Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Suwałkach

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 20 czerwca 2024r.

Sąd Okręgowy w Suwałkach III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący:	sędzia Danuta Poniatowska
Protokolant:	Marta Majewska-Wronowska

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 11 czerwca 2024r. w Suwałkach

sprawy M. P.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O.

o prawo do rekompensaty

w związku z odwołaniem M. P.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O.

z dnia 22 marca 2024 r. znak (...)

1.  oddala odwołanie;

2.  zasądza od M. P. na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O. 180 (sto osiemdziesiąt) złotych z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

UZASADNIENIE

Decyzją z 22.03.2024 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział
w O., powołując się na przepisy ustawy z dnia 17.12.1998 r. o emeryturach
i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t. jedn. Dz.U. z 2023 r. poz. 1251 ze zm.) i ustawy z dnia 19.12.2008 r. o emeryturach pomostowych (t. jedn. Dz.U. z 2023 r. poz. 164 ze zm.) odmówił M. P. prawa do rekompensaty, ponieważ nie udowodnił on 15 lat pracy w warunkach szczególnych. Organ rentowy nie uwzględnił żadnego okresu pracy w warunkach szczególnych, z uwagi na braki formalne świadectwa pracy w warunkach szczególnych.

W odwołaniu od tej decyzji M. P. wnosił o jej zmianę i przyznanie prawa do rekompensaty. Domagał się uwzględnienia do stażu pracy w warunkach szczególnych zatrudnienia w Przedsiębiorstwie (...) w E. oraz w Przedsiębiorstwie(...)S.A. w E., gdyż w tym czasie wykonywał pracę w warunkach szczególnych.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie. Podtrzymał podstawy skarżonej decyzji.

Sąd ustalił, co następuje:

M. P. (ur. (...)) wystąpił z wnioskiem o emeryturę 5.02.2024r. Decyzją z 22.03.2024 r. przyznano mu prawo do emerytury w kwocie zaliczkowej na podstawie art. 24 ustawy z dnia 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t. jedn. Dz.U. z 2023 r. poz. 1251 ze zm.) począwszy od (...)r., tj. od osiągnięcia wieku emerytalnego. Ponieważ odwołujący się kontynuował zatrudnienie, emerytura podlegała zawieszeniu. Decyzją z 3.04.2024 r., po złożeniu świadectwa pracy dokumentującego ustanie zatrudnienia, podjęto wypłatę emerytury.

Zaskarżoną decyzją z 22.03.2024 r. odmówiono M. P. prawa do rekompensaty, z uwagi na brak wymaganego stażu pracy w warunkach szczególnych.

Z uzasadnienia decyzji wynika, że do stażu pracy w warunkach szczególnych organ rentowy nie uwzględnił zatrudnienia wnioskodawcy w Przedsiębiorstwie (...) w E. od 1.09.1977 r. do 9.09.1991 r. i Przedsiębiorstwie (...) S.A. w E. od 10.09.1991 r. do 30.09.2008 r., wykazanego w świadectwie wykonywania prac w szczególnych warunkach wystawionym 30.09.2008 r. (świadectwo k. 9 akt rentowych). W świadectwie tym wskazano, że M. P. był zatrudniony i wykonywał stale i w pełnym wymiarze czasu pracy od 1.09.1977 r. do 23.04.1979 r., od 1.05.1981 r. do 9.09.1990 r. i od 10.09.1991 r. do 30.09.2008 r. prace jako pracownik zatrudniony w bezpośrednim sąsiedztwie stanowisk spawalniczych w wydziale spawalniczym na stanowisku tokarz wymienionym w wykazie A dziale XIV poz. 12 pkt 6 stanowiącym załącznik nr 1 do zarządzenia nr 9 Ministra Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych z dnia 1.08.1983 r. w sprawie wykazu stanowisk w zakładzie pracy nadzorowanym przez Ministra Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych, na których są wykonywane prace w szczególnych warunkach uprawniające do wcześniejszego przejścia na emeryturę oraz do wzrostu emerytury lub renty (Dz. Urz. MBiPMB nr 3 poz. 6).

Przeprowadzone postępowanie dowodowe wykazało, że M. P. pracował w Przedsiębiorstwie (...) w E., a następnie po przekształceniu w Przedsiębiorstwie (...) S.A. w E. jako tokarz, w bliskim sąsiedztwie ze spawaczami. Jako tokarz robił rzeczy, które wytwarzały pył, również spawał. Ukończył kurs podstawowy spawania gazowego 19.05.1983 r. (książka spawacza – koperta k. 24 akt). Razem na hali pracowało około 40 osób – spawaczy, którzy spawali, cięli. Na początku zatrudnienia razem pracowało jeszcze dwóch tokarzy, z czasem na stanowisku tokarza pracował tylko M. P.. Jako tokarz gwintował ocynkowane rurki, dużo toczył żeliwa np. korki do kaloryferów, żeliwne rozdzielnie, gwintował otwory na przewody. Wykonywał prace, które kolejne osoby kontynuowały, np. spawacze wycinali kółka, a tokarz robił z nich elementy. W miarę potrzeby spawał przy tokarce. Przedsiębiorstwo (...) zajmowało się instalacjami grzewczymi, węzłami i kotłowniami. Na hali przygotowywano materiały, które były montowane na obiektach budowlanych. Pracował tak od 1977 r. do 2008 r., w tym dwa lata odbywał służbę wojskową (1979-81). Przed wojskiem pracował jako tokarz i powrócił na to samo stanowisko po zakończeniu służby.

Ustalenia dotyczące zajmowanego stanowiska i wykonywanych prac zostały poczynione w oparciu o wyjaśnienia odwołującego się i zeznania zawnioskowanych świadków oraz przedłożone świadectwo pracy. Świadek J. K. był w (...) bezpośrednim przełożonym M. P.. Potwierdził, że był on tokarzem. Toczył głównie kołnierze do zaworów. Spawacz wycinał te kołnierze, tokarz to obrabiał pod uszczelkę, żeby pasowało do kołnierza do zaworu i do rury. Pracował głównie jako tokarz na jedną zmianę. W zakładzie był dużo warsztat i mały. Odwołujący się pracował na dużej hali, gdzie było pomieszczenie tokarskie. Stały tam 3 tokarki i pracowało przeważnie 2 tokarzy. To pomieszczenie było wydzielone i oddzielone od warsztatu drzwiami. Na głównej hali pracowali ślusarze i spawacze. Tokarz miał bezpośredni kontakt ze spawaczami. Zajmował się różnymi rzeczami: toczył, ciął, spawał, pracował głównie na tokarkach, ale również spawał, gdy trzeba było. Na taki zakres wykonywanych obowiązków wskazywał również pracujący razem C. M. (zeznania świadków i wyjaśnienia odwołującego się k. 25-26).

M. P. w Przedsiębiorstwie (...) w E. i w Przedsiębiorstwie (...) S.A. w E. (różne nazewnictwo z uwagi na reorganizację) zatrudniony był od 1.09.1977 r. do 30.09.2008 r., włączając w to zasadniczą służbę wojskową. Zajmowane stanowisko pracy (tokarz) i wykonywane na tym stanowisku czynności, nie były pracą wykonywaną w warunkach szczególnych.

Sąd zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 2 pkt 5 ustawy z dnia 19.12.2008 r. o emeryturach pomostowych (t. jedn. Dz.U. z 2023 r. poz. 164 ze zm.) rekompensata jest odszkodowaniem za utratę możliwości nabycia prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze dla osób, które nie nabędą prawa do emerytury pomostowej. Rekompensata przysługuje ubezpieczonemu, jeżeli ma okres pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS, wynoszący co najmniej 15 lat ( art. 21 ust. 1 ustawy o emeryturach pomostowych).

Wykonywanie pracy w warunkach szczególnych kwalifikuje się zgodnie z art. 32 ust. 2 ustawy z dnia 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t. jedn. Dz.U. z 2023 r. poz. 1251 ze zm.). Za pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach uważa się pracowników zatrudnionych przy pracach o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości lub wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia. Przepisami, do których odsyła art. 32 ust. 4 tej ustawy jest rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7.02.1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U. Nr 8, poz. 43 ze zm.). Zgodnie z treścią § 1 ust. 1 tego rozporządzenia pracami w szczególnych warunkach są prace wymienione w wykazach stanowiących załącznik do rozporządzenia.

Zgodnie z § 2 ust. 2 cytowanego rozporządzenia, okresy pracy, o których mowa w ust. 1 stwierdza zakład pracy, na podstawie posiadanej dokumentacji, w świadectwie wykonywania prac w szczególnych warunkach, wystawionym według wzoru stanowiącego załącznik do przepisów wydanych na podstawie § 1 ust. 2 rozporządzenia, lub w świadectwie pracy. Obniżenie wieku emerytalnego niektórym grupom zawodowym uzasadnia się narażeniem tych osób na szybsze niż przeciętne zrealizowanie się emerytalnego ryzyka z powodu wystąpienia w ich zawodach czynników negatywnych (najczęściej szkodliwych dla zdrowia lub obniżających sprawności psychofizyczne), które doprowadzają do wcześniejszej niż powszechnie utraty sił do wykonywania dotychczasowej pracy. Stąd też prawo do emerytury w wieku niższym nie jest tu przywilejem, lecz co do zasady wynika ze szczególnych właściwości wykonywanej pracy. Cechą niezbędną do uznania danego zatrudnienia za wykonywane w szczególnych warunkach w rozumieniu rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983 r. jest wykonywanie pracy stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku. Stanowi o tym przepis § 2 ust. 1 rozporządzenia, wskazując przez to, że intencją ustawodawcy było zawężenie zakresu okresów szczególnych tylko do tych okresów zatrudnienia, w których praca była faktycznie wykonywana, a nie do samego pozostawania w zatrudnieniu. Zaznaczyć bowiem trzeba, że tylko okresy wykonywania zatrudnienia w pełnym wymiarze czasu pracy kreują i wypełniają weryfikowalne kryterium uznania pracy o cechach znacznej szkodliwości dla zdrowia lub znacznego stopnia uciążliwości, lub wymagającej wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia. Taki sam warunek odnosi się do wymagania stałego wykonywania takich prac, co oznacza, że krótsze dobowo (nie w pełnym wymiarze obowiązującego czasu pracy na danym stanowisku), niestałe świadczenie pracy wyklucza dopuszczalność uznania pracy za świadczoną w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wskutek niespełnienia warunku stałej znacznej szkodliwości dla zdrowia lub stałego znacznego stopnia uciążliwości wykonywanego zatrudnienia (wyrok Sądu Najwyższego z 19 września 2007 r., III UK 38/07, OSNP 2008/21-22/329; wyrok Sądu Najwyższego z 10 marca 2009 r. I UK 212/08 Wspólnota (...); wyrok SN z 21 listopada 2001 r. II UKN 598/00 OSNP 2003/17/419; wyrok Sądu Najwyższego z 16 czerwca 2009 r. I UK 20/09 i inne).

Wnioskodawca przedstawił za sporny okres świadectwo wykonywania pracy w warunkach szczególnych, potwierdzające zatrudnienie jako pracownika w bezpośrednim sąsiedztwie stanowisk spawalniczych w wydziale spawalniczym na stanowisku tokarz wymienionym w wykazie A dziale XIV poz. 12 pkt 6 stanowiącym załącznik nr 1 do zarządzenia nr 9 Ministra Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych z dnia 1.08.1983 r. w sprawie wykazu stanowisk w zakładzie pracy nadzorowanym przez Ministra Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych, na których są wykonywane prace w szczególnych warunkach uprawniające do wcześniejszego przejścia na emeryturę oraz do wzrostu emerytury lub renty (Dz. Urz. MBiPMB nr 3 poz. 6). Należy jednak wskazać, że zarządzenie to nie obowiązywało w dacie wystawienia przez pracodawcę świadectwa pracy w warunkach szczególnych. Aktem prawnym, zgodnie z którym należy kwalifikować wykonywanie rac w warunkach szczególnych, jest rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7.02.1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wraz z załącznikami.

Świadectwo pracy nie jest jedynym dowodem na okoliczność świadczenia pracy w warunkach szczególnych. Świadectwo wykonywania pracy nie jest dokumentem urzędowym w rozumieniu przepisu art. 244 § 1 i 2 k.p.c., gdyż podmiot wydający to świadectwo nie jest ani organem państwowym, ani organem wykonującym zadania z zakresu administracji państwowej. W postępowaniu sądowym traktuje się je jako dokument prywatny w rozumieniu przepisu art. 245 k.p.c., który stanowi dowód tego, że osoba, która go podpisała, złożyła oświadczenie zawarte w dokumencie. Dokument taki podlega kontroli zarówno co do prawdziwości wskazanych w nim faktów, jak i co do prawidłowości wskazanej podstawy prawnej. Dlatego sama treść świadectwa jest niewystarczająca (nie przesądza) na etapie sądowego postępowania odwoławczego czy dana praca była faktycznie pracą w szczególnych warunkach. Wymaga ono weryfikacji i oparcia w posiadanej przez zakład pracy dokumentacji z akt osobowych pracodawcy oraz w razie możliwości przy pomocy zeznań świadków i wnioskodawcy. Istotne jest faktyczne wykonywanie czynności a nie nazwa stanowiska zajmowanego przez pracownika.

Tak więc praca wnioskodawcy na stanowisku wskazanym na wstępie winna być kwalifikowana poprzez zapisy zawarte w załączniku do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze tj. w wykazie A Dział V - "W budownictwie i przemyśle materiałów budowlanych", a także Dział XIV „Prace różne” pozycja 12 – prace przy spawaniu i wycinaniu elektrycznym, gazowym, atomowodorowym.

Odnośnie stanowiska tokarza, w Dziale V Wykazu A brak stanowiska, które odpowiadałoby czynnościom wykonywanym przez odwołującego się w trakcie zatrudnienia w okresie od 1.09.1977 r. do 30.09.2008 r. Odnośnie wykonywanych prac spawalniczych, w spornym okresie M. P. wykonywał takie prace, ale nie stale i w pełnym wymiarze czasu pracy. Czynności te uzależnione były od potrzeby i wykonywane sporadycznie.

Z dotychczasowego, ugruntowanego orzecznictwa Sądu Najwyższego wynika, że praca w szczególnych warunkach to praca wykonywana stale (codziennie) i w pełnym wymiarze czasu pracy (przez 8 godzin dziennie, jeżeli pracownika obowiązuje taki wymiar czasu pracy) w warunkach pozwalających na uznanie jej za jeden z rodzajów pracy wymienionych w wykazie stanowiącym załącznik do rozporządzenia z 7 lutego 1983 r. W świetle poglądów prawnych wyrażonych np. w wyroku Sądu Najwyższego z 29.01.2008 r. sygn. I UK 192/07, nie ma podstaw, aby uznać, że w pojęciu tym zawierają się wszystkie prace, także niezwiązane z przebiegiem spawania, wykonywane na innych stanowiskach pracy, które stanowią „pewien ciąg technologiczny umożliwiający osiągnięcie efektu finalnego” (tak też wyrok Sądu Najwyższego z 8.06.2011 r., I UK 393/10, LEX nr 950426). Prowadzi to do wniosku, że badanie czy praca w szczególnych warunkach (prace przy spawaniu i wycinaniu elektrycznym) była wykonywana w pełnym wymiarze czasu pracy nie jest konieczne, gdy pracownik wykonywał również inne rodzajowo prace, czyli gdy nie wykonywał stale (codziennie) pracy w szczególnych warunkach (wyroki Sądu Najwyższego z 4.10.2011 r., I UK 125/11, LEX nr 1108448; z 17.09.2019 r., III UK 225/18). Dlatego wykonywanie innych czynności niż spawanie w czasie pracy sprawia, że nie można danego okresu kwalifikować jako pracy w warunkach szczególnych (wyrok Sądu Najwyższego z 4.09.2019 r., II UK 127/18 i powołane tam orzecznictwo). Jedynie ustalenie w toku postepowania sądowego, że w ramach wykonywania podstawowego zatrudnienia przy pracy w szczególnych warunkach jedynie ubocznie i krótkotrwale (w skali doby pracowniczej) wykonywano czynności nienarażające na działanie czynników szkodliwych, które to czynności wykonywane były na tak małą skalę, że można je uznawać za marginalne i pomocnicze, pozwala kwalifikować jako okres pracy w warunkach szczególnych okres, podczas którego wykonywano także prace dodatkowe (wyrok Sądu Najwyższego z 2.03.2017 r., I UK 112/16). Ustalenie w niniejszej sprawie, że odwołujący się wykonywał przede wszystkim prace tokarskie, a prace spawalnicze jedynie dodatkowo, w miarę potrzeb, gdyż zakład zatrudniał wielu spawaczy, jest równoznaczne z uznaniem, że nie wykonywał on pracy w szczególnych warunkach (czyli stale i w pełnym wymiarze czasu pracy zgodnie z § 2 rozporządzenia). Oznacza to, że okres ten nie może zostać zaliczony jako praca w warunkach szczególnych.

Reasumując powyższe rozważania, sporne okresy pracy wnioskodawcy w Przedsiębiorstwie (...) w E. i w Przedsiębiorstwie (...) S.A. w E., nie stanowią pracy w warunkach szczególnych. W związku z tym wnioskodawca nie nabył prawa do rekompensaty, przyznawanej w formie dodatku do kapitału początkowego - art. 23 ust. 2 ustawy o emeryturach pomostowych. Świadczenie to jest przyznawane tym ubezpieczonym, którzy nie mają możliwości skorzystania z emerytury w obniżonym wieku emerytalnym (art. 184 ustawy o emeryturach i rentach z FUS), ani z emerytury pomostowej, jeśli spełnią między innymi warunek wykonywania pracy w warunkach szczególnych przez wymagany okres co najmniej 15 lat (art. 21 ust. 1 ustawy o emeryturach pomostowych). Wnioskodawca nie spełnia tego warunku do nabycia prawa do rekompensaty.

W związku z powyższym, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. orzeczono, jak
w sentencji.

O kosztach zastępstwa procesowego orzeczono w myśl art. 98 § 1 i 3 k.p.c. w zw. z § 9 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22.10.2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (t. jedn. Dz.U. z 2023 r. poz. 1935 ze zm.).