Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Suwałkach

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 14 września 2023r.

Sąd Okręgowy w Suwałkach III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący:	sędzia Danuta Poniatowska
Protokolant:	Marta Majewska-Wronowska

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 14 września 2023r. w Suwałkach

sprawy Urzędu (...) B.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B.

przy udziale E. W.

o ustalenie tytułu podlegania obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym

w związku z odwołaniem Urzędu (...) B.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B.

z dnia 26 kwietnia 2023 r. znak (...)

zmienia zaskarżoną decyzję i stwierdza, że E. W. podlega obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym, tj. emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu z tytułu zatrudnienia na podstawie umowy zlecenia w Urzędzie (...) B. od 2 stycznia 2023r.

zasądza od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. na rzecz Urzędu (...) B. 180 (sto osiemdziesiąt) złotych z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego .

UZASADNIENIE

Decyzją z 26.04.2023 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział
w B., powołując się na art. 83 ust. 1 pkt 1, art.68 ust. 1 pkt 1 lit a, art. 6 ust. 1 pkt 1 i 4, art. 11 ust. 1 i art. 12 ust. 1 ustawy z dnia 13.10.1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t. j. Dz.U. z 2022 r. poz. 1009 ze zm.) w zw. z art. 22 § 1 kodeksu pracy stwierdził, że E. W.:

nie podlega obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym: emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu z tytułu zatrudnienia na podstawie umowy zlecenia w Urzędzie (...) B. od 2.01.2023 r.

podlega obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym: emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu z tytułu zatrudnienia na podstawie umowy o pracę w pełnym wymiarze czasu pracy w Urzędzie (...) B. od 2.01.2023 r. do nadal.

Odwołanie od tej decyzji złożył Urząd (...) B.. Odwołujący się domagał się zmiany zaskarżonej decyzji i ustalenia, że E. W. podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu na podstawie zawartej umowy zlecenia, a nie umowy o pracę.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie, podtrzymując podstawy skarżonej decyzji.

Uczestnik postępowania E. W. na rozprawie poparł stanowisko Urzędu (...) B. zawarte w odwołaniu.

Sąd ustalił, co następuje:

Decyzją z 18.11.2022 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. przyznał E. W. prawo do emerytury pomostowej w kwocie zaliczkowej. Wypłata tej emerytury została zawieszona. Następnie decyzją z 25.01.2023 r. podjęto wypłatę tej emerytury od 1.12.2022 r. w związku z rozwiązaniem przez E. W. umowy o pracę łączącej go z Urzędem (...) B. (świadectwo pracy z 27.12.2022 r. k. 47 akt rentowych).

Następnie E. W. został zgłoszony do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych: emerytalnego, rentowych i wypadkowego z tytułu wykonywania umowy zlecenia od 2.01.2023 r. w Urzędzie (...) B.. Oddział ZUS w B. od 1.12.2022 r. zgłosił E. W. do ubezpieczenia zdrowotnego jako osobę posiadającą prawo do emerytury pomostowej. W okresie od 1.11.2017 r. do 27.12.2022 r. E. W. podlegał ubezpieczeniom społecznym i ubezpieczeniu zdrowotnemu z tytułu zatrudnienia na podstawie umowy o pracę w Urzędzie (...) B.. Po dokonaniu tych ustaleń, Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. wszczął postępowanie wyjaśniające, dotyczące zasadności zgłoszenia E. W. do ubezpieczeń społecznych na podstawie umowy zlecenia, po nabyciu uprawnień do emerytury pomostowej.

Umowa zlecenia pomiędzy Urzędem (...) B. a E. W. została zawarta 30.12.2022 r. w B. na okres od 2.01.2O23 r. do 30.06.2O23 r. Jako miejsce wykonywania zlecenia wskazano gminę B..

Wójt (...) zadecydował o zawarciu umowy zlecenia z E. W., ponieważ nie było skarg na niego w związku z (...), więc nie widział przeszkód do wykonywania tych prac, tym bardziej, że umowa ta generowała niższe koszty dla (...).

W ramach tej umowy E. W. zobowiązany był do wykonywania czynności (...)i (...). Do zadań E. W. z tytułu umowy zlecenia należało: wykonywanie obowiązków (...), dowożenie dzieci do szkoły i odwożenie po lekcjach do domu, dbanie o bezpieczeństwo dzieci w trakcie jazdy, prowadzenie autobusu zgodnie z przepisami ruchu drogowego, wykonywanie codziennej obsługi technicznej autobusu, niedopuszczenie do gwałtownego pogorszenia się jego stanu technicznego, tankowanie paliwa, wymiana oleju w silniku i rozliczanie tego, dbanie o dobry stan techniczny pojazdu i jego zabezpieczenie przed kradzieżą lub uszkodzeniem, dbanie o czystość pojazdu, zgłaszanie pracodawcy o pogorszeniu się stanu technicznego autobusu, który miałby wpływ na bezpieczeństwo dzieci, prowadzenie zgodnie z wymogami dokumentacji w tym dowodu rejestracyjnego pojazdu, karty drogowej, używanie tachografu cyfrowego, zapewnienie sprawności urządzeń grzewczych w celu ogrzania budynku Urzędu (...), Gminnej Biblioteki Publicznej, Posterunku Policji i Ośrodka Zdrowia, obsługa kotłowni i zaopatrzenie w paliwo grzewcze.

Do zakresu obowiązków E. W. z tytułu zatrudnienia na podstawie umowy o pracę w okresie od 1.11.2017 r. do 27.12.2022 r. w Urzędzie (...) B. należały czynności polegające na: wykonywaniu obowiązków (...), dowożeniu dzieci do szkoły i odwożeniu po lekcjach do domu, dbaniu o bezpieczeństwo dzieci w trakcie jazdy oraz przy ich wsiadaniu i wysiadaniu z autobusu, prowadzeniu autobusu zgodnie z przepisami o ruchu drogowym, wykonywaniu codziennej obsługi technicznej autobusu, dbaniu o dobry stan techniczny pojazdu, dbaniu o czystość pojazdu, zgłaszaniu pracodawcy pogorszenia się stanu technicznego autobusu, ponoszeniu pełnej odpowiedzialności materialnej za szkody powstałe w powierzonym mieniu spowodowane niedbalstwem, prowadzeniu zgodnie z wymogami dokumentacji w tym dowodu rejestracyjnego, kart drogowych, używaniu tachografu cyfrowego, wykonaniu innych zadań zleconych ustnie, elektronicznie przez Wójta i Sekretarza (...) oraz wykonywaniu obowiązków (...) w Urzędzie (...) B..

Urząd (...) B. przedłożył następujące dokumenty dotyczące zatrudnienia E. W.: umowę zlecenia z 30.12.2022 r., harmonogram czasu wykonywania prac zleconych za styczeń 2023 r. i luty 2023 r., rachunki do umów zleceń z 31.01.2023 r. i 28.02.2023 r., zestawienie operacji bankowych dotyczących przelewów wynagrodzeń z 31.01.2023 r. i z 28.02.2023 r., oświadczenie osoby zatrudnionej na podstawie umowy zlecenia z 2.01.2023 r.

Jak wynika ze złożonych dokumentów, istotną różnicą pomiędzy umową zlecenia a umową o pracę w zakresie obowiązków E. W., było wykonywanie czynności(...) w okresie zatrudnienia na podstawie umowy o pracę oraz wykonanie innych zadań zleconych ustnie i elektronicznie przez Wójta i Sekretarza (...). Z wyjaśnień stron umowy wynika, że do obowiązków (...) należało wykonywanie drobnych bieżących napraw w budynku Urzędu (...) B. i innych budynkach i miejscach stanowiących własność (...) w zakresie wskazanym przez pracodawcę oraz zapewnienie sprawności urządzeń grzewczych wraz z obsługą kotłowni na olej opałowy. W okresie pozostawania w stosunku pracy, E. W. po wykonaniu obowiązku dowozu dzieci nadal pozostawał w dyspozycji pracodawcy, zobowiązany do wykonywania drobnych napraw i innych czynności zleconych przez pracodawcę. W ramach umowy zlecenia po wykonaniu obowiązku dowozu dzieci nie był zobowiązany do pozostawania w dyspozycji pracodawcy, wykonywał prace związane z utrzymaniem właściwego stanu technicznego i czystości autobusu. Kotłownia olejowa, nadzór nad którą sprawował E. W. zarówno w trakcie umowy zlecenia i umowy o pracę, jest zasadniczo kotłownią bezobsługową. W przypadku awarii czy czyszczenia pieca przed sezonem grzewczym, zatrudniana do tego była osoba/firma posiadająca do tego odpowiednie kwalifikacje. Nadzór E. W. sprowadzał się do kontroli stanu paliwa, zamawiania paliwa i asystowania przy jego tankowaniu oraz zgłaszania awarii. Nie są to czynności pracochłonne i nie wymagają nawet codziennej obecności w kotłowni. Różnią się zasadniczo od obowiązków palacza tradycyjnej kotłowni węglowej.

Potwierdzeniem faktu świadczenia pracy na podstawie umowy zlecenia jest harmonogram czasu wykonywania prac zleconych za styczeń i luty 2023 r., z którego wynika, że E. W. świadczył pracę codziennie po 8 godzin na terenie (...) B.. Za wykonaną pracę otrzymywał wynagrodzenie, które zleceniodawca co miesiąc przekazywał na rachunek bankowy zleceniobiorcy.

Aktualnie strony nie są związane umową zlecenia, wobec jej rozwiązania w wyniku złożenia wypowiedzenia przez zleceniobiorcę. W Urzędzie (...) po rozwiązaniu umowy zlecenia przeprowadzona została reorganizacja. Aktualnie 3 osoby zajmują się kwestiami porządkowymi. Są to osoby z urzędu pracy (roboty publiczne/staż), połowę wynagrodzenia płaci urząd pracy a połowę urząd (...). W trakcie trwania umowy o pracę E. W., nie było skarg na (...), więc Wójt (...) zdecydował się zawrzeć umowę zlecenia. Umowa ta generowała mniejsze koszty.

Sąd zważył, co następuje:

Spór w niniejszej sprawie dotyczy tego, czy kontynuowanie przez ubezpieczonego E. W. pracy na rzecz odwołującego się płatnika składek Urzędu (...) B. od 2.01.2023 r. wykonywane było w warunkach zatrudnienia pracowniczego, czy też na podstawie umowy zlecenia.

Zgodnie z art. 6 ust. 1 pkt 4 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t. j. Dz.U. z 2022 r. poz. 1009 ze zm.), obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym podlegają, z zastrzeżeniem art. 8 i 9, osoby fizyczne, które na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej są: osobami wykonującymi pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, zwanymi dalej „zleceniobiorcami", oraz osobami z nimi współpracującymi, z zastrzeżeniem ust. 4. Z kolei art. 12 ust. 1 ustawy systemowej stanowi, iż obowiązkowo ubezpieczeniu wypadkowemu podlegają osoby podlegające ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym. Natomiast w myśl art. 13 pkt 2 cytowanej wyżej ustawy - obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu podlegają osoby fizyczne w następujących okresach: osoby wykonujące pracę nakładczą oraz zleceniobiorcy - od dnia oznaczonego w umowie jako dzień rozpoczęcia jej wykonywania do dnia rozwiązania lub wygaśnięcia tej umowy.

Natomiast zgodnie z art. 6 ust. 1 pkt 1, art. 11 ust. 1, art. 12 ust. 1 w związku z art. 13 pkt 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, pracownicy podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym: emerytalnemu, rentowym, wypadkowemu, chorobowemu od dnia nawiązania stosunku pracy do dnia ustania tego stosunku. Za pracownika uważa się osobę pozostającą w stosunku pracy (art. 8 ust. 1 ww. ustawy).

Art. 22 kodeksu pracy stanowi, że pracownik zobowiązuje się do wykonywania określonego rodzaju pracy na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę, a pracodawca do zatrudnienia pracownika za wynagrodzeniem. Stosunek pracy jest zatem dobrowolnym stosunkiem prawnym o charakterze zobowiązaniowym, zachodzącym między dwoma podmiotami, z których jeden, zwany pracownikiem, obowiązany jest świadczyć osobiście i w sposób ciągły, powtarzający się, na rzecz i pod kierownictwem drugiego podmiotu, zwanego pracodawcą, pracę określonego rodzaju oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę, a pracodawca zatrudniać pracownika za wynagrodzeniem. Konstytutywne cechy stosunku pracy odróżniające go od innych stosunków prawnych to: dobrowolność, osobiste świadczenie pracy w sposób ciągły, podporządkowanie, wykonywanie pracy na rzecz pracodawcy ponoszącego ryzyko związane z zatrudnieniem i odpłatny charakter zatrudnienia.

Natomiast przez umowę zlecenia przyjmujący zlecenie zobowiązuje się do wykonania określonej czynności prawnej dla dającego zlecenie – art. 734 kodeksu cywilnego. Osoba zatrudniona na podstawie umowy zlecenia, z uwagi na charakter tego stosunku zobowiązaniowego, ma dużą samodzielność i swobodę w sposobie organizowania swojego czasu i miejsca pracy, tym samym sama może określać ramy czasowe swojej pracy. Ponadto obowiązkiem osoby zatrudnionej na podstawie umowy zlecenia jest staranne wykonywanie powierzonego zadania, ale nie jest ona obowiązana wykonywać go pod stałym kierownictwem zlecającego. Nie musi też wykonywać zlecenia osobiście, może posługiwać się w tym celu innymi osobami. Umowa zlecenia (podobnie jak i inne umowy o świadczenie usług, do których stosownie do art. 750 k.c. stosuje się przepisy o zleceniu) jest przykładem umowy starannego działania, jej celem jest wykonywanie określonych czynności, które nie muszą zmierzać do osiągnięcia rezultatu.

W ocenie Sądu, stosunek prawny łączący strony od 2.01.2023 r. posiadał cechy charakterystyczne dla umowy cywilnoprawnej. Analizując przebieg zatrudnienia E. W. należy zauważyć, że od 1.11.2017 r. do 27.12.2022 r. był on zatrudniony na podstawie umowy o pracę w Urzędzie (...) B. ostatnio na stanowisku (...) - (...). Na początku tego zatrudnienia wykonywał pracę w szczególnym charakterze – (...) i na tej podstawie nabył prawo do emerytury pomostowej. Pracą w szczególnym charakterze nie mogło być natomiast zatrudnienie na łączonym stanowisku pracy: (...)– (...), które zajmował bezpośrednio przed rozwiązaniem stosunku pracy. Aby zaliczyć prace do wykonywanych w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze powinny one być wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy. Ponowne zatrudnienie w urzędzie na podstawie umowy zlecenia w ramach, której świadczył usługi dowozu dzieci oraz nadzorował pracę kotłowni olejowej nie było realizacją tych samych zadań. Zmiana charakteru stosunku prawnego łączącego strony nie polegała jedynie na zmianie nazwy tego stosunku. Zmienił się zakres wykonywanych czynności. W ramach zatrudnienia E. W. wykonywał codziennie dowóz dzieci, a poza czynnościami (...) pozostawał w dyspozycji pracodawcy, który przydzielał mu do wykonania czynności (...): drobne naprawy i inne zgodnie z potrzebami pracodawcy. Czynności dotyczące nadzoru nad kotłownią, które wykonywał w ramach obu stosunków: pracy i umowy cywilno-prawnej, nie są pracochłonne i na pewno nie można ich nazwać czynnościami „palacza kotłowni”. Piece olejowe są bezobsługowe, a czyszczenie i usuwanie awarii wykonywane jest przez specjalistów.

Nie można zgodzić się ze stanowiskiem organu rentowego, że zmiana warunków zatrudnienia ubezpieczonego z pracowniczego na zatrudnienie na podstawie umowy cywilnoprawnej była jedynie zmianą nazewnictwa, nie wynikała z faktycznej zmiany obowiązków. Nie może przesądzać o tym treść pisma ubezpieczonego E. W. z 11.05.2023 r., z którego wynika, że miał wątpliwości co do prawidłowości sporządzonej przez Urząd (...) w B. umowy zlecenia. Niewątpliwie do spisania umowy zlecenia z 30.12.2022 r. doszło z inicjatywy Urzędu (...) w B., który przygotował treść umowy, a ubezpieczony złożył jedynie podpis na dokumencie. Jednak nie jest to odosobniony przypadek, że zleceniodawca przygotowuje umowę do podpisania, po uzgodnieniu wcześniej zamiaru jej zawarcia i wynikających z niej obowiązków i uprawnień. Poza tym nie ulega wątpliwości, że E. W. miał świadomość, że nie będą obciążać go prace (...)i inne polecenia wydawane przez wójta czy sekretarza urzędu, które wykonywał na podstawie umowy o pracę (wynika to choćby z jego zeznań złożonych na rozprawie). Dlatego nie można uznać, że umowa cywilnoprawna zastąpiła umowę o pracę, gdyż warunki pracy uległy zmianie. Wprawdzie dalej zapewniał on dowóz dzieci do szkoły, odbierał je ze szkoły i rozwoził do domu, a także zapewniał prawidłowe funkcjonowanie kotłowni, zaopatrujących w ciepło budynki użyteczności publicznej w B., ale po wykonaniu tych czynności nie pozostawał w dyspozycji pracodawcy i nie wykonywał jego poleceń.

Korzystając z zasady swobody umów, strony mogą dowolnie, według swego uznania, ukształtować treść i cel stosunku prawnego, byleby nie sprzeciwiały się one właściwości tego stosunku, bezwzględnie obowiązującym przepisom prawa lub zasadom współżycia społecznego. Nie dopuszczalne jest jednak zastąpienie umowy o pracę umową cywilnoprawną przy zachowaniu warunków wykonywania pracy charakterystycznych dla stosunku pracy. Jeżeli umowa łącząca strony i ich wzajemne obowiązki mają charakter cechujący stosunek pracy, wówczas bez względu na nazwę tej umowy mamy do czynienia ze stosunkiem pracy, nawet jeżeli wolą stron było zawarcie umowy cywilnoprawnej (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 7 czerwca 2017 r., sygn. akt I PK 176/16). Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 20 listopada 2013 r., sygn. II PK 55/13 stwierdził, również, że nie jest tak, że umowa zlecenia rodzi stosunek obligacyjny przez samo jej sporządzenie (zawarcie na piśmie) w sytuacji, gdy nie jest realizowana, a więc, gdy nie są wykonywane ani obowiązki zleceniodawcy, ani obowiązki zleceniobiorcy, a praca uzgodniona w umowie zlecenia jest realizowana w ramach stosunku pracy. Sytuacja taka nie miała jednak miejsca w niniejszej sprawie. W ocenie Sądu, decydujący w tej kwestii był brak bezpośredniego nadzoru zleceniodawcy i brak pozostawania w dyspozycji zleceniodawcy po wykonaniu obowiązku dowozu dzieci.

Postanowieniem wydanym na rozprawie 14.09.2023 r. (k. 60) Sąd oddalił wnioski dowodowe pełnomocnika organu rentowego o żądanie akt pracowników – (...) oraz umów dotyczących konserwacji kotłowni (na podstawie art. 235 ^{( 2)} § 1 pkt 3 i 5 k.p.c.). W zakresie czynności E. W. w trakcie jego zatrudnienia pracowniczego brak szczegółowych czynności (...), wykonywane one były na podstawie ustnych poleceń, do czego uprawniał zakres czynności. Poza tym zatrudnienie w ramach stażu ze skierowania urzędu pracy jest specyficzne i nie można go porównywać z konkretnym zatrudnieniem pracowniczym, tym bardziej, że zatrudniono aż 3 stażystów. Co do napraw kotłowni, urząd (...) nie ma obowiązku zawierania umowy na doraźne czynności dotyczące usuwania awarii, tym bardziej, że nie wskazywano, że awarie takie miały miejsce.

W świetle powyższych ustaleń, Sąd doszedł do przekonania, iż umowa zlecenia była skutecznie zawarta i E. W. podlegał obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym z tytułu wykonywania tej umowy na rzecz zleceniodawcy - płatnika składek – Urzędu (...) B. od 2.01.2023 r.

W związku z powyższym, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. orzeczono jak w sentencji wyroku.

O kosztach procesu Sąd orzekł na mocy art. 98 § 1 k.p.c. oraz § 9 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (t. j. Dz.U. z 2018 r. poz. 265).

sędzia Danuta Poniatowska