Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Suwałkach

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 26 czerwca 2024r.

Sąd Okręgowy w Suwałkach III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący:	sędzia Piotr Witkowski
Protokolant:	Karolina Rowińska

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 26 czerwca 2024r. w Suwałkach

sprawy M. W.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B.

o rekompensatę

w związku z odwołaniem M. W.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B.

z dnia 14 marca 2024 r. znak (...)

zmienia zaskarżoną decyzję i przyznaje M. W. prawo do rekompensaty.

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 14 marca 2024 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. odmówił M. W. prawa do rekompensaty.

Wskazał, iż zgodnie z przepisami ustawy z 17.12.1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U. z 2023r. poz. 1251 ze zm.) i ustawy z 19.12.2008r. o emeryturach pomostowych (t.j. Dz. U. z 2023r., poz. 164 ze zm.) rekompensata przysługuje osobie, która spełnia łącznie następujące warunki;

1) posiada okres co najmniej 15 lat pracy w warunkach szczególnych lub szczególnym charakterze, wykonywanej przed dniem 1 stycznia 2009 roku w rozumieniu przepisów art. 32 lub art. 33 ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Do 15-letniego okresu pracy uwzględnia się tylko tą pracę w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze, która była wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy. Przy ustalaniu okresów tej pracy pomija się okresy niewykonywania pracy, za które pracownik otrzymał po dniu 14 listopada 1991 roku wynagrodzenie lub świadczenia z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (art.32 ust. 1a ustawy o emeryturach i rentach z FUS).

2) nie ma ustalonego prawa do emerytury pomostowej;

3) nie ma ustalonego prawa do emerytury na podstawie przepisów art. 46. 50, 50a, 50e lub art. 184 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, bądź na podstawie przepisów art. 88 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 roku - Karty Nauczyciela albo też na podstawie przepisów art. 3 ustawy z dnia 27 lipca 2005 roku o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz ustawy - Karta Nauczyciela.

Ustalenie rekompensaty następuje na wniosek ubezpieczonego o emeryturę i stanowa dodatek do kapitału początkowego ustalonego na dzień 1 stycznia 1999 roku i podlega waloryzacjom przewidzianym dla kapitału początkowego określonym w art. 173 ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

Natomiast Zakład odmówił M. W. prawa do rekompensaty, ponieważ nie udowodniła ona 15 lat pracy w warunkach szczególnych przed 1 stycznia 2009 roku w rozumieniu ustawy o FUS. Uwzględnieniu do stażu pracy w warunkach szczególnych w ramach wniosku o rekompensatę, uwzględniono na dzień 31 grudnia 2008 roku 14 lat 10 miesięcy i 25 dni. Organ rentowy nie uwzględnił natomiast następujących okresów:

- od 1 stycznia 2003 roku do 27 lipca 2003 roku dot. zatrudnienia M. W. w (...) w A., ponieważ w tym okresie była zatrudniona w wymiarze 10/20 etatu, czyli w niepełnym wymiarze czasu pracy,

- od 1 września 2002 roku do 31 sierpnia 2003 roku dot. zatrudnienia w Gimnazjum(...) w A., ponieważ w tym okresie była zatrudniona w wymiarze ½ etatu, czyli w niepełnym wymiarze czasu pracy.

W odwołaniu od tej decyzji M. W. domagała się zmiany zaskarżonej decyzji i przyznania prawa do rekompensaty. Podniosła, że zgodnie z §2 ust. 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy. W zakwestionowanych zaś przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych okresach czasu świadczyła pracę w szczególnych warunkach w łącznym wymiarze pełnego etatu, tylko praca ta była wykonywana u dwóch różnych pracodawców. W przywołanym natomiast przepisie nie ma mowy o pracy w pełnym wymiarze czasu pracy tylko u jednego pracodawcy. Taką też wykładnię podzielił Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 23 listopada 2016 roku sygn. akt II UK 179/16, w którym wskazał, że w §2 ust. 1 rozporządzenia sformułowanie „w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy” odwzorowuje sformułowanie zawarte w art 12 ust.1 ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin, który stanowił, że „przy ustalaniu prawa do świadczeń określonych w ustawie nie uwzględnia się okresów zatrudnienia wykonywanego w wymiarze czasu pracy niższym niż połowa wymiaru obowiązującego pracownika w danym zawodzie; w razie wykonywania zatrudnienia równocześnie w więcej niż jednym zakładzie pracy bierze się pod uwagę łączny wymiar czasu pracy”. Uwzględnienie tego postanowienia nie jest sprzeczne ze współczesnym brzmieniem przepisów, które nie rozstrzygają, czy na pełny wymiar czasu pracy obowiązujący na danym stanowisku mogą składać się częściowe etaty u różnych pracodawców i czy praca w warunkach szczególnych może być wykonywana u jednego pracodawcy, czy u większej ich liczby. Nie można twierdzić, że §2 ust. 1 rozporządzenia stanowi o wymiarze czasu pracy w innym znaczeniu niż w ustawie o pracowniczym zaopatrzeniu emerytalnym, gdyż nie zmieniły się cel i funkcje prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w warunkach szczególnych, jak też obecnie obowiązujące przepisy nie zawierają w zakresie łączenia etatów w pełen wymiar czasu pracy żadnych ograniczeń. Według Sądu Najwyższego uzasadnione jest zatem włączenie do stażu pracy w szczególnych warunkach pracy świadczonej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, choć u kilku pracodawców.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie i podtrzymał podstawy skarżonej decyzji.

Sąd Okręgowy ustalił i zważył, co następuje:

Odwołanie podlegało uwzględnieniu.

Porządkując należy wskazać, że M. W. (ur. (...))
w dniu 13 lutego 2024 roku wystąpiła z wnioskiem o emeryturę wraz z rekompensatą. Decyzją z dnia 14 marca 2024 roku przyznano jej prawo do emerytury od dnia 1 lutego 2024 roku.

Odnośnie wniosku o rekompensatę, to zgodnie z art. 21 §1 ustawy z 19 grudnia 2008 roku o emeryturach pomostowych (t.j. Dz. U. z 2023r., poz. 164 ze zm.) rekompensata przysługuje ubezpieczonemu, jeżeli przed dniem 1 stycznia 2009 r. ma okres pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS (dalej: ustawy emerytalnej), wynoszący co najmniej 15 lat. Przepis, który reguluje kwestie pracy w warunkach szczególnych to jest art. 32 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych stanowi jedynie, że ubezpieczonym urodzonym przed dniem 1 stycznia 1949 r., będącymi pracownikami, o których mowa w ust. 2 i 3, zatrudnionymi w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, przysługuje emerytura w wieku niższym niż określony w art. 27 pkt 1. Dopiero w § 2 ust. 1 rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U. Nr 8 poz. 43), mającego zastosowanie do pracowników wykonujących prace w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze posłużono się, wyraźnie to eksponując, określeniem pracy w szczególnych warunkach jako "wykonywanej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy". Określenie wymiaru czasu pracy w połączeniu z częstotliwością wykonywania nie jest elementem definicji pracy w warunkach szczególnych. O tym, czy konkretna praca jest pracą w szczególnych warunkach decyduje - według przepisów, do których odsyła się w art. 32 ust. 4 ustawy emerytalnej - wyłącznie wymienienie jej w § 4-15 rozporządzenia oraz w wykazach stanowiących załącznik do rozporządzenia, z domniemaniem, że ma wtedy cechy określone w art. 32 ust. 2 ustawy, także w brzmieniu nadanym ustawą z dnia 27 marca 2003 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 56, poz. 498). Ergo praca w szczególnych warunkach zachowuje cechy definicyjne bez względu na to, że wykonywana jest w zatrudnieniu w niepełnym czasie pracy (por. uchwałę składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 28 września 2016 r., III UZP 10/16). W uchwale tej Sąd Najwyższy wskazał, że składki na Fundusz Emerytur Pomostowych opłaca się także za pracownika wykonującego pracę w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze zatrudnionego w niepełnym wymiarze czasu pracy (art. 35 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych, t.j. Dz. U. z 2015 r. poz. 965 ze zm.).

Jak wskazał też Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 23 listopada 2016 roku II UK 179/16 – na który z resztą powoływała się odwołująca - wymiar pracy tj. pełny czas pracy w szczególnych warunkach - jest czynnikiem decydującym o prawie do emerytury, do którego uwzględniane są tylko te okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy. Zaliczalność okresu wykonywania pracy w warunkach szczególnych na podstawie § 2 ust. 1 rozporządzenia nie jest powiązana z jej wykonywaniem stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującego pracownika. Inaczej mówiąc, czas pracy w warunkach szczególnych nie został powiązany z konkretnym pracodawcą i wymiarem zatrudnienia obowiązującego pracownika na stanowisku u tego pracodawcy, lecz przypisany do stanowiska, na którym pracownik jest zatrudniony. Wykładnia przepisów, w których położono akcent na "pełny wymiar czasu pracy na danym stanowisku", nie stwarza możliwości kreowania dodatkowych kryteriów, w szczególności kryterium wykonywania pracy u jednego pracodawcy, na jednym stanowisku pracy, czy też na jednym etacie.

Nie ulega wątpliwości, że stanowiska zajmowane przez odwołującą się w obu zakładach pracy tj. (...) w A. i Gimnazjum(...) w A. wiązały się z pracą w szczególnym charakterze. Sporne pozostawało natomiast, czy zatrudnienie w niepełnym wymiarze czasu pracy w dwóch zakładach pracy równocześnie można sumować, aby dobowa norma czasu pracy na stanowisku nauczyciela - pedagoga wyniosła całe pensum (pełen etat). Mając powyższe na uwadze, zdaniem Sadu orzekającego w niniejszej sprawie, takie zsumowanie jest możliwe i w przypadku odwołującej takiego zsumowania można dokonać w okresie od 1 stycznia 2003 roku do 27 lipca 2023 roku, gdy odowłujaca była zatrudniona w wymiarze ½ etatu w (...) w A. i Gimnazjum(...)w A.. Zdaniem Sądu czas pracy na obu stanowiskach w okresie „nałożenia się” obu stosunków pracy podlega sumowaniu i w efekcie daje podstawę do uznania, że odwołująca pracowała wówczas w pełnym wymiarze czasu pracy. Podkreślenia wymaga, że odwołująca w obu zakładach wykonywała prace w szczególnym charakterze jako nauczyciel. Sąd z urzędu ma również wiedzę, że obie jednostki edukacyjne znajdują się w A. w bliskiej odległości. Gdyby odwołująca pracowała wyłączenie w jednym z tych zakładów w niepełnym wymiarze czasu pracy, to nie spełniłaby warunku pracy w pełnym wymiarze czasu pracy obwiązującym na danym stanowisku. Natomiast od 1 stycznia do 27 lipca 2003 roku stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywała pracę nauczyciela – pedagoga w dwóch zakładach pracy. W tym miejscu należy podkreślić, że do wymaganych 15 lat pracy w szczególnym charakterze odwołującej brakuje miesiąc i 5 dni, natomiast okres od 1 stycznia do 27 lipca 2003 roku przewyższa ten czasookres.

W związku z tym stanowisko pracy, o którym stanowi się w § 2 ust. 1 rozporządzenia należy rozumieć jako miejsce świadczenia pracy, czyli przestrzeń wyposażoną w urządzenia i narzędzia służące do jej wykonywania, w której pracownik narażony jest na ryzyka określone w art. 32 ust. 2 ustawy. Tylko wtedy zrozumiałe stają się relacje zachodzące między określeniem prac o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości lub wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia przez wymienienie ich prac w wykazach-załącznikach do rozporządzenia i zaliczalnością okresów ich wykonywania w rozmiarze nie mniejszym niż czas pracy obowiązujący na takim stanowisku.

Wykładnia przepisów, w których położono akcent na "pełny wymiar czasu pracy na danym stanowisku", nie stwarza możliwości kreowania dodatkowych kryteriów, w szczególności kryterium wykonywania pracy u jednego pracodawcy, na jednym stanowisku pracy, czy też na jednym etacie. Uznanie zaś, że dwaj pracownicy zatrudnieni na pół etatu dzielą się jednym stanowiskiem pracy, a jeden pracownik może dzielić stanowisko pracy w warunkach szczególnych u różnych pracodawców, zdecydowało o aprobacie poglądu zaprezentowanego w zaskarżonym wyroku co do możliwości i skuteczności prawnej sumowania czasu pracy u kilku pracodawców na potrzeby liczenia okresu zatrudnienia w szczególnych warunkach. Taki wniosek można też wyprowadzić, używając argumentu a fortiori w kontekście uznawania w orzecznictwie możliwości łączenia w przebiegu dniówki pracowniczej kilku rodzajów prac w szczególnych warunkach (np. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 4 czerwca 2008 r., II UK 306/07, z dnia 28 sierpnia 2014 r., II UK 537/13 czy z dnia27 stycznia 2012r. II UK 103/11). Jeżeli bowiem dopuszczalne jest łączenie kilku rodzajów pracy wiążących się z uciążliwościami różnego rodzaju, to tym bardziej uzasadnione jest włączenie do stażu pracy w szczególnych warunkach świadczonej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, choć u kilku pracodawców.

W powołanych wyrokach Sąd Najwyższy wskazał , iż pracownik, który wykonywał łącznie różne rodzaje pracy w szczególnych warunkach (wymienione w załączniku do rozporządzenia z 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze - wykaz A - Dz.U. Nr 8, poz. 43 ze zm.), stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, jest uprawniony do zaliczenia tego okresu do zatrudnienia w szczególnych warunkach, wymaganego do wcześniejszej emerytury.

Można więc i wykonywać prace w szczególnych warunkach u różnych pracodawców.

Mając zatem powyższe na uwadze, na podstawie art. 477 ¹⁴ §2 k.p.c. Sąd zmienił zaskarżoną decyzję i przyznał M. W. prawo do rekompensaty.

mt