Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Suwałkach

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 15 października 2015r.

Sąd Okręgowy w Suwałkach III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący:	SSO Piotr Witkowski
Protokolant:	st. sekr. sądowy Marta Majewska-Wronowska

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 6 października 2015r. w Suwałkach

sprawy E. K. (1) i K. K. (1)

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O.

o ustalenie

w związku z odwołaniem E. K. (1) i K. K. (1)

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O.

z dnia 14 kwietnia 2015 r. znak (...)

1.  oddala odwołanie;

2.  zasądza od E. K. (1) i K. K. (1) na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O. kwotę 3.600,00 (trzy tysiące sześćset) złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Sygn. akt III U 310/15

UZASADNIENIE

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O. decyzją z dnia 14.04.2015r. stwierdził, że E. K. (1) jako osoba współpracująca z osobą prowadzącą pozarolniczą działalność u płatnika składek K. K. (1) od 08.09.2014r. nie podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, wypadkowemu i dobrowolnie ubezpieczeniu chorobowemu.

W uzasadnieniu wskazał, iż zgodnie z art. 6 ust. 1 pkt 5 Ustawy z dnia 13.10.1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2013r. poz. 1442 ze zm.) obowiązkowo ubezpieczeniom: emerytalnemu i rentowym podlegają osoby fizyczne, które na obszarze Rzeczpospolitej Polskiej są osobami prowadzącymi pozarolniczą działalność oraz osobami z nimi współpracującymi.

Ponadto, stosownie do treści art. 12 ust. 1 ustawy systemowej, obowiązkowo ubezpieczeniu wypadkowemu podlegają osoby podlegające ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym.

Jak stanowi art. 11 ust. 2 powyższej ustawy, dobrowolnie ubezpieczeniu chorobowemu podlegają na swój wniosek osoby objęte obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnymi i rentowymi.

W myśl art. 13 pkt 5 powyższej ustawy obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, wypadkowemu osoby współpracujące podlegają od dnia rozpoczęcia współpracy przy prowadzeniu pozarolniczej działalności lub wykonywaniu umowy agencyjnej albo umowy zlecenia do dnia zakończenia tej współpracy.

W związku z powyższym wywodził, iż krótki okres wykazywanej zdolności do współpracy z osobą prowadzącą pozarolniczą działalność gospodarczą, deklarowanie wysokiej podstawy wymiaru składek za październik i listopad 2014r., oraz wystąpienie do Zakładu z roszczeniem o wypłatę zasiłku chorobowego od 17.12.2014r. wzbudziły wątpliwości organu rentowego co do istnienia rzeczywistej współpracy rodzącej obowiązek ubezpieczeń społecznych. W tych okolicznościach Zakład przeprowadził kontrolę płatnika składek - K. K. (1) w dniach 02-05,16.02.2015r. na okoliczność zgłoszenia E. K. (1) do ubezpieczeń społecznych z tytułu współpracy z osobą prowadzącą pozarolniczą działalność gospodarczą. W ocenie organu rentowego po przeprowadzonej kontroli w przypadku E. K. (1) nie można było uznać, że rozpoczęła ona współpracę przy prowadzeniu pozarolniczej działalności męża K. K. (1) w sposób, który rodzi obowiązek ubezpieczeń społecznych. Zdaniem Zakładu działania E. K. (1) nie wyczerpywały cech konstytutywnych pojęcia "współpraca przy prowadzeniu działalności gospodarczej" w rozumieniu art. 8 ust. 11 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. Płatnik bowiem nie miał rzeczywistej potrzeby podjęcia współpracy z E. K. (1), o czym świadczy m.in. fakt, iż przed zgłoszeniem jej do ubezpieczeń społecznych płatnik składek sam wykonywał wszystkie czynności związane z zakresem prowadzonej działalności. Pracownicy zatrudnieni na 1/10 etatu wykonywali czynności związane tylko z administrowaniem biura. Ponadto w trakcie niezdolności do pracy E. K. (1) jej obowiązki wykonuje sam właściciel firmy. Dodatkowo Zakład wskazał, iż od 01.02.2015r. K. K. (1) zatrudnił pracownika w wymiarze czasu pracy 1/30 etatu. Poza tym K. K. (1) nie przedstawił żadnych dowodów na potwierdzenie, iż zwiększona liczba klientów uzasadniała zgłoszenie żony E. K. (1) do ubezpieczenia społecznego.

Nadto organ rentowy wskazał na, iż E. K. (1) była w ciąży i w krótkim okresie od zgłoszenia współpracy przy działalności gospodarczej męża wystąpiła u niej niezdolność do pracy. Natomiast mąż płatnik składek zadeklarował jej podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne, w tym na ubezpieczenie chorobowe w maksymalnej kwocie jaką (zgodnie z art. 20 ust. 3 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych) na ubezpieczenie chorobowe płatnik składek mógł zadeklarować w danym okresie za osobę współpracującą przy prowadzeniu pozarolniczej działalności gospodarczej. Tymczasem w trakcie kontroli ustalono, iż czynności wykonywane przez E. K. (1) stanowiły jedynie znikomą pomoc rodzinną, wykonywaną dla odciążenia męża. W celu zaś uzyskania maksymalnie wysokich świadczeń z ubezpieczenia chorobowego pomoc ta została przedstawiona i zgłoszona do Zakładu jako współpraca rodząca obowiązek ubezpieczeń społecznych.

Zdaniem więc organu rentowego rzeczywistym zamiarem zgłoszenia współpracy ubezpieczonej przy działalności gospodarczej, niezwiązanej z cechami konstytutywnymi pojęcia "współpraca przy działalności gospodarczej", było ukierunkowane na stworzenie podstaw do uzyskania jak najwyższego świadczenia. Takie zaś postępowanie płatnika składek i ubezpieczonej jest niezgodne z zasadami współżycia społecznego i nie może być akceptowane.

Odwołanie od tej decyzji złożyli wspólnie E. i K. małżonkowie K.. Domagali się zmiany powyższej decyzji poprzez przyznanie E. K. (1) prawa do podlegania obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym tj. emerytalnemu, rentowemu i wypadkowemu, a wraz z nim do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego od dnia 08.09.2014r., z tytułu współpracy z osobą prowadzącą działalność gospodarczą. Wskazali, iż zgłoszenie E. K. (1), jako osoby współpracującej od 08.09.2014r., wynikało ze zwiększenia ilości obsługiwanych klientów. Ich obsługa spowodowała wzrost przychodów firmy do kwoty około 3.000zł. E. K. (1) pomagała również w obsłudze bieżących, mniejszych klientów, obsługiwanych dotychczas przez płatnika składek, korzystającego z pomocy zatrudnionych wcześniej pracowników. E. K. (2) ma zaś wykształcenie (licencjat z finansów i bankowości, a w czerwcu obrona pracy magisterskiej na kierunku rachunkowość i finanse) umożliwiające jej pracę na powierzonym stanowisku. Przed podjęciem współpracy posiadała tytułu do ubezpieczeń społecznych, gdyż w okresie od 01.09.2012r. do 31.08.2013r. i od 01.09.2013r. do 31.05.2014r. pracowała jako pracownik administracyjny w Kancelarii (...). Zatrudnienie to wykonywała w pełnym wymiarze czasu pracy. Dodatkowo wskazała, iż jest osobą zaufaną, co do której nie pojawia się żadna wątpliwość odnośnie motywacji oraz chęci współpracy. Obojgu im zależało, aby działalność się rozwijała i przynosiła jak największe dochody i dlatego nieracjonalne byłoby, aby zatrudniali osobę obcą, jeśli mogli razem się uzupełniać i pracować na wspólny sukces.

Podnieśli również, iż niezgodna z rzeczywistością jest konkluzja organu rentowego, iż wszystkie obowiązki E. K. (1) przejął K. K. (1). Niezdolność do pracy odwołującej się była dla nich zaskoczeniem i dlatego nie mogli z dnia na dzień znaleźć zastępstwa. Toteż przez pewien czas K. K. (1) wykonywał samodzielnie te pracę. Z uwagi na duże nagromadzenie pracy K. K. (1) podjął decyzję o oddaniu klientów, obsługiwanych dotychczas przez odwołującą się, do obsługi w ramach umowy partnerskiej Kancelarii (...). Decyzja ta była podyktowana również tym faktem, iż E. K. (1) ma zamiar wrócić do wykonywania współpracy po porodzie w trakcie pobierania zasiłku macierzyńskiego, co umożliwiają przepisy prawa. Tym samym zatrudnianie pracownika na parę miesięcy nie byłoby decyzją ekonomicznie i moralnie właściwą.

W zakresie zarzutu organu rentowego o rzekomo wygórowanej podstawy do ubezpieczeń społecznych, odwołujący się również uznali go za nieuzasadniony. Wskazali, iż obecnie jednolicie ukształtowane i utrwalone w judykaturze Sądu Najwyższego jest stanowisko, że Zakład nie jest uprawniony do kwestionowania wysokości podstaw wymiaru składek społecznych, od których wysokości zależy wysokość świadczeń z ubezpieczenia społecznego. Odnośnie zaś zarzutów odnoszących się do działania sprzecznego z zasadami współżycia społecznego podkreślili, iż są one krzywdzące i nieuzasadnione w świetle dokumentacji złożonej w toku czynności wyjaśniających prowadzonych przez Zakład. Wskazali, że zgodnie z uchwałą składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 21.04.2010r. (III UZP 1/10) wyposażenie organu ubezpieczeń społecznych w narzędzia umożliwiające kwestionowanie sposobu wykonywania przez ubezpieczonych ich uprawnień tylko z uwagi na kardynalne wartości i zasady systemu ubezpieczeń społecznych jest niedopuszczalne.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wnosił o jego oddalenie i zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. Podtrzymał podstawy skarżonej decyzji.

Sąd Okręgowy w Suwałkach ustalił i zważył, co następuje:

Odwołania za uzasadnionego uznać nie można było.

W sprawie w obliczu jej okoliczności w świetle zebranego w niej materiału dowodowego nie można było uznać, że E. K. (1) faktycznie współpracowała z mężem – K. K. (1) przy prowadzeniu przez niego działalności gospodarczej. Przemawiają za tym nie tylko okoliczności wskazane w zaskarżonej decyzji, ale również i inne ustalone już przed sądem.

Na wstępie Sąd pragnie podkreślić, iż ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych nie zawiera legalnej definicji „współpracy przy prowadzeniu działalności", z czego jednak nie można wyprowadzać wniosku, że w każdej sytuacji wykonywania określonego zadania (pracy) przez małżonka osoby prowadzącej działalność gospodarczą, na rzecz małżonka - przedsiębiorcy, dla celów prowadzonej przez niego działalności, praca ta dla celów ubezpieczeń społecznych musi być kwalifikowana jako współpraca przy prowadzeniu tej działalności. Jak stwierdził Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyroku z dnia 20.05.2008r. III UK 286/07 (LEX 516822) okazjonalna pomoc, jaką świadczy osobie prowadzącej działalność gospodarczą w tej działalności jego małżonek, prowadzący z nim wspólne gospodarstwo domowe, stanowi konsekwencję obowiązku małżonków do wzajemnej pomocy oraz współdziałania dla dobra rodziny, którą przez swój związek założyli (art. 23 i 27 k.r.o.). Pomoc zaś świadczona przez małżonka regularnie na rzecz drugiego małżonka w prowadzonej przez niego działalności gospodarczej nie może budzić wątpliwości, choćby z tego względu, że zgodnie z art. 36 § 1 k.r.o. oboje małżonkowie są obowiązani współdziałać w zarządzie majątkiem wspólnym, a stosownie do § 2 tego artykułu zgoda drugiego małżonka potrzebna jest wyłącznie przy dokonywaniu czynności przekraczających czynności zwykłego zarządu. Udzielana przez małżonka pomoc w prowadzonej przez drugiego małżonka działalności gospodarczej, w ramach ustawowego obowiązku wzajemnej pomocy, jest normalną konsekwencją współdziałania małżonków na rzecz założonej przez nich rodziny i nie podlega zasadzie odpłatności. Brak jest więc uzasadnienia dla ograniczania możliwości korzystania przez osobę fizyczną prowadzącą działalność gospodarczą (najczęściej jest to działalność prowadzona w niewielkim rozmiarze w umownych ramach przedsiębiorstwa rodzinnego) z pomocy małżonka w tej działalności, jeżeli taka jest zgodna wola małżonków w tym przedmiocie i jeżeli ze względu na rozmiary prowadzonej działalności jest niecelowe i nieracjonalne zatrudnianie pracownika.

Bezspornym jest, iż odwołujący się K. K. (1) od 01.11.2013r. prowadzi pozarolniczą działalność gospodarczą, której zakresem jest pośrednictwo pieniężne i rachunkowość. Odwołujący się oraz jego ojciec – świadek H. K. – wcześniej współpracowali w jednej firmie, odwołujący się pracował u ojca, który prowadzi biuro rachunkowe oraz zajmuje się doradztwem finansowym i szkolił się. Z ich twierdzeń złożonych przed sądem wynikało, iż postanowili, że nastąpił czas na usamodzielnienie odwołującego się i otwarcie przez niego własnej działalność gospodarczej. Biuro odwołującego się znajduje się jednak w tym samym lokalu, co ojca, a firmy są oddzielone jedynie boksami. Jego ojciec H. K. w porozumieniu ze swoimi klientami postanowił o przekazaniu synowi niektórych klientów.

W sprawie oczywistym też jest, że odwołująca się E. K. (1) do końca maja 2014r. pracowała w firmie teścia – świadka H. K.. Była zatrudniona na cza określony za minimalnym wynagrodzeniem. Po zakończeniu pracy u teścia została zarejestrowana jako bezrobotna. Świadek H. K. zeznawał jednak, iż podjął decyzję o przekazaniu synowej kolejnych dwóch dużych klientów, żeby synowa miała „pełny etat”. W tych okolicznościach miało dojść do podjęcia przez odwołującą się współpracy z mężem we wrześniu 2014r. Podstawa wymiaru wskazana przy zgłoszeniu odwołującej się do ubezpieczeń, wynosiła maksymalną składkę – 9.365zł. Jak też wynikało z zeznań odwołującej się w miesiącu wrześniu dowiedziała się , że jest w ciąży, z powodu której już od 17.12.2014r. była na zwolnieniu lekarskim.

Wskazać należy, dokonując oceny stanu rzeczy zaistniałego w sprawie, że współpracą przy prowadzeniu działalności gospodarczej powodującą powstanie obowiązku ubezpieczenia emerytalnego i rentowego, jest takie współdziałanie małżonka przedsiębiorcy, które generuje stałe, dodatkowe dochody z tej działalności. Inaczej rzecz ujmując, współpracą jest stała pomoc przy prowadzeniu działalności, bez której stanowiące majątek wspólny małżonków dochody z tej działalności nie osiągałyby takiego pułapu, jaki zapewnia ich współdziałanie przy tym przedsięwzięciu. W takiej sytuacji można bowiem zasadnie twierdzić, że małżonek przedsiębiorcy podejmuje aktywność przynoszącą mu określone dochody, z którą wiąże się obowiązek ubezpieczeń: emerytalnego i rentowych. Takie rozumienie współpracy przy prowadzeniu działalności gospodarczej odpowiada celom ustawy systemowej wyrażającym się przymusem ubezpieczenia, na zasadzie równości, wszystkich zarobkujących własną pracą.

Warunkiem więc objęcia obowiązkowym ubezpieczeniem społecznym osób bliskich osobie prowadzącej pozarolniczą działalność gospodarczą jest, poza pozostawaniem we wspólnym gospodarstwie, taka współpraca przy prowadzeniu działalności gospodarczej, która ma istotny wpływ na tę działalność. Wartość działania w ramach współpracy musi być także znacząca. Z terminem współpraca wiąże się bowiem cecha stałości, w sensie stabilności ekonomiczno-zawodowej osoby zainteresowanej. Ważne jest istnienie związania z pracą wykonywaną w ramach współpracy przy prowadzeniu działalności gospodarczej. Wykonywana przez osoby współpracujące działalność powinna charakteryzować się zorganizowaniem i ciągłością. Tymczasem w niniejszej sprawie nie zostało wykazane, aby E. K. (1) podjęła taką współpracę z mężem K. K. (1). Przede wszystkim trudno uznać za podjęcie współpracy sytuację, gdy klienci, których odwołująca się miała obsługiwać, zostali jej przekazani przez teścia – reprezentującego inny podmiot. Jak wynikało z zeznań H. K., przejęcie dwóch klientów miało zapewnić odwołującej „pełny etat”. Zatem przed rzekomym przekazaniem dodatkowych podmiotów do obsługi, K. K. (1) nie posiadał ich „na stanie” i jego działalność nie wymagała współpracy ze strony odwołującej się. Oceniając tę sytuację nie można pomijać faktu, iż w przypadku, gdy odwołująca się była niezdolna do pracy i przebywała na zwolnieniu lekarskim, klienci ci ponownie wrócili do firmy (...). W okolicznościach sprawy niniejszej trudno zatem mówić o tym, że rozwój firmy wymagał obecności i działania odwołującej się w wymiarze stanowiącym współpracę, skoro aby miała możliwość pracy musiała posiłkować się klientami innej firmy – prowadzonej przez teścia. Co więcej, skoro odwołujący się chcieli wspólnie działać i, jak usilnie próbowali przekonać Sąd, rozwijać firmę, dlaczego w momencie podjęcia działalności przez K. K. (1), E. K. (1) nie zdecydowała się na współpracę z mężem (listopad 2013r). Natomiast w momencie ustania stosunku pracy, który łączył ją z teściem do maja 2014r. nadal nie podjęła współpracy mężem, ale zgłosiła się do Urzędu Pracy jako bezrobotna. Fakty te były niezmiernie istotne w sprawie. Odwołujący próbowali je bagatelizować wskazując na brak znaczenia ich dla sprawy. Z takim stanowiskiem nie można się jednak zgodzić w świetle przesłanek, które decydują o kwalifikacji danego działania jako współpracę z osobą prowadzącą działalność gospodarczą. Nagłość i brak racjonalnego uzasadnienia dla decyzji odwołującej się o podjęciu współpracy z mężem w sytuacji bycia w ciąży i braku zabezpieczenia socjalnego, musi skutkować stawieniem hipotezy o pozorności ich działań. Postępowanie przeprowadzone w sprawie w obliczu wykazanych powyżej okoliczności potwierdziło, iż jest to faktem. Działania odwołujących były ukierunkowane jedynie na stworzenie pozorów podjęcia przez E. K. (1) współpracy w celu uzyskana znaczącego zabezpieczenia społecznego. Nie przekonało Sądu twierdzenie odwołującego się, iż z uwagi na wzrost ilości klientów musiał on wspomagać się pomocą żony. Wzrost liczby jego klientów wynikał tylko z twierdzeń jego ojca. Jest on zaś osobą oczywiście mu bliską i zawsze będzie miał interes w korzystnych mu zeznaniach i upozorowaniu wzrostu zakresu działań firmy syna. Tym bardziej mógł to uczynić, że obie firmy znajdują się w jednym lokalu i oddzielone są jedynie boksami. Przecież zauważyć należy, że gdyby te dwie przekazane firmy firmy zajmowały aż zakres działalności całego etatu to przedłużyłby z synową umowę o pracę na ich obsługę skoro posiadła uprawnienia do prowadzenia spraw z nimi związanych. Tymczasem w miesiącu czerwcu , lipcu i sierpniu 2014r. pozostała zarejestrowana jako bezrobotna. Fakt więc zgłoszenia jej przez męża do ubezpieczenia społecznego z racji współpracy przy prowadzeniu działalności gospodarczej od 8 września 2014r. a następnie fakt tego zgłoszenia z maksymalną podstawą wymiaru składki na to ubezpieczenie społeczne, tylko utwierdza w upozorowaniu współpracy przy prowadzeniu działalności gospodarczej. Gdyby rzeczywiście odwołująca się podjęła współpracę przy prowadzeniu działalności gospodarczej z mężem zostałaby z pewnością zgłoszona do ubezpieczenia społecznego, tak jak i jej mąż , z najniższą podstawą wymiaru składek. Tymczasem zgłoszona została z najwyższą podstawa wymiaru składek, na jej miejsce nie zostaje nikt inny zatrudniony, a mąż od razu oddaje ojcu przekazane przez niego firmy. W tych więc okolicznościach w świetle zasad współżycia społecznego nie sposób uznać współpracy odwołującej się przy prowadzeniu działalności gospodarczej z mężem. Jej przyjęcie jako nieupozorowanej kłóciłoby się z poczuciem sprawiedliwości społecznej. Nie miałoby też usprawiedliwienia w społeczno – gospodarczym przeznaczaniu prawa do objęcia ubezpieczeniem społecznym osób rzeczywiście współpracujących przy prowadzeniu działalności gospodarczej.

W tym kontekście nie miały istotnego znaczenia w sprawie zeznania D. G. i M. P., którzy zeznali, że w związku z tym, że ich działalność gospodarczą obsługiwała pod względem księgowym firma (...), widywali E. K. (1) w jego biurze w miesiącach wrzesień – listopad 2014r. i ich też obsługiwała przyjmując dokumenty. Nie byli bowiem obecni cały czas w biurze K. K. (1) i stąd nie mogli wiedzieć czy cały czas pracowała w tym biurze. Pomoc zaś mężowi w pracy w ramach zwykłej, doraźnej pomocy świadczonej drugiemu małżonkowi nie jest współpracą przy prowadzeniu działalności gospodarczej. Ponadto i w wątpliwość można poddać w ogóle ich zeznania, gdyż nie widzieli wcześniej E. K. (3) w pracy gdy obsługiwał ich H. K. jej teść, a była przez niego zatrudniona na cały etat. Wszakże biuro H. K. i K. K. (1) znajdują się w tym samym pomieszczeniu. Taka ocena tych zeznań podyktowana jest tym, iż mogli złożyć zeznania wspomagające K. i E. K. (1) z racji dłuższej już ich obsługi przez rodzinę K..

W związku z powyższym, na podstawie art. 477 ¹⁴ §1 kpc orzeczono jak w punkcie 1.

O kosztach rozstrzygnięto podstawie art. 98 §1 i 3 kpc w zw. z §6 ust. 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28.09.2002r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (t.j. Dz. U. z 2013r. poz. 490).

PW/mt