Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Suwałkach

UZASADNIENIE

Powódka M. D. (1) wniosła o nakazanie pozwanemu M. D. (2), aby wydał jej dwa pokoje położone na parterze budynku mieszkalnego nr (...) przy ul. (...) w S.. Domagała się również zasądzenia od pozwanego na swoją rzecz zwrotu kosztów procesu, w tym zwrotu kosztów zastępstwa procesowego wedle norm przepisanych.

W uzasadnieniu żądania powódka wskazała, iż na w/w nieruchomości posiada ustanowioną na swoją rzecz nieodpłatną dożywotnią służebność osobistą polegającą na prawie korzystania z całego domu mieszkalnego. Pozwany od około 2 lat pozbawił powódkę prawa korzystania z dwóch pokoi, położonych na parterze, ograniczając jej prawo korzystania z całego domu do jednego pokoju położonego na pierwszym piętrze. Powódka jest osobą schorowaną z rozpoznaniem choroby wieńcowej, przebytym zawale serca, cukrzycy, przewlekłym zapaleniem trzustki, nadciśnienia tętniczego, hiperlipidemii, co skutkuje problemami z poruszaniem się, w tym po schodach. A zatem jej stan zdrowia wymaga, aby centrum życiowe zostało zorganizowane na parterze, celem zaspokojenia potrzeb mieszkaniowych. Skoro zaś pozwany uniemożliwia jej korzystanie z dwóch pokoi na parterze to powództwo jest w pełni zasadne

Pozwany M. D. (2) wniósł o oddalenie powództwa w całości jako nieuzasadnionego. Wskazał, iż na parterze domu znajduje się salon, mały pokój, kuchnia i łazienka, które to pomieszczenia nie są zamykane i z których mogą korzystać wszyscy domownicy, w tym powódka. Podniósł, iż pokój na piętrze powódka użytkuje w sposób wyłączny od 2002 r. i taki stan rzeczy istnieje do dzisiaj. Na piętrze znajduje się łazienka z wanną i prysznicem, co w ocenie pozwanego, ułatwia powódce codzienne funkcjonowanie. Podniósł, że powódka od 2011 r. kieruje pod jego adresem i synowej nieuzasadnione pretensje, przez co wspólne ich zamieszkiwanie jest utrudnione. Zaprzeczył aby utrudniał powódce korzystania z pokoi na parterze, nie zabraniał jej tego, a tym bardziej nie zamykał.

Powódka ostatecznie żądała nakazania pozwanemu M. D. (2) wydania jej małego pokoiku położonego na parterze do jej wyłącznego korzystania i cofnęła powództwo w pozostałej części. W uzasadnieniu wskazała, iż pokój na parterze jest mały w związku z czym będzie ona uprawiona do korzystania również z pokoju na piętrze, gdzie będzie przechowywała swoje rzeczy.

Wyrokiem z dnia 14 czerwca 2021 r. w sprawie sygn. akt: I C 1451/19 Sąd Rejonowy w Suwałkach umorzył postępowanie w zakresie żądania wydania powódce przez pozwanego pokoju – salonu położonego na parterze budynku mieszkalnego położonego przy ul. (...) w S.; oddalił powództwo w pozostałym zakresie i odstąpił od obciążania powódki kosztami procesu.

Sąd Rejonowy ustalił, iż M. D. (1) i A. D. (1) byli użytkownikami wieczystymi na prawach wspólności ustawowej działki budowlanej położonej w S. przy ul. (...), oznaczonej numerem (...) w ewidencji gruntów, o obszarze 0,0643 ha. Nieruchomość ta była zabudowana budynkiem mieszkalnym murowanym o powierzchni użytkowej ok. 102,43 m ² oraz budynkiem gospodarczym.

W dniu 13 października 2001 roku, na podstawie umowy zawartej w formie aktu notarialnego, przed notariuszem W. L., prowadzącym Kancelarię Notarialną w S., M. D. (1) i jej dzieci: syn M. D. (2), syn K. D., syn A. D. (2) i córka M. D. (3) dokonali działu spadku po ojcu A. D. (1) i zniesienia współwłasności opisanej wyżej nieruchomości w ten sposób, iż przedmiotową nieruchomość nabył na wyłączną własność M. D. (2). Jednocześnie M. D. (2) ustanowił na nabytej nieruchomości na rzecz swojej matki M. D. (1), nieodpłatną, dożywotnią służebność osobistą polegającą na prawie korzystania z całego domu mieszkalnego. Umowa nie precyzowała, który pokój M. D. (1) posiada do wyłącznego korzystania. Służebność osobista mieszkania ustanowiona na rzecz M. D. (1) została wpisana do księgi wieczystej.

M. D. (2) wraz z żoną i dziećmi oraz matka M. D. (1) zamieszkują w budynku mieszkalnym wzniesionym na nieruchomości przy ul. (...) w S.. Przedmiotowy dom został wyremontowany przez M. D. (2) i jego żonę. Na parterze budynku znajduje się kuchnia, salon, mały pokoik i łazienka. Łazienka na parterze nie posiada ani wanny, ani prysznica, jest tam jedynie sedes i umywalka. Z kuchni, salonu, łazienki i małego pokoju korzystają wszyscy domownicy. Mały pokoik został zagospodarowany dla dzieci, które najczęściej odrabiają w nim lekcje, rodzice chcą mieć nad nimi kontrolę. W pokoju tym znajduje się również lodówka należąca do M. D. (1), z której ona korzysta. Na piętrze znajdują się trzy pokoje oraz łazienka wraz z wanną i prysznicem. Jeden pokój z tarasem zajmują M. D. (2) i jego żona. Kolejny pokój jest do wyłącznego korzystania M. D. (1). M. D. (1) przed remontem zajmowała pokój z tarasem, ale po remoncie zamieniła się z synem i synową na pokoje. Między matką a synem doszło do ustalenia sposobu korzystania z nieruchomości. Matka wyraziła zgodę, aby zająć do wyłącznego korzystania pokój na piętrze bez tarasu. Na poddaszu są trzy pokoje, które zajmują dzieci. W piwnicy znajduje się biuro M. D. (2). Na kondygnację z parteru na piętro prowadzą schody, które aktualnie zabezpieczone są barierką. Schody są drewniane, o szerokich stopniach, przez co nie należą do stromych.

Matka wraz z synem i synową pozostają w konflikcie, również na tle wykonywania służebności. Antagonizm M. D. (1) rozpoczął się kiedy jej syn M. D. (2) przestał we wszystkim jej ustępować i zaczął podzielać zdanie żony, zaś w domu miał się pojawić kolejny członek rodziny. M. D. (1) posiada chorobę wieńcową, nadciśnienie tętnicze, cukrzycę typu 2, hiperlipidemię, jest po zawale serca. Jest osobą sprawną ruchowo. Jeszcze rok temu jeździła na rowerze.

Sąd Rejonowy uznał, iż powództwo nie zasługuje na uwzględnienie.

Sąd wskazał, iż pomiędzy stronami postępowania nie istniały rozbieżności co do treści służebności osobistej, bowiem z aktu notarialnego jasno wynika, iż powódka ma prawo do korzystania z całego budynku mieszkalnego. Z treści umowy nie wynika natomiast, aby przysługiwało jej prawo do wyłącznego korzystania z konkretnego pokoju w domu. To na podstawie ustnej umowy strony ustaliły zakres sposobu korzystania z nieruchomości. Powódka po remoncie domu zgodziła się na zamianę pokoju z tarasem na pierwszym piętrze na pokój na pierwszym piętrze bez tego tarasu. A zatem skoro powódka ma możliwość korzystania z całego domu, zaś pokój na piętrze ma do wyłącznego korzystania - bowiem nikt jej tego nie zabrania, powództwo o wydanie podlega oddaleniu.

Powódka cofnęła pozew w zakresie żądania wydania salonu, w związku z czym Sąd umorzył postępowanie w tym zakresie, natomiast odnośnie małego pokoju wskazała, iż co prawda może tam przebywać, jednakże chce ten pokój na wyłączne korzystanie.

Sąd wskazał, iż powódka jest co prawda osobą w podeszłym wieku, w związku z tym może odczuwać pewne ograniczenia zdrowotne i ruchowe. Nie są w aktualnym stanie to takie ograniczenia, które by powodowały, iż powódka nie jest w stanie wejść czy zejść z pierwszego pietra, zwłaszcza, iż to robi bez większych przeszkód. Na górną kondygnację budynku prowadzą drewniane schody, zabezpieczone barierką, które nie należą do stromych, schody posiadają bowiem szerokie stopnie. Nie sposób uznać, aby powódka nie była w stanie korzystać z pokoju na górze i na co dzień bez utrudnień poruszać się tymi schodami. Ponadto jak sama wskazała w pokoju na górze pozostawałaby jej szafa, z której i tak musiałaby korzystać, a zatem i tak nieuniknionym byłoby wchodzenie na górę. Ponadto, co istotniejsze, na górze urządzona jest łazienka z wanną i prysznicem, z której powódka też musiałaby korzystać i wchodzić na górę.

Biorąc pod uwagę, iż mały pokój jest wykorzystywany przez dzieci pozwanego, zaś powódka nigdy z niego nie korzystała w sposób wyłączny, natomiast korzystała z niego tak jak inni domownicy (posiada tam lodówkę), a także biorąc pod uwagę fakt, iż w akcie notarialnym nie ma zapisu, iż przedmiotowy pokój jest do wyłącznego korzystania przez powódkę to stwierdzić należy, zdaniem Sądu Rejonowego, że uprawnienie jej wynikające z ustanowionej na jej rzecz służebności osobistej nie zostało w żaden sposób naruszone przez zobowiązanego M. D. (2) poprzez zajęcie pokoju na potrzeby całej rodziny, zagospodarowanie rzeczami dzieci. Przedmiotowy pokój nie jest zajęty przez żadnego z członków rodziny na wyłączność, a jest użytkowany przez wszystkich domowników (dzieci odrabiają tam lekcje, żona pozwanego wstawia tam pranie, zaś powódka trzyma tam lodówkę). Powódka posiadając prawo do korzystania ze wszystkich pomieszczeń, musi mieść zagwarantowane miejsce do wyłącznego korzystania, i takie miejsce ma w pokoju na piętrze.

Żądanie powódki z powyższych już względów (ma prawo do korzystania z całego budynku, zaś do pokoju na piętrze, który sama wybrała ma prawo do wyłącznego korzystania) nie zasługuje na uwzględnienie.

Ponadto w ocenie Sądu powódka zgłaszając swoje roszczenia, zmierza przede wszystkim do zakłócenia spokojnego funkcjonowania rodziny jej syna, zaś przysługujące jej prawo służebności nie tyle ma na celu zaspokojenie jej potrzeb mieszkaniowych, co stanowi środek do dalszej eskalacji konfliktu.

Powódka domagając się wydania jej do wyłącznego korzystania pokoju na dole, nie jest po pierwsze uprawniona na podstawie aktu notarialnego ustanawiającego służebność, a ponadto nie czyniłaby z przysługującego jej prawa służebności osobistej mieszkania użytku zgodnego z celem tego uprawnienia, przeciwnie – stanowi ono wyłącznie pretekst do skłócenia małżeństwa i zaostrzenia konfliktu rodzinnego. Takie postepowanie nie zasługuje na ochronę prawną, jako niezgodne z zasadami współżycia społecznego.

Sąd Rejonowy odwołał się do stanowiska doktryny i judykatów Sądu Najwyższego i wskazał, że przez zasady współżycia społecznego należy rozumieć podstawowe zasady etycznego i uczciwego postępowania. W art. 5 kc następuje w istocie odesłanie do zasad słuszności, dobrej wiary w znaczeniu obiektywnym czy też zasad uczciwości obowiązujących w stosunkach cywilnoprawnych.

Przenosząc te rozważania na grunt niniejszej sprawy wskazał, iż powódka ma zapewnione warunki mieszkaniowe w przedmiotowej nieruchomości, gdzie ma do wyłącznej dyspozycji pokój na piętrze. Wprawdzie w toku postępowania wskazywała, że korzystanie z pokoju na piętrze jest dla niej utrudnieniem ze względu na stan zdrowia, jednakże w ocenie Sądu powyższe nie potwierdzają tak zeznania wiarygodnych świadków, zdjęcia dołączone do akt sprawy, dokumentacja medyczna, jak też jej stanowisko prezentowane w toku procesu. Motywy jakie kierują powódką celem zajęcia małego pokoiku nie jest zły stan zdrowia i niemożność korzystania ze schodów, a jedynie uprzykrzenie życia małżonkom. Strony pozostają w konflikcie. Powódka bowiem oczekuje, iż syn będzie zajmował się nią i liczył z jej zdaniem w takim samym zakresie jak przed ślubem. Ma do syna pretensje, iż żonę stawia na pierwszym miejscu, a nie matkę. Powódka bowiem nie akceptuje synowej.

Z tych wszystkich względów, powództwo o wydanie małego pokoju do wyłącznego korzystania podlega oddaleniu.

Jako podstawę rozstrzygnięcia o kosztach procesu Sąd wskazał przepis art. 102 kpc, uznając, że wiek i sytuacja materialna powódki uzasadnia odstąpienie od obciążania jej obowiązkiem zwrotu kosztów pozwanemu.

W złożonej apelacji powódka zaskarżyła wyrok Sądu Rejonowego w Suwałkach z dnia 14 czerwca 2021 r., w części oddalającej powództwo, zarzucając:

1.  naruszenie art. 233 § 1 k.p.c. przez zaniechanie wszechstronnej oceny dowodów zgromadzonych w sprawie i dowolne ustalenie, że:

a) żądanie powódki zmierza przede wszystkim do zakłócenia spokojnego rodziny jej syna, zaś przysługujące jej prawo służebności nie tyle ma na celu zaspokojenie jej potrzeb mieszkaniowych, co stanowi środek do dalszej eskalacji konfliktu w sytuacji, gdy w budynku mieszkalnym jest osiem pokoi, natomiast powódka liczy ponad 80 lat i jest obarczona przewlekłymi chorobami, powodującymi zdecydowane trudności w poruszaniu się po schodach na pierwsze piętro, którego to stanu rzeczy nie zmieniają fotografie, złożone przez pozwanego do akt, zrobione w roku 2019,

b) powódka nie jest uprawniona na podstawie aktu notarialnego ustanawiającego służebność do żądania wydania jej małego pokoju na parterze, co pozostaje w oczywistej sprzeczności z jego treścią, w którym pozwany nieodpłatnie otrzymał od powódki i rodzeństwa łącznie udziały w wysokości 29/32 części w nieruchomości oraz ustanowił na rzecz powódki nieodpłatną służebność osobistą, polegającą na prawie korzystania z całego domu mieszkalnego, przy czym pozwany miał wiedzę i świadomość, że przyczyną przekazania na jego rzecz nieodpłatnie tych udziałów było zgodne dążenie do zapewnienia matce należytej opieki i pomocy przez pozwanego, a gwarancją wywiązania się z tej moralnej powinności pozwanego było właśnie wspólne z matką zamieszkiwanie w nieruchomości.

2. naruszenie art. 233 § 1 k.p.c. przez zaniechanie wszechstronnej oceny dowodów, zgromadzonych w sprawie i bezzasadne pominięcie, że:

a) od kilku lat żona pozwanego nie rozmawia z powódką i solidaryzując się z żoną, pozwany nie okazuje jakiegokolwiek zainteresowania matką,

b) pozwany potajemnie nagrywa kamerą zachowania matki w kuchni, jak i potajemnie nagrywa rozmowy telefoniczne matki z osobami trzecimi, co wprost świadczy o wysoce nagannym zachowaniu pozwanego, skierowanym przeciwko matce i w ten sposób godzi w jej konstytucyjnie chronione prawa do prywatności i tajemnicy komunikowania (art. 47 Konstytucji RP), co niewątpliwie także pozostaje w oczywistej sprzeczności z zasadami współżycia społecznego i wprost świadczy o bezzasadnym zastosowaniu w sprawie art. 5 k.c. 

3. bezzasadną odmowę zastosowania w sprawie art. 222 § 1 k.c. w związku art. 251 k.c. i art. 298 k.c.

Wskazując na powyższe, wniosła o:

1. zmianę wyroku w zaskarżonej części przez:

a) nakazanie pozwanemu wydania powódce małego pokoju położonego na parterze do jej wyłącznego korzystania w budynku mieszkalnym nr (...) przy ulicy (...) w S., dla której nieruchomości Sąd Rejonowy w Suwałkach VI Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą nr KW (...),

b) zasądzenie od pozwanego na rzecz powódki zwrotu kosztów procesu według norm przepisanych, a w tym kosztów zastępstwa procesowego z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty, za postępowanie przed Sądem pierwszej instancji,

2. zasądzenie od pozwanego na rzecz powódki zwrotu kosztów procesu według norm przepisanych, a w tym kosztów zastępstwa procesowego z odsetkami ustawowymi od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty, wywołane wywiedzioną apelacją

Pozwany wniósł o oddalenie apelacji w całości jako bezzasadnej i zniesienie kosztów pomiędzy stronami.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja jako bezzasadna nie zasługiwała na uwzględnienie.

Wbrew zarzutom zawartym w apelacji, Sąd Rejonowy poczynił prawidłowe i znajdujące należyte odzwierciedlenie – w zebranym w sprawie materiale dowodowym – ustalenia, które Sąd Okręgowy w pełni aprobuje i przyjmuje za własne.

Za chybiony należało uznać podniesiony w apelacji zarzut błędnego ustalenia przez Sąd pierwszej instancji stanu faktycznego, czyli naruszenia dyspozycji art. 233 § 1 k.p.c.

W myśl powołanego przepisu ustawy Sąd ocenia wiarygodność i moc dowodów według własnego przekonania, na podstawie wszechstronnego rozważenia zebranego materiału. Ocena dowodów polega na ich zbadaniu i podjęciu decyzji, czy została wykazana prawdziwość faktów, z których strony wywodzą skutki prawne. Celem Sądu jest tu dokonanie określonych ustaleń faktycznych, pozytywnych bądź negatywnych i ostateczne ustalenie stanu faktycznego stanowiącego podstawę rozstrzygnięcia.

Ocena wiarygodności mocy dowodów przeprowadzonych w danej sprawie wyraża istotę sądzenia w części obejmującej ustalenie faktów, ponieważ obejmuje rozstrzygnięcie o przeciwnych twierdzeniach stron na podstawie własnego przekonania sędziego powziętego w wyniku bezpośredniego zetknięcia ze świadkami, stronami, dokumentami i innymi środkami dowodowymi. Powinna odpowiadać regułom logicznego rozumowania wyrażającym formalne schematy powiązań między podstawami wnioskowania i wnioskami oraz uwzględniać zasady doświadczenia życiowego wyznaczające granice dopuszczalnych wniosków i stopień prawdopodobieństwa ich występowania w danej sytuacji.

Jeżeli z określonego materiału dowodowego Sąd wyprowadza wnioski logicznie poprawne i zgodne z doświadczeniem życiowym, to ocena Sądu nie narusza reguł swobodnej oceny dowodów (art. 233 § 1 k.p.c.) i musi się ostać choćby w równym stopniu, na podstawie tego materiału dowodowego, dawały się wysnuć wnioski odmienne. Tylko w przypadku, gdy brak jest logiki w wiązaniu wniosków z zebranymi dowodami, lub gdy wnioskowanie Sądu wykracza poza schematy logiki formalnej albo, wbrew zasadom doświadczenia życiowego, nie uwzględnia jednoznacznych praktycznych związków przyczynowo - skutkowych to przeprowadzona przez Sąd ocena dowodów może być skutecznie podważona.

W kontekście powyższych uwag należy stwierdzić, iż wbrew twierdzeniom apelujących w rozpoznawanej sprawie Sąd Rejonowy dokonał prawidłowych ustaleń faktycznych w oparciu o cały zgromadzony materiał dowodowy i nie naruszył dyspozycji art. 233 § 1 k.p.c. Przeprowadzona przez tenże Sąd ocena materiału dowodowego jest w całości logiczna i zgodna z zasadami doświadczenia życiowego, zaś wszelkie podniesione w tym zakresie w treści rozpoznawanej apelacjach zarzuty stanowią w istocie jedynie niczym nieuzasadnioną polemikę z prawidłowymi i nieobarczonymi jakimkolwiek błędem ustaleniami Sądu pierwszej instancji.

Przechodząc do szczegółów należało wskazać, iż pomieszczenia na parterze służą do wspólnego korzystania przez domowników. Powódka nie wykazała, aby została pozbawiona możliwości korzystana z tych pomieszczeń.

Ustalenia Sądu I instancji odnośnie możliwości korzystania przez powódkę z pomieszczeń na I, pomimo wieku i schorzeń, są prawidłowe. Powódka nie wykazała bowiem, że jest osobą niedołężną w takim stopniu, że nie może chodzić po schodach. Co więcej sama domagała się pozostawienia w jej dyspozycji również jednego pomieszczenia na piętrze oraz dostępu do łazienki na tej kondygnacji.

Niewątpliwie wiek i niedołęstwo może wywołać potrzebę modyfikacji dotychczasowego sposobu władania nieruchomością, jednak jak słusznie to stwierdził Sąd I instancji taka sytuacja w niniejszej sprawie jeszcze nie występuje.

Wnioski Sądu Rejonowego w Suwałkach, że żądania powódki w istocie zmierzają do skłócenia małżeństwa i zaostrzenia konfliktu rodzinnego, a w konsekwencji są sprzeczne z zasadami współżycia społecznego (art. 5 k.c.) były prawidłowe.

Co się zaś tyczy naruszenia pozostałych przepisów prawa materialnego należy uznać, że są one również niezasadne.

Zakres i sposób wykonywania służebności osobistej określa przede wszystkim umowa stron, a dopiero w braku postanowień umowy stosuje się kryterium osobistych potrzeb uprawnionego, wynikających z rodzaju służebności, zasad współżycia społecznego i zwyczajów miejscowych, które w warunkach wiejskich odgrywają dużą rolę, zwłaszcza przy wykonywaniu służebności mieszkania na rzecz starszych wiekiem osób.

Sąd I instancji we właściwy sposób analizował treść umowy łączącej strony oraz brał pod uwagę pozostałe kryteria wskazane w przepisie art. 298 kc.

Jedynie co do zasady rację ma skarżąca, iż potrzeby osobiste uprawnionego, które tłumaczy się alimentacyjnym charakterem służebności osobistej oraz zasady współżycia społecznego i zwyczaje miejscowe pozwalają na kształtowanie treści uprawnień w sposób rozsądny, zależnie od okoliczności faktycznych występujących w sprawie.

Sąd Rejonowy jednak, wbrew zarzutom apelacyjnym, dokładnie alkalizował występujące potrzeby uprawnionej, stan jej zdrowia, dotychczasowy sposób korzystania ze służebności oraz charakter roszczenia w kontekście zasad współżycia społecznego i przy tej ocenie żadnego z tych czynników nie pominął.

Z powyższych względów apelację należało oddalić na podstawie przepisu art. 385 kpc.

O kosztach postępowania orzeczono zgodnie z żądaniem strony pozwanej, która domagała się zniesienia kosztów postepowania apelacyjnego.

SSO Mirosław Krzysztof Derda