Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Suwałkach

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 18 kwietnia 2024r.

Sąd Okręgowy w Suwałkach III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący:	sędzia Danuta Poniatowska
Protokolant:	Marta Majewska-Wronowska

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 9 kwietnia 2024r. w Suwałkach

sprawy Z. K.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O.

o prawa do emerytury pomostowej

w związku z odwołaniem Z. K.

od dwóch decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O.

z dnia 18 grudnia 2023r. i 24 stycznia 2024 r. znak (...)

1.  oddala odwołanie;

2.  zasądza od Z. K. na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O. 180 (sto osiemdziesiąt) złotych z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

UZASADNIENIE

Decyzją z 18.12.2023 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O. odmówił Z. K. prawa do emerytury pomostowej. Wskazał na przepisy ustawy z dnia 19.12.2008 r. o emeryturach pomostowych (t. jedn. Dz.U. z 2023 r. poz. 164 ze zm.) i ustawy z dnia 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t. jedn. Dz.U. z 2023 r. poz.1251 ze zm.). Argumentował, iż wnioskodawca nie udowodnił 15 lat pracy w warunkach szczególnych, nie przedłożył dokumentu potwierdzającego pracę w warunkach szczególnych przed 1.01.1999 r., ani po 31.12.2008 r.

W odwołaniu od tej decyzji Z. K. domagał się jej zmiany i ustalenia, że przysługuje mu prawo do emerytury pomostowej po uwzględnieniu do stażu pracy w szczególnym charakterze zatrudnienia w Straży Miejskiej Urzędu Miasta w E.. Wnosił o przesłuchanie na tę okoliczność świadków i zażądanie akt osobowych od pracodawcy.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie. Podtrzymał podstawy skarżonej decyzji i wskazał dodatkowo, że pracodawca nie złożył druków ZUS ZSWA za okresy pracy odwołującego się w warunkach szczególnych od 1.01.2009 r., do czego zobowiązywały go przepisy w przypadku świadczenia pracy w warunkach szczególnych lub o szczególnym charakterze.

Decyzją z 24.01.2024 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O. ponownie odmówił Z. K. prawa do emerytury pomostowej. Wskazał na przepisy ustawy z dnia 19.12.2008 r. o emeryturach pomostowych (t. jedn. Dz.U. z 2023 r. poz. 164 ze zm.) i ustawy z dnia 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t. jedn. Dz.U. z 2023 r. poz.1251 ze zm.). Decyzja została wydana w związku ze zmianą od 1.01.2024 r. przepisów ustawy o emeryturach pomostowych. W uzasadnieniu decyzji powtórzył argumenty, iż wnioskodawca nie udowodnił 15 lat pracy w warunkach szczególnych, nie przedłożył dokumentu potwierdzającego pracę w warunkach szczególnych przed 1.01.1999 r., ani po 31.12.2008 r.

W odwołaniu od tej decyzji Z. K. domagał się jej zmiany i ustalenia, że przysługuje mu prawo do emerytury pomostowej. Ponowił argumenty zawarte w odwołaniu od decyzji z 18.12.2023 r.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie. Podtrzymał podstawy skarżonej decyzji.

Postanowieniem z 25.03.2024 r., Sąd połączył obie sprawy do wspólnego rozpoznania.

Sąd ustalił, co następuje :

Z. K. (ur. (...)) wystąpił z wnioskiem o emeryturę pomostową 17.10.2023 r. Organ rentowy uznał za udowodnione 37 lat 10 miesięcy i 13 dni stażu, tj. okresów składkowych i nieskładkowych.

Z zaświadczenia o zatrudnieniu i wynagrodzeniu sporządzonego przez pracodawcę - Urząd Miasta w E. - wynika, że Z. K. jest zatrudniony od 20.10.1992 r. na czas nieokreślony, ostatnio na stanowisku starszego inspektora (Z. K. pozostaje w zatrudnieniu).

Do wniosku o emeryturę pomostową Z. K. dołączył świadectwo kwalifikacji nr (...) wydane przez (...) w E. 16.03.1999 r., stwierdzające, że posiada kwalifikacje do kierowania pojazdem uprzywilejowanym i samochodem ciężarowym ważne do 16.11.2001 r. oraz zezwolenie nr (...) na używanie pojazdu straży miejskiej - pojazdu uprzywilejowanego w ruchu lądowym -wydane w W. 17.07.1998 r. przez Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji na używanie pojazdu samochodu osobowego (...) należącego do Straży Miejskiej w E., jako uprzywilejowanego w ruchu lądowym (k.4-5 akt rentowych).

Do odwołania Z. K. dołączył też zaświadczenie wydane 30.08.2023 r. przez (...) w E. Wydział Komunikacji potwierdzające, że posiada wydane 2.08.2013 r. przez (...)zezwolenie na kierowanie pojazdem uprzywilejowanym w zakresie prawa jazdy kat. B1, B, B+E ważne do 21.02.2027 r. (k. 9-10 akt).

Z. K. wskazał, że od 1998 r. kieruje pojazdem uprzywilejowanym, ma upoważnienie do kierowania takimi pojazdami. Straż Miejska w E. uzyskała zgodę MSWiA na używanie samochodu służbowego wyposażonego w odpowiednie oznakowanie i oświetlenie oraz sygnały dźwiękowe, jako pojazdu uprzywilejowanego i od tego czasu kieruje takim samochodem. Jest zatrudniony na stanowisku starszego inspektora Straży Miejskiej i kieruje pojazdami uprzywilejowanymi. Ustalono, że w trakcie patrolu w samochodzie są dwie osoby, kierowca i partner. W interwencji z zasady uczestniczy zawsze dwóch strażników, bez względu na to, który jest kierującym i obaj mają takie same uprawnienia Zazwyczaj patrol przypisany jest do pojazdy uprzywilejowanego i tym pojazdem się porusza.

Z zeznań K. S. pełniącego funkcję (...) w E. oraz strażników miejskich J. F. i S. T. wynika, że od kilku lat Straż Miejska ma więcej kadr, więc patrole się podmieniają i zdarza się, że kierowca pojazdu uprzywilejowanego chodzi w pieszym patrolu. Skład osobowy patrolu ustala przełożony, komendant lub zastępca. Strażników aktualnie jest 25, w tym patrolowych 15. Na całą dobę jest 5 patroli i dwa pojazdy uprzywilejowane. Z. K. zajmuje stanowisko starszego inspektora straży miejskiej. W straży nie mamy stanowiska kierowcy. Aktualnie stan osobowy jest taki, że tylko dwóch strażników nie ma uprawnień do prowadzenia pojazdów uprzywilejowanych (w tym jeden strażnik pracujący w biurze), pozostali pracownicy posiadają uprawnienia do kierowania pojazdami uprzywilejowanymi.

Świadkowie wskazali, że rolą strażnika jest wykrywanie wykroczeń lub innych czynów zabronionych, wynikające z ustawy, ochrona budynków komunalnych, zabezpieczanie zdarzeń losowych, akcje edukacyjne w szkołach. Gdy strażnik podejmuje działania związane z niewłaściwym parkowaniem, nie ma możliwości zaparkowania pojazdu zgodnie z przepisami, wówczas używa atrybutów pojazdu uprzywilejowanego i wykonuje czynności z tym związane. Zdarza się, że patrol składa się z dwóch kierowców z uprawnieniami, jeden pracuje jako kierowca, drugi nie, bywają też takie zmiany, że zaczyna jeden jako kierowca a kończy drugi. Zdarzało się, że odwołujący się pełnił dyżur na dyżurce, także brał udział w patrolach pieszych. W ostatnich 3 latach straż posiadała wyłącznie pojazdy uprzywilejowane.

Sąd pozyskał akta osobowe odwołującego się nadesłane przez pracodawcę Urząd Miasta w E.. Znajduje się tam m.in. zakres obowiązków, uprawnień i odpowiedzialności strażnika rejonowego – interwencyjnego Straży Miejskiej w E. Z. K. podpisany przez pracownika 27.06.2007 r. (k. 51B akt osobowych). Wśród obowiązków wskazano m.in. prowadzenie i inicjowanie działań w zakresie zabezpieczenia i poprawy spokoju, porządku i bezpieczeństwa publicznego oraz współdziałanie w tym zakresie z odpowiednimi instytucjami i organizacjami, prowadzenie postępowania mandatowego, występowanie z wnioskami i uwagami, informowanie oraz współdziałanie w zakresie stanu porządku publicznego, stanu sanitarnego, ochrony środowiska oraz bezpieczeństwa p. poż. i inne. W aktach znajduje się też upoważnienie do kontroli posesji (mieszkania) pod kątem spalania odpadów oraz utrzymania czystości i porządku (k. 132B akt osobowych) oraz inne upoważnienia do różnych zakresów kontroli. Dokumenty te nie potwierdzają, by Z. K. stale i w pełnym wymiarze czasu pracy był kierowcą pojazdu uprzywilejowanego.

Ponadto odwołujący się potwierdził swoje uprawnienia do kierowania pojazdem uprzywilejowanym od 16.03.1999 r. do 16.11.2001 r. i od 2.08.2013 r. ważne do 21.02.2027 r., co powoduje, że na dzień wydania decyzji i dzień zamknięcia rozprawy nie legitymuje się potwierdzonymi uprawnieniami do kierowania pojazdem uprzywilejowanym przez wymagany okres 15 lat.

Na podstawie art. 235 ² § 1 pkt 3 k.p.c., Sąd oddalił wnioski pełnomocnika odwołującego się o powołanie biegłego BHP oraz o zażądanie kart pracy i notatników służbowych Z. K., jako nieprzydatne. Przede wszystkim, w ocenie Sądu, przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego sądowego było w niniejszej sprawie co do zasady całkowicie zbędne. Należy zauważyć, że w świetle utrwalonego stanowiska judykatury zadaniem biegłego nie jest ustalenie stanu faktycznego sprawy, lecz jedynie naświetlenie i umożliwienie wyjaśnienia przez sąd okoliczności z punktu widzenia posiadanych przez biegłego wiadomości specjalnych przy uwzględnieniu zebranego i udostępnionego mu materiału sprawy. Do biegłego nie należy również ustalenie obowiązującego stanu prawnego oraz zasad stosowania i wykładni obowiązujących przepisów prawa. Na podstawie dowodów z dokumentów znajdujących się w aktach rentowych, aktach osobowych i innych, Sąd był zobowiązany samodzielnie poczynić stosowne ustalenia, co do przebiegu zatrudnienia odwołującego się. Do przedmiotowych ustaleń z pewnością nie była wymagana wiedza specjalna biegłego z zakresu BHP. Na podstawie ustaleń faktycznych Sąd ocenił, dokonując odpowiedniej wykładni prawa, że we wnioskowanym okresie zatrudnienia odwołujący się nie był pracownikiem wykonującym pracę w szczególnym charakterze w rozumieniu art. 32 ust. 3 pkt 5 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz ustawy o emeryturach pomostowych tj. pracę kierowcy pojazdu uprzywilejowanego. Wynika to jednoznacznie z akt osobowych, zeznań świadków, w tym (...) w E. oraz wyjaśnień odwołującego się. Stąd też zbędne było żądanie dodatkowych dokumentów, wnioskowane przez pełnomocnika.

Sąd zważył, co następuje :

Ustawa z dnia 19.12.2008 r. o emeryturach pomostowych (t. jedn. Dz.U. z 2023 r. poz. 164) zastąpiła nowymi regulacjami, określającymi zasady nabywania wcześniejszych emerytur z tytułu pracy w warunkach szczególnych, przepisy ustawy o emeryturach i rentach z FUS, określające zasady przyznawania emerytur z tytułu tego rodzaju pracy. Celem tej ustawy jest ograniczenie kręgu uprawnionych do emerytury z powodu pracy w szczególnych warunkach pracy lub w szczególnym charakterze do mniejszej liczby sytuacji uzasadnionych rzeczywistą koniecznością przejścia na emeryturę przed osiągnięciem wieku emerytalnego, w których oczekiwania osób, które rozpoczęły wykonywanie takiej pracy na starych zasadach, na wcześniejsze przejście na emeryturę powinny zostać zaspokojone. Ustawa ma charakter przejściowy, ograniczając prawo do uzyskania emerytury pomostowej do osób urodzonych po 31.12.1948 r., które pracę w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy lub art. 32 i art. 33 ustawy o emeryturach i rentach z FUS) rozpoczęły przed 1.01.1999 r. (art. 4 pkt 5 ustawy).

Wskazany cel ustawy o emeryturach pomostowych realizują przepisy określające warunki nabycia prawa do przewidzianego w niej świadczenia, w tym art. 4 i art. 49 (w brzmieniu na dzień wydania skarżonej decyzji). W myśl pierwszego z nich, prawo do emerytury pomostowej, z uwzględnieniem art. 5-12, przysługuje pracownikowi, który spełnia łącznie następujące warunki:

1. urodził się po dniu 31.12.1948 r.;

2. ma okres pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze wynoszący, co najmniej 15 lat;

3. osiągnął wiek wynoszący co najmniej 55 lat dla kobiet i co najmniej 60 lat dla mężczyzn;

4. ma okres składkowy i nieskładkowy, ustalony na zasadach określonych w art. 5-9 i art. 11 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiet i co najmniej 25 lat dla mężczyzn;

5. przed dniem 1.01.1999 r. wykonywał prace w szczególnych warunkach lub prace w szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy lub art. 32 i art. 33 ustawy o emeryturach i rentach z FUS;

6. po dniu 31.12.2008 r. wykonywał pracę w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3.

Należy zwrócić uwagę, że at. 4 pkt 5 ustawy został uchylony ustawą z dnia 28.07.2023 r. (Dz.U. z 2023 r. poz. 1667), która weszła w życie 1.01.2024 r.

Z unormowania tego wynika, że przy nabywaniu prawa do emerytury pomostowej na podstawie art. 4 ustawy uwzględnieniu podlegają przypadające przed dniem 1.01.2009 r. okresy pracy w szczególnych warunkach w rozumieniu art. 32 i art. 33 ustawy emerytalnej, jednakże dotyczy to wyłącznie sytuacji spełnienia przez ubezpieczonego wszystkich pozostałych przesłanek określonych w art. 4, gdyż muszą one być spełnione łącznie.

Na podstawie art. 49 ustawy pomostowej prawo do emerytury pomostowej przysługuje również osobie, która:

1. po dniu 31 grudnia 2008 r. nie wykonywała pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3;

2. spełnia warunki określone w art. 4 pkt 1-5 i 7 i art. 5-12;

3. w dniu wejścia w życie ustawy miała wymagany w przepisach, o których mowa w pkt 2, okres pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3.

Z powyższego wynika, że warunkiem nabycia emerytury pomostowej w świetle wykładni językowej art. 4 i 49 ustawy o emeryturach pomostowych jest legitymowanie się określonym stażem w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze oraz kontynuowanie pracy w tych warunkach po wejściu w życie ustawy o emeryturach pomostowych, tj. po 31 grudnia 2008 r. Natomiast jeżeli osoba ubiegająca się o to świadczenie nie kontynuuje pracy w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze i z tego względu posiada jedynie staż pracy w warunkach szczególnych według poprzednio obowiązujących przepisów, to może nabyć prawo do „nowego” świadczenia jedynie wówczas, gdy dotychczasowy staż pracy (okres prac) można kwalifikować jako prace w warunkach szczególnych w rozumieniu obecnie obowiązujących przepisów (art. 3 ust. 1 ustawy o emeryturach pomostowych) lub o szczególnym charakterze (art. 3 ust. 3 tej ustawy).

Zgodnie z treścią art. 3 ust. 3 ustawy o emeryturach pomostowych prace o szczególnym charakterze to prace wymagające szczególnej odpowiedzialności oraz szczególnej sprawności psychofizycznej, których możliwość należytego wykonywania w sposób niezagrażający bezpieczeństwu publicznemu, w tym zdrowiu lub życiu innych osób, zmniejsza się przed osiągnięciem wieku emerytalnego na skutek pogorszenia sprawności psychofizycznej, związanego z procesem starzenia się. Wykaz prac o szczególnym charakterze określa załącznik nr 2 do ustawy. Dla oceny, czy pracownik pracował w szczególnych warunkach, nie ma istotnego znaczenia nazwa zajmowanego przez niego stanowiska, tylko rodzaj powierzonej mu pracy. Praca w szczególnych warunkach to praca wykonywana stale (codziennie) i w pełnym wymiarze czasu pracy (przez 8 godzin dziennie, jeżeli pracownika obowiązuje taki wymiar czasu pracy) w warunkach pozwalających na uznanie jej za jeden z rodzajów pracy wymienionych w wykazie stanowiącym załącznik do ustawy.

W postanowieniu z 10.08.2022 r. sygn. III USK 517/21 Sąd Najwyższy wskazał, że przepis art. 3 ust. 4 ustawy o emeryturach pomostowych dotyczący pracowników wykonujących prace w szczególnych warunkach (analogicznie jak art. 3 ust. 5 odnoszący się do pracowników wykonujących prace o szczególnym charakterze) zawiera dodatkowe kryterium, którego spełnienie pozwala na uznanie danego rodzaju prac za prace w szczególnych warunkach. Jest to wymóg związany z czasem narażenia pracownika na wpływ czynników ryzyka wymienionych w art. 3 ust. 1 (i odpowiednio w art. 3 ust. 3) ustawy o emeryturach pomostowych. W obu przepisach ustawy nie chodzi więc o wymiar czasu pracy określony w umowie o pracę, lecz o wymiar czasu pracy faktycznie wykonywanej w narażeniu na czynniki ryzyka, które powodują, że dane prace są pracami wykonywanymi w szczególnych warunkach bądź w szczególnym charakterze. Dlatego też dla uznania, że praca jest wykonywana w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, nie wystarcza określenie w umowie o pracę, że pracownik został zatrudniony w pełnym wymiarze czasu pracy na konkretnym stanowisku, z zajmowaniem którego związana jest jedynie (potencjalna) konieczność wykonywania prac wymienionych w wykazach stanowiących załączniki nr 1 i nr 2 do ustawy o emeryturach pomostowych, ale niezbędne jest, aby prace takie rzeczywiście wykonywał w pełnym wymiarze czasu pracy, to jest codziennie i przez całą przewidzianą dla niego dniówkę roboczą. Za takim rozumieniem użytego w tych przepisach pojęcia „w pełnym wymiarze czasu pracy” przemawia w szczególności to, że ustawodawca związał go z - również użytym w tym przepisie - sformułowaniem „pracowników wykonujących”, co jednoznacznie wskazuje, iż ów pełny wymiar czasu pracy nie wynika z samego tylko faktu zatrudnienia na określonym stanowisku w pełnym wymiarze czasu pracy, lecz jest związany z rzeczywistym „wykonywaniem" prac, o których mowa w ust. 1 lub ust. 3, w takim właśnie wymiarze czasu pracy. W pełni uprawnione jest zatem odwołanie się w omawianym zakresie do utrwalonej wykładni podobnych pojęć użytych w § 2 ust. 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, w myśl której praca w szczególnych warunkach, to praca wykonywana stale (codziennie) i w pełnym wymiarze czasu pracy (przez 8 godzin dziennie, jeżeli pracownika obowiązuje taki wymiar czasu pracy) w warunkach pozwalających na uznanie jej za jeden z rodzajów pracy wymienionych w wykazie stanowiącym załącznik do tego rozporządzenia. Nie budzi wątpliwości Sądu, że Z. K. nie wykonywał pracy kierowcy pojazdu uprzywilejowanego stale i w pełnym wymiarze czasu pracy.

Mając powyższe na uwadze, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. orzeczono, jak w sentencji wyroku.

O kosztach procesu Sąd orzekł na mocy art. 98 § 1 k.p.c. oraz § 9 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (t. jedn. Dz.U. z 2023 r. poz. 1935 ze zm.).