Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Suwałkach

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 26 stycznia 2023r.

Sąd Okręgowy w S. III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący:	sędzia Danuta Poniatowska
Protokolant:	Marta Majewska-Wronowska

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 26 stycznia 2023r. w S.

sprawy Z. W.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O.

o prawo do emerytury pomostowej

w związku z odwołaniem Z. W.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O.

z dnia 15 marca 2022 r. znak (...)

1.  oddala odwołanie;

2.  zasądza od Z. W. na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O. 180 (sto osiemdziesiąt) złotych z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego .

UZASADNIENIE

Decyzją z 15.03.2022 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział
w O., wskazując na przepisy ustawy z 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach
z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t. j. Dz.U. z 2022 r. poz. 504 ze zm.) oraz ustawy z dnia 19.12.2008 r. o emeryturach pomostowych (t. j. Dz. U. z 2018 r. poz. 1924 ze zm.), odmówił Z. W. prawa do emerytury pomostowej.

Argumentował, iż Z. W. po 31.12.2008 r. nie wykonywał prac w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, w rozumieniu
art. 3 ust.1 i 3 ustawy o emeryturach pomostowych.

Do stażu pracy w szczególnych warunkach Zakład nie uwzględnił okresu od 1.10.2014 r. do 30.11.2014 r., ponieważ nie wykonywał wówczas prac kierowców pojazdów uprzywilejowanych, wymienionych w ustawie o emeryturach pomostowych (załącznik 2 pozycja 9). Fakt złożenia dokumentów zgłoszeniowych ZUS-ZSWA nie jest wystarczającym dowodem na uwzględnienie okresu zatrudnienia, jako pracy wykonywanej w szczególnych warunkach.

W odwołaniu od powyższej decyzji Z. W. domagał się jej zmiany i ustalenia prawa do emerytury pomostowej. Podniósł, że jego praca w Kopalni (...) polegała na wydobywaniu surowców skalnych 10 metrów spod lustra wody, przy grubości piasku w asortymencie
w przedziale od 0,2 do 3,5 cm. Jego praca polegała również na przeróbce
i sortowaniu tych surowców na poszczególne granulaty.

Wskazał również, że w 1979 r. uzyskał uprawnienia do prowadzenia ciężkich maszyn budowlanych i drogowych ((...)wielkość maszyn
0,6 m ^{( 3)}) i od tego czasu do 1991 r. pracował w warunkach szkodliwych
w Przedsiębiorstwie (...) w E. na stanowisku (...) W warunkach szkodliwych pracował również od 1991 r. do 2005 r. w Przedsiębiorstwie Budownictwa (...) na stanowisku (...) .

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie oraz zasądzenie od odwołującego zwrotu kosztów zastępstwa procesorowego. Podtrzymał podstawy skarżonej decyzji.

Sąd Okręgowy ustalił, co następuje:

Z. W. (ur. (...)) w dniu 3.09.2021 r. złożył wniosek o emeryturę pomostową. W dniu 25.10.2021 r. dołączył świadectwo pracy, z którego wynikało, że był zatrudniony w pełnym wymiarze czasu pracy w (...) w E. od 7.03.2016 r. do 19.10.2021 r. Rozwiązanie umowy o pracę nastąpiło na podstawie art. 30 §1 pkt 1 k.p.

Decyzją z 17.11.2021 r. organ rentowy odmówił wnioskodawcy prawa do emerytury pomostowej wskazując na art. 4 ustawy o emeryturach pomostowych. Organ rentowy podniósł, że nie udowodnił on okresu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze wynoszącego co najmniej 15 lat i po dniu 31.12.2008 r. nie wykonywał prac w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy. Do stażu pracy w warunkach szczególnych uwzględnił okres od 6.05.1991 r. do 28.02.2005 r. łącznie 13 lat 8 miesięcy i 16 dni (po wyłączeniu okresów zwolnień lekarskich). Natomiast nie uwzględnił okresów:

- od 1.05.1980 r. do 22.04.1981 r., od 15.05.1983 r. do 31.03.1984 r. oraz od 4.09.1984 r. do 6.05.1991 r. ponieważ odwołujący nie przedłożył świadectwa wykonywania pracy w warunkach szczególnych.

- od 1.10.2014 r. do 30.11.2014 r. ponieważ płatnik nie złożył informacji o wykonywaniu przez wnioskodawcę, w tym okresie pracy w warunkach szczególnych.

W dniu 14.12.2021 r. odwołujący wystąpił z wnioskiem o ponowne „naliczenie emerytury pomostowej” wskazując na nowe dowody przedstawione na okoliczność pracy w warunkach szczególnych. Decyzją z 3.02.2022 r. organ rentowy ponownie odmówił odwołującemu prawa do emerytury pomostowej, powielając argumentację przedstawioną w decyzji z 17.11.2021 r.

W dniu 18.02.2022 r. odwołujący przedstawił dodatkową dokumentację pracowniczą za okres zatrudnienia w Przedsiębiorstwie (...) w E. od 4.09.1984 r. do 6.05.1991 r. i w Kopalni (...) s.c. od 1.10.2014 r. do 30.11.2014 r., co skutkowało wydaniem 15.03.2022 r. skarżonej decyzji.

Udowodniony przez wnioskodawcę ogólny staż ubezpieczeniowy wynosi 31 lat 3 miesiące i 23 dni okresów składkowych i nieskładkowych. Wykazany staż pracy w szczególnych warunkach - 22 lata 2 miesiące i 25 dni.

W sprawie spornym był okres zatrudniania wnioskodawcy od 1.10.2014 r. do 30.11.2014 r. w Kopalni (...) s.c. w (...). Wnioskodawca był zatrudniony stale i w pełnym wymiarze czasu na stanowisku (...) Do jego obowiązków należała obsługa specjalistycznej (...), która była ustawiona na gruncie stałym. Za jej pomocą wnioskodawca pozyskiwał żwir ze stałego gruntu lub spod wody i przenosił za pomocą koparki na wskazane miejsce. Urobek po wyschnięciu, najczęściej następnego dnia, przerabiano w kruszarce. Odwołujący za pomocą koparki przenosił urobek na kruszarkę (zeznania świadka J. S. k. 31 -31v wyjaśnienia odwołującego k. 30v).

W celu ustalenia, czy w spornym okresie odwołujący pracował w warunkach szczególnych zgodnie z załącznikiem 1 pkt 2, ewentualnych innych, stanowiącym załącznik do ustawy o emeryturach pomostowych, Sąd dopuścił dowód z opinii biegłego z zakres bezpieczeństwa i higieny pracy. Biegły dysponował aktami osobowymi odwołującego oraz zeznaniami świadka J. S. – byłego pracodawcy odwołującego oraz wyjaśnieniami wnioskodawcy. Biegły zaopiniował, iż w spornym okresie odwołujący nie pracował warunkach szczególnych, gdyż praca (...) przy wydobyciu i następnie kruszeniu żwiru, nie była pracą udostępniającą lub eksploatacyjną związanymi z urabianiem minerałów skalnych. Biegły zaznaczył, że żwir, który był jedynym minerałem pozyskiwanym przez (...), a tym samym przez odwołującego, nie był minerałem skalnym (opinia k. 35-48).

Wniosek pełnomocnika odwołującego o uzupełnienie opinii przez biegłego (k.59-60), Sąd oddalił na podstawie art. 235 ^{( 2 )}§ 1 pkt 5 k.p.c., uznając, że zmierza jedynie do przedłużenia postępowania, a wyjaśnienie wątpliwości składającej zastrzeżenia, nie wymaga wiadomości specjalnych z zakresu bhp (k. 94).

Sąd zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 4 ustawy z dnia 19.12.2008 r. o emeryturach pomostowych (t. j. Dz.U. z 2018 r. poz. 1924 ze zm.) - w brzmieniu obowiązując w dniu wydania skarżonej decyzji - prawo do emerytury pomostowej, z uwzględnieniem art. 5-12, przysługiwało pracownikowi, który spełniał łącznie następujące warunki:

1) urodził się po dniu 31 grudnia 1948 r.;

2) ma okres pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze wynoszący co najmniej 15 lat;

3) osiągnął wiek wynoszący co najmniej 55 lat dla kobiet i co najmniej 60 lat dla mężczyzn;

4) ma okres składkowy i nieskładkowy, ustalony na zasadach określonych w art. 5-9 i art. 11 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiet i co najmniej 25 lat dla mężczyzn;

5) przed dniem 1 stycznia 1999 r. wykonywał prace w szczególnych warunkach lub prace w szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy lub art. 32 i art. 33 ustawy o emeryturach i rentach z FUS;

6) po dniu 31 grudnia 2008 r. wykonywał pracę w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy;

7) nastąpiło z nim rozwiązanie stosunku pracy.

Od 20.04.2022 r. nie jest wymagany warunek rozwiązania stosunku pracy. W niniejszej sprawie nie miało to znaczenia.

W załączniku nr 1 do ustawy o emeryturach pomostowych, stanowiącym „Wykaz prac w szczególnych warunkach”, w punkcie 2, na który należy powołać się w niniejszej sprawie, wskazano: „prace udostępniające lub eksploatacyjne związane z urabianiem minerałów skalnych”.

Z treści powołanego art. 4 wynika, iż przy kwalifikacji prac w warunkach szczególnych trzeba mieć na uwadze przepisy art. 3 ust. 1 i 3 ustawy o emeryturach pomostowych oraz art. 32 i 33 ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

Przepis art. 3 ust. 1 ustawy o emeryturach pomostowych posługuje się legalną definicją prac w szczególnych warunkach, zaliczając do nich prace związane z czynnikami ryzyka, mogące z wiekiem z dużym prawdopodobieństwem spowodować trwale uszkodzenie zdrowia, wykonywane w szczególnych warunkach środowiska pracy, determinowanych siłami natury lub procesami technologicznymi, stawiające przed pracownikami - mimo zastosowania środków profilaktyki technicznej, organizacyjnej i medycznej - wymagania przekraczające poziom ich możliwości, ograniczony w wyniku procesu starzenia się jeszcze przed osiągnięciem wieku emerytalnego, w stopniu utrudniającym ich pracę na dotychczasowym stanowisku. Wykaz tych prac określa załącznik nr 1 do ustawy.

W art. 3 ust. 2 ustawy wskazano, że czynniki ryzyka, o których mowa w ust. 1, są związane z następującymi rodzajami prac:

1. w szczególnych warunkach determinowanych siłami natury:

a) prace pod ziemią,

b) prace na wodzie,

c) prace pod wodą,

d) prace w powietrzu;

2. w szczególnych warunkach determinowanych procesami technologicznymi:

a. prace w warunkach gorącego mikroklimatu - prace wykonywane w pomieszczeniach, w których wartość wskaźnika obciążenia termicznego WBGT wynosi 28°C i powyżej, przy wartości tempa metabolizmu pracownika powyżej 130 W/m2,

b. prace w warunkach zimnego mikroklimatu - prace wykonywane w pomieszczeniach o temperaturze powietrza poniżej 0°C,

c. bardzo ciężkie prace fizyczne - prace powodujące w ciągu zmiany roboczej efektywny wydatek energetyczny u mężczyzn - powyżej 8400 kJ, a u kobiet - powyżej 4600 kJ,

d. prace w warunkach podwyższonego ciśnienia atmosferycznego,

e. ciężkie prace fizyczne związane z bardzo dużym obciążeniem statycznym wynikającym z konieczności pracy w wymuszonej, niezmiennej pozycji ciała; przy czym ciężkie prace fizyczne to prace powodujące w ciągu zmiany roboczej efektywny wydatek energetyczny u mężczyzn - powyżej 6300 kJ, a u kobiet - powyżej 4200 kJ, a prace w wymuszonej pozycji ciała to prace wymagające znacznego pochylenia i (lub) skręcenia pleców przy jednoczesnym wywieraniu siły powyżej 10 kG dla mężczyzn i 5 kG dla kobiet (wg metody OWAS pozycja kategorii 4) przez co najmniej 50 % zmiany roboczej.

W myśl art. 3 ust. 3 ustawy o emeryturach pomostowych, prace o szczególnym charakterze to prace wymagające szczególnej odpowiedzialności oraz szczególnej sprawności psychofizycznej, których możliwość należytego wykonywania w sposób niezagrażający bezpieczeństwu publicznemu, w tym zdrowiu lub życiu innych osób, zmniejsza się przed osiągnięciem wieku emerytalnego na skutek pogorszenia sprawności psychofizycznej, związanego z procesem starzenia się. Wykaz prac o szczególnym charakterze określa załącznik nr 2 do ustawy.

Z kolei w art. 3 ust. 4 ustawy o emeryturach pomostowych wskazano, że za pracowników wykonujących prace w szczególnych warunkach uważa się pracowników wykonujących po dniu wejścia w życie ustawy, w pełnym wymiarze czasu pracy, prace, o których mowa w art. 3 ust. 1 tej ustawy.

Przepisy ustawy emerytalnej w zakresie warunków szczególnych odwołują się do przepisów rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7.02.1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U. Nr 8, poz. 43 ze zm.). Stosownie do treści § 2 ust. 1 tego rozporządzenia okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych w wyżej wymienionym rozporządzeniu są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy. Rozporządzenie podobnie jak ustawa o emeryturach pomostowych zawiera załącznik z wykazami prac w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze.

Druga grupa przesłanek do nabycia emerytury pomostowej została zawarta w art. 49 ustawy i była również rozważana przez Sąd. Stosownie do jego treści, prawo do emerytury pomostowej przysługuje również osobie, która:

1. po dniu 31.12.2008 r. nie wykonywała pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy;

2. spełnia warunki określone w art. 4 pkt 1-5 i 7 i art. 5-12 tej ustawy;

3. w dniu wejścia w życie ustawy (tj. 1.01.2009 r.) miała wymagany w przepisach, o których mowa w pkt 2, okres pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy, tj. wynoszący 15 lat.

Z zestawienia art. 4 i 49 ustawy wynika, iż zasadniczym kryterium decydującym o zastosowaniu jednego z nich jest to, czy odwołujący po dniu 31.12.2008 r. wykonywał pracę w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy, a więc pracę wyszczególnioną w wykazie prac stanowiących załączniki do ustawy.

Niesporne było, że odwołujący wykazał staż pracy w warunkach szczególnych w wymiarze 22 lat 2 miesięcy i 25 dni, ale wyłącznie na podstawie przepisów ustawy z dnia 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t. j. Dz.U. z 2022 r. poz. 504 ze zm.), natomiast nie udowodnił żadnego okresu pracy w warunkach szczególnych po 31.12.2008 r. w myśl nowej regulacji, tj. ustawy o emeryturach pomostowych (fakt będący przedmiotem sporu).

Przeprowadzone postępowanie dowodowe, w szczególności opinia biegłego z zakresu bhp, wykazało, że odwołujący nie legitymował się okresem pracy w szczególnych warunkach objętym art. 3 ust. 1 i 4 ustawy o emeryturach pomostowych, który uprawniałyby go do uzyskania prawa do emerytury pomostowej, czy to na podstawie art. 4 czy też art. 49 tej ustawy. Praca (...), która była pracą w szczególnych warunkach w rozumieniu rozporządzenia z dnia 7.02.1983 r., nie jest ujęta jako praca w szczególnych warunkach w ustawie o emeryturach pomostowych (jej załączniku nr 1). Ponadto wnioskodawca nie wykonywał takiej pracy (pracy w szczególnych warunkach w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 4 w związku z załącznikiem nr 1 do tej ustawy) po dniu 31.12.2008 r. Jak wynikało z przytoczonej opinii biegłego z zakresu bhp, odwołujący nie pozyskiwał minerałów skalnych, ale żwir, a tym samym jego praca nie była związana z pracami udostępniającymi lub eksploatacyjnymi związanymi z urabianiem minerałów skalnych.

W ocenie Sądu, pomocny w prawidłowej ocenie wykonywanej w spornym okresie pracy odwołującego jest wyrok Sądu Najwyższego z 9.03.2022 r. sygn. akt I USKP. Sąd Najwyższy wyjaśnił w jego uzasadnieniu, że „Zgodnie z załącznikiem nr 1 do ustawy o emeryturach pomostowych, pracami w szczególnych warunkach są między innymi prace udostępniające lub eksploatacyjne związane z urabianiem minerałów skalnych (poz. 2 załącznika nr 1). Pod pozycją tą wymieniono dwa rodzaje pracy w warunkach szczególnych. Po pierwsze, są to prace udostępniające związane z urabianiem minerałów skalnych. Po drugie, są to prace eksploatacyjne związane z urabianiem takich minerałów. Kluczowe dla zaliczenia pracy wykonywanej przed 1 stycznia 2009 r. jako pracy w warunkach szczególnych w rozumieniu ustawy o emeryturach pomostowych jest wykonywanie czynności, które można kwalifikować jako udostępnianie złóż lub eksploatacje złóż minerałów skalnych (i tylko skalnych), które to czynności dodatkowo muszą być związane z ich urabianiem. Pracą, o której mowa pod tą pozycją, nie jest praca polegająca na samym udostępnianiu złoża, a zatem wykonywaniu wszelkich czynności przygotowawczych, które następnie pozwolą na eksploatację minerałów skalnych. Udostępnienie musi być bowiem związane z urabianiem minerałów przez pracownika wykonującego takie prace (wyroki Sądu Najwyższego z dnia 10 kwietnia 2018 r., I UK 70/17, LEX nr 2488719 oraz z dnia 18 listopada 2020 r., III UK 210/19, OSNP 2021 nr 7, poz. 80).

Podobnie z procesem eksploatacji minerałów skalnych związane zostało ich urabianie – jako warunek konieczny uznania ich za prace w warunkach szczególnych. Kluczowe znaczenie ma zatem odkodowanie znaczenia pojęcia „urabianie”. Sąd Najwyższy powołał się przy interpretacji na Mały Leksykon Górnictwa Odkrywkowego (Wojciech Glapa, Jan Izydor Korzeniowski, Wydawnictwa i Szkolenia Górnicze Burnat and Korzeniowski, Wrocław 2005, str. 110), wskazując, że „urabianie” to czynność odrywania (odspajania) skał od calizny, które może być wykonywane różnymi środkami, jak narzędzia ręczne i mechaniczne, maszyny, woda, ogień, materiały wybuchowe itp., a „urabianie skał” to odspajanie (odrywanie, oddzielenie) od calizny części skały za pomocą narzędzi, maszyn lub innych środków: ręczne – narzędziami ręcznymi, mechaniczne – narzędziami lub maszynami mechanicznymi, hydrauliczne – energią strumienia wody wyrzucanego pod ciśnieniem przez odpowiednie urządzenie lub/i przez zasysanie urobku spod wody pompą gruntową, termiczne – płomieniem palników termicznych, strzelaniem – energią gazów powstałych w wyniku wybuchu materiału wybuchowego umieszczonego w wyrobisku strzałowym. Z kolei calizna to skała nienaruszona robotami górniczymi, znajdująca się w swoim pierwotnym miejscu i ułożeniu przestrzennym (s. 17).

W ocenie Sądu, Z. W. wykonując w spornym okresie pracę (...) przy wydobyciu i następnie kruszeniu żwiru, nie wykonywał prac udostępniających lub eksploatacyjnych związanych z urabianiem minerałów skalnych (poz. 2 załącznika nr 1 do ustawy o emeryturach pomostowych).

W orzecznictwie podkreśla się, że przesłanki do nabycia prawa do emerytury na podstawie przepisów o emeryturach pomostowych muszą być spełnione łącznie, co oznacza, że brak choćby jednego z tych warunków powoduje niemożność nabycia uprawnień emerytalnych (tak np. Sąd Apelacyjny we W. w wyroku z 26.04.2012 r., III AUa 252/12). W związku z tym, że emerytura pomostowa jest przywilejem, przesłanki których spełnienie jest wymagane do jej nabycia muszą być interpretowane ściśle. Mając to na uwadze stwierdzić należy, iż niespełnienie przesłanki legitymowania się okresem pracy w warunkach określonych w art. 3 ust. 1 i 4 ustawy o emeryturach pomostowych – pomimo spełnienia przesłanki posiadania odpowiedniego wieku oraz wymaganego stażu ubezpieczeniowego – skutkuje brakiem możliwości przyznania odwołującemu wnioskowanego świadczenia.

Mając powyższe na uwadze, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. orzeczono, jak w punkcie 1.

O kosztach zastępstwa procesowego Sąd orzekł na podstawie art. 98 § 1, 1 ¹ i 3 k.p.c. w zw. z § 9 ust. 2 rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 22.10.2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (t. j. Dz.U. z 2018 r. poz. 265 ze zm.), zasądzając od przegrywającego spór odwołującego na rzecz organu rentowego kwotę 180 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

mt/DP