Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Suwałkach

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 17 sierpnia 2023r.

Sąd Okręgowy w Suwałkach III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący:	sędzia Danuta Poniatowska
Protokolant:	Marta Majewska-Wronowska

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 17 sierpnia 2023r. w Suwałkach

sprawy I. C.

przeciwko Prezesowi Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego

o ustalenie podlegania ubezpieczeniu rolniczemu

w związku z odwołaniem I. C.

od dwóch decyzji Prezesa Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego

z dnia 19 kwietnia 2023 r. znak (...) i (...)

oddala odwołania;

zasądza od I. C. na rzecz Prezesa Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego 180 (sto osiemdziesiąt) złotych z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego, odstępując od obciążania go tymi kosztami w pozostałej części.

UZASADNIENIE

Decyzją z 19.04.2023 r. Prezes Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego, w oparciu o art. 36 ust. 1 pkt 1, art. 3a ust. 1, art. 5b ust. 1 oraz art. 4 ust. 2, art. 8 ust. 1, 2, 2a i art. 17 ust. 1 i 3 ustawy z dnia 20.12.1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (t. j. Dz.U. z 2023 r., poz. 208 ze zm.) stwierdził ustanie ubezpieczenia społecznego rolników I. C. w zakresie ubezpieczenia wypadkowego, chorobowego i macierzyńskiego oraz emerytalno-rentowego od 11.04.2023 r., a także ustanie obowiązku opłacania składek za te okresy.

W uzasadnieniu decyzji wskazano, iż I. C. podlega ubezpieczeniu społecznemu rolników na wniosek w pełnym zakresie od 13.05.2005 r. Ponieważ od 11.04.2023 r. podlega ubezpieczeniu społecznemu w ZUS z tytułu zatrudnienia w ramach umowy zlecenia, nie spełnia warunków podlegania ubezpieczeniu społecznemu rolników na podstawie art. 5b ust. 1 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników.

Kolejną decyzją z 19.04.2023 r. Prezes Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego na podstawie art. 41b ust. 12 i innych ustawy z dnia 20.12.1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (t. j. Dz.U. z 2023 r., poz. 208 ze zm.) stwierdził nadpłatę z tytułu składek na ubezpieczenie społeczne rolników na koncie I. C. w kwocie (...) zł, która zostanie zwrócona w terminie 30 dni zgodnie z jego dyspozycją z 17.04.2023 r. Nadpłata została ujawniona w związku z wydaniem decyzji o wyłączeniu I. C. z ubezpieczenia społecznego rolników.

I. C. złożył odwołania od tych decyzji, domagając się ich zmiany i stwierdzenia, iż podlega ubezpieczeniu społecznemu rolników. Podniósł, iż otrzymywane z tytułu wykonywania umowy zlecenia wynagrodzenie nie przekracza minimalnego wynagrodzenia za pracę, a w związku z tym nie powinien być wyłączony z ubezpieczenia społecznego rolników.

W odpowiedzi na odwołania organ rentowy wnosił o ich oddalenie i podtrzymał podstawy skarżonych decyzji.

Sąd ustalił, co następuje:

I. C. został objęty FUSR od 1.01.1989 r. jako rolnik, właściciel gospodarstwa rolnego o powierzchni użytków rolnych 6,98 ha, co stanowiło 0,36 ha przeliczeniowych. Decyzją z 21.03.2005 r. Prezesa Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego stwierdzono ustanie ubezpieczenia społecznego rolników I. C. w zakresie ubezpieczenia wypadkowego, chorobowego i macierzyńskiego oraz emerytalno-rentowego od 1.01.2005 r.

Następnie I. C. złożył 13.04.2005 r. wniosek o objęcie ubezpieczeniem społecznym rolników. W związku z tym wnioskiem, decyzją Prezesa Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego z 27.04.2005 r. stwierdzono podleganie I. C. ubezpieczeniu społecznemu rolników na wniosek w pełnym zakresie, jako rolnika, od drugiego kwartału 2005 r. Powierzchnia jego gospodarstwa rolnego w hektarach przeliczeniowych wynosiła 0,36 ha.

W dniu 17.04.2023 r. I. C. złożył w placówce terenowej KRUS zaświadczenie o zgłoszeniu go do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych przez płatnika składek S. N., jako osobę wykonującą umowę agencyjną, umowę zlecenia lub umowę o świadczeniu usług i z tego tytułu podlegającego ubezpieczeniu emerytalnemu, rentowemu wypadkowemu i zdrowotnemu od 11.04.2023 r. Z tytułu zawartej umowy zlecenia I. C. otrzymał wynagrodzenie od S. T. -Handel (...): w maju 2023 r. – (...) zł, w czerwcu 2023 r. – (...) zł, w lipcu – (...) zł i w sierpniu – (...) zł (dowody wypłaty k. 20-21).

Do złożonego zaświadczenia ZUS I. C. załączył podanie o zwrot nadpłaty składek na ubezpieczenie społeczne rolników, wskazując numer konta (k.35-36 akt rentowych). Na rozprawie wyjaśnił, że otrzymał takie pouczenie w informacji placówki terenowej KRUS.

Sąd zważył, co następuje:

Zgodnie z treścią art. 7 ust. 1 i art. 16 ust. 1 ustawy z dnia 20.12.1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (t. j. Dz.U. z 2023 r. poz. 208 ze zm.) ubezpieczeniu wypadkowemu, chorobowemu i macierzyńskiemu oraz ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu podlega z mocy ustawy rolnik, którego gospodarstwo obejmuje obszar użytków rolnych powyżej 1 ha przeliczeniowego lub dział specjalny.

Natomiast ubezpieczeniem wypadkowym, chorobowym i macierzyńskim na wniosek obejmuje się innego rolnika lub domownika, jeżeli działalność rolnicza stanowi stałe źródło jego utrzymania, a także osobę, która będąc rolnikiem przeznaczyła grunty prowadzonego gospodarstwa rolnego do zalesienia na zasadach określonych w odrębnych przepisach. Ubezpieczeniem emerytalno-rentowym na wniosek obejmuje się również innego rolnika lub domownika, który podlega ubezpieczeniu wypadkowemu, chorobowemu i macierzyńskiemu w pełnym zakresie, jeżeli złożono wniosek o objęcie go ubezpieczeniem emerytalno-rentowym (art. 7 ust. 2 i art. 16 ust. 2 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników). I. C. jest właścicielem gospodarstwa rolnego, którego powierzchnia w hektarach przeliczeniowych wynosi 0,36 ha i dlatego od drugiego kwartału 2005 r. podlegał ubezpieczeniu społecznemu rolników w pełnym zakresie na wniosek.

Przy dokonanych niespornych ustaleniach faktycznych należy uznać odwołanie za bezzasadne. W ocenie Sądu Okręgowego spór w sprawie ma charakter prawny i dotyczy tego, czy prawidłowo Prezes KRUS stwierdził ustanie ubezpieczenia społecznego rolników dla odwołującego się w zakresie ubezpieczenia wypadkowego, chorobowego i macierzyńskiego oraz ubezpieczenia emerytalno-rentowego od dnia 11 kwietnia 2023 r.

W ocenie Sądu Okręgowego art. 5b ust. 1 ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników, na który powołuje się I. C., nie ma zastosowania w rozpoznawanej sprawie. Odwołujący się podlegał ubezpieczeniu społecznemu rolników na wniosek, a nie z mocy ustawy, bowiem prowadził gospodarstwo rolne o pow. 0,36 ha przeliczeniowych. Powołany przepis dotyczy natomiast rolników podlegających ubezpieczeniu społecznemu z mocy ustawy.

W pierwszej kolejności należy przypomnieć, że do dnia 1 stycznia 2015 r. rozpoczęcie przez osobę podlegającą ubezpieczeniu społecznemu rolników wykonywania pracy na podstawie umowy zlecenia, umowy agencyjnej bądź innej umowy, do której stosuje się przepisy o zleceniu, prowadziło do objęcia jej powszechnym systemem ubezpieczenia społecznego na podstawie art. 6 ust. 1 pkt 4 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t. j. Dz.U. z 2022 r. poz. 1009 ze zm.). Wynikało to z art. 7 ust. 1 oraz art. 16 ust. 3 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników, które stanowią, że ubezpieczeniu wypadkowemu, chorobowemu, macierzyńskiemu, emerytalnemu oraz rentowemu podlega rolnik, jeżeli nie podlega on innemu ubezpieczeniu społecznemu - chodzi tu o ubezpieczenie na podstawie art. 6 ust. 1 pkt 4 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. Jako że wykonywanie pracy na podstawie umów, o których mówi ten przepis, stanowi tytuł do podlegania obowiązkowym, powszechnym ubezpieczeniom społecznym, to rolnik na czas ich trwania był wyłączany ze społecznego ubezpieczenia rolniczego. Ubezpieczenie rolnicze jest bowiem, co wynika z art. 7 ust. 1 ustawy systemowej, ubezpieczeniem „słabszym”, a więc aktualizuje się tylko w sytuacji, gdy rolnik nie podlega obowiązkowi ubezpieczeń społecznych na podstawie ustawy systemowej.

Sytuacja ta zmieniła się z dniem 1 stycznia 2015 r., kiedy to na podstawie ustawy z dnia 23 października 2014 r. o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2014 r. poz. 1831), wprowadzono do ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników art. 5b, zgodnie z którym rolnik lub domownik, który podlegając ubezpieczeniu w pełnym zakresie z mocy ustawy, został objęty innym ubezpieczeniem społecznym m.in. z tytułu wykonywania umowy, o której mowa w art. 6 ust. 1 pkt 4 ustawy systemowej, podlega nadal temu ubezpieczeniu w okresie wykonywania tej umowy, mimo objęcia go z tego tytułu innym ubezpieczeniem społecznym, jeżeli przychód osiągany z tego tytułu w rozliczeniu miesięcznym nie przekracza kwoty równej połowie minimalnego wynagrodzenia za pracę, ustalonego na podstawie odrębnych przepisów (ust. 1, aktualnie od 2017 r. równej minimalnemu wynagrodzeniu za pracę). Dodany do ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników art. 5b stworzył możliwość równoległego podlegania zarówno społecznemu ubezpieczeniu rolniczemu, jak i systemowi ubezpieczeń społecznych, co wcześniej nie było możliwe, jednakże tylko wobec rolników podlegających ubezpieczeniu społecznemu rolników z mocy ustawy.

Rozróżnienie sytuacji rolnika podlegającego ubezpieczeniu z mocy ustawy i „innego rolnika” podlegającego ubezpieczeniu na wniosek uprawnia stwierdzenie, że zmiana orzeczenia nie jest możliwa. Zasada subsydiarności ubezpieczenia społecznego rolników została ograniczona przez prawodawcę w przypadkach, kiedy objęcie ubezpieczeniem społecznym rolników następuje z mocy ustawy, czyli w przypadku rolnika, którego gospodarstwo rolne obejmuje obszar użytków rolnych powyżej 1 ha przeliczeniowego lub dział specjalny (art. 7 ust. 1 pkt 1 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników) – porównaj np. wyrok Sądu Najwyższego z 17.01.2023 r., II USKP 16/22 i inne.

W związku z powyższym, na podstawie art. 477 ¹⁴ §1 k.p.c. orzeczono, jak w sentencji.

O kosztach rozstrzygnięto w oparciu o art. 102 k.p.c., zgodnie z treścią którego w wypadkach szczególnie uzasadnionych sąd może zasądzić od strony przegrywającej tylko część kosztów albo nie obciążać jej w ogóle kosztami.

Przepis ten ustanawia zasadę słuszności, będącą odstępstwem od zasady odpowiedzialności za wynik procesu. Zasada ta jest rozwiązaniem szczególnym, niepodlegającym wykładni rozszerzającej, wykluczającym stosowanie wszelkich uogólnień, wymagającym do swego zastosowania wystąpienia wyjątkowych okoliczności. Nie konkretyzuje on pojęcia wypadków szczególnie uzasadnionych, pozostawiając ich kwalifikację, przy uwzględnieniu całokształtu okoliczności danej sprawy, sądowi (por. postanowienie Sądu Najwyższego z 20.12.1973 r. sygn. II CZ 210/73).

Zdaniem Sądu, analiza sytuacji majątkowej i procesowej odwołującego się daje podstawy do zastosowania art. 102 k.p.c. w zakresie rozstrzygnięcia o kosztach procesu. W niniejszej sprawie wystąpił „wypadek szczególnie uzasadniony”, który w konsekwencji skutkował odstąpieniem od obciążania odwołującego się kosztami zastępstwa procesowego w części, to jest ponad minimalne stawki określone w § 9 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22.10.2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych. Ponieważ odwołania od obu decyzji zostały rozpoznane w jednej sprawie, zasadne było zasądzenie kosztów zastępstwa prawnego tylko od tej jednej sprawy w kwocie 180 zł.

W związku z powyższym na podstawie art. 102 k.p.c. orzeczono, jak w punkcie 2 wyroku.

sędzia Danuta Poniatowska