Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Suwałkach

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 16 kwietnia 2024r.

Sąd Okręgowy w Suwałkach III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący:	sędzia Danuta Poniatowska
Protokolant:	Beata Dzienis

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 16 kwietnia 2024r. w Suwałkach

sprawy W. S.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B.

o prawo do rekompensaty

w związku z odwołaniem W. S.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B.

z dnia 12 grudnia 2023 r. znak (...)

zmienia zaskarżoną decyzję i przyznaje W. S. prawo do rekompensaty.

UZASADNIENIE

Decyzją z 12.12.2023 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B., powołując się na przepisy ustawy z dnia 17.12.1998 r. o emeryturach
i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t. jedn. Dz.U. z 2023 r. poz. 1251 ze zm.), ustawy z dnia 19.12.2008 r. o emeryturach pomostowych (t. jedn. Dz.U. z 2023 r. poz. 164 ze zm.) i innych, odmówił W. S. prawa do rekompensaty, ponieważ nie udowodnił on 15 lat pracy w warunkach szczególnych. Organ rentowy nie uwzględnił wnioskowanych okresów, z uwagi na braki formalne w świadectwie pracy w warunkach szczególnych przedłożonym przez wnioskodawcę.

W odwołaniu od tej decyzji W. S. wnosił o jej zmianę i przyznanie prawa do rekompensaty. Domagał się uwzględnienia do stażu pracy w warunkach szczególnych spornych okresów zatrudnienia na stanowisku operatora ciężkich maszyn budowlanych i drogowych. Wnosił o przesłuchanie na te fakty wskazanych świadków.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie. Podtrzymał podstawy skarżonej decyzji.

Sąd ustalił, co następuje:

W. S. (ur. (...)) wystąpił z wnioskiem o emeryturę z rekompensatą 14.11.2023 r. Zaskarżoną decyzją z 7.07.2023 r. odmówiono wnioskodawcy prawa do rekompensaty, z uwagi na brak wymaganego stażu pracy w warunkach szczególnych.

W. S. ubiegał się o prawo do emerytury „wcześniejszej” w związku z pracą w warunkach szczególnych, prawa do tej emerytury odmówiono mu decyzją z 31.10.2019 r. (nie spełniał warunków stażowych – 25 lat okresów składkowych i nieskładkowych na dzień 1.01.1999 r. oraz nie wykazał wymaganego okresu pracy w warunkach szczególnych). Z akt rentowych wynika, że przyjęto okresy składkowe i nieskładkowe w łącznym wymiarze 21 lat 3 miesiące i 14 dni oraz staż pracy w warunkach szczególnych – 3 lata 8 miesięcy i 5 dni.

Zatrudnienie, na które powołuje się W. S., wnioskując o przyznanie rekompensaty:

1.  2.05.1980 r. – 28.02.1993 r. – Przedsiębiorstwo (...) w A. – maszynista żurawia samojezdnego – operator żurawia (akta osobowe koperta k.15 i świadectwo wykonywania prac w warunkach szczególnych – akta rentowe ENS k. 5);

2.  1.02.1995 r. – 30.09.2002 r. – (...) S.A. (...) w O. – telemonter, instruktor, wykonywał prace: montaż, konserwacja i remont linii kablowych oraz telefonicznych linii napowietrznych (świadectwo wykonywania prac w warunkach szczególnych – akta rentowe ENS k. 6) – okres uznany przez organ rentowy - łączny wymiar – 7 lat 4 miesiące i 18 dni.

Sąd pozyskał akta osobowe ze spornego okresu zatrudnienia wnioskodawcy w Przedsiębiorstwie (...) w A.. Akta te są kompletne i nie budzi wątpliwości rzetelność ich prowadzenia.

Po ukończeniu liceum zawodowego, W. S. został przyjęty do pracy w tym przedsiębiorstwie w celu odbycia wstępnego stażu pracy na stanowisku stażysta – ślusarz od 25.08.1977 r. do 25.11.1977 r., następnie zawarto z nim umowę o pracę na czas nieokreślony od 26.11.1977 r. na stanowisku ślusarz. Od 25.04.1978 r. do 15.04.1980 r. odbywał zasadniczą służbę wojskową, po zakończeniu której powrócił do pracy na stanowisko ślusarza. Następnie został skierowany do pracy jako hakowy w celu przyuczenia na operatora dźwigu, a po około miesiącu na kurs operatorów żurawi. Kurs maszynistów ciężkich maszyn budowlanych i drogowych odbywał od 18.05.1981 r. do 30.06.1981 r. w Ośrodku (...) we W.. Ukończył go, uzyskując uprawnienia do obsługi ciężkich maszyn budowlanych i drogowych, specjalność żurawie samojezdne kołowe do 16 ton (trzecia klasa). Uzyskał jeszcze uprawnienia na koparki łańcuchowe na ciągnikach (trzecia klasa – 25.11.1995 r. – już po ustaniu stosunku pracy w tym zakładzie). Posiadane uprawnienia (koperta k. 24 akt) zostały złożone przez odwołującego się.

Z dniem 1.12.1981 r. W. S. został przeniesiony ze stanowiska ślusarza na stanowisko operatora żurawia (...) P. (akta osobowe k. 41). Wówczas dostał sprzęt - żuraw samojezdny o udźwigu 16 ton i pracował na nim cały czas, aż do rozwiązana firmy.

Z akt osobowych wynika, że W. S. pracował na budowie eksportowej od 15.09.1990 r. do 22.09.1990 r., korzystając z urlopu bezpłatnego w macierzystej firmie. Zrezygnował z tej pracy i wrócił do (...) Przedsiębiorstwa (...)– zawarto z nim umowę o pracę na stanowisku betoniarza od 23.09.1990 r. Związane to było z powierzeniem sprzętu innemu pracownikowi. Z zawartych w aktach pism i angaży wynika, że od 1.12.1990 r. powierzono W. S. ponownie pracę na stanowisku operatora, a umowę o pracę zmieniono od 1.03.1992 r. Na tym stanowisku - operator żurawia - pracował do ogłoszenia upadłości przedsiębiorstwa i zakończenia 28.02.1993 r. stosunku pracy.

Ustalenia wynikające z akt osobowych potwierdzili przesłuchani w sprawie świadkowie, zatrudnieni w tym samym przedsiębiorstwie: H. B., również jako operator ciężkiego sprzętu – ładowarki i L. J. – mechanik. Z akt osobowych, wyjaśnień odwołującego się i zeznań świadków wynika, że zaliczeniu do pracy w warunkach szczególnych w Przedsiębiorstwie (...)w A. (różne nazwy firmy w okresie funkcjonowania) podlega okres zatrudnienia W. S. na stanowisku operatora żurawia od 1.12.1981 r. do 31.08.1990 r. i od 1.12.1990 r. do 28.02.1993 r. Praca wnioskodawcy na tym stanowisku winna być kwalifikowana poprzez zapisy zawarte w załączniku do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze tj. w wykazie A dział V - "W budownictwie i przemyśle materiałów budowlanych", pkt 3 - prace maszynistów ciężkich maszyn budowlanych lub drogowych. Nawet wyłączenie przerwy wynikającej z remontu żurawia (maksymalnie 3 miesiące), na co wskazywał odwołujący się w wyjaśnieniach (nieodnotowane w aktach osobowych), nie zmienia faktu, że W. S. legitymuje się okresem około 10 lat zatrudnienia w tym przedsiębiorstwie w warunkach szczególnych.

Okresy pracy w warunkach szczególnych, nie budzące wątpliwości Sądu, wynoszą ponad wymagane 15 lat. Zostały one udokumentowane wymaganymi świadectwami pracy, a błędy formalne wskazane przez organ rentowy nie mają istotnego znaczenia, wykonywanie prac znajduje potwierdzenie w aktach osobowych, zeznaniach świadków. Nie budzi wątpliwości, że W. S. spełnia warunek stażowy – ponad 15 lat pracy w warunkach szczególnych - do przyznania rekompensaty.

Sąd zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 2 pkt 5 ustawy z dnia 19.12.2008 r. o emeryturach pomostowych (t. jedn. Dz.U. z 2023 r. poz. 164 ze zm.), rekompensata jest odszkodowaniem za utratę możliwości nabycia prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze dla osób, które nie nabędą prawa do emerytury pomostowej. Rekompensata przysługuje ubezpieczonemu, jeżeli ma okres pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS, wynoszący co najmniej 15 lat ( art. 21 ust. 1 ustawy o emeryturach pomostowych).

Zgodnie z art. 21 ustawy o emeryturach pomostowych rekompensata przysługuje ubezpieczonemu urodzonemu po 31.12.1948 r., jeżeli przed dniem 1.01.2009 r. wykonywał przez co najmniej 15 lat prace w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze w rozumieniu przepisów art. 32 i 33 ustawy z dnia 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, a nie ma prawa do emerytury określonej:

- w art. 46 w związku z art. 29, 32 i 33 lub art. 39, art. 50, art. 50a lub art. 50e albo art. 184 ustawy emerytalnej,

- art. 34 i 48 w związku z art. 49 ustawy emerytalnej w brzmieniu obowiązującym do 31.12.2006 r. albo:

- art. 3 ust. 1 lub 2 ustawy z dnia 27.07.2005 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z DFUS oraz ustawy Karta Nauczyciela,

- art. 88 ustawy z dnia 26.01.1982 r. Karta Nauczyciela

oraz nie ma prawa do emerytury pomostowej.

Bezspornym w sprawie jest, że W. S. urodził się po dniu 31.12.1948 r. i nie posiada prawa do emerytury ustalonej na podstawie powołanych powyżej przepisów. Natomiast spór sprowadzał się do ustalenia, czy spełnia warunek dotyczący posiadania na dzień 1.01.2009 r. co najmniej 15- letniego okresu pracy w warunkach szczególnych.

Wykonywanie pracy w warunkach szczególnych kwalifikuje się zgodnie z art. 32 ust. 2 ustawy z dnia 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t. jedn. Dz.U. z 2023 r. poz. 1251 ze zm.). Za pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach uważa się pracowników zatrudnionych przy pracach o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości lub wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia. Przepisami, do których odsyła art. 32 ust. 4 tej ustawy jest rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7.02.1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U. Nr 8, poz. 43 ze zm.). Zgodnie z treścią § 1 ust. 1 tego rozporządzenia pracami w szczególnych warunkach są prace wymienione w wykazach stanowiących załącznik do rozporządzenia.

Zgodnie z § 2 ust. 2 rozporządzenia w sprawie wieku emerytalnego… okresy pracy, o których mowa w ust. 1 stwierdza zakład pracy, na podstawie posiadanej dokumentacji, w świadectwie wykonywania prac w szczególnych warunkach, wystawionym według wzoru stanowiącego załącznik do przepisów wydanych na podstawie § 1 ust. 2 rozporządzenia, lub w świadectwie pracy. Obniżenie wieku emerytalnego niektórym grupom zawodowym uzasadnia się narażeniem tych osób na szybsze niż przeciętne zrealizowanie się emerytalnego ryzyka z powodu wystąpienia w ich zawodach czynników negatywnych (najczęściej szkodliwych dla zdrowia lub obniżających sprawności psychofizyczne), które doprowadzają do wcześniejszej niż powszechnie utraty sił do wykonywania dotychczasowej pracy. Stąd też prawo do emerytury w wieku niższym nie jest tu przywilejem, lecz co do zasady wynika ze szczególnych właściwości wykonywanej pracy. Cechą niezbędną do uznania danego zatrudnienia za wykonywane w szczególnych warunkach w rozumieniu rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983 r. jest wykonywanie pracy stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku. Stanowi o tym przepis § 2 ust. 1 rozporządzenia, wskazując przez to, że intencją ustawodawcy było zawężenie zakresu okresów szczególnych tylko do tych okresów zatrudnienia, w których praca była faktycznie wykonywana, a nie do samego pozostawania w zatrudnieniu. Zaznaczyć bowiem trzeba, że tylko okresy wykonywania zatrudnienia w pełnym wymiarze czasu pracy kreują i wypełniają weryfikowalne kryterium uznania pracy o cechach znacznej szkodliwości dla zdrowia lub znacznego stopnia uciążliwości, lub wymagającej wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia. Taki sam warunek odnosi się do wymagania stałego wykonywania takich prac, co oznacza, że krótsze dobowo (nie w pełnym wymiarze obowiązującego czasu pracy na danym stanowisku), niestałe świadczenie pracy wyklucza dopuszczalność uznania pracy za świadczoną w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wskutek niespełnienia warunku stałej znacznej szkodliwości dla zdrowia lub stałego znacznego stopnia uciążliwości wykonywanego zatrudnienia (wyrok Sądu Najwyższego z 19 września 2007 r., III UK 38/07, OSNP 2008/21-22/329; wyrok Sądu Najwyższego z 10 marca 2009 r. I UK 212/08 Wspólnota (...); wyrok SN z 21 listopada 2001 r. II UKN 598/00 OSNP 2003/17/419; wyrok Sądu Najwyższego z 16 czerwca 2009 r. I UK 20/09 i inne).

Wnioskodawca przedstawił świadectwa wykonywania prac w warunkach szczególnych. Okres zatrudnienia w Przedsiębiorstwie (...) w A. zakwestionowany został przez organ rentowy. Świadectwo pracy nie jest jednak jedynym dowodem na okoliczność świadczenia pracy w warunkach szczególnych. Świadectwo wykonywania pracy nie jest dokumentem urzędowym w rozumieniu przepisu art. 244 § 1 i 2 k.p.c., gdyż podmiot wydający to świadectwo nie jest ani organem państwowym, ani organem wykonującym zadania z zakresu administracji państwowej. W postępowaniu sądowym traktuje się je jako dokument prywatny w rozumieniu przepisu art. 245 k.p.c., który stanowi dowód tego, że osoba, która go podpisała, złożyła oświadczenie zawarte w dokumencie. Dokument taki podlega kontroli zarówno co do prawdziwości wskazanych w nim faktów, jak i co do prawidłowości wskazanej podstawy prawnej. Dlatego sama treść świadectwa jest niewystarczająca (nie przesądza) na etapie sądowego postępowania odwoławczego czy dana praca była faktycznie pracą w szczególnych warunkach. Wymaga ono weryfikacji i oparcia w posiadanej przez zakład pracy dokumentacji z akt osobowych pracodawcy oraz w razie możliwości przy pomocy zeznań świadków i wnioskodawcy. Istotne jest faktyczne wykonywanie czynności a nie nazwa stanowiska zajmowanego przez pracownika.

Praca wnioskodawcy w spornym okresie winna być kwalifikowana poprzez zapisy zawarte w załączniku do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U. Nr 8, poz. 43 ze zm.), tj. w wykazie A dział V - "W budownictwie i przemyśle materiałów budowlanych", pkt 3 - prace maszynistów ciężkich maszyn budowlanych lub drogowych. Przedstawione dowody pozwalają przyjąć, że odwołujący się legitymuje się wymaganym 15-letnim okresem pracy w warunkach szczególnych, przez co nabył prawo do rekompensaty, przyznawanej w formie dodatku do kapitału początkowego - art. 23 ust. 2 ustawy o emeryturach pomostowych. Świadczenie to jest przyznawane tym ubezpieczonym, którzy nie mają możliwości skorzystania z emerytury w obniżonym wieku emerytalnym (art. 184 ustawy o emeryturach i rentach z FUS), ani z emerytury pomostowej. Wnioskodawca spełnia wszystkie warunki do nabycia prawa do rekompensaty.

W związku z powyższym, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. orzeczono, jak
w sentencji.