Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Suwałkach

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 20 grudnia 2024r.

Sąd Okręgowy w Suwałkach III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący:	sędzia Cezary Olszewski
Protokolant:	st. sekr. sąd. Beata Dzienis

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 12 grudnia 2024r. w Suwałkach

sprawy S. M.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B.

o rekompensatę

w związku z odwołaniem S. M.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B.

z dnia 25 czerwca 2024 r. znak (...)

1. Zmienia zaskarżoną decyzję i przyznaje S. M.
prawo do rekompensaty z tytułu prac w szczególnych warunkach.

2. Zasądza od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. na

rzecz S. M. kwotę 197 zł (sto dziewięćdziesiąt

siedem złotych) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 25 czerwca 2024 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. odmówił S. M. prawa do rekompensaty, argumentując, iż nie udowodnił on 15 lat pracy w warunkach szczególnych.

W odwołaniu od tej decyzji J. M. domagał się jej zmiany i przyznania prawa do rekompensaty oraz zasądzenia od organu rentowego zwrotu kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. Wskazał, iż w okresach, które organ rentowy pominął przy ustalaniu prawa do rekompensaty, pracował jako piekarz i wykonywał prace w warunkach szczególnych. Jego staż pracy w warunkach szczególnych wynosi co najmniej 15 lat.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie, zasądzenie od odwołującego zwrotu kosztów zastępstwa procesowego i podtrzymał podstawy skarżonej decyzji.

Sąd Okręgowy ustalił, co następuje:

S. M. (urodzony (...)) w dniu 8 kwietnia 2024 roku wystąpił z wnioskiem o emeryturę oraz rekompensatę. Decyzją z dnia 9 maja 2024 roku przyznano wnioskodawcy prawo do emerytury w wieku powszechnym.

Rozpoznając wniosek o prawo do rekompensaty organ rentowy stażu pracy w warunkach szczególnych uwzględnił 10 lat 7 miesięcy 12 dni. Nie uwzględnił okresów pracy:

- od 1 września 1975 roku do 28 lutego 1978 roku w Gminnej Spółdzielni (...) w K. O., ponieważ w tym okresie odwołujący był zatrudniony jako uczeń zawodu, a nie pracownik na podstawie umowy o pracę,

- od 1 marca 1978 roku do 30 listopada 1979 roku w Gminnej Spółdzielni (...) w K. O., ponieważ w świadectwie wykonywania prac w warunkach szczególnych z dnia 5 lipca 2019 roku brak szczegółowych przepisów resortowych,

- od 3 grudnia 1979 roku do 16 sierpnia 1980 roku w Gminnej Spółdzielni (...) w R., ponieważ w świadectwie wykonywania prac w warunkach szczególnych z dnia 12 czerwca 2019 roku brak wykazu przepisów resortowych,

- od 21 marca 1983 do 15 grudnia 1986 roku w Gminnej Spółdzielni (...) w K. O., ponieważ w świadectwie wykonywania prac w warunkach szczególnych z dnia 5 lipca 2019 roku brak szczegółowych przepisów resortowych.

Decyzja z dnia 20 maja 2024 roku odmówiono odwołującemu prawa do rekompensaty. S. M. złożył odwołanie od tej decyzji. Organ rentowy w odpowiedzi na odwołanie wniósł o jego oddalenie oraz zobowiązanie wnioskodawcy do dostarczenia prawidłowego świadectwa pracy w szczególnych warunkach wystawionego przez istniejącego pracodawcę – Gminną Spółdzielnię (...) w K. O.. Odwołujący złożył świadectwa pracy, które zostały przesłane organowi rentowemu w celu zajęcia stanowiska. Organ rentowy wydał skarżoną decyzję, natomiast postanowieniem z dnia 16 października 2024 roku, sygn. akt III U 258/24 Sąd Okręgowy w Suwałkach na podstawie art. 355 k.p.c. umorzył postępowanie w sprawie.

(dowód: akta ZUS).

Sporne pozostawały okresy pracy odwołującego:

1. w Gminnej Spółdzielni (...) w K. O. od 1 września 1975 roku do 28 lutego 1978 roku (jako uczeń zawodu), od 1 marca 1978 roku do 30 listopada 1979 roku i od 21 marca 1983 do 15 grudnia 1986 roku;

2. w Gminnej Spółdzielni (...) w R. od 3 grudnia 1979 roku do 16 sierpnia 1980 roku.

W dniu 1 września 1975 roku odwołujący w celu odbycia nauki zawodu został zatrudniony jako młodociany w Gminnej Spółdzielni (...) w K. O. na okres od 1 września 1975 roku do 31 marca 1978 roku. W tym czasie tj. w dniu 20 czerwca 1977 roku ukończył naukę w (...) Szkole Zawodowej – (...) w O. w zawodzie piekarz. W dniu 28 lutego 1978 roku ukończył praktyczną naukę zawodu w GS (...) w K. O., zdając stosowny egzamin. Od 1 marca 1978 roku do 30 listopada 1979 roku pracował stale i w pełnym wymiarze czasu pracy jako piekarz i od 21 marca 1983 roku do 15 grudnia 1986 roku stale i w pełnym wymiarze czasu pracy jako starszy piekarz piecowy.

W dniu 5 lipca 2019 roku odwołujący uzyskał świadectwo pracy w warunkach szczególnych, w którym do stażu pracy w warunkach szczególnych uwzględniono okresy pracy od 1 marca 1978 roku do 30 listopada 1979 roku i od 21 marca 1983 roku do 15 grudnia 1986 roku zgodnie z zapisami Wykazu A Działu X poz. 11 pkt 3,7, 8 stanowiącego załącznik do rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku.

(dowód: akta osobowe GS (...) w K. O. koperta k. 52 a.s.).

Odwołujący przez większość zawodowego życia pracował, jako piekarz. Początkiem była nauka zawodu w SG (...) w K. O., która trwała 2,5 roku. Po jej zakończeniu pracował jako piekarz. Piec był na węgiel, więc musiał przywieźć opał do kotłowni, wynieść szlakę i popiół. Do jego obowiązków należało przyniesienie i przesianie mąki, wytrzepanie trzepanie worków (były tkane, wielokrotnego użytku). Następnie wykonywał ręczną obróbkę pieczywa. Praca odbywała się na 3 zmianach w godzinach 6-14, 14-22, 22-6. Jedna zmiana obejmowała cały cykl pieczenia, który zaczynał się od przyniesienia mąki z magazynu, przesiana za pomocą maszyny. Następnie dozowano wszystkie surowce i wodę i maszyna mieszała ciasto. Ciasto odstawiano do wyrośnięcia i w tym czasie przygotowywano kolejne. Ważenie kęsków i formowanie pieczywa odbywało się już ręcznie i gotowe do pieczenia wsadzano do pieca. Cykl trwał 8 godzin i tyle trwała jedna zmiana. Odwołujący miał obowiązek doglądania pieca, wsadzanie chleba do pieca, rozpoznanie rozrostu, czyli kiedy ciasto wsadzić do pieca i kiedy wyjąć upieczony chleb. Po wyjęciu chleba upieczonego, wkładał następne. Odwołujący po wyjęciu upieczonego chleba na podstawiony wózek z drabinkami, nawilżał go wodą, żeby zmiękł i połysku nabrał, a następnie odwoził w wyznaczone miejsce do studzenia. WK. O.na zmianie było 4 piekarzy. Jeden wsad obejmował ok 300 szt. chleba. Popołudniowa i nocna zmiana robiła dodatkowo pieczywo drobne (bułki), i było to bardziej pracochłonne bo cały proces odbywał się ręcznie. Odwołujący wykonywał te czynności, które zlecał mu na danej zmianie kierownik. Każdy z piekarzy na zmianie wykonywał te same czynności.

(dowód: wyjaśnienia odwołującego k. 29-30 a.s., zeznania świadka R. S. k. 30-30v a.s.).

Stan faktyczny ustalono na podstawie dokumentacji zgromadzonej w aktach sądowych, w tym na podstawie akt osobowych odwołującego, oraz w aktach ZUS, a także na podstawie dowodu z zeznań świadka R. S. oraz wyjaśnień samego wnioskodawcy. Sąd uznał za wiarygodne zeznania świadka, ponieważ były logiczne i spójne, wzajemnie zgodne oraz niesprzeczne z pozostałym materiałem dowodowym. Świadek pracował z odwołującym w spornym okresie w GS (...) w K. O. – zatrudnił się rok wcześniej jako uczeń zawodu - i ich okresy zatrudnienia pokrywały się ze sobą, wobec czego mieli bezpośrednio naocznie uzyskaną wiedzę co do organizacji pracy i funkcjonowania powyższego zakładu w spornym okresie, a przede wszystkim co do czynności wykonywanych przez odwołującego i ich charakteru.

Sąd dał wiarę dowodom z dokumentów, których autentyczności i zgodności z prawdą nie kwestionowała żadna ze stron. Organ rentowy powoływał się jedynie na nieprawidłowości dotyczące przedstawionego przez ubezpieczonego świadectwa wykonywania pracy w warunkach szczególnych. Okoliczność ta miała jednak charakter drugorzędny.

Sąd nie uwzględnił konkluzji zawartych w opinii biegłego sądowego z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy Z. C. (k. 61—69), ponieważ biegły niewłaściwie ocenił rodzaj prac wykonywanych przez odwołującego w spornych okresach w ramach pracy w warunkach szczególnych. Biegły szczegółowo analizował poszczególne etapy produkcji chleba, co było nieprawidłowe i wskazywało na brak znajomości specyfiki pracy piekarza w analizowanych w niniejszej sprawie okresach.

Sąd uwzględnił do stażu pracy w warunkach szczególnych okres od 1 marca 1978 roku do 30 listopada 1979 roku i od 21 marca 1983 roku do 15 grudnia 1986 roku dot. zatrudnienia odwołującego w GS (...) w K. O. (5 lat 5 miesięcy 24 dni).

Sąd zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 21 ust. 1 ustawy z dnia 19 grudnia 2008 roku o emeryturach pomostowych (t.j. w Dz.U. z 2023 r., poz. 164 ze zm.; dalej jako „ustawa”) rekompensata przysługuje ubezpieczonemu, jeżeli ma okres pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS, wynoszący co najmniej 15 lat. Rekompensata nie przysługuje osobie, która ma ustalone decyzją prawomocną prawo do emerytury na podstawie przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS lub przepisów odrębnych (art. 21 ust. 2 ustawy). Przytoczony przepis art. 21 ustawy określa ogólne warunki nabycia prawa do rekompensaty, będącej – zgodnie z definicją legalną zamieszczoną w art. 2 pkt 5 ustawy – odszkodowaniem za utratę możliwości nabycia prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub pracy w szczególnym charakterze dla osób, które nie mają ustalonego decyzją prawomocną prawa do emerytury pomostowej. Rekompensatę oblicza się według wzoru przestawionego w art. 22 ustawy. Przyznaje się ją w formie dodatku do kapitału początkowego, o którym mowa w art. 173 i art. 174 ustawy o emeryturach i rentach z FUS (art. 23 ust. 2 ustawy).

Zatem następujące przesłanki warunkują prawo do rekompensaty: 1) utrata przez ubezpieczonego możliwości przejścia na emeryturę w związku z wygaśnięciem po dniu 31 grudnia 2008 roku – w stosunku do ubezpieczonych urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 roku, a przed dniem 1 stycznia 1969 roku – podstawy normatywnej przewidującej takie uprawnienie; 2) brak decyzji przyznającej prawo do emerytury pomostowej lub wcześniejszej emerytury;3) legitymowanie się przez ubezpieczonego co najmniej 15–letnim okresem pracy w szczególnych warunkach lub pracy w szczególnym charakterze w rozumieniu przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS, przypadającym w okresie do 31 grudnia 2008 roku (art. 22 ust. 1 i 2 ustawy).

Organ rentowy odmówił ubezpieczonemu prawa do rekompensaty wyłącznie z uwagi na niewykazanie posiadania przez niego na dzień 1 stycznia 2009 roku wymaganego 15-letniego okresu pracy wykonywanej w warunkach szczególnych, natomiast pozostałe przesłanki zostały przez niego zachowane. Na etapie postępowania przed organem rentowy odwołujący wykazał 10 lat 7 miesięcy 12 dni okresów pracy w warunkach szczególnych.

Według § 1 ust. 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U. Nr 8, poz. 43 ze zm. – zwanego dalej „rozporządzeniem”) stosuje się je do pracowników wykonujących prace w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, wymienione w § 4 – 15 rozporządzenia oraz w wykazach stanowiących załącznik do rozporządzenia, zwanych dalej „wykazami”. Właściwi ministrowie, kierownicy urzędów centralnych oraz centralne związki spółdzielcze w porozumieniu z Ministrem Pracy, Płac i Spraw Socjalnych mieli ustalić w podległych i nadzorowanych zakładach pracy stanowiska pracy, na których były wykonywane prace w szczególnych warunkach, wymienione w wykazach A i B (§ 1 ust. 2 rozporządzenia). Stosownie zarazem do § 2 ust. 1 rozporządzenia, okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy. Okresy pracy, o których mowa w ust. 1, stwierdza zakład pracy, na podstawie posiadanej dokumentacji, w świadectwie wykonywania prac w szczególnych warunkach, wystawionym według wzoru stanowiącego załącznik do przepisów wydanych na podstawie § 1 ust. 2 rozporządzenia, lub w świadectwie pracy (§ 2 ust. 2 rozporządzenia).

Należy wskazać, iż dla oceny, czy pracownik pracował w szczególnych warunkach, nie ma istotnego znaczenia nazwa zajmowanego przez niego stanowiska, tylko rodzaj powierzonej mu pracy. Praca w szczególnych warunkach to praca wykonywana stale (codziennie) i w pełnym wymiarze czasu pracy (przez 8 godzin dziennie, jeżeli pracownika obowiązuje taki wymiar czasu pracy) w warunkach pozwalających na uznanie jej za jeden z rodzajów pracy wymienionych w wykazie stanowiącym załącznik do rozporządzenia (zob. wyroki Sądu Najwyższego np. z dnia 14 września 2007 r., III UK 27/07, z dnia 24 marca 2009 roku, I PK 194/08, z dnia 1 czerwca 2010 roku, II UK 21/10).

Nie wlicza się zarazem do okresów pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze pracy, którą pracownik tylko częściowo wykonywał w sposób opisany w załącznikach do rozporządzenia, a równocześnie – w ramach dobowej miary czasu pracy – świadczył prace nie oddziaływujące szkodliwie na jego organizm. Tak zatrudniony pracownik nie spełniał bowiem koniecznego warunku dla uzyskania wcześniejszych uprawnień emerytalnych, jaki stanowi stałe wykonywanie pracy szkodliwej w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na zajmowanym stanowisku (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 4 czerwca 2008 roku, II UK 306/07 z dnia 12 lipca 2011 roku, II UK 2/11). W przypadku więc jednoczesnego wykonywania prac wymienionych w rozporządzeniu z niewymienionymi, nawet gdy stosunek tych prac jest nieproporcjonalnie wysoki na rzecz tych pierwszych, przekreśla to możliwość uznania za pracę w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze, jako nie wykonywanej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 25 września 2013 r., III AUa 106/13).

Reguła ta podlega natomiast pewnym ograniczeniom. Pierwszy wyjątek dotyczy sytuacji, kiedy inne równocześnie wykonywane prace stanowią integralną część (immanentną cechę) większej całości dającej się zakwalifikować pod określoną pozycję załącznika do rozporządzenia (por. m.in.wyroki Sądu Najwyższego z dnia 6 grudnia 2007 roku, III UK 62/07, z dnia 15 listopada 2017 r., II UK 550/16). Drugie odstępstwo odnosi się do przypadków, kiedy czynności wykonywane w warunkach nienarażających na działanie czynników szkodliwych dla zdrowia mają charakter incydentalny, krótkotrwały, uboczny (por. np. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 22 stycznia 2008 roku, I UK 210/07, z dnia 15 listopada 2017 roku, II UK 550/16). Natomiast w niniejszej sprawie dodatkowo należy wskazać na jednolite i stałe stanowisko Sądu Najwyższego, który w licznych orzeczeniach wskazuje, iż określenie „prace przy wypieku pieczywa” należy rozumieć w ten sposób, że jego zakresem objęte są zarówno czynności przygotowawcze do wypieku takie jak pobranie mąki, jej ważenia, wyrabiania i formowania ciasta, jak i czynności podejmowane na etapie wypieku pieczywa w piecu, a więc wkładanie uformowanego ciasta do pieca, pieczenie i wyjmowanie pieczywa z pieca. Za takim rozumieniem wskazanego sformułowania przemawia ponadto użycie w nim przyimka „przy”, który łączy z „wypiekiem pieczywa” związane z nim czynności poprzedzające i przygotowawcze (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 21 kwietnia 2015 roku, I UK 336/14, z dnia 15 marca 2017 roku, I UK 120/16).

Sąd Najwyższy w swoim orzecznictwie wielokrotnie prezentował pogląd, że dokonując oceny warunku stałej pracy na stanowisku wymienionym w załączniku do rozporządzenia, należy mieć na uwadze również czynności przygotowawcze, które wiążą się z wykonaniem danej pracy (procesem technologicznym) (por. wyroki SN z dnia 10 lutego 2012 r., II UK 125/11, z dnia 27 stycznia 2012 r., II UK 103/11 z dnia 6 sierpnia 2013 r., II UK 9/13 oraz z dnia 25 marca 2014 r., I UK 335/13).

Natomiast analiza treści wykazu A do powołanego rozporządzenia wskazuje, że wymienione w Dziale X (prace w rolnictwie i przemyśle rolno-spożywczym) wskazuje na prace przy wypieku pieczywa (poz. 11). Jak wynikało z zeznań świadka oraz wyjaśnień odwołującego, w spornych okresach w ramach zatrudniania w GS (...) w K. O. pracowali jako piekarze w niewielkiej piekarni, która wówczas funkcjonowała w oparciu o piece węglowe. Nie było pracowników, którzy wspomagaliby piekarzy przy rozpalaniu pieców i ich czyszczeniu oraz przynoszeniu opału, każda zmiana musiała wykonać pełny ciąg produkcyjny, który obejmował również wyczyszczenie pieców i ich rozpalenie. Mając na uwadze zapisy w Wykazie A – prace przy produkcji pieca – oraz wskazane wyżej orzecznictwo Sądu Najwyższego, należało przyjąć, iż odwołujący uwzględnionych przez Sąd okresach wykonywał prace w warunkach szczególnych jak piekarz, stale i w pełnym wymiarze czasu pracy. Ta konkretna piekarnia pracowała wówczas w oparciu o konkretne możliwości produkcyjnie, które obejmowały specyfikę używanych pieców, poziom zmechanizowania poszczególnych etapów produkcji (praktycznie cały proces odbywał się ręcznie, oprócz przesiewania maki i wyrabiania cista na chleb) i ilość zatrudnionych na jednej z trzech zmian piekarzy. Z akt osobowych wynikało, iż odwołujący pracował jako piekarz i starszy piekarz piecowy, natomiast praca na obu stanowiskach była pracą w warunkach szczególnych, gdyż istotne jest nie tyle nomenklatura przyjęta przez pracodawcę, ale rodzaj faktycznie wykonywanych czynności (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 30 stycznia 2017 roku, III AUa 1401/15).

Praca w warunkach szczególnych to praca, w której pracownik w sposób znaczny jest narażony na niekorzystne dla zdrowia czynniki i pracę taką pracownik musi wykonywać stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku, aby nabyć prawo do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym. Sąd Najwyższy podkreślił, iż ustawodawca tworząc instytucję przewidzianą w art. 32 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, opierał się na założeniu, że praca wykonywana w szczególnych warunkach stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy, przyczynia się do szybszego obniżenia wydolności organizmu, stąd też osoba wykonująca taką pracę ma prawo do emerytury wcześniej niż inni ubezpieczeni. Natomiast analizując sytuację odwołującego Sąd uwzględnił wszystkie czynności składające się na proces technologicznych w tej konkretnej piekarni. Z tego też względu Sąd uznał opinię biegłego z zakresu bhp za nieprzydatną przy merytorycznym rozstrzyganiu w sprawie.

Organ rentowy uwzględnił 10 lat 7 miesięcy 12 dni okresów pracy w warunkach szczególnych. Uwzględnione przez Sąd okresy wyniosły 5 lat 5 miesięcy 24 dni, tym samym staż pracy w warunkach szczegółach wyniósł ponad wymagane 15 lat.

Wobec powyższego, na mocy art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c., Sąd zmienił zaskarżoną decyzję i przyznał wnioskodawcy prawo do rekompensaty z tytułu pracy w szczególnych warunkach (punkt 1).

O kosztach zastępstwa procesowego Sąd rozstrzygnął na podstawie art. 98 §1, §1 ¹, art. 99 k.p.c. w zw. z §9 ust. 2 rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z 22.10.2015r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (t.j. Dz. U. z 2023. poz. 1935 ze zm.).

mt