Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Suwałkach

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 14 marca 2024r.

Sąd Okręgowy w Suwałkach III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący:	sędzia Cezary Olszewski
Protokolant:	Marta Majewska-Wronowska

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 14 marca 2024r. w Suwałkach

sprawy J. P. (1)

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B.

o emeryturę pomostową

w związku z odwołaniem J. P. (1)

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B.

z dnia 25 stycznia 2023 r. znak (...)

1.  oddala odwołanie;

2.  zasądza od J. P. (1) na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. 180 (sto osiemdziesiąt) złotych z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

UZASADNIENIE

Decyzją z 20.01.2023 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. odmówił J. P. (1) prawa do emerytury pomostowej. Wskazując na przepisy ustawy z dnia 19.12.2008 r. (w odpowiedzi błędnie 2009r) o emeryturach pomostowych (t. j. Dz.U. z 2018 r. poz. 1924 ze zm.) oraz ustawy z dnia 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t. j. Dz.U. z 2022 r. poz. 504 ) podniósł, iż wnioskodawca nie udowodnił pracy w warunkach szczególnych lub o szczególnym charakterze, po dniu 31.12.2008r., a zatem nie wykonywał pracy w warunkach szczególnych lub o szczególnym charakterze w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy

W decyzji wskazano także, że nie zachodzą podstawy z art. 4 w zw. z art. 49 ustawy ponieważ wnioskodawca nie udowodnił na dzień 1.01.2009r okresu pracy w warunkach szczególnych lub o szczególnym charakterze wynoszącego co najmniej 15 lat. Do stażu pracy w warunkach szczególnych organ rentowy nie zaliczył okresów zatrudnienia od 20.01.1986r - 21.12.2008r, ponieważ pracodawca nie potwierdził wykonywania w tych okresach pracy wymienionej w załączniku nr.1 lub 2 ustawy o emeryturach pomostowych.

W odwołaniu od tej decyzji J. P. (1) domagał się jej zmiany i ustalenia, że przysługuje mu prawo do emerytury pomostowej po uwzględnieniu do stażu pracy w warunkach szczególnych spornych okresów pracy wynoszących 21 lat, 9 miesięcy i 1 dzień. To że nie kontynuował pracy jako kierownik pociągu wynikało z faktu trwałej niezdolności do pracy na zajmowanym stanowisku, a w konsekwencji wypowiedzenie umowy z powodu braku możliwości zatrudnienia w drużynie konduktorskiej.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie. Podtrzymał podstawy skarżonej decyzji.

Sąd ustalił, co następuje :

J. P. (1) urodzony (...) wystąpił z wnioskiem o emeryturę pomostową wskazując na posiadany staż pracy w warunkach szczególnych od 22 stycznia 1986r do 31 stycznia 2009r. (świadectwo pracy k. 17-18). Organ rentowy nie zaliczył okresów zatrudnienia od 20 stycznia 1986r do 21 grudnia 2008r w (...)ponieważ pracodawca nie potwierdził żeby w tym okresie odwołujący wykonywał prace wymienione w załączniku nr. 1 lub 2 ustawy o emeryturach pomostowych.

J. P. (1) w w/w okresie wykonywał pracę na stanowiskach które zaliczane były do wykazu prac w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu przepisów Rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983r, a wskazane powyżej okresy wynoszą ponad wymagane 15 lat pracy.

Ponadto z wyjaśnień złożonych przez odwołującego na rozprawie 4 kwietnia 2023 r. wynika, że pracował jako pracownik kolei 23 lata w warunkach szczególnych, jeździł w soboty i niedziele

Sąd prowadził także dowód z opinii biegłego z zakresu BHP dopuszczony na okoliczność czy praca J. P. (1) spełniała warunki określone w ustawie o emeryturach pomostowych. Biegły dokonał analizy stanowiska odwołującego jako w kontekście jego zakresu obowiązków, stwierdzając, iż praca w szczególnych warunkach lub pracą o szczególnym charakterze w rozumieniu przepisu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy o e.p. wyniosła 4 lata 4 miesiące i 25 dni.

Sąd zważył, co następuje :

Na wstępie wskazać należy, iż jak wynika z art. 3 ust.5 ustawy o emeryturach pomostowych „Za pracowników wykonujących prace o szczególnym charakterze uważa się pracowników wykonujących po dniu wejścia w życie ustawy, w pełnym wymiarze czasu pracy, prace, o których mowa w ust. 3.” Od dawna utrwalone jest też w orzecznictwie, że aby można było mówić o spełnieniu w/w warunku niezbędne jest żeby pracownik rzeczywiście wykonywał takie prace codziennie i przez całą przewidzianą dla niego dniówkę. Pełny wymiar czasu pracy”, o którym mowa w art. 3 ust. 5 ustawy o emeryturach pomostowych, nie wynika bowiem z samego faktu zatrudnienia na określonym stanowisku w pełnym wymiarze czasu pracy, lecz jest związany z rzeczywistym „wykonywaniem” prac, o których mowa w art. 3 ust. 3 ww. ustawy, w takim właśnie wymiarze czasu pracy (tak np. Wyrok SA w Lublinie III AUa 296/21).

Zaznaczyć też należy, że w sprawie niniejszej między datą wydania skarżonej decyzji, a datą rozpoznania sprawy przez sąd doszło do zmiany regulacji prawnych w art. 4 i 49 ustawy o emeryturach pomostowych. Zmiana ta nie wpływa jednak rozstrzygająco na ocenę przesłanek, których spełnienie było wymagane, aby ustalić po stronie odwołującego prawo do emerytury pomostowej.

Odnosząc się do zagadnień intertemporalnych wskazać należy, że w celu rozstrzygnięcia kwestii, które przepisy dotyczące powinny mieć zastosowanie w niniejszej sprawie, wystarczy posłużenie się podstawową zasadą międzyczasowego prawa prywatnego, wyrażoną w art. 3 k.c., który stanowi, że ustawa nie ma mocy wstecznej, chyba że to wynika z jej brzmienia lub celu. Zasada nieretroakcji (lex retro non agit) oznacza, że nowego prawa nie stosuje się do oceny zdarzeń prawnych i ich skutków, jeżeli miały one miejsce i skończyły się przed wejściem w życie nowego prawa. Ustawa zmieniająca (Dz. U. z 2023r poz.1667), nie zawierała norm międzyczasowych, zatem uznać należało, że w przypadku odwołującego przepis art. 4 ust. 5 będzie miał zastosowanie, mimo jego uchylenia z dniem 1 stycznia 2024r.

Ustawa z dnia 19.12.2008 r. o emeryturach pomostowych (t. j. Dz.U. z 2018 r. poz. 1924) zastąpiła nowymi regulacjami, określającymi zasady nabywania wcześniejszych emerytur z tytułu pracy w warunkach szczególnych, przepisy ustawy o emeryturach i rentach z FUS, określające zasady przyznawania emerytur z tytułu tego rodzaju pracy. Celem tej ustawy jest ograniczenie kręgu uprawnionych do emerytury z powodu pracy w szczególnych warunkach pracy lub w szczególnym charakterze do mniejszej liczby sytuacji uzasadnionych rzeczywistą koniecznością przejścia na emeryturę przed osiągnięciem wieku emerytalnego, w których oczekiwania osób, które rozpoczęły wykonywanie takiej pracy na starych zasadach, na wcześniejsze przejście na emeryturę powinny zostać zaspokojone. Ustawa ma charakter przejściowy, ograniczając prawo do uzyskania emerytury pomostowej do osób urodzonych po 31.12.1948r., które pracę w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy lub art. 32 i art. 33 ustawy o emeryturach i rentach z FUS) rozpoczęły przed 1.01.1999 r. (art. 4 pkt 5 ustawy).

Wskazany cel ustawy o emeryturach pomostowych realizują przepisy określające warunki nabycia prawa do przewidzianego w niej świadczenia, w tym art. 4 i art. 49. W myśl pierwszego z nich (w odniesieniu do powoda), prawo do emerytury pomostowej, z uwzględnieniem art. 5-12, przysługuje pracownikowi, który spełnia łącznie następujące warunki:

1. urodził się po dniu 31.12.1948 r.;

2. ma okres pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze wynoszący, co najmniej 15 lat;

3. osiągnął wiek wynoszący co najmniej 55 lat dla kobiet i co najmniej 60 lat dla mężczyzn;

4. ma okres składkowy i nieskładkowy, ustalony na zasadach określonych w art. 5-9 i art. 11 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiet i co najmniej 25 lat dla mężczyzn;

5. przed dniem 1 stycznia 1999r. wykonywał prace w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze w rozumieniu art. 3 ust.1 i 3 ustawy lub art. 32 i 33 ustawy o emeryturach i rentach z FUS

6. po dniu 31.12.2008 r. wykonywał pracę w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3;

Z unormowania tego wynika, że przy nabywaniu prawa do emerytury pomostowej na podstawie art. 4 ustawy uwzględnieniu podlegają przypadające przed dniem 1.01.2009 r. okresy pracy w szczególnych warunkach w rozumieniu art. 32 i art. 33 ustawy emerytalnej, jednakże dotyczy to wyłącznie sytuacji spełnienia przez ubezpieczonego wszystkich pozostałych przesłanek określonych w art. 4, gdyż muszą one być spełnione łącznie.

Na podstawie art. 49 ustawy pomostowej prawo do emerytury pomostowej przysługuje również osobie, która:

1. po dniu 31 grudnia 2008 r. nie wykonywała pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3;

2. spełnia warunki określone w art. 4 pkt 1-5 i 7 i art. 5-12;

3. w dniu wejścia w życie ustawy miała wymagany w przepisach, o których mowa w pkt 2, okres pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3.

Z powyższego wynika, że warunkiem nabycia emerytury pomostowej w świetle wykładni językowej art. 4 i 49 ustawy o emeryturach pomostowych jest legitymowanie się określonym stażem w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze oraz kontynuowanie pracy w tych warunkach po wejściu w życie ustawy o emeryturach pomostowych, tj. po 31 grudnia 2008r. Natomiast jeżeli osoba ubiegająca się o to świadczenie nie kontynuuje pracy w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze i z tego względu posiada jedynie staż pracy w warunkach szczególnych według poprzednio obowiązujących przepisów, to może nabyć prawo do „nowego” świadczenia jedynie wówczas, gdy dotychczasowy staż pracy (okres prac) można kwalifikować jako prace w warunkach szczególnych w rozumieniu obecnie obowiązujących przepisów (art. 3 ust. 1 ustawy o emeryturach pomostowych) lub o szczególnym charakterze (art. 3 ust. 3 tej ustawy). Innymi słowy, brak podstaw prawnych do przyznania emerytury pomostowej takiemu ubezpieczonemu, którego dotychczasowy okres pracy w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze nie może być traktowany w ten sposób. Jak wskazał Sąd Najwyższy - Izba Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w postanowieniu z dnia 8 lutego 2023 r. sygn. akt I USK 193/22

„1. Osoba ubiegająca się o emeryturę pomostową, która po dniu 31 grudnia 2008 r. nie kontynuuje pracy w warunkach szczególnych lub o szczególnym charakterze w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych i legitymuje się w związku z tym jedynie stażem pracy "szczególnej" według poprzednio obowiązujących przepisów, może nabyć prawo do tej emerytury jedynie wówczas, gdy dotychczasowy staż pracy można kwalifikować jako pracę w warunkach szczególnych lub o szczególnym charakterze w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy pomostowej. Natomiast art. 3 ust. 1 i 3 tej ustawy definiują prace w szczególnych warunkach, których wykaz określa załącznik nr 1 do ustawy oraz prace o szczególnym charakterze, których wykaz określa załącznik nr 2 do ustawy. Przy czym wykaz prac określonych w art. 3 ust. 1 i 3 jest zamknięty i nie podlega uzupełnieniu, co oznacza, że cech pracy "o szczególnym charakterze" lub "w szczególnych warunkach" nie mogą posiadać inne prace, choćby sposób ich wykonywania i ich jakość mogła obniżyć się z wiekiem.

2. Nie ma podstaw prawnych do przyznania emerytury pomostowej ubezpieczonemu, którego dotychczasowy okres pracy w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze nie może być kwalifikowany jako okres pracy w warunkach szczególnych w rozumieniu dziś obowiązujących przepisów (art. 3 ust. 1 ustawy o emeryturach pomostowych) lub o szczególnym charakterze (art. 3 ust. 3 ustawy o emeryturach pomostowych). Jedynie ubezpieczonym, którzy po dniu 31 grudnia 2008 r. wykonywali pracę w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy pomostowej (tj. spełniali wymóg z art. 4 pkt 6 ustawy pomostowej), ustawodawca w art. 4 pkt 2 i 5 ustawy pomostowej przewidział możliwość doliczenia do 15-letniego stażu pracy w warunkach szczególnych i szczególnym charakterze także okresów pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu zarówno art. 3 ust. 1 i 3 tej ustawy, jak i art. 32 i art. 33 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.” Takie stanowisko wyraził Sąd Najwyższy także w wyrokach: z 13 marca 2012 r., sygn. akt II UK 164/11, z 15.01.2013 r., II UK 373/15, z 4.09.2012r, I UK 164/12 i wielu innych.

Podstawowe znaczenie w sprawie ma fakt ustalenia, że wnioskodawca po dniu 31 grudnia 2008 r. nie wykonywał pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy pomostowej. Oznacza to, że prawo do świadczenia na podstawie art. 4 ustawy pomostowej mu nie przysługuje właśnie z powodu niewykazania okresów pracy w warunkach szczególnych po 31 grudnia 2008 r. Należy podkreślić, że wszystkie wymienione wyżej przesłanki do nabycia prawa do emerytury muszą być spełnione łącznie, o czym stanowi przepis art. 4 tej ustawy. Oznacza to, że niespełnienie choćby jednej z nich przekreśla możliwość nabycia prawa do świadczenia, co ma miejsce w przypadku wnioskodawcy. Odwołujący co prawda wykonywał pracę w okresie 01.11.1992r. – 29.02.1998r na stanowisku kierownika pociągu – (św. pracy k.18), które zostały wskazane jako praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w załączniku do ustawy o emeryturach pomostowych . Okres ten wynosił jednak tylko 5 lat , 2 miesiące i 29 dni, ale nie była to praca wykonywana po dniu 31 grudnia 2008r.

Następnie należało zbadać, czy ubezpieczony spełnia przesłanki do nabycia prawa do emerytury pomostowej z 49 ustawy o emeryturach pomostowych. Według tego przepisu musiałby w dniu wejścia w życie ustawy wykazać wymagany 15-letni okres pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, ale w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy pomostowej. Jak wskazano wyżej ustawa o emeryturach pomostowych znacznie zawęziła rodzaje prac i stanowiska, na których wykonuje się prace w warunkach szczególnych w porównaniu do tych prac i stanowisk, jakie zawiera wykaz A, będący załącznikiem do Rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U. z 1983 r. Nr 8 poz. 43 ze zm.). Ustawa pomostowa w załącznikach 1 i 2 zawiera własne określenia prac w warunkach szczególnych.

W omawianych załącznikach brak jest wskazania, że charakter pracy na stanowiskach konduktora, dyspozytora drużyny konduktorskiej czy starszego kasjera - biletowego powoduje zaliczenie pracy do prac w warunkach szczególnych w rozumieniu ustawy pomostowej. W załączniku nr 2 w punkcie 5 wymienione są tylko prace maszynistów pojazdów trakcyjnych (maszynista pojazdów trakcyjnych, maszynista instruktor, maszynista zakładowy, maszynista wieloczynnościowych i ciężkich maszyn do kolejowych robót budowlanych i kolejowej sieci trakcyjnej, kierowca lokomotywy spalinowej o mocy do 300 KM, pomocnik maszynisty pojazdów trakcyjnych) i kierowników pociągów. W opinii biegłego ubezpieczony nie wykonywał pracy w warunkach szczególnych w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy z 2008 r. o emeryturach pomostowych poza okresem na stanowisku kierownika pociągu. Analiza akt osobowych nie daje podstaw do tego by inne okresy zatrudnienia uznać za spełniające wymagania z ustawy o emeryturach pomostowych. Sąd podziela wnioski wynikające z tej opinii w całości. Została ona bowiem sporządzona po drobiazgowej analizie dokumentacji pracowniczej odwołującego.

Zagadnienie dotyczące wykonywanej przez odwołującego pracy w przedsiębiorstwie kolejowym, w tym na stanowisku konduktora, która jest zaliczana do prac w szczególnych warunkach w rozumieniu art. 32 ust. 4 Ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych w zw. § 4 ust. 3 Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U. z 1983 r., Nr 8, poz. 43 ze zm.) dokonał Sąd Apelacyjny w Białymstoku w sprawie III AUa 203/20. Stwierdził jednak, że tylko praca na stanowisku kierownika pociągu i zwrotniczego jest pracą w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 Ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych, uznając że nie ma podstaw by zaliczać inne rodzaje pracy na kolei za rodzaje pracy do wykonywanej w szczególnych warunkach czy szczególnym charakterze w rozumieniu. art. 3 ust. 1 i 3 ustawy z 2008 r. o emeryturach pomostowych.

Zdaniem sądu nie ma podstaw by uznać, że ubezpieczony spełniał warunki z art. 49 ustawy. W przypadku kiedy osoba ubiegająca się o to świadczenie nie kontynuuje pracy w warunkach szczególnych lub szczególnym charakterze i legitymuje się w związku z tym jedynie stażem pracy w warunkach szczególnych według poprzednio obowiązujących przepisów, to może nabyć prawo do "nowego" świadczenia jedynie wówczas, gdy dotychczasowy staż pracy (okres prac) można kwalifikować jako prace w warunkach szczególnych w rozumieniu dziś obowiązujących przepisów (art. 3 ust. 1) lub o szczególnym charakterze (art. 3 ust. 3). Jeśli więc prace wykonywane przez uprawnionego we wskazywanych przez niego okresach nie były ani pracami w szczególnych warunkach, ani w szczególnym charakterze w rozumieniu aktualnie obowiązujących przepisów art. 3 ust. 1 i 3 u o e.p., to ubezpieczonemu nie przysługuje prawo do emerytury pomostowej (podobnie wyr. SN z 4.9.2012 r., I UK 164/12, w którego tezie stwierdzono, że określenie "okres pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3" zawarte w art. 49 pkt 3 u o e. p. oznacza okres pracy wskazany w art. 3 ust. 1 i 3 u o e. p. bez wliczania do niego okresów pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu art. 32 i 33 ustawy o emeryturach i rentach z FUS) W związku z tym, że stanowisko pracy wnioskodawcy nie zostało wymienione w załączniku nr 1 lub nr 2 do ustawy o emeryturach pomostowych, sporne okresy zatrudnienia nie mogą być uwzględnione przy ustalaniu prawa do emerytury pomostowej jako okresy pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Jak przyjmuje się w orzecznictwie Sądu Najwyższego wykaz prac określonych w art. 3 ust. 1 i 3 ustawy z 2008 r. o emeryturach pomostowych jest zamknięty i nie podlega uzupełnieniu, co oznacza, że cech pracy „o szczególnym charakterze” lub „w szczególnych warunkach” nie mogą posiadać inne prace, choćby sposób ich wykonywania i ich, jakość mogła obniżyć się z wiekiem (tak Sąd Najwyższy w wyroku z 13 marca 2012 r., II UK 164/11).

Mając powyższe na uwadze, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. orzeczono, jak w sentencji wyroku.

O kosztach należnych pełnomocnikowi orzeczono na podstawie § 9 ust. 2 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności radców prawnych.

ZARZĄDZENIE

(...)

(...)