Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Suwałkach

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 12 marca 2025r.

Sąd Okręgowy w Suwałkach III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 12 marca 2025r. w Suwałkach

sprawy E. W.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B.

o wysokość świadczenia

w związku z odwołaniem E. W.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B.

z dnia 18 grudnia 2024 r. znak (...)

zmienia zaskarżoną decyzję i zobowiązuje Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. do przeliczenia emerytury E. W., przyznanej na podstawie art. 24 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych i obliczonej na zasadach określonych w art. 26 tej ustawy na dzień 13 grudnia 2024r., bez pomniejszania jej podstawy o kwotę stanowiącą sumę kwot pobranych emerytur w wysokości przed odliczeniem zaliczki na podatek dochodowy osób fizycznych i składki na ubezpieczenia społeczne.

UZASADNIENIE

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. decyzją z dnia 18.12.2024r. odmówił E. W. ponownego obliczenia emerytury przyznanej na podstawie art. 24 ustawy z 17.12.1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U. z 2024r. poz. 1631 ze zm.), dalej zwanej ustawa emerytalną.

W uzasadnieniu wskazał, że odmówił ponownego obliczenia emerytury przyznanej na podstawie art. 24 ustawy emerytalnej, ponieważ świadczenie zostało obliczone zgodnie z obowiązującymi przepisami, nie zaszły nowe okoliczności i nie zmienił się stan prawny, w oparciu o który możliwe byłoby ponowne obliczenie świadczenia.

Zgodnie z art. 114 ustawy emerytalnej na wniosek osoby zainteresowanej, w sprawie zakończonej prawomocną decyzją , Zakład uchyla lub zmienia decyzję i ponownie ustala wysokość świadczenia jeśli zaszła do tego przesłanka wymieniona w tym przepisie. Wydanie zaś wyroku przez trybunał nie jest przesłanką do uchylenia lub zmiany decyzji, wskazaną w art. 114 ustawy emerytalnej.

W odwołaniu od tej decyzji E. W. wniosła o wznowienie postepowania z mocy art. 190 ust. 4 Konstytucji, gdyż jej emerytura została pomniejszona o wcześniej pobrane miesięczne wypłaty emerytury. Domagała się powyższego w oparciu o wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 04.06.2024, na podstawie art. 145a k.p.a. Wskazała, że nie mogła przewidzieć, że jej przejście na emeryturę przed osiągnieciem powszechnego wieku emerytalnego będzie wiązało się z pomniejszeniem zgromadzonego kapitału o pobrane świadczenia. Przeszła na emeryturę w 2005 roku i nie miała świadomości, że przejście na emeryturę znacząco obniży jej kapitał.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie, podtrzymując argumentacje z zaskrzonej decyzji. Przytaczając treść art. 114 ust. 1 ustawy emerytalnej wskazał, że brak jest podstaw do ponownego rozpoznania sprawy, ponieważ po uprawomocnieniu się decyzji z dnia 13.08.2021 r. przyznającej prawo do emerytury powszechnej, nie zostały złożone nowe dowody mające wpływ na wysokość świadczenia.

Podniósł ponadto, że stoi na stanowisku, iż podnoszony w odwołaniu przepis art. 114 ust. 1 ustawy emerytalnej nie ma zastosowania w niniejszej sprawie, albowiem to przepisy kodeksu postępowania administracyjnego, w szczególności art. 145 §1 , art. 146 §1 oraz art. 151 §2 stanowią podstawę do wznowienia postepowania, uchylenia decyzji i ponownego rozstrzygnięcia w sprawie. Przepisy prawa ubezpieczeń społecznych nie przewidują zaś możliwości wznowienia postepowania przed organem rentowym na skutek wydania wyroku przez Trybunał Konstytucyjny, stwierdzającego niezgodność aktu normatywnego z Konstytucją RP.

Poza tym w przypadku, gdy Trybunał orzekł o niezgodności z Konstytucją ustawy, na podstawie której została wydana decyzja, skargę o wznowienie postępowania wnosi się w terminie jednego miesiąca od dnia wejścia w życie orzeczenia Trybunału. Orzeczenie Trybunału wchodzi w życie z dniem ogłoszenia. Orzeczenie Trybunału dotyczące ustawy ogłasza się w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej. Dniem ogłoszenia orzeczenia Trybunału jest dzień ogłoszenia tego orzeczenia w postaci elektronicznej na stronie internetowej organu wydającego dziennik urzędowy.

W związku z tym, że wyrok Trybunału z 4.06.2024r. nie został ogłoszony w Dzienniku Ustaw, brak jest podstaw do wznowienia postępowania.

Sąd Okręgowy w Suwałkach ustalił i zauważył, co następuje :

Odwołanie należało uznać za uzasadnione.

W sprawie mianowicie za słuszne należało uznać stanowisko odwołującej się, że winien wobec niej być zastosowany stan rzeczy wynikający z powołanego wyroku Trybunału Konstytucyjnego. Sprowadza się to zaś do tego, ze nie może być wobec niej zastosowany przepis art. 25 ust. 1 b ustawy emerytalnej , który mówi o pomniejszeniu podstawy obliczenia emerytury w wieku powszechnym o kwotę pobranych wcześniej emerytur. Taki natomiast wobec odwołującej się został zatasowany w decyzji z dnia 13.08.2021 roku przyznającej emeryturę po osiągnięciu wieku emerytalnego. Nie powinien zaś wobec odwołującej się być zastosowany art. 25 ust. 1b ustawy emerytalnej, gdyż jest on niezgodny z Konstytucją Rzeczypospolitej Polskiej. Tak należy uważać dlatego, że Trybunał Konstytucyjny dwukrotnie zakwestionował jego niezgodność z Konstytucją, a mianowicie w wyroku z dnia 6.03.2019r. P 20/16 i z dnia 4.06.2024r. SK 140/20. Owszem, zgodzić się należy z organem rentowym, że w przypadku, gdy Trybunał orzekł o niezgodności z Konstytucją ustawy, na podstawie której została wydana decyzja, skargę o wznowienie postępowania wnosi się w terminie jednego miesiąca od dnia wejścia w życie orzeczenia Trybunału. Orzeczenie zaś Trybunału wchodzi w życie z dniem ogłoszenia. Orzeczenie Trybunału dotyczące ustawy ogłasza się w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej. Dniem ogłoszenia orzeczenia Trybunału jest natomiast dzień ogłoszenia tego orzeczenia w postaci elektronicznej na stronie internetowej organu wydającego dziennik urzędowy. Wyrok jednak Trybunału Konstytucyjnego z 6.03.2019r. P 20/16 został opublikowany (ogłoszony) w Dzienniku Ustaw, zaś istota merytoryczna zakwestionowanego art. 25 ust. 1 ustawy emerytalnej jest tożsama, co w wyroku z dnia 4.06.2024r. SK 140/20. Wprawdzie wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 6.03.2019r. dotyczył rozstrzygnięcia o jednostkowej sprawie, to nie może to stać na przeszkodzie dla oceny zaistniałego stanu prawnego w niniejszej sprawie. Jak wskazał Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 23.02.2025r. w sprawie III USK 127/22, odmowa zastosowania przepisu ustawy może nastąpić w przypadku, gdy sąd rozpoznający nie ma wątpliwości co do niezgodności przepisu z Konstytucją RP, a sprzeczność ma charakter oczywisty, czyli zachodzi sytuacja oczywistej niekonstytucyjności przepisu. Tym bardziej tak należy uważać, gdy sposób rozumienia ustawy wynika z utrwalonego orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego. W konsekwencji w jednostkowej sprawie sąd może odmówić stosowania przepisu ustawy lub rozporządzenia, jeżeli stwierdzi jego sprzeczność z prawem hierarchicznie wyższym. Nie narusza to przy tym kompetencji Trybunału Konstytucyjnego, który ma inny przedmiot orzekania (art. 188 Konstytucji) (wyrok Sądu Najwyższego z 4.07.2012r., III PK 87/11). Orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego wywołuje ten skutek, że zakwestionowane przepisy tracą moc z chwilą wskazaną przez Trybunał, podczas gdy stwierdzenie takiej niezgodności przez sąd jest podstawą do odmowy zastosowania zakwestionowanego przepisu w toku rozpoznawania określonej sprawy, pomimo że formalnie przepis ten pozostaje w systemie prawnym.

W związku z tym Sąd orzekający w niniejszej sprawie stoi na stanowisku, że nie opublikowanie wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 4.06.2024r., SK 140/20 w Dzienniku Ustaw, nie może powodować, że nie można uznać, że art. 25 ust. 1b ustawy emerytalnej jest niekonstytucyjny. Jak wszakże z obu powołanych wyroków Trybunału Konstytucyjnego wynika, przepis art. 25 ust. 1b ustawy emerytalnej jest niezgodny z art. 67 ust. 1 w związku z art. 2 Konstytucji RP – w zakresie, w jakim dotyczy osób, które wniosek o przyznanie emerytury wcześniejszej złożyły przed 6.06.2012r. Wynika to z tego, do czego Sąd w niniejszej sprawie w pełni przychyla się, iż osoby te przechodząc na wcześniejszą emeryturę przed 6.06.2012r. nie mogły przewidzieć swojej późniejszej gorszej sytuacji prawnej. Trybunał podkreślił mianowicie w swoich wyrokach, że w kontekście art. 67 ust. 1 Konstytucji i art. 2 Konstytucji, należy mieć na uwadze zasadę ochrony zaufania jednostek do państwa i stanowionego przez nie prawa. Wskazał, że stanowione przepisy muszą pozwalać na oszacowanie wartości danego świadczenia w dniu złożenia wniosku o jego przyznanie oraz że wartości te nie zmienią się później na niekorzyść, w sposób, którego ani nie przewidywali, ani nie mogli przewidzieć, dokładając należytej staranności. Należy bowiem tak stanowić prawo, aby nie stawało się swoistą pułapką dla obywatela i aby mógł on układać swoje sprawy w zaufaniu, że nie naraża się na prawne skutki, których nie mógł przewidzieć w momencie podejmowania decyzji i działań oraz w przekonaniu, iż jego działania podejmowane pod rządami obowiązującego prawa i wszelkie związane z nim następstwa będą także i później uznane przez porządek prawny. Nie można zatem traktować inaczej emerytów z roczników innych niż kobiety z rocznika 1953, którzy nabyli prawo do emerytury (lub domagali się takiego uprawnienia) jeszcze przed uchwaleniem przepisów ustawy nowelizacyjnej (dodającej do art. 25 ustawy ustęp 1b). Znaleźli się bowiem w podobnej sytuacji, co kobiety z rocznika 1953.

Mając więc na uwadze powyższe, nie można było odwołującej się podstawę wymiaru emerytury w decyzji ją przyznającej w wieku powszechnym z dnia 13.08.2021r. pomniejszyć o kwoty pobranych emerytur. Trzeba bowiem za Sądem Apelacyjnym w Gdańsku wskazać, że nie można zgodzić się z poglądem, iż w przypadku stwierdzenia niekonstytucyjności przepisu przez Trybunał Konstytucyjny włączonym skutkiem takiego orzeczenia jest wznowienie postępowania w trybie art. 145 kpa w zw. z art. 190 ust. 4 Konstytucji. Strona ma bowiem prawo realizować swoje uprawnienia w możliwie szerokim zakresie, dopuszczalnym przepisami prawa, a organ rentowny ma administracyjny obowiązek stworzyć ku temu warunki. Nie zachodzą żadne przeszkody prawne, by strona w sytuacji zmiany interpretacji prawa, wykorzystując przesłankę błędu organu, wniosła o ponowne ustalenie wysokości świadczenia na podstawie art. 114 ust. 1 pkt 6 ustawy emerytalnej (wyrok z dnia 10.06.2020r. III Ua 48/20).

Z wyroku Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 28.11.2019 r., III AUa 631/19 też wynika, że w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych istnieje konstrukcja quasi wznowienia (uproszczonego), uregulowana w art. 114 ustawy dnia 17.12.1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, i zgodnie z tym przepisem organ rentowny zobligowany jest do rozpoznania wniosku ubezpieczonych w sytuacji zmiany interpretacji prawa.

Z tych wszystkich więc wszystkich względów orzeczono jak w wyroku.

PW/mt