Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Suwałkach

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 12 lutego 2025r.

Sąd Okręgowy w Suwałkach III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący:	sędzia Cezary Olszewski
Protokolant:	Marta Majewska-Wronowska

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 30 stycznia 2025r. w Suwałkach

sprawy R. K.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O.

o rekompensatę

w związku z odwołaniem R. K.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O.

z dnia 12 kwietnia 2024 r. znak (...)

zmienia zaskarżoną decyzję w ten sposób, że przyznaje R. K. prawo do rekompensaty z tytułu pracy w szczególnych warunkach.

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 12 kwietnia 2024 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O., powołując się na art. 21 ustawy z 19 grudnia 2008 roku o emeryturach pomostowych (t.j. Dz. U. z 2023r., poz. 164 ze zm.) w związku z przepisami ustawy z 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U. z 2023r. poz. 1251 ze zm.), odmówił R. K. prawa do rekompensaty, ponieważ nie udokumentował 15 lat pracy w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze.

Odwołanie od tej decyzji złożył R. K., domagając się jej zmiany i przyznania prawa do rekompensaty. Powołał się na pracę w warunkach szczególnych w latach 1978-2008.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie oraz zasądzenie od odwołującego zwrotu kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. Podtrzymał podstawy skarżonej decyzji i dodatkowo wskazał, iż odwołujący nie przedłożył żadnych świadectw wykonywania pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze.

Sąd ustalił, co następuje:

R. K. (urodzony (...)) w dniu 27 lutego 2024 roku wystąpił z wnioskiem o emeryturę wraz z rekompensatą. Decyzją z dnia 12 kwietnia 2024 roku przyznano mu prawo do emerytury w kwocie zaliczkowej (do czasu zakończenia pełnej komunikacji z OFE), od dnia (...) roku. Odrębną decyzją z dnia 12 kwietnia 2024 roku odmówiono mu prawa do rekompensaty z uwagi na brak dowodów potwierdzających 15 lat pracy w warunkach szczególnych.

(dowód: akta emerytalno - rentowe ZUS)

R. K. w dniu 18 czerwca 1977 roku ukończył (...) Szkołę (...) (...) w E., w zawodzie mechanik pojazdów samochodowych. Posiadał uprawnienia do obsługi żurawi przenośnych, a także do kierowania samochodem ciężarowym, pojazdem służącym do przewodu osób i pojazdem uprzywilejowanym. Odwołujący dysponował również usprawnieniami na kierowania pojazdami zliczanymi do następujących kategorii: od 8 lipca 1977 roku kat. A, B, C, BE, T, od 10 stycznia 1985 roku kat. D, od 1 lipca 1999 roku kat. A1, B1, C1, D1, C1E, D1E, De i od 19 stycznia 2013 roku kat. AM i A2.

(dowód: kserokopia świadectwa ukończenia (...) k. 5, świadectwo kwalifikacji k. 2-2v, kserokopia zaświadczenia kwalifikacyjnego UDT k. 8 akt osobowych z zatrudniania od 26.05.do 31.12.1999r., kserokopia zaświadczenia kwalifikacyjnego UDT k. 78 a.s. kserokopia prawa jazdy k. 79 a.s.)

Pod kątem pracy w warunkach szczególnych Sąd analizował następujące okresy pracy R. K.:

Od 16 stycznia 1978 roku do 30 czerwca 1979 roku odwołujący był zatrudniony stale i w pełnym wymiarze czasu pracy w (...) Zakładach (...) w E. na stanowisku kierowcy wywrotki, w dziale transportu i maszyn. Za ten okres odwołujący nie posiadał świadectwa pracy w warunkach szczególnych. Z umowy o pracę wynikało, iż obok wynagrodzenia zasadniczego (stawka godzinowa) odwołujący otrzymywał również m.in. dodatek za obsługę wywrotki oraz za czynności spedycyjne.

(dowód: umowa o pracę k. 5-5v, świadectwo pracy k. 6-6v akt emerytalno – rentowych zus, wyjaśnienia odwołującego k. 21 a.s.).

Następnie od 28 sierpnia 1979 roku do 29 lutego 1988 roku odwołujący był zatrudniony stale i w pełnym wymiarze czasu pracy w Spółdzielni (...) w E., na stanowisku kierowcy samochodu ciężarowego. Na ten okres przypadała również zasadnicza służba wojskowa, którą odbywał od 24 października 1979 roku do 19 kwietnia 1982 roku. Za ten okres odwołujący nie posiadał świadectwa pracy w warunkach szczególnych. Przed, jak i po powrocie z wojska wnioskodawca pracował jako kierowca wywrotki o ładowności powyżej 3,5 tony.

(dowód: świadectwo pracy k. 7-7a akt emerytalno rentowych zus, wyjaśnienia odwołującego k. 21 a.s.).

Ostatni analizowany okres dotyczył zatrudnienia odwołującego w Przedsiębiorstwie (...) s.c. w E.. I tak, od 1 stycznia 2000 roku do 22 kwietnia 2000 roku pracował stale i w pełnym wymiarze czasu pracy jako kierowca – robotnik. Z tego okresu wyłączeniu podlegał okres korzystana z urlopu bezpłatnego tj. od 10 stycznia do 14 kwietnia 2000 roku.

Następnie od 5 maja 2000 roku do 31 grudnia 2001 roku odwołujący pracował jako kierowca – operator obsługi żurawi samochodowych i z tego okresu należało wyłączyć okres nieskładkowy od 3 listopada do 28 grudnia 2000 roku. Jak wynikało z akt osobowych, odwołujący przeszedł stosowne badania psychotechniczne, na podstawie których otrzymał orzeczenie o braku przeciwskazań do wykonywania pracy operatora żurawia przenośnego. Odwołujący posiadał również aktualne uprawnieninia do obsługi żurawi przenośnych o udźwigu do 3.650kg.

(dowód: akta osobowe za okres zatrudnienia od 1.01.2000r. do 31.12.2001r.)

Od 1 marca 2000 roku do 31 grudnia 2002 roku odwołujący pracował jako kierowca – operator obsługi żurawi samochodowych, od 1 stycznia 2003 roku do 31 grudnia 2003 roku jako kierowca – operator żurawi przenośnych i od 1 styczna 2004 roku do 31 grudnia 2008 roku jako kierowca – robotnik. Wyłączeniu podlegały okresy korzystania z urlopu bezpłatnego tj. od 25 marca do 18 kwietnia 2003 roku i od 1 stycznia do 9 kwietnia 2004 rok, a także okres nieskładkowe od 28 kwietnia do 18 maja 2005 roku i od 8 do 23 września 2005 roku. Zakres obowiązków, który znajduje się w aktach osobowych, miał charakter ogólny.

(dowód: świadectwa pracy k. 9-11v akt emerytalno – rentowych zus, akta osobowe zatrudnienia od 1.02.2002r. do 31.12.2008r.).

Na okoliczność pracy w Przedsiębiorstwie (...) Sąd dopuścił dowód z zeznań świadków: R. L. i E. B., byłych współpracowników odwołującego. Świadek R. L. pracowała jako specjalista do spraw sprzedaży, a następnie kierownik. Jej zatrudnienie zbiegło się z zatrudnieniem odwołującego. Świadek E. B. pracował w latach 2002-2009. Oboje potwierdzili, iż przez cały okres zatrudnienia w (...) s.c. odwołujący wykonywał wyłącznie obwiązki kierowcy samochodu ciężarowego z hds, czyli z zamontowanym dźwigiem. Zdjęcie podglądowe samochodu, który obsługiwał, odwołujący dołączył do akt sprawy (k 80 a.s.).

(dowód: zeznania świadków k. 39v a.s.).

Ostatecznie do stażu pracy w warunkach szczególnych Sąd uwzględnił okresy od 16 stycznia 1978 roku do 30 czerwca 1979 roku w (...) Zakładach (...) w E. na stanowisku kierowcy wywrotki, od 28 sierpnia 1979 roku do 29 lutego 1988 roku w Spółdzielni (...) w E. na stanowisku kierowcy samochodu ciężarowego oraz okresy pracy w Przedsiębiorstwie (...) s.c. w E. od 1 stycznia 2000 roku do 22 kwietnia 2000 roku jako kierowca – robotnik, od 5 maja 2000 roku do 31 grudnia 2001 roku jako kierowca – operator obsługi żurawi samochodowych, od 1 marca 2000 roku do 31 grudnia 2002 roku jako kierowca – operator obsługi żurawi samochodowych, od 1 stycznia 2003 roku do 31 grudnia 2003 roku jako kierowca – operator żurawi przenośnych i od 1 styczna 2004 roku do 31 grudnia 2008 roku jako kierowca – robotnik. Okres zasadniczej służby wojskowej tj. od 24 października 1979 roku do 19 kwietnia 1982 roku został zaliczony do stażu pracy w warunkach szczególnych. Odliczeniu podlegały okresy przebywania na zwolnieniach lekarskich (wymienione jako okresy nieskładkowe) i okresy przebywania na urlopie bezpłatnym.

Sąd uznał za wiarygodne w całości wyjaśnienia odwołującego oraz zeznania przesłuchanych świadków. Były one spójne i wzajemnie się uzupełniały. Świadkowie posiadali rzeczywistą wiedzę na temat rodzaju prac wykonywanych przez odwołującego w trakcie zatrudnienia w Przedsiębiorstwie (...). W tym zakresie uwzględniano również dokumentację pracowniczą potwierdzającą okres pracy i zajmowane przez odwołującego stanowiska. Już sam fakt, że odwołujący był kierowcą samochodu, na którym zamontowany był tzw. HDS świadczy o tym, że był to samochód ciężarowy o dużej nośności (z zasady dźwigi takie montuje się na samochodach o nośności kilkunastu ton). Także samochody wywrotki, na których pracował odwołujący to pojazdy o ciężarze całkowitym znacznie przekraczającym 3,5 tony. Pamiętać bowiem należy, iż okres pracy (lata 70-te i 80-te) to czasy gdy na rynku pojazdów samochodowych dominowały S. J., T. – i praktycznie nie spotykało się wywrotek o ciężarze całkowitym mniejszym niż 3,5 tony.

Sąd nie uwzględnił konkluzji biegłego z zakresu bezpieczeństw i higieny pracy – J. D. Biegły w opinii jedynie odtworzył przebieg zatrudnienia odwołującego w oparciu o zgromadzoną w sprawie dokumentację pracowniczą. Niewłaściwie ocenił przebieg zatrudnienia odwołującego w aspekcie rzeczywiście wymywaniach prac na stanowisku kierowcy wywrotki, kierowcy - robotnika czy kierowcy samochodu z hds. Biegły nie dokonał oceny realiów fatycznych wykonywania pracy odwołującego w kontekście pracy w szczególnych warunkach, pominął realia pracy kierowcy samochodu ciężarowego, w tym jej wykonywania w latach 70 tych i 80-tych z uwzględnieniem dostępnego wtedy taboru samochodowego, a wdał się bardziej w analizę prawną, która pozostawać winna poza zakresem opiniowania, gdyż zastrzeżona jest dla sądu.

Sąd zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 21 ust. 1 ustawy o emeryturach pomostowych (t.j. Dz. U. z 2023 roku poz. 164) rekompensata przysługuje ubezpieczonemu, jeżeli przed dniem 1 stycznia 2009 roku ma okres pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS, wynoszący co najmniej 15 lat. Stosownie do treści ust. 2 tego przepisu rekompensata nie przysługuje osobie, która ma ustalone decyzją prawomocną prawo do emerytury na podstawie przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

W myśl art. 23 ust. 1 i 2 ustawy ustalenie rekompensaty następuje na wniosek ubezpieczonego o emeryturę, a rekompensata przyznawana jest w formie dodatku do kapitału początkowego, o którym mowa w przepisach art. 173 i art. 174 ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

Celem rekompensaty, podobnie jak i emerytury pomostowej, jest łagodzenie skutków utraty możliwości przejścia na emeryturę przed osiągnięciem wieku emerytalnego przez pracowników zatrudnionych przy pracach w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. W przypadku rekompensaty realizacja tego celu polega jednak nie na stworzeniu możliwości wcześniejszego zakończenia aktywności zawodowej, lecz na odpowiednim zwiększeniu podstawy wymiaru emerytury z FUS, do której osoba uprawniona nabyła prawo po osiągnięciu powszechnego wieku emerytalnego (zob. np. M. Zieleniecki, Komentarz do art. 21 ustawy o emeryturach pomostowych, LEX/el. 2017; wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z 31 marca 2016 r., III AUa 1899/15, LEX 2044406).

Skoro zgodnie z art. 23 ustawy rekompensata przyznawana jest w formie dodatku do kapitału początkowego, a zgodnie z art. 173 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS kapitał początkowy ustala się dla ubezpieczonych urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 roku, za których były opłacane składki na ubezpieczenie społeczne przed dniem 1 stycznia 1999 roku, to warunek sformułowany w art. 21 ust. 2 ustawy o emeryturach pomostowych należy rozumieć w taki sposób, że rekompensata jest adresowana wyłącznie do ubezpieczonych objętych systemem emerytalnym zdefiniowanej składki, którzy przed osiągnięciem podstawowego wieku emerytalnego nie nabyli prawa do emerytury z FUS obliczanej według formuły zdefiniowanego świadczenia. Analiza układu warunkującego prawo do emerytury pomostowej prowadzi do wniosku, że świadczenie to przysługuje tym pracownikom, którzy osiągnęli co najmniej 15-letni okres pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze w rozumieniu art. 32 ust. 1 i 3 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, ale nie nabyli prawa do emerytury pomostowej z powodu nieuznania ich pracy za wykonywaną w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy o emeryturach pomostowych.

W przedmiotowej sprawie bezsporne jest, że odwołujący nie nabył prawa do emerytury pomostowej, ani prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym w związku z wykonywaniem pracy w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze.

Stosownie natomiast do treści art. 32 ust. 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 1251 z późn. zm.) za pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach uważa się pracowników zatrudnionych przy pracach o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości lub wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia w podmiotach, w których obowiązują wykazy stanowisk ustalone na podstawie przepisów dotychczasowych.

Z kolei przepis art. 32 ust. 4 ustawy emerytalnej stanowi, że wiek emerytalny, o którym mowa w ust. 1, rodzaje prac lub stanowisk oraz warunki, na podstawie których osobom wymienionym w ust. 2 i 3 przysługuje prawo do emerytury, ustala się na podstawie przepisów dotychczasowych, to jest na podstawie rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43 z późn. zm.).

Z § 1 rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 roku wynika, że jego treść stosuje się do pracowników wykonujących prace w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze, wymienione w § 4-15 rozporządzenia oraz w wykazach stanowiących załącznik do rozporządzenia.

Przepis § 2 ust. 1 rozporządzenia ustala, że za okresy uzasadniające nabycie prawa do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu uważa się okresy, w których praca w szczególnych warunkach jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy.

W niniejszym postępowaniu wnioskodawca domagał się ustalenia, że w okresie zatrudnienia w latach 1978-2008, pracując jako kierowca samochodu ciężarowego powyżej 3,5 tony, stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał pracę w warunkach szczególnych i tym samym spełnia warunki do przyznania rekompensaty.

Rozporządzenie Rady Ministrów z 7 lutego 1983 roku w § 2 ust. 2 zobowiązuje zakłady pracy do stwierdzenia okresów zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wyłącznie na podstawie posiadanej dokumentacji.

Brak takich dokumentów nie oznacza jednak braku możliwości wykazania faktu wykonywania pracy w warunkach szczególnych przy użyciu innych środków dowodowych. W orzecznictwie wielokrotnie wyrażano ugruntowany już pogląd, zgodnie z którym okoliczność wykonywania pracy w szczególnych warunkach może być dowodzona wszelkimi środkami dowodowymi, przy czym sąd nie jest związany środkami dowodowymi określonymi dla dowodzenia przed organem rentowym. W postępowaniu przed sądem odwoławczym dopuszczalne jest więc przeprowadzenie dowodu z zeznań świadków na okoliczność zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w sytuacji, gdy wnioskodawca nie jest w stanie wykazać tej okoliczności jedynie w oparciu o dokumenty (zob. uchwały Sądu Najwyższego z dnia 10 marca 1984 roku, III UZP 6/84; z dnia 21 września 1984 r., III UZP 48/84; a także wyroki: Sądu Najwyższego z dnia 8 kwietnia 1999 r., II UKN 619 i Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 14 grudnia 2004 r., III AUa 2474/03). Jednocześnie, potwierdzenie przez pracodawcę w świadectwie pracy faktu wykonywania pracy w warunkach szczególnych lub informacja, że praca taka nie była wykonywana - z uwagi na to, że świadectwo jest dokumentem prywatnym - nie stanowi bezwzględnej przesłanki do przyznania wcześniejszej emerytury czy rekompensaty bądź odmowy ich przyznania.

Natomiast rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 11 października 2011 roku w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe (Dz. U. z 2011roku Nr 237 poz. 1412) określone zostały środki dowodowe, które powinny być dołączone do wniosku, stwierdzające okoliczności uzasadniające przyznanie tego świadczenia.

W myśl §21-23 powołanego rozporządzenia środkiem dowodowym stwierdzającym okresy zatrudnienia są pisemne zaświadczenia zakładów pracy, wydane na podstawie posiadanych dokumentów, oraz legitymacje ubezpieczeniowe, a także inne dowody z przebiegu ubezpieczenia. W przypadku zaś ubiegania się pracownika o przyznanie emerytury z tytułu zatrudnienia w szczególnym charakterze, zaświadczenie zakładu pracy powinno stwierdzać charakter i stanowisko pracy w poszczególnych okresach oraz inne okoliczności, od których jest uzależnione przyznanie takiej emerytury lub renty. Wyjątek od zasady ustalonej w powołanym przepisie jest zawarty w § 25 wymienionego rozporządzenia, który przewiduje, że okresy zatrudnienia mogą być udowodnione zeznaniami świadków, gdy zainteresowany wykaże, że nie może przedstawić zaświadczenia zakładu pracy.

Tym samym brak świadectwa pracy wykonywanej w warunkach szczególnych lub wydanie świadectwa, które nie spełnia wymagań formalnych nie przekreśla ustalania, że tego rodzaju praca była wykonywana. W szczególności ubezpieczony może wykazywać innymi środkami dowodowymi, że praca świadczona była w warunkach szczególnych. W postępowaniu z zakresu ubezpieczeń społecznych stosuje się bowiem te same reguły dowodzenia, jak w zwykłym procesie cywilnym. W szczególności zastosowanie mają art. 6 k.c., art. 232 k.p.c. W sprawie o świadczenia z tytułu pracy w warunkach szczególnych, gdzie przedmiotem ustaleń sądu ma być charakter zatrudnienia, dokonywanie ustaleń stanu faktycznego odbywa się z reguły poprzez przeprowadzenie dowodów osobowych oraz - o ile to jest możliwe - dowodów z dokumentów znajdujących się w aktach osobowych. Osobowe źródła dowodowe (w tym zarówno zeznania świadków, jak i strony procesowej) muszą być skonfrontowane z istniejącą dokumentacją i dopiero uzyskanie przekonania graniczącego z pewnością co do przebiegu zatrudnienia, może pozwolić na pozytywne rozstrzygnięcie o prawie do świadczeń. Ocena osobowych źródeł dowodowych musi być przy tym wolna od jakiejkolwiek dowolności, uwzględniając reguły logiki oraz zasady doświadczenia zawodowego (tak Sąd Apelacyjny w Szczecinie w wyroku z dnia 27 października 2016 roku III AUa 41/16). Dla rozstrzygnięcia spornej kwestii zasadnym stało się zatem ustalenie, czy praca wykonywana przez wnioskodawcę w spornych okresach była pracą wykonywaną w warunkach szczególnych, o jakich mowa w cytowanych wyżej przepisach.

Wynikające z wykazu A stanowiącego załącznik do rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze przyporządkowanie danego rodzaju pracy do określonej branży ma istotne znaczenie dla jej kwalifikacji jako pracy w szczególnych warunkach w rozumieniu art. 32 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 11 czerwca 2013 roku III AUa 1370/12).

Dla oceny, czy pracownik pracował w szczególnych warunkach, nie ma istotnego znaczenia nazwa zajmowanego przez niego stanowiska, tylko rodzaj powierzonej mu pracy. Praca w szczególnych warunkach to praca wykonywana stale (codziennie) i w pełnym wymiarze czasu pracy (przez 8 godzin dziennie, jeżeli pracownika obowiązuje taki wymiar czasu pracy) w warunkach pozwalających na uznanie jej za jeden z rodzajów pracy wymienionych w wykazie stanowiącym załącznik do rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 roku (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 8 czerwca 2011 roku I UK 393/10, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 1 czerwca 2010 roku II UK 21/10).

Pełne zatrudnienie w warunkach szczególnych pojmowane jest jako bezwzględna cecha tego zatrudnienia jako uprawniającego do świadczeń z ubezpieczenia emerytalnego. Możliwe jest przy tym łączenie w przebiegu dniówki prac o różnym charakterze polegające na wykonywaniu nie jednego, lecz kilku rodzajów prac w szczególnych warunkach, wymienionych w wykazie. W takim wypadku do czasu pracy w warunkach szczególnych zlicza się czas równolegle wykonywanych czynności tylko wtedy, gdy różne prace wszystkie łącznie lub każda z osobna odpowiadają pracom w szczególnych warunkach i wszystkie razem wykonywane są stale i w pełnym wymiarze czasu pracy (tak Sąd Apelacyjny w Łodzi w wyroku z dnia z dnia 2 czerwca 2016 r., III AUa 1687/15). Przy ustalaniu okresów pracy w szczególnych warunkach, wymaganych do nabycia prawa do emerytury w niższym wieku emerytalnym, nie jest natomiast dopuszczalne zaliczanie innych równocześnie wykonywanych prac w ramach dobowej miary czasu pracy, które nie oddziaływały szkodliwie na organizm pracownika w stopniu powodującym wcześniejszą utratę zdolności do zatrudnienia i nie zostały wymienione w wykazie stanowiącym załącznik do rozporządzenia (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10 kwietnia 2014 roku, II UK 395/13).

Tylko okresy zatrudnienia w pełnym wymiarze czasu pracy kreują i wypełniają weryfikowalne kryterium uznania pracy o cechach znacznej szkodliwości dla zdrowia lub znacznego stopnia uciążliwości, lub wymagającej wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia. Taki sam warunek odnosi się do wymagania stałego wykonywania takich prac, co oznacza, że krótsze dobowo (nie w pełnym wymiarze obowiązującego czasu pracy na danym stanowisku), i nie stałe świadczenie pracy wyklucza dopuszczalność uznania pracy za świadczoną w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wskutek niespełnienia warunku stałej znacznej szkodliwości dla zdrowia lub stałego znacznego stopnia uciążliwości wykonywanego zatrudnienia (tak Sąd Apelacyjny w Gdańsku w wyroku z dnia 11 maja 2016 roku, sygn. III AUa 101/16).

Przy czym należy pamiętać, iż o określonych skutkach prawnych wykonywania pracy w warunkach szczególnych stanowi ustawa oraz utrzymane jej przepisami (art. 32 ust. 4 ustawy o FUS) rozporządzenie z dnia 7 lutego 1983 r. Zarządzenia resortowe traktowane są tylko jako wykazy prac wykonywanych w szczególnych warunkach i mają one znaczenie, o ile są dostosowane do treści załącznika do rozporządzenia i stanowią jego uszczegółowienie, poprzez bardziej ścisłe ustalenie stanowisk pracy (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 20 października 2005 r., I UK 41/05 i z dnia 9 maja 2006 roku, II UK 183/05).

W świetle treści wykazu A rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku wskazuje, że wymienione w Dziale VIII W transporcie i łączności poz. 2. Prace kierowców samochodów ciężarowych o dopuszczalnym ciężarze całkowitym powyżej 3,5 tony, specjalizowanych, specjalistycznych (specjalnych), pojazdów członowych i ciągników samochodowych balastowych, autobusów o liczbie miejsc powyżej 15, samochodów uprzywilejowanych w ruchu w rozumieniu przepisów o ruchu na drogach publicznych, trolejbusów i motorniczych tramwajów stanowią prace w szczególnych warunkach.

Przedkładając powyższe rozważania na grunt niniejszej sprawy należy stwierdzić, że w uwzględnionych przez Sąd okresach pracy odwołujący pracował w warunkach szczególnych jako kierowca samochodu ciężarowego pow. 3,5 tony.

Nie ulega wątpliwości, że za żaden z okresów pracy rozważanych przez Sąd odwołujący nie dysponował świadectwami pracy w warunkach szczególnych. Natomiast w toku postępowania ustalono, iż w uwzględnionych okresach pracował jako kierowca samochodu ciężarowego pow. 3,5 tony. Przyjmowane przez pracodawców nazewnictwo zajmowanych przez odwołującego stanowisk nie zmieniało faktu, iż stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywała ona prace kierowców samochodu ciężarowego. W trakcie zatrudnienia od 16 stycznia 1978 roku do 30 czerwca 1979 roku pracował, jako kierowca wywrotki. Takie też stanowisko wynikało ze świadectwa pracy. Następnie od 28 sierpnia 1979 roku do 29 lutego 1988 roku pracował na stanowisku kierowcy samochodu ciężarowego. Nie ulega zatem wątpliwości, że pracował wówczas w warunkach szczególnych. Należy nadmienić, że okres ten został nawet uznany przez biegłego, a także przez organ rentowy, za okres pracy w warunkach szczególnych. W tym miejscu należy wskazać, że okres od 28 sierpnia 1979 roku do 29 lutego 1988 roku Sąd uwzględnił w całości wraz z okresem odbywania zasadniczej służby wojskowej. Zgodnie bowiem z utrwalonym stanowiskiem doktryny i praktyką orzeczniczą okres służby wojskowej jest wliczany do staży pracy jeżeli pracownik wrócił do zakładu pracy, jego zatrudnienie przed służbą wojskową, okres służby wojskowej i okres pracy po służbie wojskowej traktowano tak, jakby to był nieprzerwany okres zatrudnienia w tym samym zakładzie pracy. Jak bowiem stanowił art. 120 ustawy o ustawy o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej „Pracownikowi, który w ciągu trzydziestu dni od dnia zwolnienia z czynnej służby wojskowej podjął pracę u pracodawcy, u którego był zatrudniony w dniu powołania do tej służby, czas odbywania służby wojskowej wlicza się do okresu zatrudnienia u tego pracodawcy w zakresie wszystkich uprawnień wynikających ze stosunku pracy”. Okres takiej służby jest zatem okresem zaliczanym do pracowniczego stażu zatrudnienia i od chwili tego zaliczenia stanowi z nim jedność oraz dzieli w przyszłości jego los (zob. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 16 lutego 2023 roku, sygn. II USK 3/22 i orzecznictwo w nim cytowane). Następny uwzględniony okres dotyczył zatrudnienia w Przedsiębiorstwie (...) s.c. odwołujący był zatrudniony w różnych okresach i na różnych stanowiskach tj. kierowcy – robotnika, kierowcy – operatora obsługi żurawi samochodowych, kierowcy – operatora żurawi przenośnych. Jak wynikało z wyjaśnień odwołującego oraz zeznań przesłuchanych świadków R. K. w trakcie zatrudnienia w (...) pracował jako kierowca samochodu ciężarowego z hds, czyli zamontowanym dźwigiem. Dźwig ten służył do załadunku i rozładunku samochodu, który przewozi duże cięzary. Przewożone przez odwołującego towary były na tyle ciężkie, że do jego obsługi konieczny był specjalistyczny sprzęt – dźwig. Logika wskazuje, iż w sytuacji gdy załadunek lub rozładunek towaru odbywał się na terenie, gdzie dźwig taki nie był dostępny wówczas korzystano z zamontowanego na samochodzie dźwigu. Podstawową pracą odwołującego było zatem przewożenie towarów samochodem ciężarowym pow. 3,5 tony. W tym miejscu należy również przytoczyć treść uchwały składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 31 stycznia 2018 roku, III UZP 8/17, w której wskazał iż praca w transporcie kierowcy samochodu ciężarowego o dopuszczalnym ciężarze całkowitym powyżej 3,5 tony, który ubocznie wykonywał czynności konwojenta, ładowacza lub spedytora w odniesieniu do przewożonych towarów, jest pracą w szczególnych warunkach (art. 32 ust. 1 w związku z art. 184 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, jednolity tekst: Dz.U. z 2017 r., poz. 1383 ze zm. w związku z poz. 2 Działu VIII wykazu A stanowiącego załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, Dz.U. Nr 8, poz. 43 ze zm.). Tym samym okresy pracy na stanowiskach kierowcy – robotnika, czy kierowcy – operatora żurawi podlega uwzględnieniu w całości w związku z treścią Wykazu A Dział VII poz 2. Podkreślenia wymaga, iż odwołujący posiadała niezbędne uprawienia do kierowania pojazdami ciężarowymi, jak również do obsługi żurawia zamontowanego na obsługiwanym samochodzie ciężarowym. W zakresie okresów pracy w Przedsiębiorstwie (...) Sąd odliczył okresy przebywania przez odwołującego na urlopach bezpłatnych oraz zwolnieniach lekarskich. Jak wskazał Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 29 października 2020 r., III UZP 3/20 przy ustalaniu okresu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, warunkującego prawo do rekompensaty na podstawie art. 21 ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych, nie uwzględnia się okresów niewykonywania pracy, za które pracownik otrzymał po dniu 14 listopada 1991 r. wynagrodzenie lub świadczenia z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (art. 32 ust. 1a ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych).

Reasumując, stwierdzić należy, że uwzględnione przez Sąd okresy pracy w warunkach szczególnych wynoszą ponad 15 lat, a tym samym odwołujący spełnił wszystkie warunki do przyznania mu prawa do rekompensaty.

W związku z powyższym, na podstawie art. 477 ¹⁴ §2 k.p.c. orzeczono, jak w sentencji.

Sędzia Cezary Olszewski

mt