Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Suwałkach

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 29 listopada 2024r.

Sąd Okręgowy w Suwałkach III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący:	sędzia Cezary Olszewski
Protokolant:	st. sekr. sądowy Marta Majewska Wronowska

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 21 listopada 2024r. w S.

sprawy D. M. (1)

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B.

o ustalenie wysokości kapitału początkowego

w związku z odwołaniem D. M. (1)

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B.

z dnia 15 lutego 2024 r. znak (...)

zmienia zaskarżoną decyzję w ten sposób, że zobowiązuje Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. do ponownego ustalenia wysokości kapitału początkowego D. M. (1) z uwzględnieniem jej okresu zatrudnienia w charakterze ucznia praktycznej nauki zawodu w (...) od 01.09.1980r. do 10.06.1983r.

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 15 lutego 2024 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. ponownie ustalił D. M. (1) kapitał początkowy. Do obliczenia podstawy wymiaru i obliczenia wskaźnika wysokości tej podstawy przyjął przeciętną podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne z 10 kolejnych lat kalendarzowych tj. 1983-1992. Wskaźnik wysokości podstawy wymiaru kapitału wyniósł 63,72%. Uwzględnieniu podlegało 13 lat 26 dni (156 miesięcy) okresów składkowych oraz łącznie 5 miesięcy 3 dni (5 miesięcy) okresów nieskładkowych (w tym 2 miesiące i 4 dni sprawowania opieki nad dzieckiem). Na dzień 1 stycznia 1999 roku kapitał początkowy wyniósł (...)

Dodatkowo organ rentowy poinformował wnioskodawczynię, że do stażu pracy nie został zaliczony okres zatrudnienia w charakterze ucznia praktycznej nauki zawodu w (...) w S., ponieważ środkami dowodowymi stwierdzającymi okresu zatrudnieni są świadectwa pracy lub pisemne zaświadczenia zakładów pracy z podaniem dat okresu zatrudnienia, wydane na podstawie posiadanych dokumentów oraz legitymacje ubezpieczeniowe, a także inne dowody z przebiegu ubezpieczenia lub zeznania świadków.

Odwołanie od tej decyzji D. M. (1) złożyła 22 lipca 2024 roku (data wpływu do Inspektoratu ZUS w S.), domagała się uwzględnienia pominiętego okresu pracy jako uczeń praktycznej nauki zawodu. Dołączyła kserokopie wszystkich dokumentów, które posiadała na okoliczność pracy w (...) w S. jako uczeń oraz zgłosiła wniosek o przesłuchanie świadków.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego odrzucenie na podstawie art. 477 §3 k.p.c., z uwagi na znaczne i nieuzasadnione przekroczenie terminu do jego wniesienia oraz zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego według nom przepisanych. Podtrzymał podstawy skarżonej decyzji.

Sąd Okręgowy ustalił, co następuje:

Organ rentowy nie przedstawił zwrotnego potwierdzenia odbioru przez odwołującą zaskarżonej decyzji.

D. M. (1) (z domu D., urodzona (...)) decyzją z dnia 29 maja 2007 roku miała ustalony kapitał początkowy. Do obliczenia podstawy wymiaru i obliczenia wskaźnika wysokości tej podstawy organ rentowy przyjął przeciętną podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne z 10 kolejnych lat kalendarzowych tj. 1983-1992. Wskaźnik wysokości podstawy wymiaru kapitału wyniósł 51,33%. Uwzględnieniu podlegało 13 lat 26 dni (156 miesięcy) okresów składkowych oraz 2 miesiące 29 dni (2 miesiące) okresów nieskładkowych. Na dzień 1 stycznia 1999 roku kapitał początkowy wyniósł (...).

W dniu 6 lutego 2024 roku odwołująca wystąpiła z wnioskiem o ponowne ustalenie wysokości kapitału początkowego. Dołączyła m.in. akt urodzenia córki M. (organ rentowy uwzględnił okres opieki nad dzieckiem) oraz zgłosiła, jako okres składkowy, zatrudnienie w (...) w S..

Odwołująca od 1 września 1980 roku do 10 czerwca 1983 roku była uczennicą (...)w E. Filii w S., na kierunku technolog robót wykończeniowych. W trakcie nauki odbywała 3 dni nauki teorii i 2 dni praktyk, a na 3 roku dwa dni nauki i trzy dni praktyk. Zajęcia praktyczne odbywały się przez 3 lata nauki w (...) ( (...)) w ramach zawieranych z uczniami umów. Za zajęcia praktyczne uczniowie otrzymywali wynagrodzenie. W ramach zajęć praktycznych przez pierwszy rok nauki pracowali przez 6 godzin dziennie, a przez pozostałe dwa lata przez 8 godzin dziennie, łącznie z sobotami. W pierwszym roku nauki praktycznej wykonywali proste i podstawowe prace np. sprzątanie. W następnych latach powierzano im poważniejsze prace jak malowanie, prace na budowach, przy murowaniu czy tynkowaniu.

(dowód: zeznania świadków M. J. i D. Ł. k. 45-45v a.s., wyjaśnienia odwołującej k.17-17v)

W dniu 11 grudnia 1980 roku (...)wydał odwołującej legitymację ubezpieczeniową. Z wpisu z dnia 1 września 1980 roku wynikało, że w (...) pracowała jako „uczeń”. Z zaświadczenia z dnia 16 czerwca 1982 roku wynikało, że uczęszczała w roku szklonym 1981/1982 do II klasy (...) w zawodzie (...), i złożyła przed Zakładową Komisją Kwalifikacyjną egzamin promocyjny w zakresie II roku praktycznej nauki w zawodzie (...). Z wyciągu z arkuszu ocen odwołującej wynikało m.in., że jako uczeń klasy pierwszej (...) o specjalności technolog robót wykończeniowych ukończyła naukę w dniu 10 czerwca 1983 roku. Datę ukończenia (...) potwierdza również świadectwo ukończenia szkoły. W Ewidencji Pracowników Młodocianych (...) na k. 33-35 zawarto spis uczniów klasy T. (technik robót wykończeniowych) rocznik (...) klasy II i (...) klasy III. Na k. 34 pod pozycją 7 widnieje nazwisko odwołującej D. M. (2) (wówczas D.).

(dowód: kserokopia świadectwo ukończenia (...) k. 5 -5v a.s., kserokopia 4 kart legitymacji ubezpieczeniowej k. 6-6v, informacja (...) w S. k. 33 .s. , arkusz ocen ucznia szkoły zawodowej k. 34-35, zaświadczenie k. 36, Ewidencja Młodocianych Pracowników teczka zawierająca zeszyt k. 33-35).

Świadek D. Ł. (urodzona (...), z domu J.) ubiegając się o świadczenie przedemerytalne wskazała na okres od 1 września 1980 roku do 10 czerwca 1983 roku dot. zatrudnienia jako uczeń zawodu na czas umowy o praktyczną naukę zawodu w (...) w S., w pełnym wymiarze czasu pracy. Była tam zatrudniona na stanowisku ucznia zawodu – technologa robót wykończeniowych w budownictwie. Stosunek pracy został z nią rozwiązany z upływem czasu, na jaki zawarto umowę o praktyczna naukę zawodu. Okres ten został przez organ rentowy uwzględniony w całości przy ustalaniu uprawnień do świadczenie przedemerytalnego.

W Ewidencji Pracowników Młodocianych (...)na k. 33-35 zawarto ewidencje uczniów klasy T. (technik robót wykończeniowych) rocznik (...) klasy II i (...) klasy III. Na k. 34 pod pozycją 10 widnieje nazwisko D. Ł. (wówczas J.).

(dowód: zaświadczenie (...) z 9.10.2000r. k. 22, informacja (...) w S. k. 24akt D. Ł. dot. świadczenia przedemerytalnego (...), Ewidencja Młodocianych Pracowników teczka zawierająca zeszyt k. 33-35).

Sąd zważył, co następuje:

Jak stanowi art. 477 ⁹ §3 k.p.c. Sąd odrzuci odwołanie wniesione po upływie terminu, chyba że przekroczenie terminu nie jest nadmierne i nastąpiło z przyczyn niezależnych od odwołującego się.

Organ rentowy domagając się odrzucenia przedmiotowego odwołania nie wskazał żadnej okoliczności, która potwierdzałaby uchybienie przez odwołującą terminowi do jego złożenia. Skarżona decyzja została wydana w dniu 15 lutego 2024 roku i z adnotacji na niej wynika, że przesyłka zawierającą decyzję, została przekazana do wysłania tego samego dnia. W aktach ZUS brak zwrotnego potwierdzenia odbioru decyzji przez odwołującą. Z wyjaśnień odwołującej, złożonych w toku postępowania sądowego wynika, że bardzo długo oczekiwała na przedmiotową decyzję (ponad 4 miesiące). W tych okolicznościach nie było podstaw do odrzucenia odwołania, gdyż organ rentowy nie wykazał, iż odwołanie zostało złożone z uchybieniem terminu.

Przechodząc do meritum sprawy, należy wskazać, iż stosownie do art. 114 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U. z 2024 r. , poz. 1631 z późn. zm.) w sprawie zakończonej prawomocną decyzją organ rentowy, na wniosek osoby zainteresowanej lub z urzędu, uchyla lub zmienia decyzję i ponownie ustala prawo do świadczeń lub ich wysokość, jeżeli po uprawomocnieniu się decyzji zostaną przedłożone nowe dowody lub ujawniono nowe okoliczności istniejące przed wydaniem tej decyzji, które mają wpływ na prawo do świadczeń lub ich wysokość.

W niniejszej sprawie spór sprowadzał się do zaliczenia D. M. (1) przy ustalaniu kapitału początkowego okresu zatrudnienia jako uczeń praktycznej nauki zawodu od 1 września 1980 roku do 10 czerwca 1983 roku. Odwołująca okres ten po raz pierwszy zgłosiła we wniosku z dnia 6 lutego 2024 roku. Z materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie, który obejmował szczątkową dokumentację ze spornego okresu, wyjaśnienia odwołującej jak i zeznania świadków: M. J. i D. Ł., a także akta ZUS dot. D. Ł., wynika, że odwołująca w związku z nauką w (...) w E. Filii w S., na kierunku technolog robót wykończeniowych, od 1 września 1980 roku do 10 czerwca 1983 roku odbywa jednocześnie praktyki, jako uczeń praktycznej nauki zawodu, w (...) Przedsiębiorstwie (...). Praca ta odbywała się naprzemiennie z nauką teoretyczną w systemie 2 dni praktyk i 3 dni teorii, a w ostatniej klasie dwa dni nauki i trzy dni praktyki. W pierwszym roku nauki wykonywała podstawowe prace, natomiast w drugim i trzecim pracowała przy poważniejszych pracach. Poszczególny rok nauki kończył się egzaminem z praktycznej nauki zawodu. Jako uczeń odwołująca pracowała w ramach zwieranej umowy z (...), nie udało się jednak uzyskać tego dokumentu. Natomiast potwierdzeniem pracy jako uczeń praktycznej nauki zawodu w spornym okresie stanowiły m.in. zeznana świadków: M. J. i D. Ł.. Obie uczyły się z odwołującą w tym samy okresie i razem pracowały w (...). Świadkowie dysponowali zaświadczeniami z (...) Urzędu Wojewódzkiego w S., które potwierdzały sporny okres pracy jak uczeń praktycznej nauki zawodu. Potwierdzeniem, że w spornym okresie odwołująca pracowała jako uczeń, stanowiła również Ewidencja Pracowników Młodocianych (...) , która w spisie na k. 34 zwierała dane odwołującej – wówczas jeszcze występującej pod nazwiskiem panieńskim D. D. (poz. 7), oraz świadka D. Ł. – z domu J. (poz. 10). Opis ewidencji jednoznacznie wskazuje, iż dotyczy on uczniów (młodocianych), którzy odbywali praktyki w (...). Odwołująca przedłożyła również świadectwo ukończenia (...) oraz kserokopie kilku stron legitymacji ubezpieczeniowej, która została wydana przez (...) w dniu 11 grudnia 1980 roku, zatem w okresie, gdy pracowała jak uczeń praktycznej nauki zawodu. Sąd uwzględnił również te dowody, gdyż nie widział innego powodu wydania 15-letniej wówczas odwołującej legitymacji ubezpieczeniowe przez (...), niż praca jako uczeń. Uzyskana dokumentacja, w zestawieniu z zeznaniami świadków potwierdzają prawdziwość żądania odwołującej w zakresie pracy w spornym okresie. Sąd miał na uwadze, iż sporny okres dotyczy etapu życia odwołująca, gdy z uwagi na wiek nie musiała przywiązywać dużej wagi do podpisywanych dokumentów, wymagań formalnych związanych z zatrudnieniem jako uczeń i ich skrupulatnego gromadzenia, żeby wykorzystać w przyszłości. Dlatego dowodu uzyskane w toku procesu Sąd uznał za wiarygodne i wystarczające do merytorycznego rozstrzygnięcia w sprawie.

Zgodnie z treścią art. 173 ust. 1 ustawy emerytalnej dla ubezpieczonych urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 roku, którzy przed dniem wejścia w życie ustawy opłacali składki na ubezpieczenie społeczne lub za których składki opłacali płatnicy składek, ustala się kapitał początkowy.

Zasady ustalania kapitału początkowego określa art. 174 ustawy, który w ustępach 1-3 stanowi:

1. kapitał początkowy ustala się na zasadach określonych w art. 53, z uwzględnieniem ust. 2-12 (ust. 1),

2. przy ustalaniu kapitału początkowego przyjmuje się przebyte przed dniem wejścia w życie ustawy okresy składkowe, o których mowa w art. 6, okresy nieskładkowe, o których mowa w art. 7 pkt 5 oraz okresy nieskładkowe, o których mowa w art. 7 pkt 1-4 i 6-12, w wymiarze nie większym niż określony w art. 5 ust. 2 (ust. 2),

3. podstawę wymiaru kapitału początkowego ustala się na zasadach określonych w art. 15, 16, 17 ust. 1 i 3 oraz art. 18, z tym że okres kolejnych 10 lat kalendarzowych ustala się z okresu przed dniem 1 stycznia 1999 roku (ust. 3).

Sporną kwestię należy rozpatrywać przy uwzględnieniu treści art. 6 ust. 2 pkt 1 lit. a ustawy o emeryturach i rentach z FUS za okresy składkowe uważa się również przypadające przed dniem 15 listopada 1991 r. okresy, za które została opłacona składka na ubezpieczenie społeczne albo za które nie było obowiązku opłacania składek na ubezpieczenie społeczne, m.in. zatrudnienia po ukończeniu 15 lat życia na obszarze Państwa Polskiego - w wymiarze nie niższym niż połowa pełnego wymiaru czasu pracy, jeżeli w tych okresach pracownik pobierał wynagrodzenie lub zasiłki z ubezpieczenia społecznego: chorobowy, macierzyński lub opiekuńczy albo rentę chorobową.

Dla uznania okresu zatrudnienia wykonywanego przed wejściem w życie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych za okres składkowy w rozumieniu art. 6 ust. 1 pkt 2 i art. 6 ust. 2 pkt 1 lit. a tej ustawy nie jest wymagane wykazanie przez osobę ubiegającą się o emeryturę lub rentę faktu opłacenia przez pracodawcę składek na pracownicze ubezpieczenie społeczne (wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 19 grudnia 2018 r., III AUa 39/18).

Jeżeli fakt pozostawania w zatrudnieniu został udowodniony, okres tego zatrudnienia jest okresem składkowym nawet w przypadku, gdy pracodawca nie zgłosił pracownika do ubezpieczenia (wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 30 września 2016 r., III AUa 736/16).

W okresie, kiedy odwołująca odbywała praktyczną naukę zawodu i uczęszczała do (...), w zakresie dotyczącym odbywania praktycznej nauki zawodu obowiązywały przepisy ustawy z dnia 26 czerwca 1974 roku - Kodeks pracy (Dz.U. z 1974 r. poz. 141 z późn. zm.), zawierające regulacje dotyczące m.in. przedmiotowej problematyki.

Zgodnie z art. 190, art.191 §1-3, art.192 -194 k.p. młodocianym w rozumieniu kodeksu była osoba, która ukończyła 15 lat, a nie przekroczyła 18 lat. Zabronione jest zatrudnianie osoby, która nie ukończyła 15 lat. Wolno zatrudniać tylko tych młodocianych, którzy:

1) ukończyli co najmniej szkołę podstawową,

2) przedstawią świadectwo lekarskie stwierdzające, że praca danego rodzaju nie zagraża ich zdrowiu.

Młodociany nie posiadający kwalifikacji zawodowych mogli być zatrudniani tylko w celu przygotowania zawodowego. Rada Ministrów po porozumieniu z Centralną Radą Związków Zawodowych określić miała w drodze rozporządzenia zasady i warunki odbywania przygotowania zawodowego oraz zasady wynagradzania młodocianych w tym okresie. Zakład pracy był obowiązany zapewnić młodocianym pracownikom opiekę i pomoc, niezbędną dla ich przystosowania się do właściwego wykonywania pracy. Zakład pracy był obowiązany również prowadzić wykaz pracowników młodocianych, według wzoru ustalonego przez Ministra Pracy, Płac i Spraw Socjalnych. Natomiast do zawierania i rozwiązywania z młodocianymi umów o pracę w celu przygotowania zawodowego mają zastosowanie przepisy kodeksu dotyczące umów o prace na czas nie określony ze zmianami przewidzianymi w art. 195 i 196. Umowa o pracę zawierana w celu przygotowania zawodowego powinna określać w szczególności rodzaj i czas trwania przygotowania zawodowego oraz wysokość wynagrodzenia. Rada Ministrów po porozumieniu z Centralną Radą Związków Zawodowych mogła w drodze rozporządzenia określić przypadki, w których jest dopuszczalne zawieranie na czas określony umów o pracę w celu przygotowania zawodowego. Natomiast rozwiązanie za wypowiedzeniem umowy o pracę zawartej w celu przygotowania zawodowego dopuszczalne jest tylko w razie:

1) niewypełniania przez młodocianego obowiązków wynikających z umowy o pracę lub obowiązku dokształcania się, pomimo stosowania wobec niego środków wychowawczych,

2) likwidacji zakładu pracy,

3) reorganizacji zakładu pracy uniemożliwiającej kontynuowanie przygotowania zawodowego,

4) stwierdzenia nieprzydatności młodocianego do pracy, w zakresie której odbywa przygotowanie zawodowe.

Zgodnie z art. § 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 20 września 1974 r. w sprawie przygotowania zawodowego młodocianych i ich wynagradzania (Dz.U. Nr 37, poz. 219 z późn. zm.) wydanym na podstawie art. 191 § 3 Kodeksu pracy (Dz.U. z 1974 r. Nr 24, poz. 141), po porozumieniu z Centralną Radą Związków Zawodowych zarządzono, co następuje:

1. Przygotowanie zawodowe młodocianych pracowników, zwanych w dalszym ciągu "młodocianymi", może odbywać się w zakładach pracy jako:

1) nauka zawodu,

2) przyuczenie do wykonywania określonej pracy.

2. Nauka zawodu ma na celu przygotowanie zawodowe młodocianego do pracy w charakterze wykwalifikowanego robotnika.

3. Przyuczenie do wykonywania określonej pracy ma na celu przygotowanie młodocianego do pracy w charakterze robotnika przyuczonego i może dotyczyć prac, których rodzaj nie wymaga odbycia nauki zawodu.

Na mocy § 2 ust. 1 Zakład pracy jest obowiązany zawrzeć z młodocianym umowę o pracę w celu przygotowania zawodowego, która powinna określać:

1) rodzaj przygotowania zawodowego (nauka zawodu lub przyuczenie do wykonywania określonej pracy),

2) czas trwania przygotowania zawodowego,

3) sposób dokształcania teoretycznego młodocianego,

4) wysokość wynagrodzenia.

2. Umowę o pracę w celu przygotowania zawodowego młodocianego zawiera się na piśmie.

Jak wynika z cytowanych przepisów, aby odbywać praktyczną naukę zawodu wymagane było zawarcie stosownej umowy. Dokumenty załączone do akt sprawy, nie zawierają co prawda samej umowy, ale potwierdzają fakt jej zawarcia i wykonywania przez ubezpieczonego. Dodatkowo nie może być wątpliwości, iż odwołujący wykonywał obowiązki związane z tą umową bowiem nie tylko przechodził do kolejnej klasy, zdawał egzaminy i ostatecznie ukończyła (...) w zawodzie technologa robót wykończeniowych. Zasady nauki i świadczenia pracy wynikały z przepisów cytowanego rozporządzenia. Uprawnione jest zatem ustalenie, iż skoro odwołująca uczyła się w zawodzie i pracowała w ramach nauki zawodu (co potwierdza Ewidencja młodocianych zatrudnionych w (...) oraz zeznania świadków) to musiała mieć zawartą stosowną umowę o naukę zawodu. Bez spełnienia tego warunku nie mogłaby kontynuować nauki a przede wszystkim przystępować do egzaminów promocyjnych.

Jak wynika z zaświadczeń przesłuchanych w sprawie świadków, z którymi odwołująca uczyła się w tej samej klasie, okres zatrudnienia w celu nauki zawodu pokrywał się z okresem nauki w (...) i trwał od 1 września 1980 roku do 10 czerwca 1983 roku.

Okres ten, zgodnie z cytowanymi przepisami jest okresem składkowym i winien zostać uwzględniony przy ustalaniu wysokości kapitału początkowego.

Mając powyższe na uwadze, na podstawie art. 477 ¹⁴ §2 k.p.c. orzeczono, jak w sentencji.