Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Suwałkach

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 6 lutego 2025r.

Sąd Okręgowy w Suwałkach III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący:	sędzia Cezary Olszewski
Protokolant:	st. sekr. sądowy Marta Majewska Wronowska

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 6 lutego 2025r. w Suwałkach

sprawy A. B.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B.

o rentę socjalną i rentę z tytułu niezdolności do pracy

w związku z odwołaniem A. B.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B.

z dnia 4 lipca 2024 r. znak (...) i (...)

oddala odwołania od obu decyzji.

UZASADNIENIE

Decyzją z 04.07.2024r. znak (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B., powołując się na przepisy ustawy z dnia 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t. j. Dz.U. z 2022 r. poz. 504 ze zm.) odmówił A. B. prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy, z uwagi na to, że częściowa niezdolność do pracy ustalona orzeczeniem Komisji Lekarskiej ZUS występuje od 26 .03.2024r do 31 .05.2025r. lecz w 10-leciu od 26.03.2014r do 25.03.2024r tj. przed powstaniem niezdolności oraz w 10-lecu od 27.03.2014r do 26.03.2024r tj. przed złożeniem wniosku nie został udowodniony co najmniej 5 letni okres składkowy i nieskładkowy. Udokumentowany okres ubezpieczenia wynosił bowiem 8 miesięcy i 15 dni.

Decyzją z 04.07.2024r. znak (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B., powołując się na przepisy ustawy z dnia 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t. j. Dz.U. z 2022 r. poz. 504 ze zm.) i ustawy o rencie socjalnej ( Dz.U. z 2023r poz. 2194) odmówił A. B. prawa do renty socjalnej z uwagi na to, że orzeczeniem Komisji Lekarskiej ZUS z dnia 2 lipca 2024r nie został uznany za całkowicie niezdolnego do pracy.

W odwołaniu A. B. domagał się zmiany zaskarżonych decyzji twierdząc, że są dla niego krzywdzące. Dołączył do odwołania pismo w którym opisał swój życiorys podnosząc, iż od 13 roku życia zażywał środki psychoaktywne, a od 14 roku także alkohol. Przedstawił przebieg swego nieustabilizowanego życia (ośrodki, zakłady poprawcze, zakłady karne) wskazując, że dopiero w ZK w B. poddano go badaniom i ustalono umiarkowany stopień niepełnosprawności. Odosobnienie w ZK wpłynęło też na brak możliwości podjęcia pracy, a uzależnienia na rozstrój zdrowia.

W odpowiedzi na odwołania organ rentowy wniósł o ich oddalanie. Podtrzymał podstawy skarżonej decyzji.

Sąd ustalił, co następuje:

A. B. (ur. (...)) pracował krótko w zakładach pracy, w tym pozostawał w zatrudnieniu w (...) od 3.12.2007r do 7.01.2008r; w (...) Ś. od 1.06.2015r do 12.06.2015r; w ZK C. B.od 24.11.2021r do 5.12.2022r , nadto pobierał Zasiłek Stały w MOPS od.1.02.2024 do 28.02.2024r.

Wystąpił z wnioskiem o ustalenie prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy 27.03.2024r. Lekarz orzecznik stwierdził u odwołującego częściową niezdolność do pracy do 31 maja 2025r (orzeczenie z 29.05.2024r.)

Komisja lekarska, po zgłoszeniu sprzeciwu przez wnioskodawcę, również stwierdziła u niego częściową niezdolność do pracy do 31 maja 2025r (orzeczenie z 2.07.2024r.)

W obu przypadkach datę powstania niezdolności do pracy określono na 26 marca 2024r.

Udokumentowany okres ubezpieczenia odwołującego wynosi 8 miesięcy i 15 dni.

Decyzję odmowną w zakresie prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy wydano 4.07.2024r., w związku z niespełnieniem wymogu posiadania 5-lat okresów składkowych i nieskładkowych.

Z wnioskiem o rentę socjalną odwołujący wystąpił także w dniu 28 marca 2024r.

Lekarz orzecznik nie stwierdził u odwołującego całkowitej niezdolności do pracy (orzeczenie z 29.05.2024r.).

Komisja lekarska, po zgłoszeniu sprzeciwu przez wnioskodawcę, również nie stwierdziła u niego całkowitej niezdolności do pracy (orzeczenie z 2.07.2024r.)

Decyzję odmowną w zakresie prawa do renty socjalnej wydano 4.07.2024r.

Sąd poczynił ustalenia, co do aktualnego stanu zdrowia wnioskodawcy, dopuszczając na tę okoliczność dowód z opinii lekarza - biegłego sądowego specjalności psychiatry, mając na uwadze rodzaj rozpoznanych u odwołującego schorzeń. Biegły sądowy został zobowiązany do wypowiedzenia się czy wnioskodawca jest całkowicie niezdolny do pracy, jeżeli tak, czy jest to niezdolność stała czy okresowa. Opinię sporządził biegły lekarz z zakresu psychiatrii (k. 26-29), którzy rozpoznał u wnioskodawcy: osobowość nieprawidłową i uzależnienie mieszane od substancji psychoaktywnych w okresie abstynencji.

Biegły wskazał, iż pacjent leczy się od około 4-5 lat, kilkakrotnie hospitalizowany w szpitalu psychiatrycznym, przy czym pierwszy raz przed osiągnięciem pełnoletności. Przyjmował wówczas amfetaminę i hospitalizacja miała najprawdopodobniej związek z powikłaniami nadużywania substancji psychoaktywnych. Aktualnie leczy się w Poradni (...) w A.. Z przyjmowanych leków wymienia: K., E., A.. Skarży się na zaburzenia snu. Sypia 4 do 6 godzin na dobę. Stale towarzyszy mu uczucie zmęczenia. Budzi go głód. Twierdzi, że nie wychodzi z domu. Woli samotność. Zajmuje się gospodarstwem domowym. Mówi, że ma kłopoty z pamięcią. Skarży się na okresowe wybuchy złości. Ma wykształcenie zawodowe. Jest murarzem. Zarobkowo pracował przez 1 rok. Jest zdrowy fizycznie i nie zgłasza dolegliwości dotyczących stanu fizycznego. W przeszłości rozpoznawano u niego wirusowe zapalenie wątroby typu C. Oczekuje na zabieg operacyjny w związku z żylakami. Operowany w przeszłości z powodu przepukliny. Kilkakrotnie tracił przytomność w różnych okolicznościach- po pomyłce w przyjmowaniu leków, w wyniku pobić, przy eksperymentach z narkotykami. Miał w przeszłości kilka napadów padaczkowych. Przyjmowane aktualnie leki dają pewną poprawę samopoczucia i funkcjonowania. Mniej się denerwuje, nie tak szybko można wyprowadzić go z równowagi. Ostatnio substancje psychoaktywne przyjmował przed 5 laty. Chciałby być człowiekiem bardziej otwartym na innych, znaleźć pracę.

Biegły wskazał, iż odwołujący nie jest osobą chorą psychicznie. Nigdy choroby psychicznej nie rozpoznawano, w wywiadzie brak zachowań, które mogłyby sugerować psychotyczne przeżywanie, w aktualnym stanie psychicznym nie stwierdza się symptomów psychozy. Badany jest osobą o funkcjach intelektualnych w granicach normy. W wieku kilkunastu lat zaczął przyjmować różne substancje psychoaktywne i uzależnił się od substancji psychoaktywnych. Najczęściej stosował amfetaminę i marihuanę. Od około 5 lat nie używa substancji psychoaktywnych. Odchylenia od stanu prawidłowego, które poza uzależnieniem od substancji psychoaktywnych były powodem kontaktów z placówkami psychiatrycznej opieki zdrowotnej należy zdefiniować jako cechy osobowości nieprawidłowej.

Biegły zaopiniował iż schorzenia występujące u odwołującego się nie spowodowały:

- niezdolności do pracy zarobkowej z powodu naruszenia sprawności organizmu:

- całkowitej niezdolności do pracy z powodu naruszenia sprawności organizmu, które powstało: po ukończeniu 16 roku życia; poza okresem nauki w szkole lub szkole wyższej; przed ukończeniem 25 roku życia.

Uzasadniając swoje stanowisko wskazał, iż uzależnienie od substancji psychoaktywnych w okresie abstynencji oraz cechy osobowości nieprawidłowej nie są powodem, dla którego można orzec całkowitą niezdolność do pracy. Zaznaczył, iż należy zgodzić się z opiniami wystawionymi przez Lekarzy Orzeczników ZUS. Stan psychiczny badanego oraz poziom jego funkcjonowania społecznego nie powodują całkowitej niezdolności do pracy.

Z opinią biegłego nie zgodził się wnioskodawca. Wskazała, że stan zdrowia nie pozwala na podjęcie zatrudnienia. Dołączył kopie dokumentacji medycznej oraz program z Centrum (...). W piśmie (k.36) polemizował z ustaleniami biegłego, wskazywał jakie leki i od czego przyjmuje oraz wnosił o umieszczenie go w zakładzie psychiatrycznym, w szpitalu, odstawienie leków, a następnie zrobienie rezonansu, tomografii, EEG- co pozwoli ma postawienie prawidłowej diagnozy.

Sąd zważył, co następuje :

Odnośnie decyzji z 04.07.2024r. znak (...), którą Zakład Ubezpieczeń Społecznych odmówił A. B. prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy, odwołanie nie jest zasadne z następujących przyczyn:

Zgodnie z treścią art.57 ust.1 ustawy z 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2013 r., poz. 1440) renta z tytułu niezdolności do pracy przysługuje ubezpieczonemu, który spełnił łącznie następujące warunki:

1) jest niezdolny do pracy;

2) ma wymagany okres składkowy i nieskładkowy;

3) niezdolność do pracy powstała w okresach, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 1 i 2, pkt 3 lit. b, pkt 4, 6, 7 i 9, ust. 2 pkt 1, 3-8 i 9 lit. a, pkt 10 lit. a, pkt 11-12, 13 lit. a, pkt 14 lit. a i pkt 15-17 oraz art. 7 pkt 1-3, 5 lit. a, pkt 6 i 12, albo nie później niż w ciągu 18 miesięcy od ustania tych okresów.

Według brzmienia art.57 ust. 2 tej ustawy wymagania powstania niezdolności we wskazanych w art.57 ust.1 pkt 3 okresach nie stosuje się do ubezpieczonego, który udowodnił okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiety lub 25 lat dla mężczyzny oraz jest całkowicie niezdolny do pracy.

Powyższy warunek nie został przez wnioskodawcę spełniony, ponieważ nie jest osobą całkowicie niezdolną do pracy i nie legitymuje się ponad 25 – letnim okresem składkowym i nieskładkowym.

Wnioskodawca nie spełnia także wymogu określonego w przepisie art.58 ust.1 i 2 powołanej ustawy, zgodnie którym - jeżeli niezdolność do pracy powstała w wieku powyżej 30 lat - warunek posiadania wymaganego okresu składkowego i nieskładkowego, o którym mowa w art. 57 ust.1 pkt 2, uważa się za spełniony, gdy ubezpieczony osiągnął okres składkowy i nieskładkowy wynoszący łącznie co najmniej 5 lat, przy czym okres ten powinien przypadać w ciągu ostatniego dziesięciolecia przed zgłoszeniem wniosku o rentę lub przed dniem powstania niezdolności do pracy.

Ustalenia Sądu dokonane w sprawie wykazały, że A. B. nie legitymuje się wymaganym 5-letnim okresem składkowym i nieskładkowym w ciągu opisanych 10 lat. Według brzmienia art.58 ust.4 ustawy – obowiązującego od dnia 23 września 2011 roku, dodanego ustawą z dnia 28 lipca 2011 roku o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. Nr 187, poz. 1112) warunku osiągniecia okresu co najmniej 5 lat w ciągu ostatniego dziesięciolecia przed zgłoszeniem wniosku o rentę lub przed dniem powstania niezdolności do pracy nie stosuje się do ubezpieczonego, który udowodnił okres składkowy, o którym mowa w art. 6, wynoszący co najmniej 25 lat dla kobiety i 30 lat dla mężczyzny oraz jest całkowicie niezdolny do pracy.

W obecnym stanie prawnym dopiero wykazanie się przez będącego mężczyzną ubezpieczonego, całkowicie niezdolnego do pracy, okresem składkowym w rozmiarze co najmniej 30 lat zwalnia ubiegającego się o świadczenie rentowe z konieczności wykazywania legitymowania się wymaganym okresem składkowym i nieskładkowym w rozumieniu art.57 ust.1 pkt 2 w zw. z art.58 ust.1 pkt 5 i ust.2 ustawy.

W sprawie niesporne pozostaje, że wnioskodawca nie spełnia powyższego warunku, ponieważ legitymuje się stażem jedynie 8 miesięcy i 15 dni okresów składkowych i nieskładkowych.

Uznając, że wnioskodawca nie posiada wymaganego co najmniej 30 – letniego okresu składkowego a nadto nie wykazał przewidzianego w art.58 ust.2 ustawy 5-letniego okresu składkowego i nieskładkowego przypadającego w ciągu ostatniego dziesięciolecia przed datą powstania niezdolności do pracy lub przed zgłoszeniem wniosku o rentę nie może być uznany za spełniającego warunki do uzyskania renty z tytułu niezdolności do pracy.

Odnośnie decyzji z 04.07.2024r znak (...), którą Zakład Ubezpieczeń Społecznych odmówił A. B. prawa do renty socjalnej, odwołanie nie jest zasadne z następujących przyczyn.

Renta socjalna ma charakter świadczenia zabezpieczającego, a jej celem jest kompensowanie braku możliwości nabycia uprawnień do świadczeń z systemu ubezpieczenia społecznego ze względu na to, że całkowita niezdolność do pracy powstała przed wejściem na rynek pracy.

Zgodnie z treścią art. 4 ust. 1 ustawy z dnia 27.06.2003 r. o rencie socjalnej (tekst jednolity w brzmieniu z daty wydania zaskarżonej decyzji - Dz.U. z 2022 r. poz. 240 ze zm.), renta socjalna przysługuje osobie pełnoletniej całkowicie niezdolnej do pracy z powodu naruszenia sprawności organizmu, które powstało:

1)przed ukończeniem 18 roku życia;

2) w trakcie nauki w szkole lub w szkole wyższej - przed ukończeniem 25 roku życia;

3) w trakcie studiów doktoranckich lub aspirantury naukowej.

Kwestię niezdolności do pracy reguluje art. 12 ustawy z dnia 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t. jedn. Dz.U. z 2023 r. poz. 1251 ze zm.), zgodnie z którym niezdolną do pracy w rozumieniu ustawy jest osoba, która całkowicie lub częściowo utraciła zdolność do pracy zarobkowej z powodu naruszenia sprawności organizmu i nie rokuje odzyskania zdolności do pracy po przekwalifikowaniu (ust.1). Całkowicie niezdolną do pracy jest osoba, która utraciła zdolność do wykonywania jakiejkolwiek pracy (ust. 2) zaś częściowo niezdolną do pracy jest osoba, która w znacznym stopniu utraciła zdolność do pracy zgodnej z poziomem posiadanych kwalifikacji (ust. 3).

Jak stanowi art. 13 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS przy ocenie stopnia i przewidywanego okresu niezdolności do pracy oraz rokowań, co do odzyskania zdolności do pracy uwzględnia się: stopień naruszenia sprawności organizmu oraz możliwości przywrócenia niezbędnej sprawności w drodze leczenia i rehabilitacji, możliwość wykonywania dotychczasowej pracy lub podjęcia innej pracy oraz celowość przekwalifikowania zawodowego, biorąc pod uwagę rodzaj i charakter dotychczas wykonywanej pracy, poziom wykształcenia, wiek i predyspozycje psychofizyczne. Natomiast w przypadku stwierdzenia naruszenia sprawności organizmu w stopniu powodującym konieczność stałej lub długotrwałej opieki i pomocy innej osoby w zaspokajaniu podstawowych potrzeb życiowych orzeka się niezdolność do samodzielnej egzystencji (ust. 5).

W zakresie braku całkowitej niezdolności do pracy, Sąd uwzględnił konkluzję opinii biegłego lekarza sądowego opiniującego w sprawie. Sąd podzielił wnioski biegłego i w całości uwzględnił je przy rozstrzyganiu. Opinia biegłego lekarza sądowego została sporządzona fachowo, w oparciu o aktualną wiedzę, a przedstawione w niej wnioski poparte odpowiednimi argumentami.

W związku z tym, że w tej sprawie podstawowym dowodem jest dowód z opinii biegłego, sąd nie może poczynić ustaleń sprzecznych z tą opinią, jeśli jest ona prawidłowa i jeżeli odmienne ustalenia nie mają oparcia w pozostałym materiale dowodowym (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 27 listopada 1974 r., II CR 748/74). Sąd ocenia opinie biegłych wyłącznie pod kątem ich logiki, spójności oraz tego, czy odpowiadają one na postawione tezy dowodowe.

Podkreślić należy, iż żądanie ponowienia lub uzupełnienia dowodu z opinii biegłych jest bezpodstawne, jeżeli sąd uzyskał od biegłych wiadomości specjalne niezbędne do merytorycznego i prawidłowego orzekania (wyrok SN z 1999-10-20 II UKN 158/99). Dla obalenia twierdzeń biegłego specjalisty nie wystarcza przeświadczenie strony, iż fakty wyglądają inaczej, lecz koniecznym jest również rzeczowe wykazanie, iż wystawiona przez biegłego opinia jest niespójna bądź merytorycznie błędna. Na gruncie rozpoznawanej sprawy, poza twierdzeniami samej strony, nie zostały przedstawione żadne merytorycznie zarzuty, które poddawałyby w wątpliwość rzetelność wniosków biegłego, a informacje uzyskane od niego w procesie były wystarczające dla merytorycznego orzekania.

Odwołujący powoływał się na posiadanie w przeszłości orzeczenia o umiarkowanym stopniu niepełnosprawności (ustalonym podczas pobytu ZK B. k.6), oraz uznanie za niezdolnego do służby wojskowej (orzeczenie z 11.03.2003 w dok. orzecz-lek.) z powodu uzależnienia od narkotyków. Odnośnie relacji między orzeczeniem o umiarkowanym stopniu niepełnosprawności (w przypadku odwołującego - aktualnego brak), a istnieniem całkowitej niezdolności do pracy wypowiadał się wielokrotnie Sąd Najwyższy m.in. w uzasadnieniu wyroku z dnia 11.03.2008 r. sygn. I UK 286/07 (LEX 508351) wskazując, że niepełnosprawność nie jest tożsama z całkowitą niezdolnością do pracy. Zgodnie z definicją zawartą w słowniku zamieszczonym w art. 2 pkt 10 ustawy z dnia 27.08.1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych, niepełnosprawność oznacza trwałą lub okresową niezdolność do wypełniania ról społecznych z powodu stałego lub długotrwałego naruszenia sprawności organizmu, w szczególności powodującą niezdolność do pracy. Niepełnosprawność oznacza zatem inną sytuację socjalną określonej osoby. W związku z niepełnosprawnością przysługują też inne świadczenia. Najogólniej rzecz ujmując mają one na celu umożliwienie dalszej pracy osobie niepełnosprawnej oraz zapobieżenie jej społecznej alienacji. Stąd też w przypadku orzekania o niepełnosprawności obok oceny stanu zdolności do pracy uwzględnia się zdolność osoby do pełnienia ról społecznych, co nie odgrywa roli przy orzekaniu o niezdolności do pracy na gruncie ustawy emerytalnej. I tak np. na mocy art. 5 pkt 1 ustawy o rencie socjalnej orzeczenie lekarza orzecznika ZUS o całkowitej niezdolności do pracy ustalonej na podstawie art. 12 ust. 2 ustawy emerytalnej i niezdolności do samodzielnej egzystencji, ustalonej na podstawie art. 13 ust. 5 tej ustawy, jest traktowane na równi z orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności, orzeczenie o całkowitej niezdolności do pracy, ustalone na podstawie art. 12 ust. 2 ustawy emerytalnej jest traktowane na równi z orzeczeniem o umiarkowanym stopniu niepełnosprawności (pkt 2), a orzeczenie o częściowej niezdolności do pracy - na równi z orzeczeniem o lekkim stopniu niepełnosprawności (pkt 3). Obowiązujące przepisy nie przewidują natomiast analogicznej relacji w odwrotną stronę, tzn. że orzeczenie o znacznym stopniu niepełnosprawności ma być traktowane na równi z orzeczeniem lekarza orzecznika ZUS o całkowitej niezdolności do pracy, ustalonej na podstawie art. 12 ust. 2 ustawy emerytalnej, podobnie orzeczenie o umiarkowanym stopniu niepełnosprawności. Wiąże się to z różnymi w pewnym stopniu przesłankami orzeczenia o całkowitej niezdolności do pracy w rozumieniu przepisów rentowych i orzeczenia o niepełnosprawności w rozumieniu ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych, trybem orzekania w tych sprawach oraz różnicami w zakresie celów, którym orzeczenia te mają służyć.

Tak więc, mimo podobieństwa definicji, stwierdzenie stopnia niepełnosprawności nie jest tożsame ze stwierdzeniem niezdolności do pracy (por. również uzasadnienie postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 09.03.2012r. sygn. I UK 370/11, LEX 1215126; wyroku SN z dnia 04.03.2008r. sygn. II UK 130/07, LEX 459312).

Z przedstawionych wyżej przyczyn zachodziły podstawy do oddalenia odwołań od obu decyzji – stąd na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. orzeczono jak w sentencji wyroku.

Sędzia Cezary Olszewski