Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Suwałkach

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 5 listopada 2025r.

Sąd Okręgowy w Suwałkach III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący:	sędzia Piotr Witkowski
Protokolant:	Marta Majewska-Wronowska

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 5 listopada 2025r. w S.

sprawy J. P.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w E.

o rentę socjalną

w związku z odwołaniem J. P.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w E.

z dnia 7 kwietnia 2025 r. znak (...)

1.  oddala odwołanie;

2.  odstępuje od obciążania J. P. kosztami zastępstwa procesowego Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w E..

UZASADNIENIE

J. P. złożył odwołanie od decyzji Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. z dnia 7 kwietnia 2025 roku odmawiającej mu prawa do renty socjalnej.

Wyrokiem z dnia 5 listopada 2025 roku Sąd Okręgowy oddalił jego odwołanie.

Natomiast o kosztach procesu Sąd orzekł kierując się dyspozycją przepisu
art. 102 k.p.c. i postanowił nie obciążać odwołującego obowiązkiem zwrotu na rzecz organu rentowego kosztów procesu.

Zgodnie z ugruntowaną linią orzeczniczą, zastosowanie art. 102 k.p.c. wymaga w każdym przypadku ustalenia, że istnieje szczególna (wyjątkowa) podstawa uzasadniająca odstąpienie od reguły określonej w art. 98 § 1 k.p.c. Art. 102 k.p.c. ma bowiem zastosowanie w sytuacjach wyjątkowych np. dotyczących stanu majątkowego lub sytuacji życiowej strony przegrywającej. Przepis ten pozwala na odstąpienie od ogólnej zasady procesowej wyrażonej w art. 98 k.p.c. statuującej odpowiedzialność finansową za wynik sprawy. Przepis art. 102 k.p.c. pozostawia - ze względów słuszności - sądowi pewną swobodę w przyznawaniu zwrotu kosztów procesu, gdyby stosowanie zasady odpowiedzialności za wynik (art. 98 k.p.c.) nie dało się pogodzić z zasadami słuszności. Sama treść przepisu mówiąca o wypadkach szczególnie uzasadnionych przemawia za tezą, że wyłącza się stosowanie wykładni rozszerzającej. Jednocześnie należy przyjąć, że przepis ten może być stosowany w zależności od konkretnego stanu faktycznego. W postanowieniu z dnia 14 stycznia 1974 r., w sprawie o sygn. akt II CZ 223/73, Sąd Najwyższy wyraził pogląd, który tutejszy Sąd w pełni podziela, iż: „zastosowanie przez sąd art. 102 k.p.c. powinno być oceniane w całokształcie okoliczności, które by uzasadniały odstępstwo od podstawowych zasad decydujących o rozstrzygnięciu w przedmiocie kosztów procesu. Do kręgu tych okoliczności należą zarówno fakty związane z samym przebiegiem procesu, jak i fakty leżące na zewnątrz procesu, zwłaszcza dotyczące stanu majątkowego (sytuacji życiowej)”.

W rozpoznawanej sprawie odwołujący niewątpliwie był subiektywnie przekonany o zasadności swojego odwołania, jak również o istnieniu dowodów, które potwierdziłby jego zasadność. Jak wskazuje judykatura, hipoteza przepisu art. 102 k.p.c., odwołująca się do występowania „wypadków szczególnie uzasadnionych”, pozostawia sądowi orzekającemu swobodę oceny, czy fakty związane z przebiegiem procesu, jak i dotyczące sytuacji życiowej strony, stanowią podstawę do nieobciążania jej kosztami procesu (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 24 października 2013r., IV CZ 61/13). Przepis art. 102 k.p.c. ustanawia zasadę słuszności, będącą odstępstwem od zasady odpowiedzialności za wynik procesu. Jest rozwiązaniem szczególnym, niepodlegającym wykładni rozszerzającej, wykluczającym stosowanie wszelkich uogólnień, wymagającym do swego zastosowania wystąpienia wyjątkowych okoliczności. Nie konkretyzuje on jednak pojęcia wypadków szczególnie uzasadnionych, pozostawiając ich kwalifikację, przy uwzględnieniu całokształtu okoliczności danej sprawy, sądowi (wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 26 września 2013 r., I ACa 466/13). Do kręgu "wypadków szczególnie uzasadnionych", o których mowa w art. 102 k.p.c., zaliczane są zarówno okoliczności związane z samym przebiegiem procesu, jak i leżące na zewnątrz. Do pierwszych zaliczane są sytuacje wynikające z charakteru żądania poddanego rozstrzygnięciu, jego znaczenia dla strony, subiektywne przekonanie strony o zasadności roszczeń, przedawnienie, prekluzja. Drugie wyznacza sytuacja majątkowa i życiowa strony, z tym zastrzeżeniem, że niewystarczające jest powoływanie się jedynie na trudną sytuację majątkową, nawet jeśli była podstawą zwolnienia od kosztów sądowych i ustanowienia pełnomocnika. Całokształt okoliczności, które mogłyby uzasadniać zastosowanie tego wyjątku powinny być ocenione z uwzględnieniem zasad współżycia społecznego (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 1 grudnia 2011 r., I CZ 26/11).

Za trafny należy uznać pogląd wyrażony w piśmiennictwie, zgodnie z którym sama sytuacja ekonomiczna strony przegrywającej, nawet tak niekorzystna, że strona bez uszczerbku dla utrzymania własnego i członków rodziny nie byłaby w stanie ponieść kosztów, nie stanowi podstawy zwolnienia - na podstawie art. 102 - od obowiązku zwrotu kosztów przeciwnikowi, chyba że na rzecz tej strony przemawiają dalsze szczególne okoliczności, które same mogłyby być niewystarczające, lecz łącznie z trudną sytuacją ekonomiczną wyczerpują znamiona wypadku szczególnie uzasadnionego (Bodio Joanna, Demendecki Tomasz, Jakubecki Andrzej, Marcewicz Olimpia, Telenga Przemysław, Wójcik Mariusz P. komentarz do art. 102 kodeksu postępowania cywilnego, LEX 2010).

Przenosząc powyższe rozważania na grunt niniejszej sprawy wskazać należy, iż w ocenie Sądu - mając na uwadze treść oświadczenia o sytuacji osobistej i materialnej (k. 47--49 a.s.) – zaistniały również podstawy do przyjęcia, iż znajduje się w trudnej sytuacji finansowej. Odwołujący utrzymuje się wyłącznie z wynagrodzenia za pracę (3.534zł netto). Mieszka wraz z narzeczoną i córka (ur. (...)). Koszty utrzymania wynoszą 1.300zł (opłata za mieszkanie) oraz płaci 700 zł alimentów na syna. Zatem o ile w ocenie Sądu odwołujący miał prawo zaskarżyć sporną decyzję, i niewątpliwie winien się liczyć z konsekwencjami finansowymi w przypadku przegrania sporu z organem - to jednak w świetle regulacji ww. art. 102 k.p.c. jego sytuacja życiowa mieści się w kręgu wypadków szczególnie uzasadnionych, bowiem obciążenie skarżącego mimo wszystko wysokimi kosztami uznać należy za nadmierne.

Mając powyższe na uwadze, w ustalonych okolicznościach sprawy Sąd Okręgowy uznał za zasadne nie obciążanie odwołującego kosztami postępowania. Osoby takie jak odwołujący się czują się pokrzywdzone i ma to oczywiste uzasadnienie. Obciążanie ich w tej sytuacji jeszcze kosztami zastępstwa procesowego organu rentowego byłoby niesprawiedliwym rozstrzygnięciem w tym zakresie, zwłaszcza, że w pouczeniu zaskarżonej decyzji wskazuje się, iż postępowanie odwoławcze w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych jest wolne od opłat. Zwykła osoba sądzi więc, że nie poniesie żadnych kosztów w związku z odwołaniem od decyzji. Ponadto jego sytuacja życiowa mieści się w zakresie wypadków szczególnie uzasadniających takie rozstrzygnięcie.

Nadto trzeba wskazać, że organ rentowy nie musi w sprawach rentowych posługiwać się fachowymi pełnomocnikami, gdyż i tak ma wykwalifikowaną, stałą kadrę do sporządzania odpowiedzi na odwołania.

Dlatego na podstawie art. 102 k.p.c. Sąd w punkcie 2 wyroku odstąpił od obowiązku obciążania odwołującego zwrotem kosztów zastępstwa procesowego na rzecz organu rentowego.

mt