Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Suwałkach

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 26 sierpnia 2025r.

Sąd Okręgowy w Suwałkach III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący:	sędzia Danuta Poniatowska
Protokolant:	Mateusz Pawłowski

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 26 sierpnia 2025r. w S.

sprawy (...) Sp. z o.o. w (...) i S. P.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O.

o ustalenie podlegania obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym

w związku z odwołaniem (...) Sp. z o.o. w (...) i S. P.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O.

z dnia 5 grudnia 2024r. znak (...)- (...)

1.  zmienia zaskarżoną decyzję i ustala, że S. P. podlega obowiązkowym ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu w okresie od 25 czerwca 2024r. (...) jako pracownik u płatnika składek (...) Sp. z o.o. w (...);

2.  zasądza od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O. na rzecz (...) Sp. z o.o. w (...) i S. P. kwoty po 360 (trzysta sześćdziesiąt) złotych z ustawowymi odsetkami w przypadku opóźnienia od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty tytułem zwrotów kosztów zastępstwa procesowego.

Sygn. akt III U 30/25

UZASADNIENIE

Decyzją z (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O., powołując się na art. 83 ust.1 pkt 1, art. 68 ust. 1 pkt 1 lit. a ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t. jedn. Dz.U. z 2024 r. poz. 497 ze zm.) oraz art. 83 §1 k.c. w zw. z art. 300 k.p. stwierdził, że S. P., jako pracownik u płatnika składek (...) Sp. z o.o. nie podlega obowiązkowo ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu od 25 czerwca do (...)

Argumentował, iż okoliczności sprawy wskazują, że celem zawarcia umowy nie było faktyczne realizowanie stosunku pracy, lecz stworzenie pozorów jego realizowania w celu uzyskania świadczeń z ubezpieczenia społecznego. Płatnik składek nie wykazał istnienia rzeczywistej potrzeby zatrudnienia S. P. na wskazanym w umowie stanowisku - ogrodnik terenów zielonych. Spółka (...) Sp. z o.o. nie zatrudniała wcześniej pracowników, a w (...) brak jest wykazanych robót takich jak pielęgnacja zieleni czy zagospodarowanie terenu. Oświadczenia świadków nie wskazują na to, że S. P. wykonywała swoją pracę w ramach umowy o pracę, czy też w ramach prowadzonej działalności gospodarczej. Wskazał na brak pisemnego zakresu obowiązków. S. P. była zgłoszona u płatnika składek od 25 czerwca do 31 lipca 2024 r., natomiast od 1 sierpnia 2024 r. zgłosiła się do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych oraz dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego, jako osoba prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą. W dokumencie rozliczeniowym ZUS DRA za sierpień 2024 roku wykazała podstawę na ubezpieczenia społeczne w wysokości 19.500 zł, a od 30 września 2024 r. złożyła wniosek o wypłatę zasiłku chorobowego. Wnioskodawczyni od 2013 r. do 2024 r. w każdym roku wykorzystuje maksymalnie 182 dni zwolnienia lekarskiego i pobiera z tego tytułu zasiłek chorobowy. Ostatni zasiłek chorobowy został jej wypłacony za okres od (...) do (...)

(...) Sp. z o.o. w (...)w odwołaniu od powyższej decyzji wniosła o zmianę zaskarżonej decyzji i ustalenie, że S. P. jako pracownik u płatnika składek podlegała obowiązkowo ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu od (...) do (...) oraz zasądzenia od organu rentowego zwrotu kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. Podniósł, iż w spornym okresie S. P. była zatrudniona stale i w pełnym wymiarze czasu pracy za wynagrodzeniem 4.500 zł na stanowisku ogrodnik terenów zielonych. Zakres obowiązków został przekazany jej ustnie, a bezpośredni nadzór nad wykonywał pracą sprawował prezes (...) Sp. z o.o. - S. O.. Wskazał na świadków, którzy potwierdzą wykonywanie przez S. P. czynności, wynikających z umowy o pracę. W zakresie spornej umowy o pracę wszystkie cechy stosunku pracy zostały spełnione, a zatem zarzut, iż umowa o pracę była pozorna jest bezpodstawny. Dodatkowo wskazał, z posiadanej wiedzy wynikało, że praca okazała się zbyt ciężka i kolidowała z obowiązkami związanymi z prowadzeniem przez nią działalności gospodarczej. Potwierdził, że spółka nie miała wpisanego w (...) jako przedmiot działalności pielęgnacji zieleni bądź zagospodarowanie terenów zielonych, jednak w ramach prowadzonej działalności w zakresie budownictwa prace ziemne czy zagospodarowanie terenu należą do elementów prac budowlanych.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie oraz zasądzenie od odwołującej spółki kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. Podtrzymał podstawy skarżonej decyzji i dodatkowo wskazał, iż dopełnienie formalności - typu zgłoszenie do ubezpieczeń społecznych, uzyskanie zaświadczenia lekarza medycyny pracy, przedłożenie umowy o pracę, czy zaświadczenia o odbytym szkoleniu bhp - i innych związanych z umową o pracę, nie może stanowić wystarczającej przesłanki do uznania, iż między stronami doszło do nawiązania stosunku pracy. Wskazał na brak racjonalnej i ekonomicznej potrzeby zatrudnienia pracownika, tym bardziej, że na miejsce nieobecnej S. P. nikt nie został zatrudniony, a przed jej zatrudnieniem stanowisko takie nie istniało. Umowa o pracę została zawarta w celu stworzenia podstaw prawnych do uzyskania przez S. P. świadczeń z ubezpieczeń społecznych, w świetle istniejących od kilku lat schorzeń.

Sprawa została zarejestrowana za sygn. akt III U 30/25.

Odwołanie od tej decyzji wniosła też S. P., domagając się jej zmiany i stwierdzenia, że w okresie od 25 czerwca do (...) roku podlegała obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym: emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu jako pracownik i płatnika składek (...) Sp. z o.o. na podstawie umowy o pracę oraz zasądzenia od organu rentowego zwrotu kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. Podniosła, iż czynności, które wykonywała w ramach umowy o pracę były ściśle związane z urządzeniem zieleni w toku procesu budowlanego i fakt nieposiadania przez pracodawcę w zakresie swojej działalności ( (...)) tych robót, nie ma znaczenia. Natomiast w ramach swojej działalności gospodarczej nie świadczy usług związanych z pielęgnacją zieleni. Jej zdaniem organ rentowy nie przedstawił wystarczających dowodów świadczących o tym, że umowa o pracę nie była realizowana przez strony.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie i zasądzenie od odwołującej zwrotu kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. Podtrzymał podstawy skarżonej decyzji i powielił argumentację przedstawioną w odpowiedzi na odwołanie płatnika składek.

Odwołanie zostało zarejestrowane za sygn. akt III U 41/25.

Postanowieniem z 31 stycznia 2025 roku oba odwołania zostały połączone do wspólnego rozpoznania z uwagi na tożsamość faktyczną i prawną.

Pełnomocnik odwołującej S. P. wartość przedmiotu sporu określił na kwotę 1.106 zł. (k. 90).

Sąd ustalił, co następuje:

(...) Sp. z o.o. w (...) powstała 15 września 2020 roku, do rejestru została wpisana 28 październik 2021 roku. W dniu (...) działalność spółki została zawieszona i wznowiona w dniu (...). Według (...) podstawową jej działalnością jest realizacja projektów budowalnych, związanych ze wznoszeniem budynków. Wspólnikiem spółki jest Caritas Diecezji (...), natomiast funkcję prezesa zarządu pełni S. O.. W 2023 roku spółka wykazała dochód w wysokości 148.370,45 zł.

(dowód: informacja z KRS k. 8-9, informacja Naczelnika US w E. k. 71-72v.)

S. P. (urodzona (...)) ma wykształcenie średnie – bez wyuczonego zawodu. Od 1 marca 2013 roku prowadzi pozarolniczą działalność gospodarczą, która polega m.in. na prowadzeniu sklepu monopolowego czynnego w godzinach nocnych.

W 2023 roku dochód odwołującej wyniósł 65.299,61zł (przychód – 341.108,78 zł – koszty uzyskania przychodu - 275.809,17 zł), w tym dochód z działalności gospodarczej – 23.684,72 zł (przychód 298.993,89 zł – koszty 275.309,17 zł).

W dniu 24 czerwca 2024 roku S. P. uzyskała zaświadczenie lekarskie o braku przeciwwskazań do pracy na stanowisku ogrodnika terenów zielonych, wydane na zlecenie odwołującej się spółki. Na podstawie umowy o pracę zawartej 24 czerwca 2024 roku odwołująca została zatrudniona przez (...) Sp. z o.o. w (...) na okres próbny – 3 miesiące – od 25 czerwca 2024 roku do 24 września 2024 roku, na stanowisku ogrodnika terenów zielonych, w pełnym wymiarze casu pracy za wynagrodzeniem 4.500 zł brutto. Pracę rozpoczęła 25 czerwca 2024 roku i tego dnia odbyła ogólny instruktarz z zakresu bhp, a w dniach 25-26 czerwca 2024 roku - instruktarz stanowiskowy. Stawienie się w miejscu pracy odwołująca potwierdzała codziennie podpisując listę obecności. Wynagrodzenie za czerwiec i lipiec 2024 roku zostało jej przekazane na rachunek bankowy. Do rozwiązania umowy o pracę doszło 29 lipca 2024 roku ze skutkiem na 31 lipca 2024 roku na zasadzie porozumienia stron.

( dowód: umowa o pracę k. 7,17 akt zus, orzeczenie lekarza medycyny pracy k. 8, 16 akt zus, karta szkolenia wstępnego bhp k. 9 akt zus, lista obecności k. 10-11 akt zus i k. 41 a.s., miesięczna ewidencji czasu pracy k. 43-44 a.s., potwierdzenie wykonania przelewu k. 12-13, 21-22 akt zus, świadectwo pracy k. 14-14v, 24 akt zus, dokumentacja medyczna lekarza medycyny pracy koperta k. 38 a.s., wniosek o urlop k. 45 a.s., akta osobowe odwołującej koperta k. 46 a.s. wyjaśnienia odwołującej k. 75v-76, 77 a.s., zeznania odwołującej k. 162 a.s., PIT-36 odwołującej k. 82-88 a.s.).

S. P. prowadzi ona działalność gospodarczą - sklep monopolowy, który jest czynny w godzinach nocnych. Nie zatrudnia pracowników, sama prowadzi sprzedaż. W (...) ma wymienioną również pielęgnację terenów zielonych, jednak wynika to z przeoczenia, gdyż w 2020 r. nie zmieniła zapisu w (...). Usługi ogrodnicze wykonywała sporadyczne, gdyż np. w 2023 r. wygenerowała z tego tytułu tylko 1% przychodu. Na przestrzeni lat dochód z działalności gospodarczej spadał i dlatego zaczęła szukać alternatywnych źródeł dochodu. O pracy w spółce dowiedziała się na początku czerwca 2024 roku od swojej matki, która współpracowała z Caritas Diecezji (...). Do spotkania z prezesem spółki doszło dwa tygodnie przed zawarciem umowy. Odwołująca umowę o pracę podpisała w siedzibie spółki w(...). Strony negocjowały wysokość wynagrodzenia, gdyż pracodawca zaproponował jej minimalne wynagrodzenie, natomiast odwołująca wskazała kwotę 5.000 zł. Ostatecznie strony ustaliły wynagrodzenie na poziomie 4.500 zł. S. P. powołała się na doświadczenie w tego typu pracach. Znała się na pracy przy pielęgnacji roślin, gdyż jej dziadkowie mieli ogród. Odwołująca nie rozważała innej umowy niż umowa o pracę, a Spółka nie proponowała innej formy współpracy. Przy założeniu, że usługi wynikające z umowy o pracę miałaby świadczyć w ramach umowy cywilnoprawnej, w jej ocenie zapłata za wykonane prace byłaby zdecydowanie wyższa. Pracę wykonywała od poniedziałku do piątku w godzinach 8-16 w (...), pod nadzorem S. O.. Rano stawiała się w dziale kadr i podpisywała listę obecności, następnie udawała się do odwołującego po zlecenia albo robiła wcześniej zaplanowaną pracę. Nie otrzymała zakresu obowiązków na piśmie, ale w ramach umowy wykonywała ustne polecenia S. O. w tym: nasadzenia, pielenia, grabienie, przycinanie, prace porządkowe w ogrodzie, dosiewki, koszenie, wszystkie prace związane z utrzymaniem i zagospodarowaniem terenów zielonych. Na terenie wokół budynków były stare nasadzenia, które wymagały pielęgnacji lub całkowitego odtworzenia z uwagi na stopień zniszczenia. W budynkach, które znajdowały na terenach objętych pielęgnacją, znajduje się (...) i siedziba Caritas. Odwołująca korzystała ze sprzętu, który znajdował się na terenie, gdzie pracowała. Klucze do kantorka z narzędziami miał M. K., który wydawał jej narzędzia czy sprzęt potrzebny do pracy. Po 2-3 tygodniach od zatrudnienia odwołującą zaczęła odczuwać duże zmęczenie, ponieważ od rana pracowała fizycznie, natomiast od godziny 18 pracowała w sklepie. Uznała, że wzięła na siebie za dużo obowiązków, którym nie podoła. Z jej inicjatywny doszło do wcześniejszego rozwiązania umowy o pracę. Już po zakończeniu pracy, we wrześniu 2024 roku doznała urazu kolana podczas wysiadania z autobusu. Rok wcześniej miała uszkodzony rotator barku.

Jak zeznał (...) Sp. z o.o. w (...) została założona przez Caritas Diecezji (...), a zakres jej działalności jest bardzo szeroki, gdyż świadczy usługi budowlane i remontowe. Przed zatrudnieniem odwołującej nikt nie zajmował takiego stanowiska. Wcześniej usługi ogrodnicze na rzecz Caritasu świadczyła matka odwołującej. Przed zatrudnieniem odwołującej jej matka poinformowała, że ma tak dużą ilość zleceń, że nie będzie w stanie przyjąć kolejnego. Poleciła odwołującą z uwagi na posiadane doświadczenie, a S. O. uznał to za wystarczająca rekomendację. Warunki zatrudnienia uzgodnili na spotkaniu przed zawarciem umowy. Generalnie spółka zawiera umowy o pracę, natomiast sporadycznie umowy cywilnoprawne. Bezpośrednio nadzorował jej pracę i jeżeli miał zastrzeżenia, zgłaszał je na bieżąco. Teren, na którym pracowała odwołująca, znajdował się wokół trzech budynków i wymagał uporządkowania po budowach, które prowadziła Caritas. Po paru tygodniach odwołująca poinformowała, że z przyczyn osobistych nie będzie dalej pracować. Nie od razu, ale po pewnym czasie na jej miejsce został zatrudniony M. K., który wcześniej pracował w Caritasie.

W odwołującej spółce czynności związane z prowadzeniem spraw kadrowych wykonuje świadek B. C., która nie jest pracownikiem spółki. W tym zakresie zajmuje się zbieraniem wszystkich dokumentów pracowniczych, kierowaniem na badania, prowadzaniem szkolenia bhp, przygotowaniem umów. Potwierdziła, że odwołująca w spornym okresie codziennie podpisywała listę obecności, która leżała na jej biurku. Ponadto widywała odwołującą przy pracy. Świadek nie brała udziału w rozmowie odnośnie warunków zatrudnienia. W spornym okresie w spółce zatrudniona była tylko odwołująca, która pracowała w pełnym wymiarze czasu pracy. W trakcie wykonywania czynności na terenie wokół (...) w (...), odwołującą widziała m.in. świadek A. L., która pracuje w (...). Widziała, jak odwołująca zajmowała się zielenią wokół budynku, strzygła drzewka, robiła nasadzenia, podlewała. Świadek prace rozpoczynała o godzinie 7 i widywała odwołującą w różnych godzinach. Świadek M. K. w spornym okresie pracował w Caritasie, jako pracownik gospodarczy i również widywał odwołującą przy pracy na terenie wokół budynku Caritasu. Widział jak sadziła kwiatki. Wydawał jej narzędzia. Aktualnie jest pracownikiem odwołującej spółki.

(dowód: wyjaśnienia odwołującej k. 75v-76, 77 a.s., zeznania odwołującej k. 162 a.s., wyjaśnienia odwołującego k. 76-77 a.s., zeznania odwołującego k. 162v a.s., zeznania świadków: B. C. k. 77v a.s., A. L. k. 77v-78 a.s., M. K. k. 78 a.s.).

Na wniosek organu rentowego, w celu ustalenia, czy stan zdrowia odwołującej umożliwiał jej podjęcie zatrudnienia w ramach umowy pracę z (...) Sp. z o.o. w pełnym wymiarze czasu pracy w charakterze pracownika fizycznego, wykonującego wszystkie czynności pielęgnacyjne terenów zielonych w spornym okresie, Sąd dopuścił dowód z opinii biegłego z zakresu ortopedii M. S., który na podstawie zgromadzonej w sprawie dokumentacji medycznej rozpoznał u odwołującej: tendinopatię rotatorów barku prawego, torbiel dołu podkolanowego prawego, przebyte skręcenie kolana lewego oraz chorobę zwyrodnieniowo-dyskopatyczną kręgosłupa L/S o niewielkim stopniu zaawansowania. Zaopiniował, iż na podstawie analizy dokumentacji medycznej w zakresie ortopedycznym nie ma podstaw do stwierdzenia, że schorzenia narządu ruchu uniemożliwiały S. P. podjęcia zatrudnienia w ramach umowy o pracę, w pełnym wymiarze czasu pracy, w charakterze pracownika fizycznego wykonującego wszystkie czynności pielęgnacji terenów zielonych. Opisane w dokumentacji medycznej schorzenia mają niewielki stopnień zaawansowania. Ponadto w spornym okresie odwołująca nie odbywała wizyt ortopedycznych, co dodatkowo potwierdza wnioski z opinii.

(dowód: dokumentacja medyczna lekarza medycyny pracy koperta k. 38, 99, 103 i 128 a.s., k. 108-121 a.s. Informacja Medyczna Osobista NFZ k. 51-52, opinia biegłego k. 139-141 a.s.).

Dokumentacja podatkowa wskazywała, iż odwołująca prowadziła w 2023 roku działalność gospodarczą, która przyniosła dochód. Spółka również wykazała dochód. Natomiast dowody w postaci dokumentacji medycznej zostały poddane ocenienie przez biegłego lekarza sądowego z zakresu ortopedii, który w jednoznacznej i niekwestionowanej przez strony opinii wskazał, iż stan zdrowia odwołującej w spornym okresie nie stanowił przeszkody do zawarcia i realizowania zakwestionowanej umowy o pracę. Świadkowie i prezes spółki w trakcie zeznań potwierdzili fakt wykonywania przez odwołującą w spornym okresie czynności związanych z pielęgnacją zieleni. Sąd dał wiarę zeznaniom przesłuchanych świadków i odwołujących. Pozwoliły one na ustalenie przyczyn zatrudniania, realnych potrzeb pracodawcy w tym zakresie oraz zakresu obowiązków i wszystkich wykonywanych przez nią czynności służbowych S. P., mimo braku tego zakresu w formie pisemnej. Zeznania te potwierdziły faktyczne świadczenie przez nią pracy i nie budziły żadnych wątpliwości Sądu, co do tego, że są szczere i rzetelne. Za taka oceną przemawia ich spontaniczny charakter, szczegółowość, naturalność wypowiedzi zeznających osób oraz wzajemna korelacja pomiędzy ich twierdzeniami. Świadkowie starali się w sposób wnikliwy i obszerny zeznać wszystko, co było im wiadome i Sąd nie miał podstaw, by podważać ich wiarygodność.

Ze zgromadzonych dokumentów wynika, że pracodawca miał potrzebę zatrudnienia pracownika do uporządkowania terenów okalających budynki (...) i Caritasu po zakończeniu prac budowlanych. Przedsiębiorca, który dotychczas wykonywał prace ogrodnicze (matka odwołującej) odmówiła ich realizacji z uwagi na dużą ilość zleceń. Okoliczność zatrudnienia odwołującej została stwierdzona w umowie o pracę oraz potwierdzona pozostałą dokumentacją dotyczącą zatrudnienia. Dokumenty te, wobec braku podstaw do uznania pozorności stosunku pracy, zostały przyjęte jako podstawa rozstrzygnięcia.

Strony nie wnosiły o uzupełnienie materiału dowodowego, a Sąd uznał, że w kształcie w jakim został zgromadzony, jest wystarczający do rozstrzygnięcia sprawy.

Sąd zważył, co następuje:

Kwestią sporną w niniejszym postępowaniu było to, czy S. P. od 25 czerwca do 31 lipca 2024 roku realizowała umowę o pracę u płatnika składek (...) Sp. z o.o. w (...) i czy z tego tytułu powinna podlegać obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym jako pracownik.

Jak stanowi art. 6 ust. 1 pkt 1 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t. jedn. Dz.U. z 2024 r. poz. 497 ze zm.), obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym podlegają, z zastrzeżeniem art. 8 i 9, osoby fizyczne, które na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej są pracownikami, z wyłączeniem prokuratorów. W myśl art. 13 pkt 1 ustawy systemowej następuje to od dnia nawiązania stosunku pracy do dnia jego ustania. O tym jednak, czy dany stosunek prawny łączący dwa podmioty może być uznany za stosunek pracy, rozstrzygają przepisy prawa pracy. Stosownie do treści definicji zawartej w art. 2 k.p., pracownikiem jest osoba zatrudniona między innymi na podstawie umowy o pracę. Użyty w powyższym przepisie zwrot „zatrudniona” oznacza istnienie między pracownikiem a pracodawcą szczególnej więzi prawnej o charakterze zobowiązaniowym, tj. stosunku pracy. Istotą tego stosunku jest - w świetle art. 22 §1 k.p. - uzewnętrznienie woli umawiających się stron, z których jedna deklaruje chęć wykonywania pracy określonego rodzaju w warunkach podporządkowania pracodawcy, natomiast druga - stworzenia stanowiska pracy i zapewnienia świadczenia pracy za wynagrodzeniem. Celem i zamiarem stron umowy o pracę winna być każdorazowo faktyczna realizacja treści stosunku pracy, przy czym oba te elementy wyznaczają: ze strony pracodawcy - realna potrzeba ekonomiczna i umiejętności pracownika, zaś ze strony pracownika - ekwiwalentność wynagrodzenia uzyskanego za pracę.

W rozpoznawanej sprawie organ rentowy wskazywał, że brak jest dowodów potwierdzających świadczenie pracy przez odwołującą w reżimie art. 22 §1 k.p., brak zakresu obowiązków w formie pisemnej oraz brak realnej potrzeby zatrudnienia odwołującej i przyjął, że zawarta między odwołującymi umowa o pracę miała charakter pozorny, była sprzeczna z zasadami współżycia społecznego i miała na celu jedynie uzyskanie świadczeń z ubezpieczenia społecznego przez odwołującą.

Dla stwierdzenia, czy zaistniały podstawy do objęcia ubezpieczeniem społecznym, w świetle powołanych przepisów, wymagane jest ustalenie, czy zatrudnienie miało charakter rzeczywisty i polegało na wykonywaniu pracy określonego rodzaju, na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem, czyli w warunkach określonych w art. 22 §1 k.p., czy jednak było pozorne, a strony nie dążąc do świadczenia i przyjmowania pracy w reżimie art. 22 k.p. jedynie stwarzały pozory takiego zatrudnienia, tworząc dokumentację na uwiarygodnienie tej okoliczności.

Zgodnie z art. 83 §1 k.c. nieważne jest oświadczenie woli złożone drugiej stronie za jej zgodą dla pozoru. Pozorność umowy wyraża się w braku zamiaru wywołania skutków prawnych przy jednoczesnym zamiarze stworzenia okoliczności mających na celu zmylenie osób trzecich. Należy odróżnić przy tym nieważność spowodowaną pozornością czynności prawnej od nieważności czynności prawnej mającej na celu obejście ustawy (art. 58 §1 k.c.). Czynność prawna mająca na celu obejście ustawy polega na takim ukształtowaniu jej treści, które z formalnego punktu widzenia nie sprzeciwia się ustawie, ale w rzeczywistości zmierza do zrealizowania celu, którego osiągnięcie jest przez ustawę zakazane. Pojęcia obejścia prawa i pozorności są sobie znaczeniowo bliskie i niejednokrotnie pokrywają się. Ustalenie, czy umowa zmierza do obejścia prawa, czy jest pozorna wymaga poczynienia konkretnych ustaleń faktycznych dotyczących okoliczności jej zawarcia, celu jaki strony zamierzały osiągnąć, charakteru wykonywanej pracy i zachowania koniecznego elementu stosunku pracy, jakim jest wykonywanie pracy podporządkowanej (tak Sąd Najwyższy w uchwale z 8 marca 1995 r., sygn. akt I PZP 7/95; por. wyrok Sądu Najwyższego z 23 września 1997 r., sygn. akt I PKN 276/97).

Czynność prawna może być również sprzeczna z zasadami współżycia społecznego, przez które rozumie się na ogół obowiązujące w stosunkach między ludźmi reguły postępowania, które za podstawę mają uzasadnienie ocenne, a nie prawne. Odwołują się one do powszechnie uznawanych w całym społeczeństwie lub w danej grupie społecznej wartości i ocen właściwego, przyzwoitego, rzetelnego, lojalnego czy uczciwego zachowania. Zasady te obejmują nie tylko reguły moralne, lecz także obyczajowe (por. np. Z. Radwański (w:) System prawa prywatnego, t. 2, 2002, s. 240 i n.; M. Safjan (w:) K. Pietrzykowski, Komentarz, t. I, 2008 r., s. 327).

W niniejszej sprawie wystąpiły wszystkie elementy konieczne dla zaistnienia pomiędzy stronami stosunku pracy. Wbrew stanowisku organu rentowego, postępowanie dowodowe przeprowadzone przez Sąd potwierdziło wykonywanie pracy przez S. P.. Ustalono również powody, dla których doszło do zatrudnienia odwołującej. Spółka po zakończeniu prac budowalnych musiała nie tylko uporządkować teren wokół budynków (...) i Caritasu, ale przede wszystkim zagospodarować rabaty, drzewa i zieleń wokół budynków. Caritas współpracował z przedsiębiorcą zajmującym się tego typu usługami – matką odwołującej i zwrócił się do niej o wykonanie tych prac, jednak z uwagi na dużą ilość zleceń odmówiła. W to miejsce poleciła swoją córkę – odwołującą, która posiadała doświadczenie w zakresie prac ogrodniczych. Dowodami wskazującym faktyczne wykonywania prac przewidzianych umową o pracę są zeznania świadków: B. C., A. L. i M. K., którzy widzieli ją w trakcie wykonywania prac ogrodniczych. Sąd prowadząc postępowanie, zbadał również rzeczywistą wolę stron w odniesieniu do istotnych elementów stosunku pracy, takich jak: osobiste wykonywanie pracy, podporządkowanie pracownicze, czy wynagrodzenie stanowiące ekwiwalent wykonanej pracy. Jeśli chodzi o element związany z osobistym wykonywaniem pracy przez odwołującą to z całą pewnością on wystąpił. Podobnie w odniesieniu do odpłatności, która miała miejsce, co jednoznacznie potwierdzają przelewy bankowe. Zaznaczyć również należy, że odwołująca była podporządkowana działającemu w imieniu pracodawcy – S. O. – prezesowi spółki, świadczyła pracę w miejscu i w czasie przez niego wyznaczonym, respektowała zasady panujące u pracodawcy i pospisywała listę obecności. Ponadto wykonywała wydane przez niego polecenia i była przez niego kontrolowana. Pracodawca sprawdzał efekty jej pracy, wydawał wytyczne w zakresie konieczności naniesienia ewentualnych poprawek. W ocenie Sądu zgromadzony materiał dowodowy niewątpliwie świadczy o podporządkowaniu pracownika wobec pracodawcy oraz o spełnieniu wymogów w tym zakresie, jakie kreuje art. 22 k.p.

Zdaniem Sądu, wykazana została także przekonująco potrzeba zatrudnienia pracownika w formie umowy o pracę, pomimo że w spółce funkcjonowało także zatrudnienie na umowę zlecenia. Prezes zarządu spółki przekonująco argumentował, że zasadą jest zatrudnienie pracowników w ramach stosunku pracy, a wyjątek stanowią umowy cywilnoprawne. Nie można w tym zakresie czynić zarzutu i wymagać, aby postępował wbrew przyjętym zasadom. Tym bardziej, że przyjmując jako podstawowe zatrudnienie w ramach umowy o pracę – realizuje je zgodnie z przepisami.

Uwzględniając powołane okoliczności Sąd ocenił, że umowa o pracę łącząca strony nie była pozorną czynnością prawną. Ze zgromadzonego materiału dowodowego wynika, że zamiarem stron umowy o pracę, było świadczenie pracy, a nie jak wskazuje Zakład Ubezpieczeń Społecznych, uzyskanie przez odwołującą świadczeń z ubezpieczenia społecznego. Tym bardziej, że do zdarzenia skutkującego niezdolnością do pracy doszło kilka tygodni po zakończeniu zatrudnienia. Sąd oceniając, że umowa nie była pozorna, wziął pod uwagę, że za taką nie można uznać umowy, która w rzeczywistości była wykonywana, tj. takiej, w ramach której pracownik faktycznie świadczy na rzecz pracodawcy pracę podporządkowaną. Potwierdził to Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 28 lutego 2001 r. sygn. akt UK 244/00 wskazując, że o fikcyjności umowy o pracę świadczy zamiar nawiązania stosunku ubezpieczenia społecznego bez rzeczywistego wykonywania tej umowy. Dodatkowo, jak wynika z poglądu wyrażonego przez Sąd Najwyższy w innym wyroku z dnia 13 czerwca 2006 r. sygn. akt II UK 202/05, nie jest istotne, czy strony zawierające umowę o pracę miały realny zamiar wzajemnego zobowiązania się przez pracownika do świadczenia pracy, a przez pracodawcę do zapewnienia pracy i wynagrodzenia za nią - lecz to, czy taki zamiar stron został w rzeczywistości zrealizowany. Jak wskazał Sąd Najwyższy postanowieniu z 23 kwietnia 2025 roku I (...) 321/23 do cech charakterystycznych stosunku pracy zalicza się: dobrowolność wykonywania pracy przez pracownika, osobisty charakter świadczenia tej pracy, ciągłość pracy, podporządkowanie pracownika pracodawcy, odpłatność pracy oraz ponoszenie przez pracodawcę wszelkiego ryzyka (osobowego, organizacyjnego i ekonomicznego) związanego z realizacją zobowiązania. Największe znaczenie na gruncie typologicznego odróżniania umowy o pracę przypisuje się cechom osobistego świadczenia pracy, podporządkowania pracownika oraz ryzyka pracodawcy. Okoliczności sprawy wskazują jednoznacznie, że przedmiotowa umowa o pracę była realizowana.

Wbrew twierdzeniom organu rentowego, Sąd nie znalazł również podstaw do stwierdzenia, by doszło do naruszenia w rozważanym przypadku zasad współżycia społecznego. To, że odwołująca co roku korzysta z okresowych zwolnień lekarskich, wykorzystując maksymalnie okres zasiłkowy (182 dni) nie może stanowić samo w sobie podstawy do uznania przedmiotowej umowy o pracę za pozorną. Zasadność zwolnień lekarskich była przedmiotem kontroli organu rentowego, która nie wykazała nieprawidłowości. W niniejszym postępowaniu Sąd zasięgnął opinii biegłego z zakresu ortopedii, który przeanalizował obszerną dokumentację medyczną zgormadzoną w toku procesu i nie znalazł podstaw do uznania braku zdolności po stronie odwołującej do podjęcia i wykonywania pracy od 25 czerwca 2024 roku jako pracownik fizyczny. Niezdolność do pracy wystąpiła po zakończeniu umowy o pracę w związku z urazem, który nie miał żadnego związku z kwestionowaną umową o pracę i wystąpił w trakcie podlegania innemu tytułowi do ubezpieczeń społecznych.

Konkludując, ustalone przez Sąd okoliczności nie wskazują, by działania stron były pozorne, a stanowisko organu rentowego prowadzące do wydania zaskarżonej decyzji, było zasadne. Ze zgromadzonego materiału dowodowego wynika, że strony realizowały podpisaną umowę o pracę i nie naruszyły zasad współżycia społecznego.

W związku z powyższym, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. orzeczono jak w punkcie 1 sentencji wyroku.

O kosztach zastępstwa procesowego Sąd rozstrzygnął na podstawie art. 98 §1, §1 ¹, art. 99 k.p.c. w zw. z § 9 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 październik 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (t. jedn. Dz.U. z 2023 r. poz. 1935 ze zm.).

mt

sędzia Danuta Poniatowska