Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Suwałkach

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 12.09.2024 r. powód I. Ż. wniósł: 1) o ustalenie treści stosunku prawnego wynikającego z umowy pożyczki nr (...) zawartej w dniu 17.12.2019 r. (...) Bankiem (...) Spółką Akcyjną w W. w ten sposób, że udzielona na jej podstawie pożyczka jest kredytem darmowym w rozumieniu art. 45 ust. 1 ustawy z dnia 12.05.2011 r. o kredycie konsumenckim, w związku ze skorzystaniem przez powoda z sankcji kredytu darmowego; 2) zasądzenie na rzecz powoda od pozwanego (...) Spółki Akcyjnej w W. kwoty 21.407,57 zł wraz z odsetkami ustawowymi liczonymi od dnia następującego po dniu doręczenia niniejszego pozwu do dnia zapłaty; 3) zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty.

W uzasadnieniu pozwu powód wskazał, że w dniu 17.12.2019 r. zawarł z (...) Bankiem (...) S.A. w W. umowę pożyczki o numerze (...). Pożyczka została udzielona na zasadach ustalonych w ustawie o kredycie konsumenckim. Od dnia zawarcia umowy powód wpłacił na rzecz pozwanego kwotę 21.407,57 zł tytułem odsetek od udzielonej pożyczki. Powód zarzucił pozwanemu naruszenie szeregu przepisów ustawy o kredycie konsumenckim, w związku z którymi, powód złożył pozwanemu oświadczenie w trybie art. 45 ustawy o kredycie konsumenckim o skorzystaniu z sankcji kredytu darmowego. Pozwany nie zgodził się z zarzutami powoda, wobec czego powód wystąpił z powyższym powództwem.

W odpowiedzi na pozew pozwany (...) Bank (...) Spółka Akcyjna w W. wniósł o oddalenie powództwa w całości i zasądzenie na rzecz pozwanego od powoda kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa prawnego. Pozwany wskazał, że umowa pożyczki nr (...) nie jest obarczona żadną wadą, która skutkowałaby możliwością zastosowania do niej sankcji kredytu darmowego. Ponadto podniósł, że pozwany bank jest uprawniony do pobierania odsetek od kredytowanych kosztów kredytu. W ocenie pozwanego, powództwo jest skonstruowane błędnie, gdyż nie istnieje normatywne pojęcie „kredytu darmowego”, a w powództwach o ukształtowanie prawa lub stosunku prawnego powód powinien dokładnie określić żądanie w zakresie zmiany wskazanego prawa lub stosunku prawnego. Pozwany wskazał, że oświadczenie złożone przez powoda w trybie art. 45 ust. 1 ustawy o kredycie konsumenckim było nieskuteczne, złożone z uchybieniem terminu prekluzyjnego, ponadto w spornej umowie nie doszło do naruszeń obowiązku informacyjnego.

Powyższa sprawa została zarejestrowana przez Sąd Rejonowy w Suwałkach pod sygn. akt IC 536/24.

W dniu 17.10.2024 r. powód I. Ż. wniósł kolejny pozew skierowany przeciwko (...) Bankowi (...) S.A. w W., którym domagał się: 1) ustalenia treści stosunku prawnego wynikającego z umowy pożyczki nr (...), zawartej w dniu 10.09.2020r. w ten sposób, że udzielona na jej podstawie pożyczka jest kredytem darmowym w rozumieniu w rozumieniu art. 45 ust. 1 ustawy o kredycie konsumenckim w związku ze złożeniem przez powoda oświadczenia o skorzystaniu z sankcji kredytu darmowego; 2) zasądzenia od pozwanego na rzecz powoda kwoty 9.865,73 zł wraz z odsetkami ustawowymi liczonymi od dnia następującego po dniu doręczenia niniejszego pozwu do dnia zapłaty; 3) zasądzenia od pozwanego na rzecz powoda kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się odrzeczenia do dnia zapłaty.

W uzasadnieniu pozwu powód wskazał, że w dniu 10.09.2020 r. zawarł z pozwanym umowę pożyczki nr (...). Pożyczka została udzielona na zasadach ustalonych w ustawie o kredycie konsumenckim. Od dnia zawarcia umowy powód wpłacił na rzecz pozwanego kwotę 9.856,73 zł tytułem odsetek od udzielonej pożyczki. Powód zarzucił pozwanemu naruszenie szeregu przepisów ustawy o kredycie konsumenckim, w związku którymi, powód złożył pozwanemu oświadczenie w trybie art. 45 ustawy o kredycie konsumenckim o skorzystaniu z sankcji kredytu darmowego. Pozwany nie zgodził się z zarzutami powoda, wobec czego powód wystąpił z powyższym powództwem.

Pozwany (...) Bank (...) S.A. w W. w odpowiedzi na pozew wniósł o oddalenie powództwa w całości i zasądzenie na rzecz pozwanego od powoda kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa prawnego. Pozwany wskazał, że umowa pożyczki nr (...) nie jest obarczona żadną wadą, która skutkowałaby możliwością zastosowania do niej sankcji kredytu darmowego. Ponadto podniósł, że pozwany bank jest uprawniony do pobierania odsetek od kredytowanych kosztów kredytu. W ocenie pozwanego, powództwo jest skonstruowane błędnie, gdyż nie istnieje normatywne pojęcie „kredytu darmowego”, a w powództwach o ukształtowanie prawa lub stosunku prawnego powód powinien dokładnie określić żądanie w zakresie zmiany wskazanego prawa lub stosunku prawnego. Pozwany wskazał, że oświadczenie złożone w trybie art. 45 ust. 1 ustawy o kredycie konsumenckim było nieskuteczne, złożone z uchybieniem terminu prekluzyjnego, ponadto w spornej umowie nie doszło do naruszeń obowiązku informacyjnego.

Powyższa sprawa została zarejestrowana przez Sąd Rejonowy w Suwałkach pod sygn. akt IC 586/24.

Postanowieniem z dnia 23.10.2024 r. wydanym w sprawie IC 586/24 Sąd Rejonowy w Suwałkach połączył do wspólnego rozpoznania i rozstrzygnięcia sprawę I C 586/24 ze sprawą I C 536/24 i dalej prowadził postępowanie pod wspólną sygnaturą akt I C 536/24.

Następnie Sąd Rejonowy w Suwałkach wyrokiem z dnia 21.02.2025 r. oddalił powództwo o ustalenie i zapłatę kwoty 21.407,57 zł i zasądził od powoda I. Ż. na rzecz pozwanego (...) Banku (...) S.A. w W. kwotę 5.417,00 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego oraz oddalił powództwo o ustalenie i zapłatę kwoty 9.856,73 zł i zasądził od powoda I. Ż. na rzecz pozwanego (...) Banku (...) S.A. w W. kwotę 3.617,00 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Powyższe rozstrzygniecie Sąd Rejonowy oparł o następujące ustalenia faktyczne i prawne:

I. Ż. w dniu 17.12.2019 r. zawarł z (...) Bankiem (...) S.A. w W. umowę pożyczki nr (...), na mocy której udzielono mu pożyczki w kwocie 66.600,00 zł. W treści umowy wskazano, że całkowita kwota pożyczki wynosi 60.606,00 zł, całkowity koszt pożyczki wynosi 40.683,41 zł, natomiast całkowita kwota do zapłaty wynosi 101.289,41zł Rzeczywista roczna stopa oprocentowania wynosiła 11,84 %. Okres kredytowania został określony na 120 miesięcy (§ 1 ust. 1-5 umowy). Pożyczkobiorca I. Ż. zobowiązał się do zapłaty przy wypłacie pożyczki kosztów, obejmujących prowizję za udzielenie pożyczki w wysokości 5.994,00 zł (§ 2 umowy). W § 3 ust. 1 umowy zamieszczono tabelkę zawierającą czynności za jakie Bank pobiera opłaty i prowizje według „Taryfy prowizji i opłat bankowych w (...) Banku (...) S.A.”

W dniu 17.12.2019 r. pożyczkodawca wypłacił na rachunek pożyczkobiorcy kwotę pożyczki tj. 66.600,00 zł, a następnie na podstawie dyspozycji I. Ż. z rachunku bankowego, na który nastąpiła wypłata pożyczki dokonano przelewu wewnętrznego kwoty 5.994,00 zł tytułem zapłaty prowizji. W efekcie w dniu zawarcia umowy pożyczki pożyczkobiorca dysponował kwotą pomniejszoną o koszt prowizji.

Zgodnie z § 4 ust. 1 umowy wypłata pożyczki nastąpiła jednorazowo w dniu 17.12.2019r. na spłatę wierzytelności kredytowej pożyczkobiorcy w kwocie 5.138,15 zł przelewem na rachunek bankowy: (...) w (...), zaś pozostała kwota przelewem na rachunek bankowy: (...). W § 4 ust. 2 wskazano, że wypłata pożyczki nastąpi pod warunkiem, że przed wypłatą pożyczki (...) S.A. w W. nie uzyska informacji, mających negatywny wpływ na podjętą decyzję o udzieleniu pożyczki, które dotyczą podanych przez pożyczkobiorcę danych o wysokości dochodów lub zobowiązań finansowych, które okazały się nieprawdziwe. Kwota pożyczki, o której mowa w § 1 ust. 1 umowy jest oprocentowana według zmiennej stopy procentowej, która w dniu zawarcia umowy wynosi 8,99 % w stosunku rocznym (§ 5 ust. 1). Z treści umowy wynikało, że w okresie obowiązywania umowy, bank dokona obniżenia albo podwyższenia oprocentowania pożyczki w przypadku odpowiednio spadku albo wzrostu wysokości stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego (§ 5 ust. 2). Wysokość rat kapitałowo-odsetkowych zostały ustalone jako: pierwsza rata – 909,27 zł; druga rata i kolejne – do przedostatniej raty włącznie – 843,66 zł oraz ostania rata – 828,26 zł (§ 6 ust. 1 i 2). Łączna kwota odsetek została ustalona w wysokości 34.689,41 zł (§ 6 ust. 3).

Pożyczkobiorca I. Ż. oświadczył, że otrzymał przed zawarciem umowy formularz informacyjny, wzór oświadczenia o odstąpieniu od umowy, pisemną „informację o ryzyku stopy procentowej, ryzyku walutowym oraz ryzyku zmiany cen rynkowych zabezpieczeń dla pożyczkobiorców”, informacje niezbędne do podjęcia decyzji w zakresie zaciągniętej pożyczki, wyjaśnienia do zgłaszanych wątpliwości. Ponadto, przed zawarciem umowy, w/w został poinformowany, iż ponosi ryzyko stopy procentowej, polegające na wzroście raty pożyczki w przypadkach o których mowa w § 5 umowy, ponosi ryzyko zmiany cen rynkowych zabezpieczeń spłaty pożyczki, Bankowi (...) S.A. przysługuje umowne prawo potrącenia wymagalnych należności z tytułu niniejszej umowy z wierzytelnościami pożyczkobiorcy z tytułu środków zgromadzonych na rachunkach oszczędnościowo-rozliczeniowych pożyczkobiorcy. I. Ż. przed podpisaniem umowy z dnia 17.12.2019 r. przeczytał ją, a następnie podpisał

W dniu 15.03.2024 r. I. Ż. złożył Bankowi (...) S.A. z siedzibą w W. oświadczenie w trybie art. 45 ustawy z dnia 12.05.2011 r. o kredycie konsumenckim o skorzystaniu z sankcji kredytu darmowego wraz z wezwaniem Banku do zapłaty w terminie 30 dni od otrzymania wezwania kwoty nienależnie pobranych świadczeń uiszczonych ponad kapitał pożyczki.

Na dzień 7.03.2024 r. wysokość spłaconych odsetek przez I. Ż. z tytułu w/w pożyczki wyniosła 21.407,57 zł.

I. Ż. w dniu 10.09.2020 r. zawarł z (...) Bankiem (...) S.A. w W. umowę pożyczki nr (...), na mocy której udzielono mu pożyczki w kwocie 34.468,30 zł. W treści umowy wskazano, że całkowita kwota pożyczki wynosi 29.990,87 zł, całkowity koszt pożyczki wynosi 17.007,43 zł, natomiast całkowita kwota do zapłaty wynosi 46.998,30 zł Rzeczywista roczna stopa oprocentowania wynosiła 11,84 %. Okres kredytowania został określony na 108 miesięcy (§ 1 ust. 1-5 umowy). Pożyczkobiorca I. Ż. zobowiązał się do zapłaty przy wypłacie pożyczki kosztów, obejmujących prowizję za udzielenie pożyczki w wysokości 4.477,43 zł (§ 2 umowy). W § 3 ust. 1 umowy zamieszczono tabelkę zawierającą czynności za jakie Bank pobiera opłaty i prowizje według „Taryfy prowizji i opłat bankowych w (...) Banku (...) S.A.”

W dniu 10.09.2020 r. pożyczkodawca wypłacił na rachunek pożyczkobiorcy kwotę pożyczki tj. 34.468,30 zł, a następnie na podstawie dyspozycji I. Ż. z rachunku bankowego, na który nastąpiła wypłata pożyczki dokonano przelewu wewnętrznego kwoty 4.477,43 zł tytułem zapłaty prowizji. W efekcie w dniu zawarcia umowy pożyczki pożyczkobiorca dysponował kwotą pomniejszoną o koszt prowizji

Zgodnie z § 4 ust. 1 umowy wypłata pożyczki nastąpiła jednorazowo w dniu 10.09.2020r. na spłatę wierzytelności kredytowej pożyczkobiorcy w kwocie 11.104,35 zł przelewem na rachunek bankowy: (...) w (...), w kwocie 3.886,52 zł przelewem na rachunek bankowy: (...) w (...) S.A., zaś pozostała kwota przelewem na rachunek bankowy: (...) w (...) S.A. W § 4 ust. 2 wskazano, że wypłata pożyczki nastąpi pod warunkiem, że przed wypłatą pożyczki (...) S.A. w W. nie uzyska informacji, mających negatywny wpływ na podjętą decyzję o udzieleniu pożyczki, które dotyczą podanych przez pożyczkobiorcę danych o wysokości dochodów lub zobowiązań finansowych, które okazały się nieprawdziwe. Kwota pożyczki, o której mowa w § 1 ust. 1 umowy jest oprocentowana według zmiennej stopy procentowej, która w dniu zawarcia umowy wynosi 7,2 % w stosunku rocznym (§ 5 ust. 1). Z treści umowy wynikało, że w okresie obowiązywania umowy, bank dokona obniżenia albo podwyższenia oprocentowania pożyczki w przypadku odpowiednio spadku albo wzrostu wysokości stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego (§ 5 ust. 2). Wysokość rat kapitałowo-odsetkowych zostały ustalone jako: pierwsza rata – 502,70 zł; druga rata i kolejne – do przedostatniej raty włącznie – 434,71 zł oraz ostania rata – 416,34 zł (§ 6 ust. 1 i 2). Łączna kwota odsetek została ustalona w wysokości 12.530,00 zł (§ 6 ust. 3).

Pożyczkobiorca I. Ż.. oświadczył, że otrzymał przed zawarciem umowy formularz informacyjny, wzór oświadczenia o odstąpieniu od umowy, pisemną „informację o ryzyku stopy procentowej, ryzyku walutowym oraz ryzyku zmiany cen rynkowych zabezpieczeń dla pożyczkobiorców”, informacje niezbędne do podjęcia decyzji w zakresie zaciągniętej pożyczki, wyjaśnienia do zgłaszanych wątpliwości. Ponadto, przed zawarciem umowy, w/w został poinformowany, iż ponosi ryzyko stopy procentowej, polegające na wzroście raty pożyczki w przypadkach o których mowa w § 5 umowy, ponosi ryzyko zmiany cen rynkowych zabezpieczeń spłaty pożyczki, Bankowi (...) S.A. przysługuje umowne prawo potrącenia wymagalnych należności z tytułu niniejszej umowy z wierzytelnościami pożyczkobiorcy z tytułu środków zgromadzonych na rachunkach oszczędnościowo-rozliczeniowych pożyczkobiorcy. I. Ż. przed podpisaniem umowy z dnia 10.09.2020 r. przeczytał ją, a następnie podpisał elektronicznie.

W dniu 15.03.2024 r. I. Ż. złożył Bankowi (...) S.A. z siedzibą w W. oświadczenie w trybie art. 45 ustawy z dnia 12.05.2011 r. o kredycie konsumenckim o skorzystaniu z sankcji kredytu darmowego wraz z wezwaniem Banku do zapłaty w terminie 30 dni od otrzymania wezwania kwoty nienależnie pobranych świadczeń uiszczonych ponad kapitał pożyczki

Na dzień 10.04.2024 r. wysokość spłaconych odsetek przez I. Ż. z tytułu w/w pożyczki wyniosła 9.856,73 zł.

Powyższy – zasadniczo niesporny – stan faktyczny Sąd Rejonowy ustalił po rozważeniu całego zebranego w niniejszej sprawie materiału dowodowego w postaci dowodów z dokumentów przedłożonych przez strony. Oceniając zebrany materiał dowodowy Sąd Rejonowy nie znalazł podstaw, aby kwestionować autentyczność przedstawionych przez strony dokumentów. Zważył bowiem, że żadna ze stron nie podniosła w toku postępowania zarzutów co do autentyczności tych dokumentów, a nadto wymienione powyżej dokumenty zostały podpisane i nie noszą żadnych znamion podrobienia czy przerobienia. Dodatkowo, Sąd Rejonowy miał na uwadze, że żadna ze stron nie zaprzeczyła, że osoby podpisane pod wyżej wskazanymi dokumentami nie złożyły oświadczeń w nich zawartych .

Sąd Rejonowy mając na uwadze całokształt zebranego w sprawie materiału dowodowego oraz po dokonaniu oceny prawnej umów zawartych pomiędzy powodem a pozwanym, orzekł że zarówno powództwa o ustalenie, jak i o zapłatę nie zasługiwały na uwzględnienie.

Sąd Rejonowy uznał, że w sprawie nie zachodzą podstawy do zastosowania sankcji kredytu darmowego.

W pierwszej kolejności Sąd Rejonowy rozważył, czy w sprawie miały zastosowanie przepisy ustawy z 12.05.2011 r. o kredycie konsumenckim (dalej: u.k.k.), w tym w szczególności czy wystąpiły przesłanki z art. 45 w zw. z art. 30 przywołanej ustawy.

Sąd I instancji wskazał, że zgodnie z art. 3 ust. 1 u.k.k. kredytem konsumenckim jest kredyt w wysokości nie większej niż 255.550 zł albo równowartość tej kwoty w walucie innej niż waluta polska, który kredytodawca w zakresie swojej działalności udziela lub daje przyrzeczenie udzielenia konsumentowi. Przez umowę o kredyt konsumencki rozumie się także umowę o kredyt niezabezpieczony hipoteką, który jest przeznaczony na remont domu albo lokalu mieszkalnego, w tym w wysokości większej niż wysokość określona w ust. 1 (ust. 1a). Za umowę o kredyt konsumencki uważa się w szczególności: 1) umowę pożyczki, 2) umowę kredytu w rozumieniu przepisów prawa bankowego, 3) umowę o odroczeniu konsumentowi terminu spełnienia świadczenia pieniężnego, jeżeli konsument jest zobowiązany do poniesienia jakichkolwiek kosztów związanych z odroczeniem spełnienia świadczenia, 4) umowę o kredyt, w której kredytodawca zaciąga zobowiązanie wobec osoby trzeciej, a konsument zobowiązuje się do zwrotu kredytodawcy spełnionego świadczenia, 5) umowę o kredyt odnawialny (ust. 2).

Sąd Rejonowy podał, że zgodnie z treścią art. 22 ¹ k.c., za konsumenta uważa się osobę fizyczną dokonującą z przedsiębiorcą czynności prawnej niezwiązanej bezpośrednio z jej działalnością gospodarczą lub zawodową. Nie ulega wątpliwości, że powód w stosunkach zobowiązaniowych z pozwanym bankiem jest konsumentem. Należy bowiem wskazać, iż z umów bezpośrednio nie wynikało, iż zawierał je jako przedsiębiorca na cel związany prowadzoną działalnością (fakt, iż następnie przeznaczył środki finansowe na rozbudowę domu, w którym de facto prowadził działalność nie pozbawia go statusu konsumenta).

Jak zauważył Sąd Rejonowy podstawą dochodzonego pozwem roszczenia głównego był art. 405 k.c. w zw. z art. 410 § 1 k.c., regulujący na gruncie polskiego prawa cywilnego instytucję nienależnego świadczenia. Zgodnie z treścią art. 410 § 2 k.c. świadczenie jest nienależne, jeżeli ten, kto je spełnił, nie był w ogóle zobowiązany względem osoby, której świadczył, albo jeżeli podstawa świadczenia odpadła lub zamierzony cel świadczenia nie został osiągnięty, albo jeżeli czynność prawna zobowiązująca do świadczenia była nieważna i nie stała się ważna po spełnieniu świadczenia. Jedną z form tak uregulowanego roszczenia kondykcyjnego jest nienależne świadczenie ze względu na odpadnięcie podstawy świadczenia ( condictio causa finita), które powstaje w sytuacji, gdy podstawa świadczenia istniała w chwili jego dokonywania, natomiast po jego spełnieniu w sposób definitywny upadła. Podstawy świadczenia nienależnego Sąd Rejonowy upatrywał natomiast w normie wynikającej z art. 45 ust. 1 ustawy o kredycie konsumenckim, zgodnie z którym w razie uchybienia przez kredytodawcę określonym obowiązkom informacyjnym na etapie przedkontraktowym, wynikającym z przepisów art. 29 ust. 1 (forma pisemna) art. 30 ust. 1 pkt 1-8, 10, 11, 14-17, art. 31-33 (umowa o kredyt wiązany lub w formie odroczonej płatności, umowa o kredyt w rachunku, umowa restrukturyzacyjna), art. 33a (maksymalna wysokość opłat i odsetek) i 36a-36c u.k.k. (maksymalna wysokość pozaodsetkowych kosztów kredytu, odroczenie spłaty zadłużenia, koszty kredytu przy udzieleniu kolejnych kredytów przed dokonaniem spłaty kredytu wcześniejszego), konsumentowi (po złożeniu kredytodawcy pisemnego oświadczenia) przysługuje uprawnienie do zwrotu kwoty kredytu w wysokości kapitału, bez konieczności zapłaty na rzecz kredytodawcy odsetek oraz pozostałych kosztów zastrzeżonych w umowie kredytu (określonych w art. 5 pkt 6 u.k.k.), co czyni z umowy kredytu de facto stosunek nieodpłatny (tak: M. Grochowski, Komentarz do art. 45 [w:] K. Osajda (red.), Ustawa o kredycie konsumenckim. Komentarz, Wyd. 2, Warszawa 2019, Nb 1).

Sąd I instancji podniósł, że słusznie wskazuje się w doktrynie, sankcja kredytu darmowego sprowadza się do pozbawienia kredytodawcy przychodów z tytułu określonego kredytu konsumenckiego, czyli utraty zarobku planowanego w ramach danej transakcji. Jeżeli zastosowano taką sankcję, kredytobiorca pozostaje zobowiązany jedynie - z pewnymi wyjątkami - do zwrotu kredytodawcy kapitału wykorzystanego kredytu. Sankcja ta obejmuje zasadniczo wszystkie przychody kredytodawcy związane z kredytem konsumenckim, niezależnie od ich nazwy: odsetki, opłaty, prowizje, składki, koszty itd. (zob. T. Czech (w:) Kredyt konsumencki. Komentarz, wyd. II, Warszawa 2018, LEX, art. 45).

Kolejno Sąd Rejonowy zważył, że kwestią prejudycjalną w niniejszej sprawie była ocena, czy konsument złożył skuteczne oświadczenia w trybie art. 45 ust. 1 ustawy o kredycie konsumenckim.

Jak wskazał Sąd I instancji w zakresie żądania ustalenia podstawą prawną roszczenia powoda był art. 189 k.p.c. Zgodnie z jego treścią, powód może żądać ustalenia przez sąd istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa, gdy ma w tym interes prawny. Interes prawny zachodzi, jeżeli sam skutek, jaki wywoła uprawomocnienie się wyroku ustalającego, zapewni powodowi ochronę jego prawnie chronionych interesów, czyli definitywnie zakończy spór istniejący lub prewencyjnie zapobiegnie powstaniu takiego sporu w przyszłości. Zasada ta nie powinna jednak być pojmowana abstrakcyjnie, w celu zawężającej interpretacji tej przesłanki do wytoczenia powództwa o ustalenie, lecz ze względu na konstytucyjnie gwarantowane prawo do sądu zawsze konieczna jest ocena istnienia interesu prawnego do wytoczenia tego powództwa na tle okoliczności faktycznych konkretnych spraw. W ocenie Sądu biorąc pod uwagę spór stron na tle skuteczności złożonego przez powoda oświadczenia o skorzystaniu z sankcji kredytu darmowego oraz faktu, że umowa w dalszym ciągu jest wykonywana, powód miał interes prawny w wytoczeniu powództwa, gdyż ustalenie czy umowa jest objęta sankcją kredytu darmowego (bądź co do poszczególnych postanowień umowy) usunęłaby niepewność stron co do tego w jaki sposób należy ją w dalszym ciągu wykonywać.

Sąd Rejonowy odniósł się do złożonego przez powoda oświadczenia w trybie art. 45 u.k.k. Zgodnie z art. 45 ust. 5 przywołanej ustawy uprawnienie, o którym mowa w ust. 1, wygasa po upływie roku od dnia wykonania umowy. Zdaniem Sądu Rejonowego przez wykonanie umowy należy rozumieć sytuację, w której należycie wypełniono wszystkie obowiązki w ramach stosunku kredytu konsumenckiego, w tym obowiązki powstające z mocy ustawy. (vide: wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z 8 października 2021 r., sygn. akt I ACa 59/21), należy przez to rozumieć dzień wykonania zobowiązania przez kredytobiorcę. Pomimo rozbieżności występujących w doktrynie i orzecznictwie co do kwestii ustalenia terminu wykonania umowy, termin, o którym mowa w powołanym przepisie należy oceniać z punktu widzenia wykonania obowiązków stron stanowiących essentalia negotii zawartej umowy, w tym wypadku obowiązków umownych kredytobiorcy do spłaty zobowiązania. Umowa pożyczki/kredytu jest umową dwustronnie zobowiązującą, w której dłużnik obowiązany jest do wykonania określonego zobowiązania, zaś na wierzycielu ciąży obowiązek współdziałania przy wykonaniu zobowiązania. Kredytodawca wykonuje swoje zobowiązanie przedstawiając do dyspozycji kredytobiorcy umówioną ilość pieniędzy. Wykonanie umowy ma miejsce wtedy, gdy pożyczkobiorca uzyskał własność przedmiotu pożyczki bądź gdy stworzono mu prawną możliwość wykorzystania przedmiotu pożyczki, tak jak to może czynić właściciel rzeczy (por. m.in. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 29 maja 2015 r., V CSK 448/14, MoPrBank.2016, nr 3, poz. 55), a biorący zobowiązuje się zwrócić tę samą ilość pieniędzy. Wykonanie umowy przez kredytobiorcę następuje z chwilą zwrotu tej samej ilości pieniędzy, w przypadku pożyczki odpłatnej wraz z ustaloną zapłatą. Inne świadczenia, tak jak zwrot części całkowitych kosztów pożyczki (kredytu konsumenckiego), o jakim mowa w art. 49 u.k.k. powstaje dopiero z chwilą wykonania umowy przez obie strony (wypłaty kwoty pożyczki przez kredytodawcę i jej spłaty przez kredytobiorcę).

Sąd I instancji podał, że termin zawity wynikający z art. 45 ust. 5 u.k.k. nie upłynął, albowiem umowy pożyczki nie zostały wykonane przez konsumenta. Powołany przepis wprowadzono w celu ochrony interesów konsumenta, aby wydłużyć okres, w którym może on dowiedzieć się o zaistniałym naruszeniu, wykonać omawiane uprawnienie i domagać się od kredytodawcy zwrotu zapłaconych odsetek oraz innych kosztów z tytułu kredytu konsumenckiego. W tym kontekście istotne znaczenie ma okoliczność, że naruszenie kredytodawcy może powstać w toku wykonywania umowy, a więc uzasadnione jest zapewnienie konsumentowi sposobności do skorzystania z sankcji kredytu darmowego dopóty, dopóki umowa nie zostanie w pełni wykonana, a także - z uwagi na możliwe opóźnienie w uzyskaniu informacji o powstałym naruszeniu - w rocznym okresie po jej wykonaniu. Przez wykonanie umowy należy rozumieć sytuację, w której należycie wypełniono wszystkie obowiązki w ramach stosunku kredytu konsumenckiego, w tym obowiązki powstające z mocy ustawy. Chodzi o obowiązki dotyczące świadczenia głównego i świadczeń ubocznych, po stronie konsumenta oraz kredytodawcy, wykonane dobrowolnie lub przymusowo. W szczególności umowa nie jest wykonana, gdy kredytobiorca nie zwrócił całości bądź części wypłaconego kredytu lub nie zapłacił naliczonych odsetek albo innych należności ubocznych. W takiej sytuacji nie rozpoczął się jeszcze bieg terminu określonego w art. 45 ust. 1, a zatem kredytobiorca może złożyć oświadczenie o skorzystaniu z sankcji kredytu darmowego. Sąd Rejonowy powołał orzecznictwo, gdzie powyższy pogląd dominuje: (T. Czech (w:) Kredyt konsumencki. Komentarz, wyd. III, Warszawa 2023, art. 45.; zob. np. wyrok SA w Warszawie z 1 lipca 2019 r., V ACa 118/18, LEX nr 2706625; wyrok SO w Łodzi z 19 lipca 2019 r., III Ca 642/19, LEX nr 2747278; wyrok SA w Gdańsku z 8 października 2021 r., I ACa 59/21, LEX nr 3322549; wyrok SO w Poznaniu z 29.12.2021 r., II Ca 1067/21, LEX nr 3337160; wyrok SO w Warszawie z 20.06.2022 r., XXVII Ca 3081/21, LEX nr 3439568; wyrok SO w Warszawie z 3.01.2023 r., V Ca 443/22, LEX nr 3484058; wyrok SO w Sieradzu z 11.01.2023 r., I Ca 478/22, LEX nr 3550701; wyrok SO w Kielcach z 1.02.2023 r., II Ca 1858/22, LEX nr 3511122; wyrok SO w Sieradzu z 3.02.2023 r., I Ca 601/22, LEX nr 3550176; wyrok SO w Kielcach z 14.032023 r., II Ca 98/23, LEX nr 3550247; wyrok SA w Poznaniu z 27.04.2023 r., I ACa 368/22, LEX nr 3565303).

Wobec uznania, że powód oświadczenia (zarówno odnośnie umowy pożyczki z dnia 17.12.2029 r., jak i umowy pożyczki z dnia 10.09.2020 r.) o skorzystaniu z sankcji kredytu darmowego złożył z zachowaniem ustawowego terminu, Sąd Rejonowy zweryfikował jego twierdzenia co do naruszenia przez stronę pozwaną przepisów ustawy z dnia 12.05.2012 r. o kredycie konsumenckim uprawniających do skorzystania z sankcji kredytu darmowego w trybie art. 45 ustawy. Sąd Rejonowy poddał analizie pisemne oświadczenie strony powodowej, zarzucające naruszenie przez umowę kredytu poszczególnych postanowień art. 30 ust. 1 ustawy o kredycie konsumenckim. Jedynie bowiem w kontekście naruszeń wskazywanych w pisemnym oświadczeniu złożonym na podstawie art. 45 ust. 1 u.k.k. można było zbadać zasadność uruchomienia rzeczonej sankcji, albowiem to oświadczenie zakreślało ramy faktyczne i prawne jego skuteczności - analogicznie jak w przypadku zakreślenia ram badania oświadczenia o uchyleniu się od skutków prawnych oświadczenia woli złożonego pod wpływem błędu (zob. wyr. SN z dnia 9 października 1984 r., I CR 257/84). Tym samym zasadniczo bez znaczenia pozostawały ewentualne dodatkowe naruszenia powoływane w dalszych pismach procesowych strony powodowej, a niewskazane w przedmiotowym oświadczeniu. Po przeprowadzeniu analizy wskazanych przez powoda naruszeń (w dwóch oświadczeniach) Sąd Rejonowy doszedł do przekonania, że żaden z podnoszonych zarzutów nie okazał się zasadny. Sąd meriti w całej rozciągłości podzielił stanowisko pozwanego wyrażone szczegółowo w odniesieniu do poszczególnych zarzutów powoda w odpowiedziach na pozew. Zbędne pozostawało zatem ponowne przytaczanie przez Sąd Rejonowy argumentacji i wywodów sformułowanych przez pełnomocnika pozwanego.

Sąd Rejonowy wskazał, że strona powodowa zarzuciła pozwanemu przede wszystkim naruszenie art. 30 ust. 1 pkt 7 u.k.k. poprzez błędne wskazanie wysokości rzeczywistej rocznej stopy oprocentowania i całkowitej kwoty do zapłaty przez konsumenta ustalonej w dniu zawarcia umowy o kredyt konsumencki, brak podania wszystkich założeń przyjętych do jej obliczenia oraz zawyżenia całkowitej kwoty pożyczki. Powód zarzut ten opierał przede wszystkim na stanowisku, że pozwany wyliczając RRSO niezasadnie uwzględnił koszty udzielenia pożyczki, bowiem pobieranie odsetek od skredytowanej prowizji jest niezgodne z prawem.

Analizując tak sformułowany zarzut Sąd I instancji wskazał, że całkowita kwota do zapłaty przez konsumenta to suma całkowitego kosztu kredytu i całkowitej kwoty kredytu (art. 5 pkt 8 u.k.k.). Całkowity koszt kredytu to wszelkie koszty, które konsument jest zobowiązany ponieść w związku z umową o kredyt, w szczególności: a) odsetki, opłaty, prowizje, podatki i marże jeżeli są znane kredytodawcy oraz b) koszty usług dodatkowych, w szczególności ubezpieczeń, w przypadku gdy ich poniesienie jest niezbędne do uzyskania kredytu lub do uzyskania go na oferowanych warunkach - z wyjątkiem jednak kosztów opłat notarialnych ponoszonych przez konsumenta (art. 5 pkt 6 u.k.k.).

Jak wskazał Sąd Rejonowy całkowita kwota kredytu to maksymalna kwota wszystkich środków pieniężnych nieobejmujących kredytowanych kosztów kredytu, które kredytodawca udostępnia konsumentowi na podstawie umowy o kredyt, a w przypadku umów, dla których nie przewidziano tej maksymalnej kwoty, suma wszystkich środków pieniężnych nieobejmujących kredytowanych kosztów kredytu, które kredytodawca udostępnia konsumentowi na podstawie umowy o kredyt (art. 5 pkt 7 u.k.k.). Podkreślić należy, iż rzeczywista roczna stopa oprocentowania (RRSO) jest to całkowity koszt kredytu ponoszony przez konsumenta, wyrażony jako wartość procentowa całkowitej kwoty kredytu w stosunku rocznym (art. 5 pkt 15 ustawy o kredycie konsumenckim). Pozwala ona konsumentowi na łatwiejsze porównanie ofert kredytów konsumenckich udzielanych przez banki oraz niebankowe instytucje bankowe. RRSO pełni rolę zestandaryzowanego miernika kosztu kredytu, który pozwala na bezpośrednie i natychmiastowe porównanie ofert różnych banków i niebankowych instytucji pożyczkowych przy uwzględnieniu wszystkich kosztów.

Odnośnie zaś nieprawidłowego określenia wysokości RRSO wobec pobierania odsetek od kosztów kredytowanych Sąd Rejonowy zaznaczył, że obowiązujące przepisy nie wprowadzają zakazu naliczania odsetek od kredytowanego kosztu kredytu. Wynika to z treści art. 5 pkt 7 u.k.k., w którym expressis verbis mowa jest o „kredytowanych kosztach kredytu”. Ustawa nie zakazuje kredytowania takich kosztów, a jedynie wyłącza je z zakresu pojęcia całkowitej kwoty kredytu (tak też zostało przyjęte w zawartej umowie). Potwierdza to także wyrok z dnia 30 stycznia 2019 r., I (...) 9/18 (LEX nr 2643248), w którym Sąd Najwyższy wskazał, że w aktualnym stanie prawnym nie jest dopuszczalne prezentowanie tej samej kwoty (np. opłaty przygotowawczej, prowizji itp.) zarówno w ramach całkowitej kwoty kredytu, jak i w kosztach kredytu. I to nawet wówczas, gdy składniki kosztów kredytu są kredytowane przez kredytodawcę. Za taką tezą, jak podniósł Sąd Najwyższy, przemawia wyraźna treść art. 5 pkt 7 u.k.k. Wynika z tego – po pierwsze, że składniki kosztu kredytu mogą być kredytowane przez kredytodawcę, a po drugie, że prowizja – nawet jeśli jest kredytowana – nie może być wykazywana w umowie zarówno w całkowitej kwocie kredytu, jak też w kosztach kredytu. Istota omawianego w tym miejscu zagadnienia została wyjaśniona w wyroku (...) z dnia 21 kwietnia 2016 r., C-377/14 i sprowadza się do tego, że włączenie jakiejkolwiek kwoty należącej do całkowitego kosztu kredytu do całkowitej kwoty kredytu może mieć wpływ na obliczenie rzeczywistej rocznej stopy oprocentowania i w konsekwencji może wpłynąć na prawidłowość informacji, które kredytodawca powinien wskazać w danej umowie o kredyt (vide pkt 89 i 91 uzasadnienia). Również w literaturze wskazuje się, iż dopuszczalne jest finansowanie kosztów kredytu udzielonego przez bank oraz naliczanie odsetek od kwoty przeznaczonej na ten cel. Brak jest podstaw do przyjęcia w przepisach ustawy o kredycie konsumenckim odmiennych zasad pobierania odsetek od wykorzystanego kredytu, zależnych w szczególności od tego, czy celem kredytowania są koszty udzielanego kredytu (J. G., M. S., Problematyka odsetek od kredytowanych kosztów bankowego kredytu konsumenckiego, „Monitor Prawa Bankowego” z 2022 r. Nr 6, s. 59-74). Podobnie T. Czech ([w:] Kredyt konsumencki. Komentarz, wyd. II, Warszawa 2018 r., art. 5) Wskazuje się, że pojęcie „wypłaconej kwoty”, o której mowa w art. 5 pkt 10 u.k.k., obejmuje także część kapitału kredytu przeznaczoną na sfinansowanie koszów związanych z tym kredytem.

Sąd I instancji wskazał, że pojęcie wypłaconej kwoty i środków udostępnionych na podstawie umowy o kredyt nie są pojęciami równoznacznymi - udostępnioną kwotę należy bowiem rozumieć jako środki realnie przekazane konsumentowi do jego dyspozycji, którymi może on rozporządzać dowolnie, bądź w sposób przewidziany umową kredytu. Wprost z definicji z art. 5 pkt 7 wynika przy tym, iż do środków udostępnionych nie należą kredytowane koszty kredytu. Jako środki wypłacone rozumieć natomiast należy jakiekolwiek środki, które na podstawie umowy o kredyt mają być przekazane na rzecz kredytobiorcy, niezależnie od tego, czy będzie miał on realną możliwość dysponowania nimi, czy też zostaną one przekazane na poczet sfinansowania kosztów obsługi kredytu (jakim to kosztem, mającym zarazem funkcję wynagrodzenia kredytodawcy jest prowizja). Przeciwnego argumentu nie sposób wyprowadzić z jakiejkolwiek możliwej wykładni tychże przepisów, nadto, zgodnie z założeniem racjonalności ustawodawcy. Brak wyraźnego uregulowania niemożności pobierania przez kredytodawcę odsetek od kredytowanych kosztów udzielenia kredytu świadczy za tym, iż w rzeczywistości ma on prawo te odsetki naliczać i pobierać. Gdyby bowiem taki zakaz miał być przez ustawodawcę unijnego i krajowego przewidziany, wówczas podobnie jak w definicji całkowitej kwoty kredytu zawarłby on w definicji stopy oprocentowania kredytu wyraźny zakaz naliczania odsetek od kredytowanych kosztów kredytu - przeciwne rozumienie sprzeciwiałoby się zakazowi wykładni per non est definicji ujętej w art. 5 pkt 7 ustawy o kredycie konsumenckim i wykładni lege non distinguente art. 5 pkt 10 tej ustawy. Brak jest przy tym zakazów natury funkcjonalnej i aksjologicznej co do możliwości pobierania przez kredytodawcę odsetek od kredytowanych kosztów kredytu - odsetki w przypadku umowy pożyczki klasycznie są bowiem ujmowane jako wynagrodzenie za udzieloną pożyczkę, czyli udostępnienie środków pieniężnych na określony czas.

Sąd Rejonowy podsumowując wszystko powyższe wskazał, że pozwany miał prawo naliczać odsetki od „kwoty kredytu” obejmującej oprócz całkowitej kwoty pożyczki, także skredytowane koszty, w tym prowizję. Nadmienił, że w przedmiotowych umowach powodowi na rachunek wskazany do wypłaty pożyczki zostały przekazane odpowiednio kwoty 66.600,00 zł i 34.468,30 zł, a następnie na skutek złożenia przez powoda dyspozycji polecenia przelewu przelano odpowiednio kwoty 5.994,00 zł i 4.477,43 zł tytułem prowizji od tych umów. W takiej sytuacji Sąd Rejonowy uznał za uprawnione objęcie także tych kosztów oprocentowaniem wskazanym w umowie. Umowa jest w tym zakresie jasna, wyraźnie reguluje oprocentowanie tak samej podstawowej kwoty pożyczki, jak i kwoty przeznaczonej na koszty kredytu konsumenckiego.

Jak zauważył Sąd I instancji w zakresie oznaczenia RRSO, w umowach kredytu zawartych przez konsumenta ze stroną pozwaną prawidłowo wskazano zarówno rzeczywistą stopę oprocentowania, jak i całkowitą kwotę do zapłaty przez konsumenta, ustalone w dniu zawarcia umowy, wraz z podaniem wszystkich założeń przyjętych do jej obliczenia. RRSO została ustalona w sposób zgodnym ze wzorem wskazanym w załączniku nr 4 do ustawy o kredycie konsumenckim W umowie wyczerpująco spełniono, w ocenie Sądu, obowiązek przewidziany w art. 30 ust. 1 pkt 7 u.k.k. Nieracjonalnym jest oczekiwanie, aby w treści umowy zawarte zostały definicje wszelkich pojęć i wskaźników o charakterze ekonomiczno – finansowym, które co oczywiste z uwagi na charakter prowadzonej przez pozwanego działalności na rynkach finansowych oraz charakteru produktów kredytowych mają bardzo rozbudowany i skomplikowany charakter. W umowach pożyczek wskazano rzeczywistą stopę oprocentowania w wysokości odpowiednio 11,84% i 11,28% oraz całkowite kwoty do zapłaty tj. odpowiednio kwotę 101.289,41 zł i 46.998,30 zł (§ 1 ust. 4 umowy). Określono również całkowite kwoty kredytu, które nie obejmują kredytowanych kosztów pożyczki tj. odpowiednio kwotę 60.606,00 zł i 29.990,87 zł (§ 1 pkt 2 umowy) i całkowity koszt kredytu tj. odpowiednio kwotę 40.683,41 zl i 17.007,43 zł (§ 1 pkt 3 umowy). W konsekwencji przyjął Sąd Rejonowy, że w omawianych umowach prawidłowo wskazano zarówno rzeczywistą roczną stopę oprocentowania, jak i całkowitą kwotę do zapłaty przez konsumenta ustaloną w dniu zawarcia umów o kredyt konsumencki, wraz z podaniem wszystkich założeń przyjętych do jej obliczenia. RRSO w żadnej mierze nie sugerowało konsumentowi, że kredyt jest tańszy niż w rzeczywistości, bo RRSO zostało wyliczone przy uwzględnieniu oprocentowania również od skredytowanych kosztów, nie mogło to wywołać błędnego mniemania konsumenta co do proporcji kosztów jakie musi ponieść w stosunku do udostępnionej kwoty pożyczki. Szczegółowy sposób wyliczenie RRSO przez pozwanego został wskazany w odpowiedzi na pozew. Zdaniem Sądu Rejonowego zaprezentowane przez pozwanego w umowach RRSO przy przyjętych założeniach jest poprawne i nie narusza art. 30 ust. 1 pkt 7 u.k.k.

Sąd Rejonowy podał, że zgodnie z art. 30 ust 1 pkt 10 u.k.k., umowa o kredyt konsumencki, powinna określać informację o innych kosztach, które konsument jest zobowiązany ponieść w związku z umową o kredyt konsumencki, w szczególności o opłatach, w tym opłatach za prowadzenie jednego lub kilku rachunków, na których są zapisywane zarówno transakcje płatności, jak i wypłaty, łącznie z opłatami za korzystanie ze środków płatniczych zarówno dla transakcji płatności, jak i dla wypłat, prowizji, marż oraz kosztów usług dodatkowych, w szczególności ubezpieczeń, jeżeli są znane kredytodawcy, oraz warunki, na jakich koszty te mogą ulec zmianie. W przedmiotowych umowach, w ich § 1 i 3 opisano koszty, które zobowiązany jest ponieść pożyczkobiorca (w tym prowizję z tytułu udzielenia pożyczki) oraz koszty usług dodatkowych, co określa Taryfa wskazana już w samej umowie, a zatem należy uznać, że Kredytodawca spełnił ciążący na nim na podstawie art. 30 ust. 1 pkt 10 ustawy obowiązek informacyjny. Wskazać należy, że Taryfa prowizji i opłat dla pożyczek i kredytów nie jest co prawda indywidualnie uzgadniana z konsumentem, niemniej jednak konsument poprzez to, że stanowi część umowy, zostaje prawidłowo poinformowany w istotnych kwestiach. (por. Wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie VI ACa 1113/12, LEX nr 1344283). Wbrew twierdzeniom powoda w umowach określono również procedury i warunki na jakich koszty kredytu mogą ulec zmianie, w tym w sytuacji wcześniejszej spłaty zobowiązania, o czym stanowi § 7 umowy, sformułowany w sposób jasny i zrozumiały. Kwestia zmiany kosztów związanych z udzieleniem pożyczki uregulowana jest w § 3 i 5 umowy pożyczki.

Sąd I instancji wskazał również, że przypadku skorzystania z tzw. sankcji kredytu darmowego nie dochodzi do zmiany wysokości kosztów kredytu, lecz do zwolnienia kredytobiorcy z obowiązku ponoszenia jakichkolwiek kosztów kredytu. Takiej sytuacji nie dotyczy art. 30 pkt 10 u.k.k., który nakazuje określenie zasad zmiany wysokości kosztów ustalonych przez kredytodawcę, jeżeli umowa przewiduje możliwość zmiany tych kosztów w czasie trwania umowy. Ponadto, przywołany w omawianym przepisie obowiązek informacyjny nie dotyczy wszelkich abstrakcyjnie opisanych przez ustawodawcę sytuacji, lecz odnosi się jedynie do takich okoliczności, które choćby hipotetycznie mogłyby wystąpić w warunkach konkretnej zawieranej z konsumentem umowy. W związku z tym powinność powiadomienia o konsekwencjach skorzystania z uprawnienia z art. 45 u.k.k., które zostało przewidziane wyłącznie na wypadek, gdyby kontrakt nie zawierał wszystkich danych wymaganych przez art. 30 ust. 1 u.k.k., aktualizuje się tylko wtedy, kiedy w treści czynności prawnej rzeczywiście zabrakło tych elementów. Sytuacja taka nie miała miejsca w niniejszej sprawie.

Sąd Rejonowy zauważył, że zarzut strony powodowej dotyczył również naruszenia art. 30 ust. 1 pkt 10 i art. 30 ust. 1 pkt 16 w zw. z art. 49 ust. 1 do art. 52 ustawy o kredycie konsumenckim, z uwagi na brak określenia w umowie warunków, na jakich koszty kredytu mogą ulec zmianie, zwłaszcza gdy następuje jego wcześniejsza spłata. Przedmiotowy zarzut został oparty przede wszystkim na tym, że w umowie zabrakło wyraźnego postanowienia dotyczącego tego, że w przypadku wcześniejszej spłaty obniżeniu podlegać może również prowizja. Zarzut ten Sąd I instancji uznał za bezzasadny. W § 7 umów wskazano na prawo pożyczkobiorcy do spłaty pożyczki przed terminem umownym ( treść zgodnie z art. 30 ust. 1 pkt 16 u.k.k.). Przepis art. 45 ust 1 u.k.k. nie nakłada na pożyczkodawcę obowiązku informowania konsumenta o pełnej treści art. 49 u.k.k. Nie ma natomiast wymogu, aby bank przy formułowaniu poszczególnych postanowień umowy miał w sposób kazuistyczny wyjaśniać jakie poszczególne koszty podlegałyby obniżeniu w przypadku wcześniejszej spłaty kredytu, w szczególności gdy sam przepis rangi ustawowej tego nie czyni. Abstrahując od powyższego, nie sposób byłoby karać podmiotu wprost powołującego się na przepisy prawa powszechnie obowiązującego, jako działającego w zaufaniu do organów państwa i zasad prawidłowej legislacji. Nadto Sąd rejonowy wskazał, iż rzekome powyższe naruszenie nim nie było również z tego względu, iż obowiązek z art. 30 ust. 1 pkt 10 ustawy o kredycie konsumenckim nie dotyczy okoliczności zastosowania art. 49 tej ustawy, albowiem nie dochodzi w tej sytuacji do zmiany ustalonych wcześniej kosztów i opłat (ich wartość pozostaje niezmieniona), a jedynie pojawia się wówczas możliwość ich proporcjonalnego obniżenia. Innymi słowy, zastosowanie art. 49 ustawy o kredycie konsumenckim w żaden sposób nie wpływa na treść istniejącej umowy o kredyt konsumencki, a jedynie kreuje po stronie konsumenta roszczenie o proporcjonalny zwrot kosztów na podstawie art. 410 § 2 k.c. w zw. z art. 405 k.c. w zw. z art. 49 ustawy o kredycie konsumenckim. Nawet gdyby uznać, że w sprawie rzeczywiście doszło do postulowanego naruszenia, nie mogło ono być brane pod uwagę z punktu widzenia zastosowania sankcji z art. 45 ust. 1 ustawy o kredycie konsumenckim, albowiem nie dotyczyło ono elementu, który wpływał na możliwość konsumenta ustalenia zakresu ciążącego na nim zobowiązania, a w związku z tym uruchomienie tej sankcji pozostawałoby nieproporcjonalnym w stosunku do wagi naruszenia.

Odnosząc się do postulowanych przez powoda naruszeń art. 30 ust. 1 pkt 15 w zw. z art. 53 ust. 1 i 2 ustawy o kredycie konsumenckim poprzez brak poinformowania kredytobiorcy o prawie do odstąpienia od umowy w sytuacji opisanej w art. 53 ust. 2 ustawy o kredycie konsumenckim oraz o skutkach tego odstąpienia Sąd Rejonowy uznał za bezzasadny. Powtórzył przy tym, że ustawodawca nie przewidział kazuistycznego obowiązku wyjaśnienia w umowie przez kredytodawcę wszystkich, nawet abstrakcyjnych okoliczności, które uprawniałyby kredytobiorcę do wypowiedzenia, czy też odstąpienia od umowy. Jako taką niewątpliwie poczytać należy tę regulowaną w art. 53 ust. 2 ustawy o kredycie konsumenckim, gdzie z natury rzeczy już sam kredytodawca formułując umowę nie będzie miał świadomości co do istnienia okoliczności uzasadniających na tej podstawie odstąpienie przez konsumenta od umowy kredytu, wobec czego nie sposób od niego wymagać, aby sam wyraźnie wskazał to w umowie kredytu, w dodatku z wyszczególnieniem konkretnych braków informacyjnych umowy, które do tego uprawniają. Przeciwna wykładnia kłóciłaby się z wykładnią celowościową, albowiem wówczas umowa w istocie pozostawałaby jeszcze mniej czytelna dla słabszej strony stosunku, jaką jest konsument. Również nie sposób było stwierdzić, aby umowy nie wyjaśniały skutków odstąpienia, gdzie wprost uregulowano to w pkt § 15 umowy w sposób zgodny z art. 54 ustawy o kredycie konsumenckim. Nawet gdyby uznać powyższe działania strony pozwanej za naruszenia art. 30 ust. 1 pkt 15 ustawy o kredycie konsumenckim, naruszenia te w żaden sposób nie wpływały na możliwość konsumenta do ustalenia zakresu zaciąganego zobowiązania kredytowego.

Podsumowując powyższe rozważania, Sąd Rejonowy stwierdził, że w niniejszej sprawie nie zaktualizowały się określone w art. 45 ust. 1 u.k.k. przesłanki do złożenia przez kredytobiorcę skutecznych oświadczeń o skorzystaniu z sankcji kredytu darmowego. Sąd uznał, że postanowienia umowne zawarte w 2 umowach były sformułowane w sposób zwięzły, tak by uzyskać większą czytelność dokumentu i uniknąć negatywnych konsekwencji po stronie konsumenta w postaci tzw. przeładowania informacyjnego, które utrudniałoby mu percepcję treści zawartych w dokumencie. Jednocześnie kredytodawca dopełnił wszystkich obowiązków informacyjnych wynikających z ustawy o kredycie konsumenckim, co implikowało ocenę o braku skuteczności złożonych przez stronę powodową oświadczeń o skorzystaniu z sankcji z art. 45 ust. 1 ustawy o kredycie konsumenckim, a zatem o braku powstania po stronie powodowej zarówno roszczenia z art. 410 § 2 k.c. w zw. z art. 405 k.c., jak i z art. 189 kpc odnośnie obu umów.

Sąd I instancji podkreślił, iż nie mógł się oprzeć na twierdzeniach powoda, iż nie miał on świadomości, że od kredytowanej prowizji zostaną naliczone odsetki. Fakt kredytowania prowizji był znany powodowi i możliwy do zrekonstruowania na podstawie zapisów umów. Zarówno umowa z dnia 17.12.2019r., jak i z dnia 10.09.2020r., zawierały odpowiednie elementy konstrukcyjne. Umowy zawarte z pozwanym dzielił ponadto dystans kilku miesięcy, więc też nie są wiarygodne twierdzenia powoda, że wysokość odsetek i fakt kredytowania prowizji były dla niego zaskakujące. Przez 9 miesięcy spłacania pożyczki z dnia 17.12.2019r. nic powoda nie zaskoczyło, ani nie zmartwiło. Gdyby było inaczej, trudno wyjaśnić, dlaczego następnie 10.09.2020r. powód zawarł kolejną umowę pożyczki z tym samym pozwanym Bankiem.

Zdaniem Sądu Rejonowego powództwa o ustalenie i zapłatę podlegały oddaleniu w całości jako oczywiście bezzasadne. Dlatego też na podstawie wyżej powołanych przepisów Sąd Rejonowy orzekł jak w punktach I sentencji wyroku.

O kosztach procesu Sąd Rejonowy orzekł zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik procesu wynikającą z art. 98 § 1 k.p.c. w zw. z § 2 pkt 5 i 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych i 17,00 zł opłaty skarbowej od pełnomocnictwa.

Apelację od powyższego wyroku wniósł powód zaskarżając go w całości oraz zarzucając naruszenie przepisów prawa materialnego:

1.  art. 5 pkt. 10 uk.k. poprzez jego błędną wykładnię polegającą na przyjęciu, że dozwolone jest naliczanie odsetek od kredytowanych kosztów kredytu, a w konsekwencji naruszenie art. 45 ust. 1 u.k.k. w zw. z art. 30 ust. 1 pkt 7 u.k.k., polegające na uznaniu, że umowa prawidłowo określa rzeczywistą roczną stopę oprocentowania i całkowitą kwotę do zapłaty, podczas gdy zostały one obliczone przy uwzględnieniu odsetek nieprawidłowo naliczonych również od kredytowanych kosztów kredytu;

2.  45 ust. 1 u.k.k. w zw. z art. 30 ust. 1 pkt 10 i 16 u.k.k., poprzez uznanie, że kredytodawca nie ma obowiązku informowania konsumenta o treści art. 49 u.k.k., podczas gdy z treści art. 30 ust. 1 pkt. 16 wynika, że kredytobiorcę należy poinformować o warunkach, na jakich koszty dodatkowe mogą ulec zmianie.

Mając na uwadze powyższe zarzuty powód wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez ustalenie stosunku prawnego wynikającego z umowy pożyczki nr (...), zawartej w dniu 17.12.2019 r., w ten sposób, że udzielona na jej podstawie pożyczka jest kredytem darmowym w rozumieniu art. 45 ust. 1 ustawy z 12.05.2011 r. o kredycie konsumenckim, w związku ze złożeniem przez powoda oświadczenia o skorzystaniu z sankcji darmowego kredytu, oraz zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kwotę 21.407,57 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia następującego po dniu doręczenia pozwanemu niniejszego pozwu do dnia zapłaty. Ponadto zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm prawem przepisanych wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty oraz wraz z opłatą skarbową od pełnomocnictwa. Natomiast w sprawie o ustalenie i zapłatę kwoty 9.856,73 zł wniósł o ustalenie stosunku prawnego wynikającego z umowy pożyczki nr (...) (zawarta elektronicznie), zawartej w dniu 10.09.2020 r., w ten sposób, że udzielona na jej podstawie pożyczka jest kredytem darmowym w rozumieniu art. 45 ust. 1 ustawy z 12.05.2011 r. o kredycie konsumenckim, w związku ze złożeniem przez powoda oświadczenia o skorzystaniu z sankcji darmowego kredytu, oraz zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kwotę 9 856,73 zł wraz z odsetkami ustawowymi liczonymi od dnia następującego po dniu doręczenia pozwanemu niniejszego pozwu do dnia zapłaty. Ponadto powód wniósł o zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm prawem przepisanych wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty oraz wraz z opłatą skarbową od pełnomocnictwa.

Dodatkowo powód wniósł o zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kosztów postępowania apelacyjnego, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm prawem przepisanych wraz z odsetkami za opóźnienie.

Pozwany w odpowiedzi na apelację wniósł o oddalenie apelacji powoda w całości oraz zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego kosztów postępowania odwoławczego, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od daty uprawomocnienia orzeczenia do dnia zapłaty;

Sąd Okręgowy ustalił i zważył, co następuje:

Apelacja była niezasadna w całości, a podniesione przez stronę apelującą zarzuty okazały się nietrafne.

Sąd pierwszej instancji trafnie ocenił bowiem żądanie pozwu i zarzuty pozwanych pod kątem merytorycznym, czyniąc prawidłowe i znajdujące należyte odzwierciedlenie w zebranym w sprawie materiale dowodowym ustalenia, które Sąd Okręgowy w pełni aprobuje i przyjmuje za własne. Powyższe zbędnym czyniło powielanie tychże bardzo wnikliwych ustaleń i uprawniało Sąd II Instancji do ograniczenia pisemnych motywów do oceny poszczególnych zarzutów apelacyjnych (art. 387 § 2 ¹ pkt 2 k.p.c.).

Odnosząc się do pierwszego zarzutu apelacji, wskazać należy, że Sąd Okręgowy nie podziela stanowiska powoda o niedopuszczalności zastrzegania w umowach kredytu konsumenckiego odsetek od kredytowanych kosztów kredytu. Żaden bowiem przepis ustawy nie wyłącza pobierania takich odsetek. Zgodnie z art. 359 § 1 k.c. odsetki należą się od sumy pieniężnej, stanowiącej przedmiot świadczenia przysługującego wierzycielowi (świadczenia głównego). Odsetki są świadczeniem ubocznym, związanym z korzystaniem z cudzego kapitału przy czym obowiązek ich zapłaty musi wynikać z czynności prawnej albo z ustawy, z orzeczenia sądu lub z decyzji innego właściwego organu. Jeżeli zatem strony w umowie kredytu przewidziały odsetki od kwot przeznaczonych na sfinansowanie potrzeb kredytobiorcy, to mieszczą się one w pojęciu odsetek, o których mowa w art. 359 § 1 k.c. Jest to uzasadnione ekonomicznie, mieszczące się w istocie stosunku zobowiązaniowego i nienaruszające zasady swobody umów (art. 353 § 1 k.c., art. 353 ¹ k.c.) Wbrew argumentacji powoda omawianej możliwości poddania oprocentowaniu kredytowanych kosztów kredytu (prowizji) nie wykluczają przepisy ustawy z dnia 12.05.2011 r. o kredycie konsumenckim ani implementowanej w nich dyrektywy 2008/4/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23.04.2008 r. w sprawie umów o kredyt konsumencki. Z norm tych aktów prawnych nie wynika, aby odsetki mogły być pobierane tylko od kwoty udostępnionej konsumentowi na jego własne cele (niezwiązane ze sfinansowaniem udzielenia kredytu), czyli wyłącznie od całkowitej kwoty kredytu, którą zgodnie z art. 5 pkt. 7 u.k.k. jest maksymalna kwota wszystkich środków pieniężnych nieobejmujących kredytowanych kosztów kredytu, które kredytobiorca udostępnia konsumentowi na podstawie umowy o kredyt, a w przypadku umów, dla których nie przewidziano tej maksymalnej kwoty, suma wszystkich środków pieniężnych nieobejmujących kredytowanych kosztów kredytu, które kredytodawca udostępnia konsumentowi na podstawie umowy o kredyt. W myśl art. 5 pkt 10 u.k.k. na który powołuje się skarżący w apelacji, stopa oprocentowania kredytu to stopa oprocentowania wyrażona jako stałe lub zmienne oprocentowanie stosowne do wypłaconej kwoty na podstawie umowy o kredyt w stosunku rocznym. W każdej ze spornych umów, zdaniem Sądu Okręgowego, reguła powyższa została zachowana, co zarzuty apelacji w tym zakresie ocenić należy jako chybione.

Przechodząc do podniesionych przez apelującego kwestii związanych z Rzeczywistą roczną stopą oprocentowania, to wskazać trzeba, że w myśl art. 5 pkt 12 ustawy o kredycie konsumenckim, Rzeczywista roczna stopa oprocentowania stanowi całkowity koszt kredytu ponoszony przez konsumenta, wyrażony jako wartość procentowa całkowitej kwoty kredytu w stosunku rocznym, przy czym przez całkowity koszt kredytu rozumieć należy wszelkie koszty, jakie konsument jest zobowiązany ponieść w związku z umową o kredyt, w szczególności odsetki, opłaty, prowizje, podatki i marże jeżeli są znane kredytodawcy oraz koszty usług dodatkowych, w szczególności ubezpieczeń, w przypadku, gdy ich poniesienie jest niezbędne do uzyskania kredytu lub do uzyskania go na ferowanych warunkach – z wyjątkiem kosztów opłat notarialnych ponoszonych przez konsumenta (art. 5 pkt 6 ustawy o kredycie konsumenckim). Wartość ta wskazana została w każdej z umów załączonych do pozwu (vide: §1 pkt 5 każdej z dwóch umów).

Analogicznie też wskazać należy odnośnie do zawartego w apelacji zagadnienia tyczącego się całkowitej kwoty do zapłaty, która - stosownie do treści art. 5 pkt 8 ustawy o kredycie konsumenckim – stanowi sumę całkowitego kosztu kredytu i całkowitej kwoty kredytu. Także i te sumy w każdej z umów zostały wskazane (vide: §1 pkt 4 każdej z umów), przy czym po sprawdzeniu rachunkowym wskazanych w umowach całkowitych kwot pożyczki i całkowitych kosztów pożyczki nie można mieć wątpliwości co do prawidłowości dokonanych obrachunków.

Odnośnie drugiego zarzutu apelacji powoda podkreślenia wymaga w tym miejscu, że Sąd I instancji szczegółowo przeanalizował zapisy przedmiotowych umów przez pryzmat art. 30 ust. 1 pkt 7, 10 i 16 ustawy o kredycie konsumenckim i ostatecznie trafnie przyjął, że umowy te nie kwalifikują się pod sankcję kredytu darmowego, o jakiej mowa w art. 45 cyt. ustawy. Prezentowane w apelacji odmienne wnioski, zdaniem Sądu Okręgowego, właściwe nie są.

Za Sądem Rejonowym przypomnieć należy, że po myśli art. 45 ust. 1 ustawy o kredycie konsumenckim sankcja kredytu darmowego dotyczy sytuacji, w których kredytodawca naruszył art. 29 ust. 1, art. 30 ust. 1 pkt 1-8, 10, 11, 14-17, art. 33a i art. 36a-36c ww. ustawy. Z perspektywy sprawy niniejszej, tj. argumentacji zawartej w apelacji, istotne znaczenie mają przy tym przepisy art. 30 ust. 1 pkt 7 oraz art. 30 ust. 1 pkt 10 i 16 ustawy o kredycie konsumenckim. I tak, zgodnie z art. 30 ust.1 cyt. ustawy, umowa o kredyt konsumencki powinna zawierać:

1.  rzeczywistą roczną stopę oprocentowania oraz całkowitą kwotę do zapłaty przez konsumenta ustaloną w dniu zawarcia umowy o kredyt konsumencki wraz z podaniem wszystkich założeń przyjętych do jej obliczenia (pkt 7),

2.  informację o innych kosztach, które konsument jest zobowiązany ponieść w związku z umową o kredyt konsumencki, w szczególności o opłatach, w tym opłatach za prowadzenie jednego lub kilku rachunków, na których są zapisywane zarówno transakcje płatności, jak i wypłaty, łącznie z opłatami za korzystanie ze środków płatniczych zarówno dla transakcji płatności, jak i dla wypłat, prowizjach, marżach oraz kosztach usług dodatkowych, w szczególności ubezpieczeń, jeżeli są znane kredytodawcy, oraz warunku, na jakich koszty te mogą ulec zmianie (pkt 10),

3.  prawo konsumenta do spłaty kredytu przed terminem oraz procedurę spłaty kredytu przed terminem (pkt 16).

Wszystkie powyższe elementy, jak trafnie uznał Sąd I instancji, zawarte zostały w umowach załączonych do pozwów, co czyniło bezzasadnym zarzut apelującego.

Mając na względzie, iż uzasadnienie zaskarżonego wyroku w wyczerpujący sposób objaśnia przyczyny i podstawę prawną oddalenia powództwa, Sąd Okręgowy nie widzi potrzeby dalszego przytaczania tych samych argumentów na poprawcie prawidłowej oceny prawnej.

Z uwagi na powyższe, na mocy art. 385 k.p.c., orzeczono jak w pkt I wyroku.

O kosztach procesu za II instancję rozstrzygnięto z kolei w oparciu o treść art. 98 k.p.c. w zw. z art. 10 ust. 1 pkt 1 w zw. z § 2 pkt 5 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22.10.2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (j.t. z 2023 r. poz. 1935).

sędzia Cezary Olszewski