Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Suwałkach

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 9 grudnia 2024r.

Sąd Okręgowy w Suwałkach III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący:	sędzia Piotr Witkowski
Protokolant:	Marta Majewska-Wronowska

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 9 grudnia 2024r. w S.

sprawy W. S.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B.

z udziałem E. I.

o ustalenie podlegania obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym

w związku z odwołaniem W. S.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B.

z dnia 13 maja 2024 r. nr (...) znak (...)- (...)

1.  zmienia zaskarżoną decyzję w pkt. I w ten sposób, że ustala, iż E. I. podlega od 7 listopada 2023r. obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym: emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu z tytułu zatrudnienia na podstawie umowy o pracę u płatnika składek W. S.;

2.  zmienia zaskarżoną decyzję w pkt. II w ten sposób, że ustala, iż E. I. podlegała od 5 grudnia 2022r. do 6 listopada 2023r. obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym: emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu z tytułu wykonywania umowy zlecenia na rzecz płatnika W. S.;

3.  zasądza od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. na rzecz W. S. 180 (sto osiemdziesiąt) złotych z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 13.05.2024r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B., na podstawie art. 83 ust. 1 pkt 2 i 3, art. 6 ust. 1 pkt 1 i 4, art. 11 ust. 1 i 2, art. 12 ust. 1, art. 13 ust. 2, art. 18 ust. 1 i 3 i art. 20 ust. 1 ustawy z dnia 13.10.1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2024 r. poz. 497) art. 83 § 1 ustawy z dnia 23.04.1964r. Kodeks cywilny (Dz. U. z 2023 r., poz. 1610) w związku z art. 300 ustawy z dnia 26.06.1974r. Kodeks pracy (Dz.U. z 2023 r. poz. 1465) stwierdził, że:

I. E. I. nie podlega od 7.11.2023r. obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym, tj. emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu z tytułu zatrudnienia na podstawie umowy o pracę;

II. E. I. podlega od 5.12.2022r. do nadal obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym, tj. emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu oraz dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu z tytułu wykonywania umowy zlecenia na rzecz płatnika W. S.;

III. podstawa wymiaru do naliczenia składek na obowiązkowe ubezpieczenia społeczne, tj. emerytalne, rentowe, wypadkowe oraz dobrowolne ubezpieczenie chorobowe z tytułu wykonywania umowy zlecenia od listopada 2023 roku za E. I. wynosi: listopad 2023 roku – 3.825 zł, grudzień 2023 roku - 600 zł, od stycznia do marca 2024 - 0,00 zł miesięcznie.

Organ rentowy w uzasadnieniu wskazał, że w toku postepowania wyjaśniającego ustalił, iż płatnik składek W. S. zgłosiła E. I.: od 5.12.2022r. do 5.11.2023r. do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych (emerytalnego, rentowych i wypadkowego) i dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego oraz obowiązkowego ubezpieczenia zdrowotnego z tytułu wykonywania umowy zlecenia, zaś od 07.11.2023 r. do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych, tj. emerytalnego, rentowych, chorobowego i wypadkowego z tytułu zatrudnienia na podstawie umowy o pracę w wymiarze czasu pracy 3/4 etatu.

W raportach rozliczeniowych płatnik wykazał podstawy wymiaru składek na obowiązkowe ubezpieczenia społeczne w kwotach:

z tytułu wykonywania umowy zlecenia:

(...) - 250,00 zł,

(...) - 240,00 zł,

(...) - 245,00 zł,

(...) - 270,00 zł,

(...) - 285,00 zł,

(...) - 350,00 zł,

(...) - 340,00 zł,

(...) -310,00 zł,

(...) - 500,00 zł,

(...) - 564,00 zł,

(...) -550,00 zł,

(...) -0,00 zł,

z tytułu zatrudnienia na podstawie umowy o pracę:

(...) -3825,00 zł,

(...) -600,00 zł,

01-03/2024 - 0,00 zł miesięcznie.

Dalej organ rentowy wskazał, że E. I. od 6.12.2023r. przebywa na zwolnieniu lekarskim. Zwolnienie lekarskie oznaczone literą B - ciąża. Za okres od06.12.2023r. do 2.02.2024r. pracodawca wypłacił wynagrodzenie za czas niezdolności do pracy finansowane ze środków pracodawcy. Na okres od 3.02.2024r. do 20.05.2024r. ubezpieczona zgłosiła roszczenie o wypłatę zasiłku chorobowego. Zakład jednak pismem z dnia 14.03.2024r. znak:(...) wszczął z urzędu postępowanie w sprawie zgłoszenia E. I. do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych oraz podstaw wymiaru składek od 5.12.2022r. do 5.11.2023r. z tytułu wykonywania umowy zlecenia oraz od 7.11.2023r. z tytułu zatrudnienia na podstawie umowy o pracę u płatnika W. S.. Zawiadomienie o wszczęciu postępowania zostało skierowane zarówno do płatnika W. S., jak i do ubezpieczonej E. I..

W odpowiedzi na pismo o wszczęciu postępowania, w dniu 22.03.2024r. do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych wpłynęło pismo wyjaśniające od płatnika W. S., w którym podała, że prowadzi biuro rachunkowe w miejscu zamieszkania w wyodrębnionej części biurowej, zajmuje się prowadzeniem ksiąg rachunkowych, ksiąg przychodów i rozchodów, podatników będących na VAT i bez VAT, na karcie podatkowej, na ryczałcie, prowadzi ewidencje VAT, przygotowuje deklaracje VAT, CIT i PIT. Prowadzi też sprawy kadrowe, m.in. firmy na pełnej księgowości oraz spółki z o.o. (...) pracuje jako główna księgowa w niepełnym wymiarze czasu pracy u dwóch płatników. Oświadczyła, że E. I. jest jej córką, a głównym powodem zatrudnienia był rozwój działalności gospodarczej i opóźnienia z wykonywaniem na czas obowiązków związanych z prowadzeniem działalności. Nie było prowadzonej rekrutacji na przyjęcie do pracy nowego pracownika. E. I. została zatrudniona na umowę zlecenie w dniu 5.12.2022r. Do obowiązków E. I. należało m.in.: księgowanie faktur kontrahentów, układanie i wpinanie dokumentów księgowych, odbieranie dokumentów od podatników, wysyłanie e-maili z informacją o wysokości naliczonego podatku i składek ZUS. Wynagrodzenie za pracę wykonywaną na podstawie umowy zlecenia określone było stawką godzinową, a jego miesięczna wysokość była uzależniona od ilości godzin wykonanych w danym miesiącu. W. S. podała, że konieczne było powierzenie E. I. większego zakresu obowiązków oraz zmiany zasad współpracy, więc od 7.11.2023r. została zatrudniona na umowę o pracę na 3/4 etatu na stanowisku referenta ds. księgowości, z wynagrodzeniem w wysokości 4.500,00 zł miesięcznie wypłacane gotówką, które po trzech miesiącach miało być zwiększone. Wysokość wynagrodzenia ona zaproponowała. Dodatkowo oświadczyła, że do obowiązków tożsamych z wykonywanymi na umowę zlecenie do E. I. należało wprowadzanie faktur zakupu towarów handlowych, rozliczanie wyciągów bankowych, raportów kasowych z dwóch punktów klienta biura rachunkowego prowadzonego na pełnej księgowości, wprowadzanie faktur sprzedaży oraz wyciągów bankowych innego klienta biura rachunkowego - Spółki z o.o., naliczanie podatku dochodowego podatników, sporządzanie i wysyłanie deklaracji ZUS, wysyłanie deklaracji (...), wystawianie faktur sprzedaży oraz rozliczanie pozostałych podatników i pozostała praca w księgowości. Nie sporządzono zakresu obowiązków na piśmie. Ponadto W. S. podała, że E. I. prowadziła przez kilka lat własną działalność gospodarczą, w której samodzielnie prowadziła księgowość, zatrudniała pracowników, a podczas wykonywania umowy zlecenia w biurze rachunkowym zdobywała doświadczenie w zakresie prowadzenia księgowości. E. I. pracę wykonywała głównie w siedzibie biura rachunkowego na jednym z trzech stanowisk pracy wyposażonych w biurko, fotel i komputer. Dopuszczalna była również praca zdalna. Przed zatrudnieniem E. I. wszystkie obowiązki wykonywała ona osobiście wraz z inną osobą zatrudnioną w biurze na umowę zlecenia. Podczas nieobecności E. I. obowiązki zostały powierzone podwykonawcy na podstawie umowy o świadczenie usług księgowych.

Do pisma dołączona została kopia dokumentacji pracowniczej (w tym dotycząca umowy zlecenia) E. I.:



umowa zlecenie nr (...) z dnia 5.12.2022r. zawarta na okres od 5.12.2022r. do 31.12.2023r.



rachunki do umowy zlecenia: nr (...) z dnia 31.12.2022r., nr (...) z dnia 31.01.2023r., nr (...) z dnia 28.02.2023r., nr (...) z dnia 31.03.2023r., nr (...) z dnia 28.04.2023r., nr (...) z dnia 31.05.2023r., nr (...) z dnia 30.06.2023r., nr (...) z dnia 31.07.2023r., nr (...) z dnia 31.08.2023r., nr (...) z dnia 29.09.2023r., nr (...) z dnia 31.10.2023r.,



miesięczna ewidencja czasu pracy zleceniobiorcy wraz z ewidencją godzin wykonywania umowy zlecenia nr (...) za: (...), (...), (...), (...), (...), (...), (...), (...), (...), (...) i (...),



kartoteka zarobkowa z umów zleceń za 2022r.,



umowa o pracę z dnia 7.11.2023r. zawarta na czas nieokreślony od 7.11.2023r.,



orzeczenie lekarskie o braku przeciwskazań do podjęcia zatrudnienia z 7.11.2023r., - dokument "szkolenie wstępne z zakresu ochrony przeciwpożarowej" z 7.11.2023r., - karta szkolenia wstępnego w dziedzinie BHP z 7.11.2023r.,



charakterystyka stanowiska pracy pracownika administracyjno-biurowego (ogólna charakterystyka stanowiska pracy) i identyfikacja zagrożeń wraz z kartą oceny ryzyka zawodowego na stanowisku pracownika administracyjno-biurowego,



lista obecności za miesiące: (...) i (...),



lista płac za: (...), (...), (...) i (...),



PIT-11 za 2022 r. i 2023r.



potwierdzenie opłaty PIT-4R (14 szt.),

Ponadto W. S. dołączyła 12 sztuk oświadczeń klientów biura rachunkowego na poświadczenie wykonywania zatrudnienia przez E. I..

W dniu 15.04.2024r. (pismo z dnia 22.03.2024r.) wpłynęło wyjaśnienie ubezpieczonej E. I., w którym podała, że informację o możliwości zatrudnienia uzyskała od W. S., która jest jej mamą. Wynagrodzenie za wykonywanie zlecenia oraz z tytułu zatrudnienia zaproponowała W. S.. Wynagrodzenie z tytułu zatrudnienia było ustalone na okres pierwszych trzech miesięcy w kwocie 4.500,00 zł brutto - wypłacane gotówką, natomiast później miało być zwiększone. Do jej obowiązków z tytułu wykonywania umowy zlecenia należało: księgowanie faktur kontrahentów, układanie i wpinanie dokumentów księgowych, odbieranie dokumentów od podatników, wysyłanie e-maili z informacją o wysokości naliczonego podatku i składek ZUS. Do obowiązków w okresie zatrudnienia na podstawie umowy o pracę należało: kontynuowanie obowiązków z okresu wykonywania umowy zlecenia oraz wprowadzanie faktur zakupów towarów handlowych, rozliczanie wyciągów bankowych, raportów kasowych z dwóch punktów klienta biura rachunkowego - będącego na pełnej księgowości, wprowadzanie faktur sprzedaży oraz wyciągów bankowych innego klienta Biura - Spółki z o.o., a także naliczanie podatku dochodowego podatników, sporządzanie i wysyłanie deklaracji ZUS, wysyłanie deklaracji (...), wystawianie faktur sprzedaży, całkowite rozliczanie pozostałych podatników oraz pozostała praca w księgowości. Pracę wykonywała w siedzibie biura rachunkowego, tj. w S. przy ulicy (...), w którym znajdują się trzy stanowiska pracy wyposażone w komputer, fotel obrotowy i biurko. Ponadto w Biurze znajdują się dwie drukarki, skaner, niszczarka oraz regały z dokumentacją. Podała, że pracę wykonywała również w formie zdalnej. Pracowała z W. S., która nadzorowała jej pracę oraz z M. S., a świadczenie pracy mogą potwierdzić klienci biura rachunkowego. Przez kilka lat prowadziła księgowość, prowadząc własną działalność, a podczas wykonywania umowy zlecenia u W. S. zdobywała doświadczenie w księgowości.

E. I. dołączyła do pisma dokumentację pracowniczą, która również została złożona przez W. S.. Ponadto dołączyła oświadczenia klientów biura rachunkowego (kopie 2 szt. oraz oryginały 16 szt., łącznie 18 szt.) na potwierdzenie świadczenia pracy.

W obliczu jednak złożonych wyjaśnień, Zakład w sprawie zgłoszenia E. I. do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych od 7.11.2023r. z tytułu zatrudnienia na podstawie umowy o pracę u płatnika W. S. nie znalazł potwierdzenia, że doszło do zmiany formy zatrudnienia E. I. z umowy zlecenia na umowę o pracę, poza wytworzoną dokumentacją.

Wskazał, że za powyższym stanowiskiem przemawiają następujące okoliczności:

E. I. od 5.12.2022r. do 5.11.2023r. była zgłoszona do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych z tytułu wykonywania umowy zlecenia na rzecz W. S. i otrzymywała wynagrodzenie w wysokości od 240,00 zł do 564,00 zł brutto miesięcznie. Jak wynika z zawartej w dniu 5.12.2022r. umowy zlecenia nr (...), E. I. w okresie od 5.12.2022r. do 31.12.2023 r. miała wykonywać proste prace księgowe, w tym: księgowanie dokumentacji księgowej (faktur kosztowych, zakupowych i sprzedażowych), układanie i wpinanie dokumentów księgowych, sporządzanie deklaracji ZUS, wyliczanie miesięcznych zaliczek na podatek dochodowy oraz wykonywanie innych zleconych czynności w ramach Biura (...). Ponadto zleceniobiorca, tj. E. I., zobowiązana była do wykonywania zlecenia samodzielnie i bez bezpośredniego nadzoru ze strony zleceniodawcy oraz do prowadzenia ewidencji ilości godzin wykonywanego zlecenia, która miała dokumentować faktyczny czas wykonania zlecenia.

Umowa o pracę zawarta pomiędzy W. S. a E. I. w dniu 7.11.2023r. określała wykonywanie pracy na stanowisku referenta ds. księgowości, z wynagrodzeniem 4.500,00 zł, w wymiarze czasu pracy 3/4 etatu, miejsce wykonywania pracy: Biuro (...), (...)-(...) S., ul. (...). Do niniejszej umowy nie dołączono zakresu obowiązków. Zatem z przedstawionej dokumentacji nie wynika, że E. I. wykonywała inny zakres obowiązków od 7.11.2023r. niż w okresie zawartej od 5.12.2022r. do 31.12.2023r. umowy zlecenia. Również przedmiot zawartej umowy zlecenia jest taki sam jak w rzekomo zawartej umowie o pracę.

Nie bez znaczenia dla rozpatrywanej sprawy jest fakt, że E. I. i W. S. są ze sobą bardzo blisko spokrewnione. Nie było ogłoszenia o pracę podanego do publicznej wiadomości. E. I. została zgłoszona do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych od 5.12.2022r., a następnie wyrejestrowana od 6.11.2023r. - wpływ wyrejestrowania 13.11.2023r., po czym zgłoszona z tytułu zatrudnienia na podstawie umowy o pracę od 7.11.2023r. - wpływ zgłoszenia również 13.11.2023r. Umowa zawarta od 5.12.2022r. do 31.12.2023r. nie została wypowiedziana i rozwiązana z dniem 5.11.2023r. Stosunkowo szybko po zmianie formy zatrudnienia, bo już od 6.12.2023r., E. I. przebywa na zwolnieniu lekarskim oznaczonym symbolem B-ciąża, co prowadzi do wniosku, że zmieniona forma zatrudnienia oraz wysokość wynagrodzenia była wykonana w celu uzyskania wyższych świadczeń z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

W toku prowadzonego postępowania, płatnik nie wykazał też realnej potrzeby zmiany formy zatrudnienia E. I., gdyż wcześniej to W. S. sama wykonywała obowiązki związane z prowadzeniem Biura (...). Ponadto od 19.08.2017r. do 28.02.2024r. oraz od 1.03.2024r. umowę zlecenia wykonuje M. S., mąż W. S. – wspomniany w oświadczeniu E. I., który został zgłoszony w ZUS z tytułu wykonywania umowy zlecenia jako księgowy. Wynagrodzenie M. S. od 2022r. do (...) nie przekraczało 350,00 zł. Gdyby przyjąć, że wzrosły obowiązki W. S. w prowadzeniu biura rachunkowego, to również M. S., tak bliska osoba, otrzymałby zmianę formy zatrudnienia z umowy zlecenia na umowę o pracę z kilkunastokrotnie wyższym wynagrodzeniem.

Z oświadczeń Pani W. S. i E. I. wynika, że głównym powodem zatrudnienia na podstawie umowy o pracę był (...). Jednak ani z zapisów w (...), ani tym bardziej względnie stała wysokość dochodu wykazanego z działalności prowadzonej przez Panią W. S. w dokumentach składanych do Zakładu nie wskazują, aby faktycznie zwiększyła się ilość obowiązków związana z prowadzeniem Biura (...), co przełożyłoby się na zwiększony dochód. Wyjaśnienia złożone przez W. S. oraz E. I. zostały napisane w prawie identycznej formie i bardzo podobnej treści, aby uprawdopodobnić wyłącznie zatrudnienie. Ponadto E. I. złożyła 18 sztuk oświadczeń klientów biura rachunkowego, które zostały uprzednio przygotowane komputerowo o tej samej treści, poświadczające zatrudnienie E. I. od 5.12.2022r. do 5.12.2023r., co Zakład przyjmuje, że praca była niezmiennie świadczona przez E. I. na podstawie umowy zlecenia od 5.12.2022r. W. S., w złożonych zaś w dniu 26.04.2024r. wyjaśnieniach do prowadzonej sprawy podała, że jednym z czynników wpływających na zmianę formy zatrudnienia E. I. był jej pogarszający się stan zdrowia. Jednak analiza zapisów na koncie W. S. nie daje wiary temu twierdzeniu, gdyż W. S. od 2020r. nie przebywała na zwolnieniu lekarskim. Tymczasem stosunek ubezpieczeniowy powstaje wówczas, gdy stosunek pracy jest realizowany. Jeżeli nie istniał stosunek pracy, nie ma możliwości powstania stosunku ubezpieczeniowego, nie warunkuje tego nawet opłacenie składki na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne. Zgromadzone natomiast dowody przeczą tezie, że faktycznie istniała potrzeba do zatrudnienia E. I. na podstawie umowy o pracę.

Zgłoszenie do ubezpieczeń społecznych od 7.11.2023r. powinno odnosić się do osoby, która świadczy pracę w charakterze pozostawania w stosunku pracy. W art. 6 ust. 1 pkt 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych mowa jest o pracowniku, a więc osoby zatrudnionej na podstawie umowy o pracę, pozostającą w stosunku pracy. Nie wystarczającym jest wyłącznie podpisanie umowy o pracę. Zgodnie z art. 83 § 1 Kodeksu Cywilnego nieważne jest oświadczenie woli złożone drugiej stronie za jej zgodą dla pozoru. Jeżeli oświadczenie takie zostało złożone dla ukrycia innej czynności prawnej, ważność oświadczenia ocenia się według właściwości tej czynności. Fakt, że oświadczenia stron umowy zawierają formalne elementy umowy o pracę nie oznacza, że taka umowa jest ważna. Jeżeli strony nie zamierzały osiągnąć skutków wynikających z umowy, a jedynym celem umowy było umożliwienie skorzystania ze świadczeń, umowa taka jest pozorna - art. 83 k.c. (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 18.05.2006r., II UK 164/05). Sąd Najwyższy w swoich wyrokach wielokrotnie wskazywał, że do objęcia pracowniczym ubezpieczeniem społecznym nie może dojść wówczas, gdy zgłoszenie do ubezpieczenia dotyczy osoby, która nie jest pracownikiem, a zgłoszenie to następuje pod pozorem zatrudnienia (wyroki Sądu Najwyższego z: 28.02.2001r., (...) 244/00; 18.10.2005r., II UK 43/05; 10.02.2006 r., I UK 186/05; 18.05.2006 r., III UK 32/06).

Pracodawca i pracownik są zobowiązani wykonywać obowiązki stron umowy o pracę, nie jest wystarczającym wyłącznie przygotowanie formalne umowy i dokumentacji pracowniczej. Sąd Apelacyjny w wyroku z dnia 14.02.2013r. (III AUa 1432/12) stwierdził, że nie może bowiem być tolerowana sytuacja, w której osoba zainteresowana w uzyskaniu świadczeń z ubezpieczenia społecznego, do których nie ma tytułu, z pomocą płatnika składek wytwarza dokumenty służące wyłącznie do tego celu. Zwrócił na to uwagę również Sąd Najwyższy, stwierdzając w wyroku z 18.05.2006r. (III UK 32/06), że do objęcia pracowniczym ubezpieczeniem społecznym nie może dojść wówczas, gdy zgłoszenie do tego ubezpieczenia dotyczy osoby, która nie jest pracownikiem, a zatem zgłoszenie do ubezpieczenia społecznego następuje pod pozorem zatrudnienia.

Wobec powyższego Zakład stwierdził, że E. I. nie podlega od 7.11.2023r. obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym, tj. emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu z tytułu zatrudnienia na podstawie umowy o pracę, gdyż w rzeczywistości nie doszło do zmiany formy zatrudnienia. Jednocześnie Zakład stwierdził, że E. I. podlega od 5.12.2022r. obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym, tj. emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu oraz dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu z tytułu wykonywania umowy zlecenia na rzecz płatnika W. S..

Zgodnie z art. 18 ust. 1 i 3 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe zleceniobiorców stanowi przychód osiągnięty z tytułu zawartej umowy zlecenia, jeżeli w umowie określono odpłatność za jej wykonywanie kwotowo, w kwotowej stawce godzinowej lub akordowej albo prowizyjnie. Podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie wypadkowe i chorobowe stanowi podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalne i rentowe - art. 20 ust. 1 powołanej ustawy. Podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne, tj. emerytalne, rentowe i wypadkowe oraz dobrowolne ubezpieczenie chorobowe z tytułu wykonywania umowy zlecenia przez E. I. na rzecz W. S. zostały ustalone od listopada 2023 r. na podstawie złożonych przez płatnika list płac. Natomiast Zakład nie kwestionował wysokości podstaw wymiaru do naliczenia składek wykazanych w dokumentach rozliczeniowych z tytułu umowy zlecenia od 12/2022 do 10/2023.

Biorąc powyższe pod uwagę Zakład stwierdził jak w sentencji decyzji.

W odwołaniu od tej decyzji W. S. wniosła o jej zmianę poprzez ustalenie, że E. I. podlega od dnia 7.11.2023r. do nadal obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym: emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu z tytułu zatrudnienia na podstawie umowy o pracę u płatnika składek W. S..

W uzasadnieniu odwołania, przytaczając okoliczności, które są niezbędne do uznania zawartej umowy jako stosunek pracy, wskazała, że zgodnie z art. 83 § 1 kc nieważne jest oświadczenie woli złożonej drugiej stronie za jej zgodą dla pozoru. Jeżeli oświadczenie takie zostało złożone dla ukrycia innej czynności prawnej, ważność oświadczenia ocenia się według właściwości tej czynności. Wywodziła stąd, że czynność prawna pozorna charakteryzuje się elementami, które muszą wystąpić łącznie, co sprowadza się do tego, że konieczne jest kumulatywne wystąpienie trzech elementów: oświadczenie woli musi być złożone dla pozoru, oświadczenie woli musi być złożone drugiej stronie oraz adresat musi zgadzać się na dokonanie czynności prawnej jedynie dla pozoru. Umowę o pracę uzna się więc za zawartą dla pozoru, jeżeli obie strony miały świadomość, że osoba określona w umowie o pracę jako pracownik nie będzie świadczyć pracy, a osoba wskazana jako pracodawca nie będzie z niej korzystać. Analogicznie, pozorna czynność prawna ma miejsce w przypadku, gdy strony zawierają umowę o pracę, a faktycznie łączy je umowa zlecenia. Nie można jednak przyjmować pozorności zawarcia umowy o pracę w sytuacji, gdy czynności wynikające z umowy były faktycznie realizowane. Przytoczyła na tę okoliczność szereg orzecznictwa Sądu Najwyższego.

W związku z tym wskazała, że E. I., zatrudniona w dniu 7.11.2023r. na podstawie umowy o pracę na ¾ etatu, wykonywała znacznie szerszy zakres obowiązków niż na umowę zlecenia. Pracownica oprócz dotychczas wykonywanych, prostych obowiązków księgowych, polegających na księgowaniu faktur kontrahentów, układaniu i wpinaniu dokumentów księgowych, odbieraniu dokumentów od podatników, wysyłaniu wiadomości email z informacją o wysokości naliczonego podatku i składek ZUS, wykonywała także: wprowadzanie faktur zakupów towarów handlowych (około 700 szt. miesięcznie), rozliczanie wyciągów bankowych (około (...) pozycji), raportów kasowych z dwóch punktów firmy (...), prowadzonej na pełnej księgowości, wprowadzanie faktur sprzedaży oraz wyciągów bankowych firmy (...) Sp. z o.o., naliczanie podatku dochodowego podatników, sporządzanie i wysyłanie deklaracji ZUS, wysyłanie (...) deklaracji VAT, wystawianie faktur sprzedaży, całkowite rozliczanie pozostałych podatników i inne czynności wynikające z pracy referenta księgowego.

Podkreśliła, że E. I. wykonywała pracę stałą, ciągłą (nie okazjonalną), podporządkowaną i odpłatną na rzecz określonego pracodawcy, którym może być również członek rodziny. Prawo pracy nie zawiera ograniczeń dotyczących zatrudniania osób bliskich. Nie można upatrywać pozorności umowy o pracę w okolicznościach powiązania rodzinnego jej z córką. Nie można też twierdzić, że czynności, jakie wykonywała E. I. jako referent ds. księgowości, nie stanowiły realizacji stosunku pracy z uwagi na brak elementu podporządkowania z powodu relacji rodzinnych. Wykonywała bowiem pracę pod kierownictwem swojej mamy w postaci podległości organizacyjnej pracownika jako wykonawcy obowiązków na rzecz pracodawcy, który organizuje proces pracy. Praca E. I. nosiła cechy podporządkowania pracowniczego. Ze względu na swój charakter, nie wymagała stałej obecności pracodawcy, sprawowania bieżącego nadzoru i częstej ingerencji w wykonywane obowiązki. Nadzór ten sprowadzał się do uzgodnienia zakresu prac, które w danym okresie miała wykonać. Pracownica otrzymywała polecenie od pracodawcy na bieżąco. Tego typu nadzór nad pracownikiem mieści się w charakterystyce podporządkowania pracowniczego. Fakt natomiast krótkiego okresu świadczenia pracy i konieczność przebywania na zwolnieniu lekarskim z powodu ciąży wiązała się z zagrożeniem ciąży i koniecznością hospitalizacji. Sama zmiana formy zatrudnienia wynikała z zaistniałych potrzeb pracodawcy, a nie z chęci wykorzystania formy zatrudnienia na umowę o pracę w celu uzyskania wyższych świadczeń z FUS.

Zwróciła również uwagę, że choć w jej przypadku tak nie było, to zauważyć należy, że podjęcie zatrudnienia nawet strony decydującej się na zatrudnienie pracownika nie musi być najbardziej celowe, czy właściwe, z punktu widzenia osoby oceniającej ten fakt. Wystarczy, że motywy wskazane przez pracodawcę są na tyle z jego punktu widzenia zrozumiałe i przekonujące, iż można uznać je za prawdziwe, bez względu na to, jak ocenimy trafność działań pracodawcy z punktu widzenia skutecznego i właściwego prowadzenia danej działalności gospodarczej. Kwestionowanie decyzji pracodawcy o zatrudnieniu danego pracownika nie może opierać się wyłącznie na stwierdzeniu, że należało podjąć inną, bardziej racjonalną ekonomicznie, czy bardziej trafną (z punktu widzenia w tym przypadku Zakładu) decyzję, bowiem oznaczałoby to wkraczanie w suwerenne prawa danego przedsiębiorcy dotyczące kierowania przedsiębiorstwem.

W jej przypadku zresztą zaistniała potrzeba zatrudnienia pracownika, gdyż jej mąż zachorował na dwa nowotwory i musiał swój czas i energię poświęcić na walkę z chorobą, zaś ona sama nie chciała dokonywać ostatecznych zmian z firmie związanych z rozwiązaniem umowy z mężem, ponieważ wierzyła, że jest to stan tylko przejściowy i po jakimś czasie wszystko wróci do normy.

Wskazała też, że z uwagi na nieoczekiwane braki kadrowe związane z nieobecnością pracownika oraz znikomą pomoc męża, od stycznia 2024r. korzysta z pomocy Biura (...) jako podwykonawcy, której co kwartał wypłaca z tego tytułu wynagrodzenie na podstawie wystawionej faktury.

W ostateczności przytoczyła szereg orzecznictwa na uzasadnienie swego stanowiska w sprawie.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie, podtrzymując argumentację z zaskarżonej decyzji.

Uczestniczka postępowania E. I. poparła stanowisko odwołującej się – swojej matki W. S. – w całej rozciągłości. Podtrzymała argumentację, że chciała zatrudnić się na umowę o pracę i taką pracę pod kierownictwem matki wykonywała.

Sąd Okręgowy w Suwałkach ustalił i zważył, co następuje:

Odwołanie należało uznać za uzasadnione.

Analizując stanowisko stron, rację należy dać odwołującej się. Gdyby przecież przyjąć za uzasadnione stanowisko organu rentowego, to w biurach rachunkowych nikt nie mógłby zatrudniać się na umowę o pracę, a już zwłaszcza osoby spokrewnione z właścicielem biura rachunkowego. Rację przecież należy przyznać odwołującej się, że może zatrudnić kogo chce i na jakich chce warunkach. Wszakże przedsiębiorca, tak jak i odwołująca się, w ogóle nie musi osobiście pracować. Może zatrudniać pracowników, aby za niego wykonywali pracę. W świetle przedstawionych faktów potwierdzonych w postępowaniu sądowym, tak właśnie postąpiła odwołująca się. Jest wszakże w wieku przedemerytalnym i, pracując jeszcze na umowę o pracę, miała pełne prawo zatrudnić córkę na umowę o pracę. Zwłaszcza, że – jak wynika z przedstawionej dokumentacji lekarskiej – jej mąż rzeczywiście jest poważnie chory na choroby nowotworowe.

Dalej należy wskazać za odwołującą, że cel zawarcia umowy o pracę, jakim jest chęć uzyskania świadczeń z ubezpieczenia społecznego - wbrew zarzutom organu rentowego - nie jest sprzeczny z ustawą ani nie zmierza do jej obejścia, nie świadczy też o pozorności umowy.

Potwierdzić należy za odwołującą się, że objęcie ubezpieczeniem społecznym i uzyskanie świadczeń z tego ubezpieczenia jest wszak głównym celem zawierania umowy o pracę. Jak wypowiedział się Sąd Najwyższy w wyroku z 14.02.2006r. III UK 150/05 (Lex 272551), trudno uznać, że dążenie do uzyskania przez zawarcie umowy o pracę ochrony gwarantowanej pracowniczym ubezpieczeniem społecznym może być uznane za zmierzające do dokonania czynności sprzecznej z prawem albo mającej na celu obejście prawa. Przeciwnie, jest to zachowanie rozsądne i uzasadnione zarówno z osobistego, jak i społecznego punktu widzenia. Między innymi dlatego kobietom ciężarnym przysługuje ochrona przed odmową zatrudnienia z powodu ciąży, a odmowa nawiązania stosunku pracy, podyktowana taką przyczyną, jest traktowana jako dyskryminacja ze względu na płeć. Podobnie wypowiedział się Sąd Najwyższy w wielu innych orzeczeniach, choćby w wyroku z 6.02.2006r., III UK 156/05 (Lex 272549), że samo zawarcie umowy o pracę w okresie ciąży, nawet gdyby głównym motywem było uzyskanie zasiłku macierzyńskiego, nie jest naganne ani tym bardziej sprzeczne z prawem. Jak też stwierdził Sąd Apelacyjny w Białymstoku w wyroku z dnia 15.01.2014r., sygn. akt III AUa 764/13 (Lex 1422314), podjęcie pracy w celu uzyskania świadczeń jest dopuszczalne i nie świadczy o intencji obejścia prawa czy też o nieważności umowy.

Strony tymczasem nie składały w chwili zawierania umowy o pracę pozornych oświadczeń woli, gdyż w rzeczywistości uczestniczka postępowania E. I. świadczyła pracę jak pracownik, a odwołująca się przyjmowała tę pracę jak pracodawca.

Oceny tej nie zmienia fakt, że uczestniczka postępowania po podpisaniu umowy dowiedziała się, że jest w ciąży. Należy stanowczo podkreślić, że obowiązujące przepisy nie zakazują świadczenia pracy przez kobiety w ciąży, a do tego w praktyce prowadzi stanowisko prezentowane przez ZUS, co byłoby dyskryminacją kobiet w ciąży. Tymczasem podstawową zasadą prawa pracy wyrażoną w art. 11 ³ k.p. jest zakaz jakiejkolwiek dyskryminacji w stosunkach pracy. Odwołująca w chwili podjęcia zatrudnienia była osobą zdolną do pracy, co wynika wprost z zaświadczenia lekarskiego, a nadto z faktu rzeczywistego świadczenia tej pracy. Pracę jej bowiem potwierdzili przesłuchani świadkowie W. G. (1), E. C., L. B. i M. O., dla których odwołująca się prowadzi księgowość w związku z prowadzoną przez nich działalnością gospodarczą. Z ich zeznań wynika, że w zakwestionowanym przez organ rentowy czasie uczestniczka E. I. wielokrotnie odbierała od nich dokumentację do rozliczenia i z okoliczności wiadomym im było, że pracuje u odwołującej się. Świadek W. G. (1) wręcz zeznał, że odwołująca się mówiła mu, że zatrudniła córkę E. I., która sprowadziła się do rodziców z P..

Pracę E. I. u odwołującej się potwierdziła też świadek B. M., która prowadzi swoje biuro rachunkowe. Z jej zeznań wynikało, że po E. I. przejęła na zlecenie od odwołującej się bardzo pracochłonne obowiązki „wprowadzania dokumentów zakupu do rejestru”. Wiadomym zaś jej było, że odwołująca się jest przepracowana i schorowana. Jej mąż też jest bardzo chory, co i wynikało z zeznań świadka W. G. (2). Pracę uczestniczki E. I. u odwołującej się potwierdził też świadek M. M., który widział, jak E. I. przyjeżdża do jego sąsiadki W. S., która prowadzi biuro rachunkowe, a która to miała też prowadzić jego księgowość i – jak to wynikało z rozmowy – miała to robić właśnie E. I., ale zachorowała.

W bezpośrednim przesłuchaniu Sąd nie doszukał się okoliczności, które kazałaby odmówić im wiary i uznać, że E. I. nie świadczyła pracy. Choć świadkowie nie wiedzieli, na jakiej podstawie E. I. pracuje u odwołującej się, to z ich wszystkich zeznań wynika, że ta praca była znaczna i bardzo istotna dla odwołującej się, co przemawia za tym, że od dnia 7.11.2023r. była rzeczywiście świadczona w stosunku pracy. Nie można od razu zakładać, że praca E. I. była samodzielna. Była bowiem początkującym pracownikiem i dopiero uczącym się zawodu. Musiała więc pracować pod kierownictwem matki, która była wiele lat księgową, w tym pracującą na etat. Miała zresztą, jak z ich zeznań wynika, przejąć po skończeniu studiów z zakresu finansów i rachunkowości, działalność odwołującej się, która niebawem miała przejść na emeryturę (ma 60 lat). Słuchane w charakterze strony odwołująca się i uczestniczka postępowania wiarygodnie wyjaśniły zaistniały stan rzeczy dotyczący zatrudnienia E. I., co było podyktowane ilością pracy i potrzebą nauki, a także w sposób istotny poważną chorobą nowotworową męża odwołującej się, a ojca uczestniczki postępowania oraz schorowaniem samej odwołującej się. Sąd w ich zeznaniach nie doszukał się jakichś okoliczności świadczących, że umowa o pracę zawarły dla pozoru.

Mając zatem to wszystko na względzie, Sąd zgodnie z żądaniem, na mocy art. 477 ¹⁴ § 2 kpc, zmienił zaskarżoną decyzję w pkt. I w ten sposób, że ustalił, iż E. I. podlega od 7.11.2023r. obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym: emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu z tytułu zatrudnienia na podstawie umowy o pracę u płatnika składek W. S. oraz zmienił zaskarżoną decyzję w pkt. II w ten sposób, że ustalił, iż E. I. podlegała od 5.12.2022r. do 6.11.2023r. obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym: emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu z tytułu wykonywania umowy zlecenia na rzecz płatnika W. S.. Nie odnosił się zaś do pkt. III decyzji, gdyż nie była decyzja w tym zakresie skarżona.

O kosztach Sąd rozstrzygnął na podstawie art. 100 kpc, art. 98 § 1, 1 ¹ i 3 kpc w zw. z art. 99 kpc i § 9 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22.10.2015r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz. U. poz. 1804 ze zm.). Organ rentowy przegrał sprawę, stąd obowiązany jest uiścić koszty zastępstwa procesowego radcy prawnego odwołującej się we wskazanej przepisami wysokości 180 zł (pkt. 2 wyroku).

PW/mmw