Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Suwałkach

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 2 października 2024r.

Sąd Okręgowy w Suwałkach III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący:	sędzia Piotr Witkowski
Protokolant:	Karolina Rowińska

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 2 października 2024r. w S.

sprawy B. Z.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B.

o prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy

w związku z odwołaniem B. Z.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B.

z dnia 30 grudnia 2022 r. znak (...)

1.  oddala odwołanie;

2.  przekazuje Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w B. twierdzenia odwołującej się z rozprawy z dnia 11 grudnia 2023r. dotyczące schorzenia ortopedycznego do rozpoznania jako nowy wniosek.

UZASADNIENIE

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. decyzją z dnia 30.12.2022r. odmówił B. Z. prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy.

W uzasadnieniu wskazał, że zgodnie z art. 57 w zw. z art. 58 ustawy z dnia 17.12.1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz. U. z 2022r. poz.504 ze zm.) renta z tytułu niezdolności do pracy przysługuje ubezpieczonemu, który spełnił łącznie następujące warunki:

1. jest niezdolny do pracy;

2. ma wymagany okres składkowy i nieskładkowy wynoszą łącznie co najmniej:

1) 1 rok – jeżeli niezdolność do pracy powstała przed ukończeniem 20 lat;

2) 2 lata - jeżeli niezdolność do pracy powstała w wieku powyżej 20 do 22 lat;

3) 3 lata - jeżeli niezdolność do pracy powstała w wieku powyżej 22 do 25 lat;

4) 4 lata - jeżeli niezdolność do pracy powstała w wieku powyżej 25 do 30 lat;

5) 5 lat - jeżeli niezdolność do pracy powstała w wieku powyżej 30 lat, a ponadto okres ten przypada w ciągu ostatniego dziesięciolecia przed zgłoszeniem wniosku o rentę lub przed dniem powstania niezdolności do pracy, warunek ten nie jest wymagany w przypadku ubezpieczonego, który udowodnił okres składkowy, o którym mowa w art. 6, wynoszący co najmniej 25 lat dla kobiety i 30 lat dla mężczyzny oraz jest całkowicie niezdolny do pracy;

3. niezdolność do pracy powstała w okresach, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 1 i 2, pkt 3 lit. b, pkt 4,6 i 9, ust. 2 pkt 1, 3-8 i 9 lit. a, pkt 10 lit 4, pkt 11-12, 13 lit. a, pkt 14 lit. a i pkt 15-17 oraz art. 7 pkt 1-3, 5 lit. a, pkt 6 i 12 oraz w okresach pobierania świadczenia pielęgnacyjnego lub specjalnego zasiłku opiekuńczego określonych w przepisach o świadczeniach rodzinnych lub zasiłku dla opiekuna określonego w przepisach o ustaleniu i wypłacie zasiłków dla opiekunów, za które nie było obowiązku opłacania składek na ubezpieczenie emerytalne i rentowe, albo nie później niż w ciągu 18 miesięcy od ustania tych okresów, chyba że ubezpieczony jest całkowicie niezdolny do pracy i udowodnił okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiety lub 25 lat dla mężczyzny;

4. nie ma ustalonego prawa do emerytury z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych lub nie spełnia warunków do jej uzyskania.

Zakład odmówił B. Z. przyznania renty, ponieważ orzeczeniem komisji lekarskiej ZUS z dnia 22.12.2022r. ustalono, że nie jest ona niezdolna do pracy.

W odwołaniu od tej decyzji B. Z. domagała się jej zmiany i przyznania prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy. Wywodziła, że jest schorowana, bierze dużo leków i większość czasu spędza w łóżku. Ma znacznie naruszone funkcje organizmu w układzie krążenia i ruchu, i wymaga specjalistycznego leczenia, co powoduje, że nie może pracować. Wskazała też na schorzenia psychiatryczne.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie uzasadniając jak w zaskarżonej decyzji.

Sąd Okręgowy w Suwałkach ustalił i zważył, co następuje:

Odwołania za uzasadnionego uznać nie można było.

Odwołującej się nie można było mianowicie uznać za niezdolnej do pracy. Tak bowiem wynika z opinii biegłych lekarzy sądowych. Na potrzeby organu rentowego oceny niezdolności do pracy dokonuje w formie orzeczenia lekarz orzecznik ZUS, a gdy osoba zainteresowana wniesie od tego orzeczenia sprzeciw – komisja lekarska ZUS. Na potrzeby natomiast postępowania sądowego, stosownej oceny niezdolności do pracy dokonują, na podstawie art. 278 kpc., biegli lekarze sądowi, którzy posiadają odpowiedni stopień specjalizacji i praktyki lekarskiej w zawodzie. Dysponują więc wiedzą, która pozwala na obiektywną ocenę stanu zdrowia osób ubiegających się o rentę i czy ten stan zdrowia powoduje, że są niezdolni do pracy.

Jak natomiast wypowiedział się Sąd Najwyższy, chociażby w wyroku z dnia 14.03.2007r. III U 130/06 (LEX 368973), ustaleń w sprawie o świadczenie rentowe w zakresie medycznym nie można oprzeć wbrew opinii biegłych lekarzy sądowych. Jak czytamy w tym wyroku dopiero ustalenia biegłych lekarzy sądowych dostarczają sądowi wiedzy specjalistycznej koniecznej do dokonania oceny stanu zdrowia osoby ubiegającej się o świadczenie rentowe, w tym rodzaju występujących schorzeń, stopnia ich zaawansowania i nasilenia związanych z nimi dolegliwości. W uzasadnieniu wyroku z dnia 12.01.2010r. sygn.. I UK 204/09 (LEX 577813) Sąd Najwyższy wskazał wyraźnie, iż w sprawie, której przedmiotem jest prawo do renty z ubezpieczenia społecznego, warunkująca powstanie tego prawa ocena niezdolności do pracy w zakresie wymagającym wiadomości specjalnych musi znaleźć oparcie w dowodzie z opinii biegłych posiadających odpowiednią wiedzę adekwatną do rodzaju schorzeń ubezpieczonego.

Podobnie wskazał Sąd Apelacyjny w Gdańsku w uzasadnieniu wyroku z dnia 19.09.2012r. sygn. III AUa 462/12 (LEX 1220777), że ze względu na specjalistyczny charakter wiedzy wymaganej przy ocenie rodzaju schorzeń i stopnia ich zaawansowania decydujących o zdolności danej osoby do pracy Sąd zobligowany jest oprzeć się na opinii biegłych i nie może dokonywać ustaleń we wskazanym powyżej zakresie wbrew wnioskom wynikającym z prawidłowo sporządzonych i uzasadnionych opinii biegłych sądowych.

Tak samo wypowiadają się inne sądy powszechne, w tym Sąd Apelacyjny w Białymstoku, i tak samo uważa Sąd Okręgowy w Suwałkach w składzie orzekającym. Wiedza medyczna jest bowiem specyficzną wiedzą, która wymaga wieloletniego szkolenia, praktyki i doświadczenia w zawodzie. Dlatego więc odczucia osób starających się o rentę, że są całkowicie niezdolni do pracy w gospodarstwie rolnym, nie mogą decydować o rozstrzygnięciu w sprawie. Sąd bowiem zawsze musi kierować się ustaleniami biegłych lekarzy sądowych, którzy posiadają w tym względzie właśnie specjalistyczną wiedzę, gdyż odczucia osób starających się o rentę będą zawsze subiektywne. Tak też wynika z opinii biegłych lekarzy sądowych, którzy na potrzeby postępowania sądowego sporządzili opinie w niniejszej sprawie.

Zważywszy na ustalenia wynikające z akt rentowych pierwszą opinię w sprawie sporządzili biegli sądowi lekarze dr n. med. z zakresu neurologii R. Z., z zakresu psychiatrii R. E. i z zakresu psychologii A. C.. Rozpoznali oni u odwołującej się zaburzenia lękowe i depresyjne mieszane, dyskretne uszkodzenia organiczne ośrodkowego układu nerwowego, uzależnienie od benzodiazepin, przewlekły zespół bólowy w odcinku lędźwiowo - krzyżowym kręgosłupa, zmiany zwyrodnieniowo-dyskopatyczne w odcinku lędźwiowo-krzyżowym kręgosłupa i zniekształcenie kciuka prawego. Wskazali jednak, że stwierdzone u odwołującej się schorzenia nie powodują niezdolności do pracy. Badania bowiem psychiatryczne, psychologiczne i neurologiczne nie potwierdzają takiej patologii w stanie jej zdrowia, która uzasadniałaby orzeczenie niezdolności do pracy. W stanie psychicznym zaburzenia z kręgu nerwicowych, cechy organicznych uszkodzeń w ośrodkowym układzie nerwowym w badaniach obrazowych o etiologii naczyniopochodnej bez przełożenia na istotne zaburzenia funkcji poznawczych. W stanie neurologicznym natomiast bez cech ośrodkowych i obwodowych uszkodzeń układu nerwowego. Bieżąca ocena stanu zdrowia jest bieżna z wynikami ocen dokonanych podczas procedur orzeczniczych ZUS.

Na skutek zarzutów odwołującej się do tej opinii, że jest nierzetelna i mając też na uwadze nową dokumentację leczniczą odwołującej się sąd dopuścił nowy dowód z opinii innych biegłych z zakresu neurologii i psychiatrii oraz biegłego z zakresu psychologii. Podtrzymali oni stanowisko pierwszych biegłych. Biegła z zakresu neurologii dr med. T. P. rozpoznała u odwołującej się zmiany zwyrodnieniowe i dyskopatyczne w odcinku l/s kręgosłupa z podawanym zespołem bólowym z rwą kulszową prawostronną, zmiany zwyrodnieniowe i dyskopatyczne w odcinku szyjnym z podawanym przewlekłym zespołem bólowym, bóle i zawroty głowy w wywiadzie. Wskazała, że dysfunkcje te naruszają sprawność organizmu w stopniu niewielkim, stabilnym, mają charakter przewlekły, ale nie naruszają obecnie sprawności organizmu w stopniu dającym podstawę do uznania niezdolności do pracy.

Biegli z zakresu psychiatrii E. P. i psychologii K. S. wskazały, że obecny stopień nasilenia zgłaszanych dolegliwości depresyjno – lękowych związany jest przede wszystkim z nieprawidłowymi cechami osobowości, ma podłoże reaktywne – w odpowiedzi na jej sytuację socjalno-bytową i stopień nasilenia dolegliwości somatycznych (głównie somatycznych objawów lęku). Zaburzenia depresyjno – lękowe należą do zaburzeń nerwicowych o przewlekłym charakterze, na które cierpi od wielu lat. Była kierowana na psychoterapię, jednak nie podjęła jej. Od września 2005r. nie wymagała hospitalizacji psychiatrycznej. Podtrzymali konkluzje orzeczeń ZUS i opinii biegłych sądowych wcześniej sporządzonych.

W wyniku podniesionych w toku postępowania sądowego przez odwołującą się schorzeń w zakresie niesprawności prawej ręki sąd dopuścił też dowód z opinii biegłego z zakresu ortopedii i traumatologii. Biegły z tego zakresu lekarz M. C. dysponując złożoną w trakcie postępowania sądowego dokumentacją medyczną i po zbadaniu odwołującej się rozpoznał u odwołującej się dyskopatię L5/S1 zwyrodnieniową, niedowład prawej ręki, przewlekły zespół bólowy kręgosłupa L/S, reumatoidalne zapalenie stawów i zniekształcenie kciuka prawego. Ostatecznie też zaopiniował, że odwołująca się jest częściowo niezdolna do pracy na stałe od daty jego badania, czyli od 16.03.2024r. Wskazał w opiniach uzupełniających, że opisane przez niego schorzenia ręki prawej z deformacją kciuka prawego uniemożliwiają odwołującej się dwuręcznej pracy fizycznej, co jak wskazał w pierwszej opinii ma prawdopodobnie tło reumatoidalne w przebiegu RZS (potwierdzone też w dostępnej i możliwej do odczytania dokumentacji medycznej). Proces pogłębiania się i wydolność ręki wiodącej narastał stopniowo i nie jest możliwe jednoznaczne ustalenie daty wystąpienia niezdolności do pracy, stąd za datę jej wystąpienia należy więc jego zdaniem - z powodów ortopedycznych - przyjąć datę badania przez niego odwołującej się tj. 16.03.2024r.

W obliczu zatem tych wszystkich opinii nie można było odwołania uznać za uzasadnionego. W sprawach o świadczenia z ubezpieczeń społecznych przedmiotem jest kontrola decyzji organu rentowego według stanu rzeczy w chwili jej wydania. Przeniesienie sprawy na drogę sądową przez wniesienie odwołania od decyzji organu rentowego ogranicza się do okoliczności uwzględnionych w decyzji, a między stronami spornych; poza tymi okolicznościami spór sądowy nie może zaistnieć (tak Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 3.02.2021r., I USK 85/21).

Niniejsze postępowanie dotyczyło decyzji z dnia 30.12.2022r. odnośnie orzeczenia komisji lekarskiej z dnia 22.12.2022r. Załączona zaś dokumentacja lekarska wskazywała według biegłego na narastający proces pogłębiania się niewydolności ręki prawej, a jednoznaczne w tym względzie twierdzenia odwołującej się nastąpiły na rozprawie w dniu 11.12.2023r. Stąd biorąc pod uwagę, że sam biegły częściową niezdolność do pracy określił od 16.03.2024r., należało na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 kpc oddalić odwołanie, a na mocy art. 447 ¹⁰ § 2 kpc przekazać Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w B. twierdzenia odwołującej się z rozprawy z dnia 11.12.2023r. dotyczące schorzenia ortopedycznego do rozpoznania jako nowy wniosek.

Na takie rozstrzygnięcie wskazał Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 12.01.2012r. II UK 79/11 i jego uzasadnieniu. Wskazał mianowicie, że przeprowadzone w postępowaniu sądowym dowody (opinie biegłych), które wskazują na powstanie niezdolności do pracy dopiero po wniesieniu odwołania do sądu, potwierdzają, że zaskarżona decyzja, a wcześniej – orzeczenie komisji lekarskiej, nie były wadliwe. Nie ma więc racjonalnego powodu, aby niewadliwa decyzja miała podlegać uchyleniu. Jeszcze bardziej nieracjonalne byłoby zastosowanie trybu postępowania przewidzianego w art. 477 ¹⁴ § 4 kpc z uwagi na opinię biegłych potwierdzają niezdolność do pracy powstałą po wniesieniu odwołania do sądu, jednakże nie w okresie wymienionym w art. 57 ust. 1 pkt 3 EmRentyFUSU ani w okresie wynikającym z art. 61 EmRentyFUSU. Przepis, który ma na celu umożliwienie uruchomienia procedury orzeczniczej przed organem rentowym weryfikującej „nowe okoliczności dotyczące stwierdzenia niezdolności do pracy”, prowadziłby do ponownego rozpoznania sprawy przez ten organ – bez potrzeby przeprowadzenia badania. Byłoby ono bowiem zbędne, jeżeli niezdolność do pracy, powstała po wniesieniu odwołania, nie łączyłaby się ze spełnieniem pozostałych przesłanek prawa do renty albo nie powodowałaby przywrócenia prawa do renty (art. 61). Uzasadnione natomiast jest uchylenie decyzji, jeśli ujawnione w postępowaniu sądowym „nowe okoliczności dotyczące stwierdzenia niezdolności do pracy” mogą prowadzić do jej zmiany w wyniku ponownej oceny stanu zdrowia za okres objęty decyzją – bez potrzeby ponoszenia kosztów postępowania dowodowego przed sądem.

Należy też zwrócić uwagę na jeszcze jeden bardzo ważny aspekt. Stan zdrowia jest wartością zmienną. Przyjęcie koncepcji, że „nowe okoliczności”, które zobowiązują sąd do uchylenia zaskarżonej decyzji, przekazania sprawy do rozpoznania organowi rentowemu i umorzenie postępowania (a więc zakończenia sprawy przed sądem), to także okoliczności dotyczące pogorszenia się stanu zdrowia po wniesieniu odwołania, spowodowałoby brak możliwości zakończenia sprawy o rentę. Pojawienie się po każdorazowej negatywnej decyzji organu rentowego tak rozumianych „nowych okoliczności” prowadziłoby do konieczności jej uchylenia i w efekcie do trwającego w nieskończoność stanu „niezałatwienia wniosku o rentę”. W rezultacie owe „nowe okoliczności” dotyczyłyby czasu coraz bardziej odległego od wniosku o świadczenie. Usprawnienie postępowania przed sądem i obniżenie jego kosztów nie może być celem samym w sobie, a takiego charakteru nabrałby przepis art. 477 ¹⁴ § 4 kpc, gdyby jego działanie miało prowadzić do niemożności zakończenia sprawy o rentę. Tymczasem nie ma przecież przeszkód, aby ubezpieczony – po każdorazowej decyzji odmawiającej prawa do renty, niezależnie od wniesionego od niej odwołania – występował z kolejnym wnioskiem o świadczenie z uwagi na późniejsze pogorszenie stanu zdrowia.

Dalej Sąd Najwyższy wskazał, że z art. 477 ⁹ § 2 ¹ kpc i art. 477 ¹⁴ § 4 kpc wynikają obowiązki odpowiednio organu rentowego i sądu w razie pojawienia się „nowych okoliczności” dotyczących stanu zdrowia ubezpieczonego istniejącego przed wydaniem decyzji. W sytuacji gdy tak rozumiane „nowości” ujawnione w odwołaniu dotyczą stanu zdrowia ubezpieczonego istniejącego przed wydaniem decyzji, to organ rentowy musi ją uchylić, przeprowadzić nową procedurę orzeczniczą i wydać nową decyzję. Jeśli ich ujawnienie nastąpi na etapie sądowego postępowania odwoławczego, obowiązek ten przechodzi na sąd I instancji.

Jeżeli więc ubezpieczony domaga się renty na podstawie przesłanek prawa do tego świadczenia, które powstały w trakcie toczącego się przed sądem postępowania odwoławczego, to jest równoznaczne z wnioskiem o rentę, który to wniosek sąd jest obowiązany przekazać do rozpoznania organowi rentowemu.