Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Suwałkach

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 5 grudnia 2024r.

Sąd Okręgowy w Suwałkach III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący:	sędzia Cezary Olszewski
Protokolant:	Marta Majewska-Wronowska

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 5 grudnia 2024r. w S.

sprawy K. H.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O.

o wyrównanie emerytury

w związku z odwołaniem K. H.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O.

z dnia 19 czerwca 2024 r. znak (...)

zmienia zaskarżoną decyzję i zobowiązuje organ rentowy do przeliczenia emerytury docelowej K. H. począwszy od dnia 1 stycznia 2023r.

UZASADNIENIE

Decyzją z 19.06.2024r., znak: (...), ZUS Oddział w O. odmówił K. H. prawa do wypłaty wyrównania emerytury od daty jej przyznania.

Nie podzielając treści decyzji K. H. złożył odwołanie, wnosząc o wyrównanie emerytury od dnia przyznania świadczenia, tj. 1.01.2023r.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wnosił o jego oddalenie.

Sąd ustalił co następuje:

K. H. urodzony (...) pierwszy wniosek o ustalenie kapitału początkowego złożył w dniu 19 stycznia 2004r. wskazując w kwestionariuszu dotyczącym okresów składkowych i nieskładkowych m. inn. zatrudnienie w okresie 3.06.1991r- 1.06.1992r w (...) sp. z o.o. Dołączył wśród złożonych dokumentów, zaświadczenie o zatrudnieniu (...) Sp. z o.o. na stanowisku murarza w pełnym wymiarze czasu pracy. Z tegoż zaświadczenia wynikało, że w 1991r otrzymał wynagrodzenie w kwocie (...)zł., świadczenia z ubezpieczenia społecznego w kwocie (...) zł co dało łącznie kwotę (...) zł. W roku 1992 otrzymał zaś tytułem wynagrodzenia (...) zł , świadczenia z ubezpieczenia społecznego w kwocie (...) zł co dało łącznie kwotę (...) zł, jednak w zaświadczeniu popełniono błąd rachunkowy i wpisano sumę w kwocie (...) zł. W tym samym zaświadczeniu wskazano, że wystawiono je na podstawie kartotek zarobkowych, a wystawiającym był A. D., który przejął dokumenty po zlikwidowanym przedsiębiorstwie Usługowo Handlowym (...) Sp. z o.o. w K..

Na w/w zaświadczeniu ołówkiem (prawdopodobnie przez pracownika ZUS) poczyniona została adnotacja korygująca błąd w obliczeniu sumy (przekreślono ołówkiem błędną) niżej wpisując ołówkiem poprawną, a nadto dopisano „nie przyjęto”.

W dniu 12.09.2006r wydano decyzję (...) o ustaleniu kapitału początkowego K. H. na kwotę (...), przy czym do ustalenia wartości kapitału początkowego Zakład nie uwzględnił dochodów uzyskiwanych w (...) Sp. z o.o. Następnie decyzją z dnia 20. 01.2023r ZUS Oddział w O. ponownie ustalił kapitał początkowy tym razem na kwotę (...) zł, nie uwzględniając do ustalenia kapitału okresów tam wskazanych od 23.08 1996r – 31.12.1998r, i przyjmując za okres pracy w PHU (...) wynagrodzenie minimalne.

Następnie po ponownym złożeniu zaświadczenia o zatrudnieniu i wynagrodzeniu K. H. w (...) Sp. z o.o. - tej samej treści jak pierwszego (nawet z tym samym błędem rachunkowym, którego korekta nie była możliwa w związku z wcześniejszym zlikwidowaniem podmiotu wystawiającego zaświadczenie), tyle że poświadczonego za zgodność przez B. W. działającą w imieniu (...) Sp. z o.o. i złożeniu kopii list płac decyzją z dnia 16.05.2024r kapitał początkowy ustalono na kwotę (...) zł.

W związku z wnioskiem o emeryturę i przedłożeniu dokumentów decyzją (...) z dnia 23 stycznia 2023r. przyznano K. H. emeryturę w kwocie zaliczkowej, a następnie decyzją (...) z dnia 6 grudnia 2023r przyznano emeryturę w kwocie ostatecznej po waloryzacji wynoszącej (...) zł.

W związku z wątpliwościami K. H. co do prawidłowości wyliczenia wysokości emerytury i dalszą korespondencją w tej sprawie w tym wskazaniu w piśmie z dnia 8 marca 2024r (k. 49 akt emerytalno rentowych) ZUS wskazał, że wysokość wynagrodzenia wykazana w Zaświadczeniu o zatrudnieniu i wynagrodzeniu z dnia 22.09.2003r na okres zatrudnienia od 3.06.1991r do 1.06.1992r nie została uwzględniona przy ustalaniu wysokości kapitału początkowego, ponieważ w/w dokument został wystawiony przez przechowawcę dokumentów oraz błędnie została podana suma składników za 1992r. W piśmie tym ZUS wskazał wnioskodawcy, że przechowawca może wydać kserokopie dokumentów potwierdzone za zgodność z oryginałem posiadanych dokumentów. Po uzyskaniu powyższej informacji wnioskodawca przedłożył kopie list płac, potwierdzone za zgodność co skutkowało ponownym przeliczeniem kapitału początkowego na kwotę (...)zł. decyzją z dnia 16.05.2024r. , oraz wydaniem decyzji z dnia 17. 05. 2024r o przeliczeniu emerytury od dnia 1 kwietnia 2024r. K. H. nie godząc się z faktem przeliczenia emerytury od dnia 1 kwietnia 2024r wystąpił o wypłatę wyrównania od 1. 01.2023r czyli daty przyznania emerytury decyzją z dnia 6 grudnia 2023r.

Sąd zważył co następuje:

Odwołanie zasługuje na uwzględnienie.

Zgodnie z art.133 ust. l pkt 1 ustawy z 17.12.1998r. o emeryturach i rentach z FUS (Dz. U. z 2023r., 1251 j.t.), w razie ponownego ustalenia przez organ rentowy prawa do świadczeń lub ich wysokości, przyznane lub podwyższone świadczenia wypłaca się, poczynając od miesiąca, w którym powstało prawo do tych świadczeń lub do ich podwyższenia, jednak nie wcześniej niż od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy lub wydano decyzję z urzędu, z zastrzeżeniem art. l07a ust.3.

Z kolei, ust. l pkt 2 w/w przepisu, zastrzega możliwość wstecznego wypłacania świadczeń wyłącznie w przypadku jeżeli odmowa lub przyznanie niższych świadczeń były następstwem błędu organu rentowego lub odwoławczego.

Przedmiotem sporu w niniejszej sprawie była ocena, czy w świetle art. 133 ust. 1 pkt 2 ustawy emerytalno – rentowej postępowanie organu rentowego, którego konsekwencją było wydanie decyzji z 20.11.2023r., mieści się w pojęciu błędu organu rentowego.

Przepis art. 133 ust. 1 pkt 2 ustawy znajduje zastosowanie między innymi w przypadku, gdy ubezpieczony występuje z ponownym wnioskiem o rozpatrzenie sprawy w sytuacji, gdy decyzja odmawiająca przyznania mu prawa do świadczenia lub przyznająca niższe świadczenia była następstwem popełnionego przez organ rentowy błędu.

W orzecznictwie Sądu Najwyższego przyjmuje się, że zawarte w art. 133 ust. 1 pkt 2 ustawy określenie "błąd organu rentowego" obejmuje sytuacje, w których organ rentowy miał podstawy do przyznania świadczenia, lecz z przyczyn leżących po jego stronie tego nie uczynił. Za takie przyczyny można uznać wszelkie zaniedbania tego organu, każdą obiektywną wadliwość decyzji, niezależnie od tego czy jest ona skutkiem zaniedbania, pomyłki, celowego działania organu rentowego, czy też rezultatem niewłaściwych działań pracodawców albo wadliwej techniki legislacyjnej i w konsekwencji niejednoznaczności stanowionych przepisów. Oznacza to, że przedmiotowe pojęcie obejmuje również niedopełnienie obowiązku działania z urzędu na korzyść osób uprawnionych do świadczeń emerytalno-rentowych (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 20 września 2017 r., I UK 359/16).

Błędem organu rentowego będzie każda okoliczność nieleżąca po stronie ubezpieczonego, która doprowadziła do wadliwej decyzji, np. brak profesjonalizmu urzędników, niewłaściwa interpretacja, niejasność sformułowań przepisów, błędna wykładnia, pomyłki pracodawców w zaświadczeniach (por. wyrok SN z 19.2.2002r., II UKN 116/01; wyrok SA w Białymstoku z 9.9.1998 r., III AUa 374/98; wyrok SA w Gdańsku z 20.6.1995 r., III AUr 549/95 oraz wyrok SA w Katowicach z 9.6.2010 r., III AUa 3917/09). Tym samym, przez błąd organu rentowego należy rozumieć każdą obiektywną wadliwość decyzji, skutkującą niewłaściwym ustaleniem uprawnień ubezpieczonego, której powstanie nie było rezultatem działania lub zaniechania świadczeniobiorcy, a można je powiązać z działaniami lub zaniechaniami, za które ponosi odpowiedzialność organ rentowy. Mowa tu więc o sytuacji, gdy organ rentowy miał podstawy do wydania prawidłowego rozstrzygnięcia, ale z przyczyn leżących po jego stronie tego nie uczynił, w szczególności z powodu pomyłki, zaniedbania lub celowego działania. Nie chodzi tu natomiast o sytuacje, gdy organ rentowy nie miał możliwości lub powodów, by podjąć działania, które mogłyby doprowadzić do wydania prawidłowej decyzji, w szczególności wówczas, gdy wydanie obiektywnie wadliwej decyzji było rezultatem działania świadczeniobiorcy lub innego podmiotu (por. R. Babińska, Pojęcie i rodzaje błędu organu rentowego lub odwoławczego, PiP 2005, z. 12, s. 50-51; W. Ostaszewski (w:) B. Gudowska, K. Ślebzak (red.), Emerytury i renty z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Emerytury pomostowe, Warszawa 2013, s. 801-803; S. Płażek, Błąd organu rentowego lub odwoławczego w sprawach o świadczenia z zaopatrzenia emerytalnego pracowników i ich rodzin, Palestra 1985, nr 29/6, s. 19-22).

W orzecznictwie wskazuje się wiele przykładów błędu organu rentowego, w tym w szczególności w kontekście art. 133 ust. 1 pkt 2 ustawy. Błędem jest: 1) naruszenie przez organ rentowy obowiązku udzielania informacji, wskazówek i wyjaśnień w zakresie dotyczącym warunków i dowodów wymaganych do ustalania świadczeń (zob. wyroki SN z: 20.2.2018 r., II UK 704/16; wyrok 19.1.2017r., I UK 17/16; 2) niedopełnienie przez organ rentowy obowiązku działania z urzędu na korzyść osób uprawnionych do świadczeń emerytalno-rentowych (zob. wyrok SA w Poznaniu z 11.1.2018 r., III AUa 991/17; wyrok SN z 26.10.2016 r., III UK 5/16); 3) niepoinformowanie ubezpieczonego o możliwości przeliczenia świadczenia i dowodach potrzebnych w tym celu (zob. wyrok SA w Białymstoku z 28.11.2017 r., III AUa 338/17); 4) wstrzymanie wypłaty świadczenia bez wydania decyzji (zob. wyrok SA w Katowicach z 22.4.2010 r., III AUa 3238/09).

W uchwale SN z 26.11.1997r. (III ZP 40/97), podjętej na gruncie art. 101 ust.1pkt 2 ustawy z 14 grudnia 1982r o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin, Sąd uznał, że błąd w rozumieniu ustawy emerytalno-rentowej jest błędem co do okoliczności. Oznacza wadliwość decyzji organu rentowego, jej obiektywną błędność. Przepisy prawa ubezpieczeń społecznych nie klasyfikują błędów. Nie różnicują ich, nie wartościują, nie hierarchizują. Każdy więc błąd organu rentowego niezależnie od jego rodzaju, źródeł, stopnia zawinienia uzasadnia wypłatę świadczenia w sposób określony w art. 101 ust.1 pkt.2 ww. ustawy (aktualnie art. 133 ust. 1 pkt 2 ustawy emerytalnej). W konkurencji dwóch dóbr - ochrony Funduszu Ubezpieczeń Społecznych i ochrony ubezpieczonych - pierwszeństwo trzeba przyznać tym drugim. Nie może być na nich przenoszone ryzyko niekompetentnego funkcjonowania organów władzy państwowej.

W przedmiotowej sprawie, ubezpieczony nabył prawo do emerytury od 01.01.2023r.

W ocenie Sądu, przeliczenie przez ZUS decyzją z 06.12.2023r. emerytury wnioskodawcy od było błędem organu rentowego wynikającym z wcześniej wadliwie podejmowanych czynności i wyliczeń kapitału początkowego decyzjami z 12.09.2006r i 20.01.2023r. Organ rentowy ustalając odwołującemu kapitał początkowy decyzją z 12.09.2006r., po dostrzeżeniu rozbieżności w złożonym zaświadczeniu dot. zatrudnienia w (...) sp. z o.o. był zobowiązany do wyjaśnienia w tych rozbieżności, zwłaszcza w sytuacji gdy z treści zaświadczenia wynikało, że zostało ono sporządzone na podstawie „kartotek zarobkowych” (akta kapitału k. 5). Nic zatem nie stało na przeszkodzie, by wezwać wnioskodawcę do przedłożenia kopii tych kartotek, czy wystąpić do (...) o ich nadesłanie, zwłaszcza, że na zaświadczeniu widniej adres firmy oraz dane personalne osób potwierdzających treści zawarte w zaświadczeniu.

Co prawda pouczono wnioskodawcę o stwierdzonych omyłkach rachunkowych w przedłożonym zaświadczeniu i wezwano do złożenia prawidłowo wypełnionego zaświadczenia, a także wyjaśnienia czy U. B. jest prawnym następcą (...) sp. z o.o. (k.26 akt kapitału), jednak nie wskazano na potrzebę złożenia dokumentów źródłowych (kartotek zarobkowych), które ponad wszelką wątpliwość mgły by wyjaśnić powstałe wątpliwości. Nie zachodziły zaś podstawy do wyjaśniania kwestii następstwa prawnego, bo w zaświadczeniu wyraźnie wskazano to w pkt.6.

Finalnie nie uwzględniono wnioskodawcy w ogóle do ustalenia kapitału początkowego dochodów za lata 1991 i 1992 osiągniętych w firmie (...) (decyzja k.30-31 akt kapitału).

Następną decyzją (k.41) do ustalenia kapitału początkowego uwzględniono co prawda zatrudnienie wnioskodawcy w (...), jednak przyjęto wynagrodzenie minimalne, z uwagi na niewskazanie przez wnioskodawcę czy autor zaświadczenia jest następcą prawnym PPUH (...). Sąd zauważa, że kwestia ta nie powinna budzić jakichkolwiek wątpliwości, albowiem w treści zaświadczenia (k. 5 pkt.6) wyraźnie zapisano że „obywatel A. D. przejął dokumenty po zlikwidowanym Przedsiębiorstwie Usługowo Handlowym (...) Sp. z o. o. (...)-(...) K. ul. (...).” – a zatem wiedzę w tym zakresie ZUS posiadał już przed wydaniem decyzji z 12.09.2006r. Nie było więc podstaw przy wydawaniu decyzji o ustaleniu kapitału początkowego z dnia 20.01.2023r do przyjmowania wynagrodzenia minimalnego (część informacyjna decyzji k.42) z powodu nieprzedstawienia przez wnioskodawcę informacji, w której posiadaniu był ZUS już od kilkunastu lat. Z części informacyjnej decyzji wyraźnie zaś wynika, że to właśnie niewyjaśnienie kwestii następstwa prawnego było podstawą przyjęcia do ustalenia kapitału początkowego minimalnego wynagrodzenia.

Wskazać należy, że jak wynika z § 2 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe z dnia 11 października 2011 r. (Dz.U. Nr 237, poz. 1412) „Organy rentowe udzielają informacji, w tym wskazówek i wyjaśnień, w zakresie dotyczącym warunków i dowodów wymaganych do ustalania świadczeń.” Nadmienić należy, iż w poprzednim rozporządzeniu, z dnia 7 lutego 1983 r. powyższa kwestia uregulowana była w identyczny sposób.

Trudno zdaniem sądu uznać, iż w sprawie niniejszej działanie organu było prawidłowe, bowiem posiadając wiedzę o istnieniu dokumentów źródłowych „kartotek wynagrodzeń” organ żądał ponownie zaświadczenia, w którym dostrzegł błąd rachunkowy. Logicznym zaś było, że wskazany błąd powinien być wyjaśniony w oparciu o w/w kartoteki, gdzie znajdują się wszystkie składowe wynagrodzenia i niezbędne informacje, na podstawie których sporządzono to zaświadczenie. Nadto organ żądał wyjaśnienia kwestii następstwa prawnego i od tego uzależniał treść wydanych decyzji, w sytuacji gdy w przedstawionym zaświadczeniu jeszcze przed wydaniem pierwszej decyzji w 2006r. kwestia ta w sposób oczywisty została wyjaśniona. Wyraźnie tam wskazano, że (...) sp. z o.o. został zlikwidowany. Nie można zatem uznać, iż działania organu spełniały wymogi określone w § 2 cyt. Rozporządzenia. Finalnie wnioskodawca złożył kopie tych kartotek, które wyjaśniły wszelkie wątpliwości (k.53-68 akt emerytalnych), jednak prawidłowo wypełniony obowiązek informacyjny przez ZUS, już na etapie wydawania pierwszej decyzji o ustaleniu kapitału początkowego w 2006r wyeliminował by potrzebę dalszego procedowania i skutkował prawidłowym ustaleniem wysokości emerytury K. H. należnej od 1.01.2023r.

W ocenie sądu zachodziły zatem podstawy do przyznania wnioskodawcy emerytury docelowej w prawidłowej wysokości, czego organ rentowy nie uczynił. Zdaniem Sądu przyznanie K. H. niższego świadczenia, było następstwem błędu organu rentowego, co skutkuje przyznaniem prawa do przeliczenia emerytury docelowej począwszy od 1.01.2023r.

Marginalnie podnieść tylko należy, że sad nie podzielił wniosków końcowych zwartych w opinii biegłej (k.27-29), albowiem nie podała ona pogłębionej analizie działania organu rentowego i zakresu oraz rodzaju udzielanych wnioskodawcy wyjaśnień, poczynając od pierwszego wniosku o ustalenie kapitału początkowego, które wpłynęły finalnie na prawidłowość decyzji przyznającej emeryturę.

Mając na uwadze powyższe, na podstawie 477 ¹⁴ § 2 kpc, Sąd zmienił zaskarżoną decyzję i zobowiązał organ rentowy do przeliczenia emerytury docelowej.

Sędzia Cezary Olszewski