Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Suwałkach

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 4 czerwca 2024r.

Sąd Okręgowy w Suwałkach III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący:	sędzia Danuta Poniatowska
Protokolant:	Marta Majewska-Wronowska

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 4 czerwca 2024r. w Suwałkach

sprawy S. B.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B.

o prawo do rekompensaty, o wysokość świadczenia i o ustalenie wysokości kapitału początkowego

w związku z odwołaniem S. B.

od dwóch decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B.

z dnia 13 lutego 2024r. znak (...)

i od decyzji z 13 lutego 2024 r. znak (...)

zmienia zaskarżone decyzje i przyznaje S. B. prawo do rekompensaty, po zaliczeniu do pracy w warunkach szczególnych zatrudnienia w Przedsiębiorstwie (...) w S. od 27 czerwca 1978r. do 1 listopada 1993r., z uwzględnieniem okresu służby wojskowej i pracy na budowie eksportowej, po wyłączeniu okresów nieskładkowych.

Sygn. akt III U 135/24

UZASADNIENIE

Decyzją z 13.02.2024 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B., powołując się na przepisy ustawy z dnia 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t. jedn. Dz.U. z 2023 r. poz. 1251 ze zm.), ustawy z dnia 19.12.2008 r. o emeryturach pomostowych (t. jedn. Dz.U. z 2023 r. poz. 164 ze zm.) i innych, odmówił S. B. prawa do rekompensaty, ponieważ nie udowodnił on 15 lat pracy w warunkach szczególnych. Organ rentowy uwzględnił okres 14 lat 6 miesięcy i 22 dni pracy w warunkach szczególnych.

W odwołaniu od tej decyzji S. B. wnosił o jej zmianę i przyznanie prawa do rekompensaty. Domagał się uwzględnienia do stażu pracy w warunkach szczególnych zatrudnienia w Zakładzie Produkcji (...) w S.. Wnosił o przesłuchanie na te fakty wskazanych świadków.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie. Podtrzymał podstawy skarżonej decyzji. Wskazał, że wnioskowanego okresu nie uwzględnił, z uwagi na brak świadectwa wykonywania pracy w warunkach szczególnych.

Kolejne odwołanie S. B. dotyczyło odmowy przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. w decyzji z 13.02.2024 r. prawa do ponownego ustalenia wysokości emerytury. Odwołujący się nie zgodził się z ustaloną kwotą zwaloryzowanego kapitału początkowego – bez doliczenia należnej mu rekompensaty.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie. Podtrzymał podstawy skarżonej decyzji.

Ponadto S. B. zaskarżył decyzję Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. z 13.02.2024 r. o odmowie ponownego ustalenia wysokości kapitału początkowego.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie. Podtrzymał podstawy skarżonej decyzji, wskazując, że przedłożone dowody nie powodują zmiany wartości kapitału początkowego.

Postanowieniem z 25.03.2024 r. Sąd połączył te trzy sprawy do wspólnego rozpoznania z uwagi na ich tożsamość faktyczną i prawną.

Sąd ustalił, co następuje:

Decyzją z 19.01.2024 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B., powołując się na przepisy ustawy z dnia 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t. jedn. Dz.U. z 2023 r. poz. 1251 ze zm.), z urzędu ponownie obliczył S. B. (ur. (...)) emeryturę od (...) r., tj. od osiągnięcia wieku 65 lat (wcześniej wnioskodawca pobierał rentę z tytułu niezdolności do pracy). Z wnioskiem o emeryturę z rekompensatą S. B. wystąpił 25.01.2024 r. Zaskarżoną decyzją z 13.02.2024 r. odmówiono wnioskodawcy prawa do rekompensaty, z uwagi na brak wymaganego stażu pracy w warunkach szczególnych.

S. B. ubiegał się o prawo do emerytury „wcześniejszej” w związku z pracą w warunkach szczególnych, prawa do tej emerytury odmówiono mu decyzją z 19.12.2018 r. (nie spełniał warunków stażowych – 25 lat okresów składkowych i nieskładkowych na dzień 1.01.1999 r. oraz nie wykazał wymaganego okresu pracy w warunkach szczególnych). Z akt rentowych wynika, że przyjęto okresy składkowe i nieskładkowe na dzień 1.01.1999 r. w łącznym wymiarze 22 lata i 29 dni oraz staż pracy w warunkach szczególnych – 5 lat 1 miesiąc i 7 dni. Staż pracy w warunkach szczególnych wskazany w zaskarżonej decyzji wynosi 14 lat 6 miesięcy i 22 dni. Ustalony został w oparciu o znajdujące się w aktach rentowych świadectwo pracy w warunkach szczególnych wydane 5.12.2018 r. przez (...) sp. z o.o. w S., wskazujące na zatrudnienie w tym zakładzie od 2.11.1993 r. do 31.12.2008 r. stale i w pełnym wymiarze czasu pracy w warunkach szczególnych na stanowisku zbrojarz. Okres ten nie budzi wątpliwości Sądu, wyliczony został z pominięciem nieobecności wnioskodawcy z powodu niezdolności do pracy i okresów urlopu bezpłatnego.

Zatrudnienie, na które dodatkowo powołuje się S. B., wnioskując o przyznanie rekompensaty, to okres pracy od 27.06.1978 r. do 30.11.1993 r. w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowisku zbrojarz w Przedsiębiorstwie (...) S.. Okres ten potwierdzony został świadectwem pracy wystawionym przez pracodawcę w dniu zakończenia umowy o pracę. Wnioskodawca nie przedstawił świadectwa wykonywania pracy w warunkach szczególnych, przedłożone świadectwo pracy nie zawiera adnotacji o zatrudnieniu w warunkach szczególnych (w druku świadectwa nie ma takiego punktu – zapisu – akta rentowe ENS, k. 8).

Sąd pozyskał akta osobowe S. B. z tego okresu zatrudnienia w (...) w S. (nazwa zakładu ulegała zmianie w związku z reorganizacją). Akta te są kompletne i nie budzą wątpliwości co do ich wiarygodności. Znajduje się w nich umowa o pracę na stanowisku zbrojarza, umowa o skierowaniu na kurs spawania (zawarta 2.01.1984 r.), pisma ze wskazaniem stanowiska pracy zbrojarz i aktualną stawką wynagrodzenia, powierzenie pełnienia obowiązków brygadzisty od 2.11.1988 r., stawki wynagrodzenia na stanowisku zbrojarz-brygadzista (okres od 2.11.1988 r. do 31.08.1989 r.), odpis karty powołania do czynnej służby wojskowej i inne (koperta k. 96).

Z wyjaśnień odwołującego się i zeznań przesłuchanych świadków: J. J. i K. W. wynika, tak jak z akt osobowych, że S. B. od początku pracował jako zbrojarz. Miał skończoną zawodówkę w zawodzie zbrojarz-betoniarz (świadectwo ukończenia nauki zawodu i ZSZ - k. 5 i 6 akt rentowych ENS). Wkrótce po podjęciu pracy powołany został do wojska i po odbyciu służby wojskowej wrócił do tego samego zakładu, na to samo stanowisko zbrojarza. Nadal pracuje na tym stanowisku. Nic nie zmieniło się w zatrudnieniu S. B. w 1993 r., kiedy nastąpiła reorganizacja zakładu i powstał odrębny zakład w S.. W ramach zatrudnienia na stanowisku zbrojarza wykonywał również spawanie zbrojenia. Przez krótki okres powierzono mu też stanowisko brygadzisty. W ramach brygady pracowało 4 zbrojarzy, łącznie z brygadzistą, który rozdzielał rano pracę (zajmowało to ok. 10 minut) i następnie pracował jako zbrojarz razem z pozostałymi. W brygadzie pracowali doświadczeni ludzie, wykonywali nietypowe zbrojenia. Typowe były stropy, ściany, a w brygadzie wnioskodawcy wykonywano ramy na budowę szpitala i inne nietypowe, ciężkie rzeczy. Jako brygadzista nie zajmował się dokumentacją, wnioskami urlopowymi itp. Za granicą, na budowie eksportowej S. B. też pracował jako zbrojarz przy budowie oczyszczalni ścieków, oddelegowany do pracy z B. w okresie od 2.07.1990 r. do 31.08.1991 r. Potwierdza to również zaświadczenie dołączone do wniosku o rekompensatę (k. 7-10 akt rentowych).

Przesłuchani w sprawie świadkowie pracowali z odwołującym się w tym samym zakładzie i okresie. J. J. pracował jako ślusarz remontowy - spawacz w warsztacie, K. W. jako tokarz przy usuwaniu awarii, widywali się codziennie. Obaj kojarzą go jako spawacza-zbrojarza, który prace zbrojarskie wykonywał na tym samym stanowisku przez cały okres zatrudnienia.

Po przeprowadzeniu postępowania, Sąd ustalił, że S. B. od 27.06.1978 r. do 1.11.1993 r. był zatrudniony na stanowisku zbrojarz w Przedsiębiorstwie (...) S. i w tym okresie stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał prace zbrojarskie na stanowisku zbrojarz wymienionym w wykazie A dziale V poz. 4 pkt 1 wykazu, stanowiącego załącznik nr 1 do zarządzenia nr 9 Ministra Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych z dnia 1.08.1983 r. w sprawie wykazu stanowisk pracy w zakładach pracy, podległych Ministrowi Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych, na których są wykonywane prace w szczególnych warunkach. Praca odwołującego się w spornym okresie wymieniona jest w wykazie A prac w warunkach szczególnych stanowiącym załącznik nr 1 do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 1.02.1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze (Dz.U. Nr 8, poz. 43 ze zm.) w Dziale V – W budownictwie i przemyśle materiałów budowlanych, pkt 4. prace zbrojarskie i betoniarskie.

Okresy pracy w warunkach szczególnych, nie budzące wątpliwości Sądu, wynoszą ponad wymagane 15 lat. S. B. spełnia wszystkie warunki, w tym warunek stażowy - ponad 15 lat pracy w warunkach szczególnych, do przyznania prawa do rekompensaty.

Sąd zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 2 pkt 5 ustawy z dnia 19.12.2008 r. o emeryturach pomostowych (t. jedn. Dz.U. z 2023 r. poz. 164 ze zm.), rekompensata jest odszkodowaniem za utratę możliwości nabycia prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze dla osób, które nie nabędą prawa do emerytury pomostowej. Rekompensata przysługuje ubezpieczonemu, jeżeli ma okres pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS, wynoszący co najmniej 15 lat ( art. 21 ust. 1 ustawy o emeryturach pomostowych).

Zgodnie z art. 21 ustawy o emeryturach pomostowych rekompensata przysługuje ubezpieczonemu urodzonemu po 31.12.1948 r., jeżeli przed dniem 1.01.2009 r. wykonywał przez co najmniej 15 lat prace w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze w rozumieniu przepisów art. 32 i 33 ustawy z dnia 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, a nie ma prawa do emerytury określonej:

- w art. 46 w związku z art. 29, 32 i 33 lub art. 39, art. 50, art. 50a lub art. 50e albo art. 184 ustawy emerytalnej,

- art. 34 i 48 w związku z art. 49 ustawy emerytalnej w brzmieniu obowiązującym do 31.12.2006 r. albo:

- art. 3 ust. 1 lub 2 ustawy z dnia 27.07.2005 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z DFUS oraz ustawy Karta Nauczyciela,

- art. 88 ustawy z dnia 26.01.1982 r. Karta Nauczyciela

oraz nie ma prawa do emerytury pomostowej.

Bezspornym w sprawie jest, że S. B. urodził się po dniu 31.12.1948 r. i nie posiada prawa do emerytury ustalonej na podstawie powołanych powyżej przepisów. Natomiast spór sprowadzał się do ustalenia, czy spełnia warunek dotyczący posiadania na dzień 1.01.2009 r. co najmniej 15- letniego okresu pracy w warunkach szczególnych.

Wykonywanie pracy w warunkach szczególnych kwalifikuje się zgodnie z art. 32 ust. 2 ustawy z dnia 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t. jedn. Dz.U. z 2023 r. poz. 1251 ze zm.). Za pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach uważa się pracowników zatrudnionych przy pracach o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości lub wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia. Przepisami, do których odsyła art. 32 ust. 4 tej ustawy jest rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7.02.1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U. Nr 8, poz. 43 ze zm.). Zgodnie z treścią § 1 ust. 1 tego rozporządzenia pracami w szczególnych warunkach są prace wymienione w wykazach stanowiących załącznik do rozporządzenia.

Zgodnie z § 2 ust. 2 rozporządzenia w sprawie wieku emerytalnego… okresy pracy, o których mowa w ust. 1 stwierdza zakład pracy, na podstawie posiadanej dokumentacji, w świadectwie wykonywania prac w szczególnych warunkach, wystawionym według wzoru stanowiącego załącznik do przepisów wydanych na podstawie § 1 ust. 2 rozporządzenia, lub w świadectwie pracy. Obniżenie wieku emerytalnego niektórym grupom zawodowym uzasadnia się narażeniem tych osób na szybsze niż przeciętne zrealizowanie się emerytalnego ryzyka z powodu wystąpienia w ich zawodach czynników negatywnych (najczęściej szkodliwych dla zdrowia lub obniżających sprawności psychofizyczne), które doprowadzają do wcześniejszej niż powszechnie utraty sił do wykonywania dotychczasowej pracy. Stąd też prawo do emerytury w wieku niższym nie jest tu przywilejem, lecz co do zasady wynika ze szczególnych właściwości wykonywanej pracy. Cechą niezbędną do uznania danego zatrudnienia za wykonywane w szczególnych warunkach w rozumieniu rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983 r. jest wykonywanie pracy stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku. Stanowi o tym przepis § 2 ust. 1 rozporządzenia, wskazując przez to, że intencją ustawodawcy było zawężenie zakresu okresów szczególnych tylko do tych okresów zatrudnienia, w których praca była faktycznie wykonywana, a nie do samego pozostawania w zatrudnieniu. Zaznaczyć bowiem trzeba, że tylko okresy wykonywania zatrudnienia w pełnym wymiarze czasu pracy kreują i wypełniają weryfikowalne kryterium uznania pracy o cechach znacznej szkodliwości dla zdrowia lub znacznego stopnia uciążliwości, lub wymagającej wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia. Taki sam warunek odnosi się do wymagania stałego wykonywania takich prac, co oznacza, że krótsze dobowo (nie w pełnym wymiarze obowiązującego czasu pracy na danym stanowisku), niestałe świadczenie pracy wyklucza dopuszczalność uznania pracy za świadczoną w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wskutek niespełnienia warunku stałej znacznej szkodliwości dla zdrowia lub stałego znacznego stopnia uciążliwości wykonywanego zatrudnienia (wyrok Sądu Najwyższego z 19 września 2007 r., III UK 38/07, OSNP 2008/21-22/329; wyrok Sądu Najwyższego z 10 marca 2009 r. I UK 212/08 Wspólnota (...); wyrok SN z 21 listopada 2001 r. II UKN 598/00 OSNP 2003/17/419; wyrok Sądu Najwyższego z 16 czerwca 2009 r. I UK 20/09 i inne).

Za sporny okres zatrudnienia wnioskodawca nie przedstawił świadectwa wykonywania prac w warunkach szczególnych. Świadectwo pracy nie jest jednak jedynym dowodem na okoliczność świadczenia pracy w warunkach szczególnych. Świadectwo wykonywania pracy nie jest dokumentem urzędowym w rozumieniu przepisu art. 244 § 1 i 2 k.p.c., gdyż podmiot wydający to świadectwo nie jest ani organem państwowym, ani organem wykonującym zadania z zakresu administracji państwowej. W postępowaniu sądowym traktuje się je jako dokument prywatny w rozumieniu przepisu art. 245 k.p.c., który stanowi dowód tego, że osoba, która go podpisała, złożyła oświadczenie zawarte w dokumencie. Dokument taki podlega kontroli zarówno co do prawdziwości wskazanych w nim faktów, jak i co do prawidłowości wskazanej podstawy prawnej. Dlatego sama treść świadectwa jest niewystarczająca (nie przesądza) na etapie sądowego postępowania odwoławczego czy dana praca była faktycznie pracą w szczególnych warunkach. Wymaga ono weryfikacji i oparcia w posiadanej przez zakład pracy dokumentacji z akt osobowych pracodawcy oraz w razie możliwości przy pomocy zeznań świadków i wnioskodawcy. Istotne jest faktyczne wykonywanie czynności a nie nazwa stanowiska zajmowanego przez pracownika.

Natomiast kwestia zaliczenia okresu odbywania zasadniczej służby wojskowej do stażu uprawniającego do wcześniejszej emerytury, czy jak w niniejszej sprawie do rekompensaty, była przedmiotem uchwały siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 16 października 2013 r., II UZP 6/13 (OSNP 2014 nr 3, poz. 42). W uzasadnieniu tej uchwały Sąd Najwyższy jednoznacznie rozstrzygnął - na korzyść ubezpieczonych - wątpliwości prawne w przedmiocie zaliczania zasadniczej służby wojskowej do okresu pracy wymaganego do nabycia prawa do emerytury w niższym (obniżonym) wieku emerytalnym. Zgodne z tym stanowisko Sąd Najwyższy zawarł w wyroku z dnia 5 sierpnia 2014 r., I UK 442/13 w którym stwierdził, że czas zasadniczej służby wojskowej zalicza się do okresu uprawniającego do wcześniejszej emerytury z tytułu wykonywania pracy w szczególnych warunkach. Takie doliczenie jest możliwe tylko wówczas, gdy zainteresowany podjął prace w szkodliwych warunkach w ciągu 30 dni od opuszczenia wojska. S. B. służbę wojskową odbywał od 27.10.1978 r. do 14.10.1980 r. i z akt osobowych wynika, że po jej zakończeniu niezwłocznie podjął pracę na poprzednio zajmowanym stanowisku zbrojarza.

Praca wnioskodawcy na stanowisku wskazanym na wstępie winna być kwalifikowana poprzez zapisy zawarte w załączniku do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze tj. w wykazie A w Dziale V – W budownictwie i przemyśle materiałów budowlanych, pkt 4. prace zbrojarskie i betoniarskie. Przedstawione dowody pozwalają przyjąć, że odwołujący się legitymuje się wymaganym 15-letnim okresem pracy w warunkach szczególnych, przez co nabył prawo do rekompensaty, przyznawanej w formie dodatku do kapitału początkowego - art. 23 ust. 2 ustawy o emeryturach pomostowych. Świadczenie to jest przyznawane tym ubezpieczonym, którzy nie mają możliwości skorzystania z emerytury w obniżonym wieku emerytalnym (art. 184 ustawy o emeryturach i rentach z FUS), ani z emerytury pomostowej. Wnioskodawca spełnia wszystkie warunki do nabycia prawa do rekompensaty.

W związku z powyższym, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. orzeczono, jak
w sentencji.

…