Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Suwałkach

POSTANOWIENIE

Dnia 29 czerwca 2018 roku

Sąd Okręgowy w Suwałkach I Wydział Cywilny w składzie następującym:

Przewodniczący:	SSO Elżbieta Cembrowicz
Sędziowie	SO Mirosław Krzysztof Derda (spr.) SO Joanna Walczuk
Protokolant:	sekr. sądowy Ewa Andryszczyk

po rozpoznaniu w dniu 20 czerwca 2018 roku w Suwałkach

na rozprawie

sprawy z wniosku K. Z.

o wyrażenie zgody na zbycie nieruchomości

na skutek apelacji K. Z. od postanowienia Sądu Rejonowego w Suwałkach z dnia 25 kwietnia 2018 r. sygn. akt I Ns 72/18

p o s t a n a w i a: oddalić apelację.

SSO Elżbieta Cembrowicz SSO Mirosław Krzysztof Derda SSO Joanna Walczuk

Sygn. akt I Ca 239/18

UZASADNIENIE

Wnioskodawczyni K. Z. wniosła o wyrażenie przez Sąd, w trybie art. 2b ust 3 ustawy z dnia 11 kwietnia 2003 r. o kształtowaniu ustroju rolnego (Dz. U. z 2016 r., poz. 2052 tj.), zgody na przeniesienie przez nią w drodze umowy sprzedaży prawa własności nieruchomości rolnej, położonej w miejscowości B., oznaczonej nr ew. (...), o pow. 2,1082 ha, dla której to nieruchomości Sąd Rejonowy w Suwałkach prowadzi księgę wieczystą (...).

Uzasadniając wniosek wskazała, iż na mocy postanowienia Sądu Rejonowego w Suwałkach w sprawie o podział majątku wspólnego przyznano na jej rzecz nieruchomość rolną składająca się z dwóch działek gruntu o łącznej powierzchni 7,1800 ha i jednocześnie obciążono ją spłatą na rzecz jej byłego męża kwotą 20 000 złotych. Jedyną możliwością spłaty, w ocenie wnioskodawczyni, jest sprzedaż jednej z działek wchodzących w skład nieruchomości rolnej.

Postanowieniem z dnia 25 kwietnia 2018 r. sygn. akt: I Ns 72/1 Sąd Rejonowy w Suwałkach oddalił wniosek.

Z ustaleń dokonanych przez ten Sąd wynika, iż postanowieniem z dnia 18 września 2017 roku w sprawie I Ns 507/16 Sąd Rejonowy w Suwałkach ustalił nierówne udziały w majątku wspólnym zainteresowanych poprzez przyjęcie, że udział wnioskodawcy J. Z. wynosi 40%, zaś udział uczestniczki postępowania K. Z. wynosi 60% i dokonał podziału majątku wspólnego wnioskodawcy J. Z. i uczestniczki postępowania K. Z., w skład którego wchodzi nieruchomość rolna zabudowana domem mieszkalnym glinianym i szopą glinianą, położona we wsi B., gmina R. – Tartak, o powierzchni 7,1800 ha, oznaczona numerami geodezyjnymi (...), dla której w Sądzie Rejonowym w Suwałkach prowadzona jest księga wieczysta KW nr (...) o wartości 100.000,00 zł w ten sposób, iż wyżej opisaną nieruchomość przyznał na wyłączną własność uczestniczki postępowania K. Z.. Tytułem spłaty zasądził od uczestniczki postępowania K. Z. na rzecz wnioskodawcy J. Z. kwotę 40.000,00 zł. Konsekwentnie w toku całego postępowania K. Z. domagała się przyznania na jej rzecz nieruchomości rolnej. Apelację od powyższego rozstrzygnięcia wniosła K. Z., która domagała się zmiany orzeczenia, poprzez ustalenie, iż przyczyniła się ona w większym stopniu do powstania majątku wspólnego, a tym samym zmniejszeniu należnej J. Z. od niej spłaty, poprzez zasądzenie 25 000 złotych należnych jej byłemu mężowi w terminie 60 dni od uprawomocnienia się orzeczenia. Sąd Okręgowy w Suwałkach uwzględnił apelację K. Z., zmienił postanowienie sądu I instancji poprzez ustalenie udziałów w majątku wspólnym w stosunku 75 % (K. E Z.) i 25 % ( J. Z.) – i w konsekwencji obniżył należną mu spłatę do kwoty 25 000 złotych, płatną w terminie dwóch miesięcy od dnia uprawomocnienia się postanowienia.

Sąd Rejonowy uznał, iż wniosek nie zasługiwał na uwzględnienie.

Zgodnie z art. 2b ust 1, 2 i 3 ustawy z dnia 11 kwietnia 2003 r. o kształtowaniu ustroju rolnego (Dz. U. z 2016 r., poz. 2052 t. j.) (dalej – KsztUstrRolU) nabywca nieruchomości rolnej jest obowiązany prowadzić gospodarstwo rolne, w skład którego weszła nabyta nieruchomość rolna, przez okres co najmniej 10 lat od dnia nabycia przez niego tej nieruchomości, a w przypadku osoby fizycznej prowadzić to gospodarstwo osobiście (ust. 1). W okresie, o którym mowa w ust. 1, nabyta nieruchomość nie może być zbyta ani oddana w posiadanie innym podmiotom (ust. 2). Sąd, na wniosek nabywcy nieruchomości rolnej, wyrazi zgodę na dokonanie czynności, o których mowa w ust. 2, przed upływem okresu 10 lat od dnia przeniesienia własności tej nieruchomości, jeżeli konieczność jej dokonania wynika z przyczyn losowych, niezależnych od nabywcy (ust. 3).

W ocenie Sądu w niniejszej sprawie po stronie wnioskodawczyni nie występują powyższe okoliczności, tzn. przyczyny losowe, które były niezależne od niej i wystąpiły w okresie między podziałem majątku, a chwilą zainicjowania niniejszego postępowania, a które to uniemożliwiłyby prowadzenie przez nią gospodarstwa rolnego.

Wnioskodawczyni konsekwentnie w toku postępowania o podział majątku domagała się przyznania na swoją rzecz nieruchomości rolnej, dodatkowo- jak przyznała na rozprawie, apelacja ukierunkowana była na zmniejszenie należnej jej mężowi spłat – zatem konieczność spłaty była wiadoma wnioskodawczyni od samego początku.

Wnioskodawczyni nadto nie wykazała, aby pomiędzy nabyciem całej nieruchomości, a chwilą na dzień orzekania zaistniało jakieś nadzwyczajne zdarzenie losowe, które uzasadniałoby wyrażenie przez Sąd zgody na zbycie nieruchomości. Tym samym wobec nie wykazania przez wnioskodawczynię zaistnienia przesłanek z art. 2b ustawy o kształtowaniu ustroju rolnego, Sąd oddalił wniosek.

Jako podstawę rozstrzygnięcia o kosztach Sąd Rejonowy wskazał art. 520 § 1 KPC, zgodnie z którym każdy uczestnik ponosi koszty postępowania związane ze swym udziałem w sprawie.

W złożonej apelacji wnioskodawczyni zaskarżyła powyższe postanowienie w całości, zarzucając mu naruszenie art. 2”b” ust. 3 ustawy z dnia 11 kwietnia 2003 r. o kształtowaniu ustroju rolnego (tekst jedn. Dz. U. z 2017 r., poz. 2196 z późn. zm.), poprzez brak zastosowania wykładni celowościowej, ponieważ „prawo jest stanowione przez ludzi i dla ludzi, nie może być stosowane wbrew ich interesom i podstawowym zasadom logiki tylko dlatego, że jest prawem obowiązującym w danym czasie i na określonym terytorium, gdyż takie rozumienie prawa było oderwane od rzeczywistości”.

Wskazując na powyższe wniosła o zmianę zaskarżonego postanowienia i wyrażenie zgody w trybie art. 2”b” ust. 3 ustawy z dnia 11 kwietnia 2003 r. o kształtowaniu ustroju rolnego (tekst jedn. Dz. U. z 2017 r., poz. 2196 z późn. zm.) na zbycie w drodze umowy sprzedaży przez K. Z. działki rolnej nr (...) o pow. 2,1082 ha położonej we wsi B. objętej księgą wieczystą Sądu Rejonowego w Suwałkach nr (...)., ewentualnie zaś wniosła o uchylenie zaskarżonego postanowienia i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu w Suwałkach.

W uzasadnieniu środka zaskarżenia wskazała, iż po zakończeniu postępowania działowego wnioskodawczyni podjęła działania związane z obowiązkiem spłaty J. Z., przy czym jedyną drogą do uzyskania tak znacznej kwoty pieniężnej stała się sprzedaż części działki rolnej. Wnioskodawczyni znalazła kupca na 2 ha ziemi i dopiero u notariusza pozyskała wiedzę, iż doszło do zmiany stanu prawnego i nie będzie mogła zbyć ziemi. Przedmiotem rozstrzygnięcia w niniejszej sprawie była kwestia udzielenia wnioskodawczyni zgody na sprzedaż działki nr (...).

W ocenie skarżącej, przy stosowaniu przepisu art. 2b u.o.k.u.r. należy mieć na uwadze przede wszystkim cel jego wprowadzenia i kierować się nie tyle brzmieniem literalnym, co wykładnią celowościową, ponieważ restrykcyjna interpretacja mogłaby doprowadzić do oddalenia przez Sąd wniosku i osiągnięcia skutków pozostających w sprzeczności z intencjami ustawodawcy. W wyjątkowych przypadkach jest więc dopuszczalne odstąpienie od sensu literalnego przepisu, ponieważ jak słusznie zauważył NSA w wyroku z 5 czerwca 2009 roku w sprawie II OSK 862/08 (Legalis nr 233291) „prawo jest stanowione przez ludzi i dla ludzi, nie może być stosowane wbrew ich interesom i podstawowym zasadom logiki tylko dlatego, że jest prawem obowiązującym w danym czasie i na określonym terytorium, gdyż takie rozumienie prawa było oderwane od rzeczywistości”. Sądy w Polsce w pełni podzielają także pogląd, iż orzecznictwo powinny współcześnie cechować elastyczność, kreatywność, wyobraźnia i wrażliwość, które są nieodzowne, aby odnaleźć słuszne, sprawiedliwe w danych okolicznościach rozwiązanie (vide: M.Safjan, Słowo wstępne, [w:] Kamienie milowe orzecznictwa podatkowego NSA 1981-2001, Warszawa 2001, s. 2.).

Zatem celowa interpretacja przepisów ustawy o kształtowaniu ustroju rolnego, w szczególności obowiązków i zakazu zawartych wart. 2b ust. 1 i 2, wskazuje na konieczność zawężającego zakresu ich stosowania i jednocześnie rozszerzającego w odniesieniu do art. 2b ust. 3. Taka interpretacja daje bowiem możliwość pomijania ograniczeń blokujących zbycie - tak jak na gruncie niniejszej sprawy - części nieruchomości o nikłej wartości rolniczej. Zbycie przedmiotowej nieruchomości przez wnioskodawczynię, która nie zajmuje się spekulacyjnym obrotem ziemią, nie stworzy jakiegokolwiek zagrożenia dla stanu posiadania obywateli polskich, czy bezpieczeństwa żywnościowego, które to przesłanki stanowiły przecież ratio legis wprowadzanych ustawowo ograniczeń. Jednym z szeroko pojętych celów ustawy o kształtowaniu ustroju rolnego było także podnoszenie poziomu życia na wsi poprzez poprawę struktury obszarowej gospodarstw rolnych i wzmacnianie pozycji gospodarstw rodzinnych. Utrzymywanie przez wnioskodawczynię własności działki nr (...), w żaden sposób nie wzmacnia, a wręcz osłabia prowadzone gospodarstwo rodzinne, utrudniając i opóźniając spłatę byłego męża.

W tej sytuacji Sąd Rejonowy kierując się wykładnią celowością art. 2b ustawy o kształtowaniu ustroju rolnego, powinien był uznać, iż jego ust. 1 i 2 nie stoją na przeszkodzie w zbyciu przez wnioskodawczynię w drodze umowy sprzedaży działki rolnej nr (...) o pow. 2,1082 ha położonej we wsi B. objętej księgą wieczystą Sądu Rejonowego w Suwałkach nr SU 1S/ (...).

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelację wniesioną przez wnioskodawczynię należy uznać za niezasadną.

Sąd Okręgowy w całości podziela ustalenia dokonane przez Sąd I instancji jak i wywód prawny zaprezentowany w uzasadnieniu zaskarżonego orzeczenia.

Zauważyć należy, iż w toku sprawy o podział majątku K. Z. wyrażała gotowość spłaty byłego męża w przypadku zasądzenia jednowyrazowej kwoty nie wyższej niż 22 000 zł ( k. 218). Co więcej w apelacji od postanowienia w sprawie o podział majątku wspólnego podtrzymywała żądanie przyznania na jej rzecz całego majątku wspólnego i zasądzenia stosownej spłaty (25 000 zł) wyliczonej na podstawie wielkości udziałów zainteresowanych w majątku wspólnym. W toku całego postępowania podtrzymywała deklarację o zdolności do spłaty byłego męża.

Zdolność do spłaty była przedmiotem analizy i oceny sądu dokonującego podziału majątku i w pewnym zakresie determinowała również sposób podziału.

W orzecznictwie władzę dyskrecjonalną sądu w tym zakresie ujmuje się trochę szerzej. W świetle post. SN z 17.9.2014 r. (I CSK 717/13, Legalis), jeżeli współwłaściciele zgodnie wnoszą o zniesienie współwłasności przez przyznanie rzeczy jednemu z nich ze spłatą na rzecz drugiego, sąd powinien rozważyć wszystkie okoliczności sprawy, w tym także możliwość dokonania spłaty przez współwłaściciela, któremu rzecz ma być przyznana, i jeżeli uzna to za możliwe, powinien dokonać zniesienia współwłasności zgodnie z wolą stron. Decyzja w tym przedmiocie należy do swobodnej oceny sądu, po rozważeniu wszystkich okoliczności sprawy (tak post. SN z 17.9.2014 r., I CSK 717/13, Legalis).

Z akt sprawy o podział majątku nie wynika, aby wnioskodawczyni już wówczas rozważała sprzedaż części nieruchomości, a to przecież byłoby zbędne, gdyż wystarczyłoby dokonać fizycznego podziału majątku wspólnego.

Trafnie stwierdził Sąd I instancji, iż wnioskodawczyni nie wykazała aby w okresie między podziałem majątku a chwilą zainicjowania niniejszego postępowania wystąpiły nowe niezależne od niej okoliczności, które uniemożliwiłyby prowadzenie przez nią gospodarstwa rolnego.

Brak świadomości o istnieniu ograniczeń w obrocie nieruchomościami rolnymi nie może być podstawą do formułowania wniosku w trybie art. 2b ust 3 ustawy z dnia 11 kwietnia 2003 r. o kształtowaniu ustroju rolnego (Dz. U. z 2016 r., poz. 2052 t. j.), nie jest to bowiem okoliczność niezawiniona przez rolnika.

Zgodnie z zasadą ignorantia iuris nocet nie można zasłaniać się nieznajomością normy prawnej.

Apelację jako bezzasadną oddalono na podstawie przepisu art. 385 kpc.

SSO Mirosław Krzysztof Derda SSO Elżbieta Cembrowicz SSO Joanna Walczuk