnia 25.05.2021 r. w sprawie I Co 206/20 przysądzające spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego objętego księgą wieczystą o nr (...) dotyczyło wyłącznie udziału w wysokości 1/2 części – w ocenie Sądu Rejonowego – przyjąć należy, że postanowienie to nie naruszyło obciążających nieruchomość hipotek powstałych przed powstaniem współwłasności. Stąd też Sąd ten na podstawie art. 518 ¹ k.p.c. orzekł jak w sentencji postanowienia.

Apelację od powyższego postanowienia wywiódł wnioskodawca (...) sp. z o.o. z siedzibą w W., zaskarżając go w całości i zarzucając mu przy tym:

1.  naruszenie przepisów postępowania mających wpływ na treść wydanego postanowienia w postaci art. 1013 k.p.c. poprzez jego błędne zastosowanie i przyjęcie, że nie zachodzą podstawy do dokonania wykreślenia z działu IV księgi wieczystej hipotek ustanowionych na rzecz Banku (...) S.A. z siedzibą w W. na całej nieruchomości przed powstaniem współwłasności w sytuacji, gdy (...) sp. z.o.o. z siedzibą w W. pozostaje aktualnie jedynym uprawnionym do spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego, dla którego prowadzona jest księga wieczysta o nr (...), wprawdzie takim, który nabył spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego na podstawie postanowienia o przysądzeniu własności nieruchomości i umowy przeniesienia własności zawartej w drodze sprzedaży udziału z wolnej ręki przez syndyka masy upadłości w prowadzonym przez niego postępowaniu upadłościowym upadłej M. O.;

2.  naruszenie przepisów postępowania mających wpływ na treść wydanego postanowienia w postaci art. 233 k.p.c. poprzez dokonanie dowolnej, a nie swobodnej oceny zebranego materiału dowodowego skutkujące błędnym przyjęciem, iż nie spełnione zostały warunki do dokonania wykreślenia hipotek z działu IV księgi wieczystej;

3.  naruszenie przepisów postępowania mających wpływ na treść wydanego postanowienia w postaci art. 626 ⁹ k.p.c. w zw. z art. 626 ² k.p.c. poprzez uznanie, że wniosek (...) sp. z.o.o. z siedzibą w W. nie zasługiwał na uwzględnienie w zakresie wykreślenia hipotek z działu IV księgi wieczystej w sytuacji, gdy z dokumentów dołączonych do wniosku wynikało, że zachodzą podstawy określone w art. 1000 k.p.c., pozwalające na przyjęcie, że hipoteki obciążające nieruchomość wygasły;

4.  naruszenie przepisów prawa materialnego w postaci art. 313 prawa upadłościowego poprzez jego niezastosowanie i nie przyjęcie, że sprzedaż dokonana w postępowaniu upadłościowym ma skutki sprzedaży egzekucyjnej w sytuacji, gdy zbycie udziału 1/2 przysługującego M. O. i wchodzącego w skład masy upadłości zostało dokonane w trybie z wolnej ręki przez syndyka masy upadłości w ramach prowadzonego przez niego postępowania upadłościowego upadłej M. O..

W świetle powyższego, wnioskodawca domagał się zmiany skarżonego postanowienia poprzez dokonanie wpisu zgodnie ze złożonym wnioskiem w zakresie wykreślenia hipotek z działu IV księgi wieczystej oraz zasądzenia na jego rzecz kosztów postępowania apelacyjnego według norm przepisanych; ewentualnie zaś uchylenia skarżonego postanowienia w całości i przekazania sprawy do ponownego rozpatrzenia przez Sąd I instancji.

Uczestnicy postępowania Syndyk Masy Upadłości K. O. – (...) Bank (...) S.A. z siedzibą w W. nie wnieśli odpowiedzi na apelację.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja wnioskodawcy jako niezasadna podlegała oddaleniu.

Na wstępie zaznaczyć należy, iż Sąd pierwszej instancji należycie ustalił stan faktyczny przedmiotowej sprawy oraz trafnie wyjaśnił podstawę prawną orzeczenia z przytoczeniem prawidłowych przepisów prawa. Z tych przyczyn Sąd odwoławczy podzielił i przyjął za własne ustalenia faktyczne i wnioski podjęte przez Sąd Rejonowy. Nie zachodziła zatem potrzeba ich ponownego przytaczania, a odnieść się należało jedynie do zarzutów apelacji.

Podniesione w apelacji zarzuty zmierzały do wykazania, iż zostały spełnione przesłanki do wykreślenia hipotek z działu IV księgi wieczystej prowadzonej przez Sąd Rejonowy w Ełku o nr (...) dla nieruchomości położonej przy ul. (...) w E.. Rozpatrując w pierwszej kolejności zarzuty naruszenia przepisów prawa procesowego, nie należało zgodzić się ze stanowiskiem apelującego, iż Sąd I instancji uchybił przepisom art. 233 § 1 k.p.c.

Odnosząc się do zarzutu prawa procesowego art. 233 § 1 k.p.c., wskazać należy, że skuteczne jego postawienie wymaga wykazania, iż Sąd uchybił zasadom logicznego rozumowania lub doświadczenia życiowego. Zarzut dowolnego i fragmentarycznego rozważenia materiału dowodowego wymaga dla swej skuteczności konkretyzacji, i to nie tylko przez wskazanie przepisów procesowych, z naruszeniem których apelujący łączy taki skutek, lecz również przez określenie, jakich dowodów lub jakiej części materiału zarzut dotyczy, oraz podania przesłanek dyskwalifikacji postępowania Sądu pierwszej instancji w zakresie oceny poszczególnych dowodów, na tle znaczenia całokształtu materiału dowodowego oraz w zakresie przyjętej podstawy orzeczenia.

Zarzut obrazy przepisu art. 233 § 1 k.p.c. nie może polegać jedynie na zaprezentowaniu własnych, korzystnych dla apelującego ustaleń stanu faktycznego, dokonanych na podstawie własnej, korzystnej dla apelującego oceny materiału dowodowego (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 10 stycznia 2002 r. w sprawie II CKN 572/99, LEX nr 53136). Zarzut naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. mógłby się okazać skuteczny tylko w wypadku wykazania, że zastosowane przez Sąd kryteria oceny wiarygodności były oczywiście błędne (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 16 kwietnia 2002 r. w sprawie V CKN 1446/00, LEX nr 55167). Konieczne jest zatem wskazanie przyczyn dyskwalifikujących postępowanie Sądu w tym zakresie.

W szczególności strona winna wskazać, jakie kryteria naruszył Sąd przy ocenie konkretnych dowodów, uznając brak ich wiarygodności i mocy dowodowej lub niesłusznie im je przyznając (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 13 września 2012 r. w sprawie I ACa 445/12, Legalis nr 741055). Tylko w przypadku, gdy brak jest logiki w wiązaniu wniosków z zebranymi dowodami lub gdy wnioskowanie Sądu wykracza poza schematy logiki formalnej albo, wbrew zasadom doświadczenia życiowego, nie uwzględnia jednoznacznych praktycznych związków przyczynowo - skutkowych, to przeprowadzona przez Sąd ocena dowodów może być skutecznie podważona.

Przenosząc powyższe rozważania prawne na grunt sprawy niniejszej należy zauważyć, iż apelujący (...) sp. z o.o. z siedzibą w W., powołując się na naruszenie art. 233 § 1 k.p.c. poprzestał jedynie na ogólnym sformułowaniu zarzutu dokonania przez Sąd I instancji dowolnej nie zaś swobodnej oceny zebranego materiału dowodowego, nie konkretyzując jednocześnie, jakie dowody zostały w ten sposób ocenione i jakie zasady oceny dowodów zostały przy tym naruszone. Sąd Okręgowy uznał za prawidłowe wnioski wyprowadzone przez Sąd Rejonowy w przedmiocie braku podstaw do wykreślenia hipotek ze wskazanej powyżej księgi wieczystej. Z zebranego w sprawie materiału dowodowego bezsprzecznie wynika, że M. O. i K. O. pozostawali właścicielami lokalu mieszkalnego położonego w E. przy ul. (...) (KW nr (...)) na zasadach wspólności ustawowej małżeńskiej. Na skutek kredytów zaciągniętych przez małżonków, w dziale IV księgi wieczystej ww. lokalu ustanowiono celem zabezpieczenia hipoteki umowne zwykłe i kaucyjne na rzecz Banku (...) S.A. z siedzibą w W.. Następnie, na mocy wyroku z dnia 02.06.2011 r. Sąd Okręgowy w Suwałkach rozwiązał przez rozwód małżeństwo M. O. i K. O., zaś małżonkowie stali się współwłaścicielami spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego w udziale 1/2 części objętego KW nr (...). Postanowieniami z 2016 r. i 2020 r. ogłoszono upadłość odpowiednio wobec dłużników M. O. i K. O.. Ostatecznie umową z dnia 30.10.2020 r. (Rep. A nr (...)) (...) sp. z o.o. z siedzibą w W. nabył od syndyka upadłej M. O. udział wynoszący 1/2 części w spółdzielczym własnościowym prawie do lokalu nr (...) położonego w E. przy ul. (...), zaś na skutek postępowania egzekucyjnego prowadzonego z wniosku wierzyciela (...) S.A. z siedzibą w W. przeciwko dłużnikowi K. O., po skutecznej licytacji prawomocnym postanowieniem z dnia 25.05.2021 r. Sąd Rejonowy w Ełku przysądził udział 1/2 części w spółdzielczym własnościowym prawie do ww. lokalu mieszkalnego na rzecz nabywcy (...) sp. z o.o. z siedzibą w W. (sygn. akt I Co 206/20).

Reasumując powyższe – w świetle materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie niniejszej nie sposób przyjąć, by Sąd I instancji rozstrzygnął spór z naruszeniem art. 233 § 1 k.p.c.

Sąd Okręgowy nie podzielił ponadto podnoszonych przez apelującego zarzutów tyczących się naruszenia przepisów prawa w postaci art. 1013 k.p.c., art. 626 ⁹ k.p.c. w zw. z art. 626 ² k.p.c. i art. 1000 k.p.c. (błędnie wskazanych jako zarzuty prawa procesowego) oraz art. 313 ustawy – Prawo upadłościowe z dnia 28.02.2003 r. (Dz.U. Nr 60, poz. 535 ze zm.).

W rozpoznawanej sprawie apelujący (...) sp. z o.o. z siedzibą w W. jako podstawę swojego roszczenia (tj. wniosek o wykreślenie z działu IV księgi wieczystej o nr (...)obciążających ją hipotek na rzecz (...) S.A. z siedzibą w W.) wskazał art. 1000 § 1 k.p.c. w zw. z art. 1003 § 1 k.p.c., zgodnie z którymi z chwilą uprawomocnienia się postanowienia o przysądzeniu własności wygasają wszelkie prawa i skutki ujawnienia praw i roszczeń osobistych ciążące na nieruchomości. Na miejsce tych praw powstaje prawo do zaspokojenia z ceny nabycia z pierwszeństwem przewidzianym w przepisach o podziale ceny uzyskanej z egzekucji. Natomiast prawomocne postanowienie o przysądzeniu własności wraz z planem podziału sumy uzyskanej z egzekucji jest tytułem do wykreślenia w księdze wieczystej lub w zbiorze dokumentów wszelkich praw, które według planu podziału wygasły. Sąd Rejonowy, biorąc pod uwagę prawidłowo ustalony stan faktyczny słusznie jednak wskazał, iż w sprawie niniejszej należałoby zastosować art. 1013 k.p.c. Stanowi on, że postanowienie o przysądzenie własności ułamkowej części nieruchomości nie wywiera żadnych skutków prawnych wobec obciążeń hipotecznych, które zostały wpisane przed powstaniem współwłasności. Chodzi oczywiście o powstanie współwłasności ułamkowej bez względu na źródło jej powstania i wielkość udziału. Oznacza to, że hipoteki wpisane przed powstaniem tej współwłasności utrzymują się na nieruchomości także po przysądzeniu własności. W ocenie Sądu Okręgowego, nie ma przy tym znaczenia stanowisko wyrażone przez apelującego, że zachodzą podstawy do wykreślenia hipotek z księgi wieczystej, albowiem (...) sp. z.o.o. z siedzibą w W. pozostaje aktualnie jedynym uprawnionym do spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego, dla którego prowadzona jest księga wieczysta o nr (...). Z przytoczonych powyżej przepisów nie wynika, aby okoliczność ta wpływała w jakikolwiek sposób na wykreślenie hipotek obciążających nieruchomość, gdyż przesłanki wygaśnięcia obciążenia hipotecznego i jego wykreślenia z księgi wieczystej zostały wprost wyrażone w art. 1000 § 1 k.p.c. w zw. z art. 1003 § 1 k.p.c. i jak wynika z tych przepisów odpowiednio są nimi: uprawomocnienie się postanowienia o przysądzeniu własności obciążonej nieruchomości, prawomocne postanowienie o przysądzeniu własności wraz z planem podziału sumy uzyskanej z egzekucji. Skoro jednak w sprawie niniejszej (...) sp. z.o.o. z siedzibą w W. nabył udziały w wysokości po 1/2 części w przedmiotowym lokalu na podstawie umowy sprzedaży udziału w spółdzielczym własnościowym prawie do lokalu oraz na podstawie prawomocnego orzeczenia sądowego w przedmiocie przysądzenia udziału w spółdzielczym własnościowym prawie do lokalu (a zatem nie cały lokal mimo iż obecnie jest właścicielem całości lokalu) to winien mieć tutaj zastosowanie art. 1013 k.p.c. Wpisane zatem na ww. nieruchomości (nie zaś na udziałach w nieruchomości) hipoteki przed powstaniem współwłasności pozostają w mocy, a zatem nie mogą zostać wykreślone z działu IV księgi wieczystej prowadzonej dla przedmiotowej nieruchomości.

Następnie, nie należy również podzielić zarzutu apelującego jakoby Sąd I instancji błędnie nie zastosował art. 313 prawa upadłościowego i tym samym nie przyjął, że sprzedaż dokonana w postępowaniu upadłościowym ma skutki sprzedaży egzekucyjnej w sytuacji, gdy zbycie udziału 1/2 przysługującego M. O. i wchodzącego w skład masy upadłości zostało dokonane w trybie z wolnej ręki przez syndyka masy upadłości w ramach prowadzonego przez niego postępowania upadłościowego upadłej M. O.. Zastosowanie art. 313 prawa upadłościowego na gruncie tejże sprawy nie miałoby bowiem żadnego znaczenia w przypadku, gdy w ust. 6 tego przepisu ustawodawca wskazał, iż do sprzedaży ułamkowej części nieruchomości odpowiednie zastosowanie mają również przepisy m.in. art. 1013 k.p.c.

Mając powyższe na uwadze, Sąd Okręgowy uznając apelację za nieuzasadnioną, na podstawie art. 385 k.p.c., orzekł o jej oddaleniu.

SSO Aneta Ineza Sztukowska