Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Suwałkach

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 10 grudnia 2024r.

Sąd Okręgowy w Suwałkach III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący:	sędzia Danuta Poniatowska
Protokolant:	Marta Rakowska

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 10 grudnia 2024r. w Suwałkach

sprawy M. S.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O.

o prawo do emerytury pomostowej

w związku z odwołaniem M. S.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O.

z dnia 31 lipca 2024 r. znak (...)

1.  zmienia zaskarżoną decyzję i przyznaje M. S. prawo do emerytury pomostowej poczynając od 9 maja 2024 roku;

2.  zasądza od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O. na rzecz M. S. 180 (sto osiemdziesiąt) złotych z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

UZASADNIENIE

Decyzją z 31.07.2024 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O., wskazując na przepisy ustawy z 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t. jedn. Dz.U. z 2023 r. poz. 1251 ze zm.) oraz ustawy z dnia 19.12.2008 r. o emeryturach pomostowych (t. jedn. Dz. U. z 2023 r. poz. 164 ze zm.), odmówił M. S. prawa do emerytury pomostowej.

Argumentował, iż wnioskodawca po 31.12.2008 r. nie wykonywał prac w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze w rozumieniu art. 3 ust.1 i 3 ustawy o emeryturach pomostowych. Do pracy w warunkach szczególnych ( według art. 4 ustawy o emeryturach pomostowych) organ rentowy uwzględnił zatrudnienie wnioskodawcy w okresach od 30.09.1988 r. do 30.09.1992 r. i od 1.07.1993 r. do 31.12.2008 r., tj. łącznie (po wyłączeniu okresów nieskładkowych) 18 lat 11 miesięcy i 18 dni

Do pracy w warunkach szczególnych nie zostały uznane żadne okresy zatrudnienia wnioskodawcy po 1.01.2009 r. ponieważ nie został zgłoszony w ZUS jako pracownik wykonujący pracę w warunkach szczególnych.

Odwołanie od tej decyzji złożył M. S.. Domagał się jej zmiany i ustalenia prawa do emerytury pomostowej. Podniósł, że jego praca była wykonywana w warunkach szczególnych, pracował jako kierowca pojazdu przewożącego towary niebezpieczne, oznakowanego pomarańczową tablicą ostrzegawczą ADR.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wnosił o jego oddalenie i podtrzymał argumenty wskazane w uzasadnieniu decyzji.

Sąd Okręgowy ustalił, co następuje:

M. S. (ur. (...)) w dniu 9.05.2024 r. złożył wniosek o emeryturę pomostową. Ukończył więc wymagane 60 lat. Organ rentowy przyjął za udowodnione 32 lata 4 miesiące i 13 dni okresów składkowych i nieskładkowych.

Do wniosku dołączył świadectwa wykonywania prac w szczególnych warunkach, wystawione 24.04.2024 r. przez pracodawcę (...) Sp. z o.o. w B., następnie poprawione 13.05.2024 r. Wynika z niego, że był zatrudniony w tym zakładzie od 1.09.1987 r. do 1.07.2013 r. i w okresie od 30.09.1988 r. do 30.09.1992 r. i od 1.07.1993 r. do 31.12.2008 r. stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał pracę kierowcy samochodu ciężarowego, tj. na stanowisku wymienionym w zarządzeniu nr 16 Ministra Rolnictwa, Leśnictwa i Gospodarki Żywnościowej z dnia 31.03.1988 r. w sprawie stanowisk pracy, na których wykonywane są prace w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze – Wykaz B Dział VIII poz. 2 pkt 1 oraz w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 7.02.1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. z 1983 r. Nr 8, poz. 43 ze zm.).

Sąd pozyskał akta osobowe z okresu zatrudnienia M. S. w (...) Sp. z o.o. w B. od 1.09.1987 r. do 1.07.2013 r. (koperta dołączona do akt). Akta te są kompletne, prowadzone chronologicznie i zawierają dokumenty wskazujące na przebieg zatrudnienia pracownika. Wynika z nich, że M. S. zatrudniony został począwszy od 1.09.1987 r. w (...)w O. na podstawie umowy o pracę w pełnym wymiarze czasu pracy na czas nieokreślony na stanowisku kierowcy. Sporządzony i doręczony 16.09.1987 r. zakres czynności wskazuje między innymi na obowiązki kierowcy obsługującego trasę dostawy nasienia oraz azotu (punktualny wyjazd w trasę i jazda po wyznaczonej trasie). Pismem z 10.03.1988 r. przyznano pracownikowi z dniem 1.02.1988 r. dodatek za każdą godzinę pracy wykonywanej w warunkach szkodliwych dla zdrowia, uciążliwych i niebezpiecznych. Sporządzony został również aneks do zakresu czynności i obowiązków (bez daty – chronologicznie - 1988 r.), w którym wskazano na szczególne zadania i obowiązki w zakresie ochrony przeciwpożarowej. W kolejnych pismach dotyczących wynagrodzenia, M. S. wskazywany jest jako kierowca. Z dniem 1.08.1988 r. przyznano mu dodatek za każdą godzinę prowadzenia pojazdu samochodowego z przyczepą. W okresie od 1.10.1992 r. do 30.06.1993 r. przebywał na urlopie wychowawczym.

Z dniem 1.01.1999 r. w związku z reorganizacją pracodawcy M. S. stal się pracownikiem (...) w B. (Oddział Terenowy w O.), a z dniem 7.11.2000 r. pracodawca przekształcił się w spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością. Nadal jako jego stanowisko wskazywano – kierowca.

W aktach osobowych znajdują się zaświadczenia z przeszkolenia kierowców przewożących materiały niebezpieczne (ADR), pierwsze z 16.05.2002 r., uprawnienia przyznano na okres 5 lat – do 15.05.2007 r. (k. 54 akt osobowych). Kolejne zaświadczenia z przeszkolenia kierowców przewożących materiały niebezpieczne (ADR) uzyskał 9.02.2007 r. na okres do 14.05.2012 r. i 18.06.2012 r. na okres do 16.06.2017 r. (k. 79 i 103 akt osobowych). Z dniem 1.11.2002 r. powierzono mu wykonywanie dodatkowych czynności polegających na pobieraniu z banku nasienia azotu i dostarczanie go inseminatorom na punkty zbiorcze i przyznano z tego tytułu dodatek w wysokości 60% najniższego wynagrodzenia. Z tym dniem powierzono mu też obowiązki kierowcy samochodu ciężarowego M. (...) o dopuszczalnym ciężarze całkowitym 10500 kg oraz S. (...) o dopuszczalnym ciężarze całkowitym 10800 kg, wskazując, że obowiązki te będzie wykonywał w pełnym wymiarze czasu pracy. Umowa o pracę została rozwiązana z dniem 1.07.2013 r. na mocy porozumienia stron.

Z zeznań przesłuchanego w charakterze strony M. S. oraz świadka H. S. (k. 30 i 35-36 akt) wynika, że odwołujący się na początku zatrudnienia jeździł dostawczym (...), którym woził towary niebezpieczne - azot. Po tym czasie firma zakupiła samochód ciężarowy, w którym były zamontowane dwie beczki do przewozu ciekłego azotu i nasienia. Azot służył do mrożenia nasienia dla inseminatorów. M. S. ukończył kursy dla kierowców przewożących towary niebezpieczne - (...) i tylko on jeździł z tą substancją. W przypadku choroby czy urlopu zastępował go świadek H. S.. On również miał uprawnienia do przewożenia towarów niebezpiecznych (ADR), ale te czynności wykonywał sporadycznie, w zastępstwie M. S., gdyż zatrudniony był w charakterze magazyniera. Każdy kurs z azotem był niebezpieczny i był oznaczony pomarańczowa tablicą. Taki towar mogła wozić tylko osoba posiadająca kurs przewozu materiałów niebezpiecznych. Odwołujący pracował do końca na tym stanowisku, jak rozwiązał umowę o pracę, jego stanowisko zajął H. S.. Odwołujący do końca jeździł samochodem M. (...) z dwoma cysternami oraz kontenerami z nasieniem. Odwołujący jeździł samochodem specjalistycznym 8-10 godzin dziennie bez względu na porę roku. Obsługiwał teren województwa (...), (...) i (...). Zawsze jechał z towarem niebezpiecznym i samochód był oznakowany. Wyjeżdżał z O. do O., tam nocował, ładował azot i jechał aż pod E., wracał do O. i wykonywał kolejny kurs, a potem wracał do O.. Kierowca wykonywał dodatkowo czynności porządkowe przy samochodzie. Nie jeździł innymi samochodami, poza sporadycznymi krótkimi trasami na terenie O..

Z przeprowadzonego postępowania dowodowego wynika, że M. S. w okresie od 30.09.1988 r. do 30.09.1992 r. i od 1.07.1993 r. do 31.12.2008 r. stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał pracę kierowcy samochodu ciężarowego, tj. na stanowisku wymienionym w zarządzeniu nr 16 Ministra Rolnictwa, Leśnictwa i Gospodarki Żywnościowej z dnia 31.03.1988 r. w sprawie stanowisk pracy, na których wykonywane są prace w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze – Wykaz B Dział VIII poz. 2 pkt 1 oraz w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 7.02.1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. z 1983 r. Nr 8, poz. 43 ze zm.) Wykaz A Dział VIII. W transporcie i łączności, poz. 2. Prace kierowców samochodów ciężarowych o dopuszczalnym ciężarze całkowitym powyżej 3,5 tony, specjalizowanych, specjalistycznych (specjalnych), pojazdów członowych …. Łączny staż pracy przed 1.01.2009 r. przekracza 15 lat.

Do uprawnień emerytury pomostowej należało też zaliczyć okres pracy po 31.12.2008 r. do końca zatrudnienia - 1.07.2013 r., uznając, że ubezpieczony wykonywał pracę o szczególnym charakterze wymienioną w załączniku 2. do ustawy z dnia 19.12.2008 r. o emeryturach pomostowych (t. jedn. Dz. U. z 2023 r. poz. 164 ze zm.) - Wykaz prac o szczególnym charakterze, poz. 10. Prace kierowców pojazdów przewożących towary niebezpieczne wymagające oznakowania pojazdu tablicą ostrzegawczą barwy pomarańczowej, zgodnie z przepisami Umowy europejskiej dotyczącej międzynarodowego przewozu drogowego towarów niebezpiecznych (ADR), sporządzonej w Genewie 30.09.1957 r.

W ocenie Sądu, M. S. spełnia wszystkie warunki niezbędne do przyznania prawa do emerytury pomostowej.

Sąd zważył, co następuje:

Ustawa z dnia 19.12.2008 r. o emeryturach pomostowych (t. jedn. Dz. U. z 2023 r. poz. 164 ze zm. - w brzmieniu obowiązującym w dniu wydania skarżonej decyzji) zastąpiła nowymi regulacjami, określającymi zasady nabywania wcześniejszych emerytur z tytułu pracy w warunkach szczególnych, przepisy ustawy o emeryturach i rentach z FUS, określające zasady przyznawania emerytur z tytułu tego rodzaju pracy. Celem tej ustawy jest ograniczenie kręgu uprawnionych do emerytury z powodu pracy w szczególnych warunkach pracy lub w szczególnym charakterze do mniejszej liczby sytuacji uzasadnionych rzeczywistą koniecznością przejścia na emeryturę przed osiągnięciem wieku emerytalnego, w których oczekiwania osób, które rozpoczęły wykonywanie takiej pracy na starych zasadach, na wcześniejsze przejście na emeryturę powinny zostać zaspokojone. Ustawa ma charakter przejściowy, ograniczając prawo do uzyskania emerytury pomostowej do osób urodzonych po 31.12.1948 r., które pracę w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy lub art. 32 i art. 33 ustawy o emeryturach i rentach z FUS) rozpoczęły przed 1.01.1999 r. (art. 4 pkt 5 ustawy).

Wskazany cel ustawy o emeryturach pomostowych realizują przepisy określające warunki nabycia prawa do przewidzianego w niej świadczenia, w tym art. 4 i art. 49. W myśl pierwszego z nich, prawo do emerytury pomostowej, z uwzględnieniem art. 5-12, przysługuje pracownikowi, który spełnia łącznie następujące warunki:

1. urodził się po dniu 31.12.1948 r.;

2. ma okres pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze wynoszący, co najmniej 15 lat;

3. osiągnął wiek wynoszący co najmniej 55 lat dla kobiet i co najmniej 60 lat dla mężczyzn;

4. ma okres składkowy i nieskładkowy, ustalony na zasadach określonych w art. 5-9 i art. 11 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiet i co najmniej 25 lat dla mężczyzn;

5. przed dniem 1.01.1999 r. wykonywał prace w szczególnych warunkach lub prace w szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy lub art. 32 i art. 33 ustawy o emeryturach i rentach z FUS;

6. po dniu 31.12.2008 r. wykonywał pracę w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3.

Z unormowania tego wynika, że przy nabywaniu prawa do emerytury pomostowej na podstawie art. 4 ustawy uwzględnieniu podlegają przypadające przed dniem 1.01.2009 r. okresy pracy w szczególnych warunkach w rozumieniu art. 32 i art. 33 ustawy emerytalnej, jednakże dotyczy to wyłącznie sytuacji spełnienia przez ubezpieczonego wszystkich pozostałych przesłanek określonych w art. 4, gdyż muszą one być spełnione łącznie.

Na podstawie art. 49 ustawy pomostowej prawo do emerytury pomostowej przysługuje również osobie, która:

1. po dniu 31 grudnia 2008 r. nie wykonywała pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3;

2. spełnia warunki określone w art. 4 pkt 1-5 i art. 5-12;

3. w dniu wejścia w życie ustawy miała wymagany w przepisach, o których mowa w pkt 2, okres pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3.

Z powyższego wynika, że warunkiem nabycia emerytury pomostowej w świetle wykładni językowej art. 4 i 49 ustawy o emeryturach pomostowych jest legitymowanie się określonym stażem w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze oraz kontynuowanie pracy w tych warunkach po wejściu w życie ustawy o emeryturach pomostowych, tj. po 31 grudnia 2008 r. Natomiast jeżeli osoba ubiegająca się o to świadczenie nie kontynuuje pracy w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze i z tego względu posiada jedynie staż pracy w warunkach szczególnych według poprzednio obowiązujących przepisów, to może nabyć prawo do „nowego” świadczenia jedynie wówczas, gdy dotychczasowy staż pracy (okres prac) można kwalifikować jako prace w warunkach szczególnych w rozumieniu obecnie obowiązujących przepisów (art. 3 ust. 1 ustawy o emeryturach pomostowych) lub o szczególnym charakterze (art. 3 ust. 3 tej ustawy). Innymi słowy, brak podstaw prawnych do przyznania emerytury pomostowej takiemu ubezpieczonemu, którego dotychczasowy okres pracy w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze nie może być traktowany w ten sposób. Takie stanowisko wynika z przytoczonych przepisów, wyraził je również Sąd Najwyższy m.in. w wyrokach z 13 marca 2012 r., sygn. akt II UK 164/11 oraz z 15.01.2013 r., sygn. akt I UK 448/12.

Zgodnie z treścią art. 3 ust. 1 ustawy o emeryturach pomostowych prace w szczególnych warunkach, to prace związane z czynnikami ryzyka, które z wiekiem mogą z dużym prawdopodobieństwem spowodować trwałe uszkodzenie zdrowia, wykonywane w szczególnych warunkach środowiska pracy, determinowanych siłami natury lub procesami technologicznymi, które mimo zastosowania środków profilaktyki technicznej, organizacyjnej i medycznej stawiają przed pracownikami wymagania przekraczające poziom ich możliwości, ograniczony w wyniku procesu starzenia się jeszcze przed osiągnięciem wieku emerytalnego, w stopniu utrudniającym ich pracę na dotychczasowym stanowisku. Wykaz prac w szczególnych warunkach określa załącznik nr 1, a w szczególnym charakterze załącznik nr 2 do ustawy.

W odniesieniu do okoliczności spornych w niniejszej sprawie (brak świadectwa wykonywania pracy w warunkach szczególnych), nie ma podstaw do uznania, aby przepisy regulujące postępowanie o świadczenia emerytalno-rentowe przed organem rentowym miały zastosowanie w postępowaniu sądowym, które regulowane jest przepisami kodeksu postępowania cywilnego. Ewentualne ograniczenia dowodowe mogą wynikać jedynie z tych przepisów. Przepisy regulujące postępowanie w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych (art. 477 i nast. k.p.c.) nie zawierają zaś dodatkowych ograniczeń w stosunku do przepisów ogólnych regulujących postępowanie dowodowe (art. 235-309 k.p.c.). Przeciwnie, stosownie do treści art. 473 k.p.c. w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych nie stosuje się przepisów ograniczających dopuszczalność dowodu z zeznań świadków i przesłuchania stron. W postępowaniu przed sądami pracy i ubezpieczeń społecznych okoliczności mające wpływ na prawo do świadczeń lub ich wysokości mogą być zatem udowadniane wszelkimi środkami dowodowymi przewidzianymi w kodeksie postępowania cywilnego.

Ograniczenia dowodowe zawarte w § 22 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 11 października 2011 r. w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe (Dz.U. Nr 237, poz.1412) dotyczą wyłącznie postępowania przed tymi organami (vide: wyrok Sądu Najwyższego z 2 lutego 1996 r., II URN 3/95 OSNP 1996/16/239). Zgodnie ze stanowiskiem wyrażonym przez Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyroku z 9 stycznia 1998 r., II UKN 440/97 (OSNP 1998/22/667) zaliczenie nieudokumentowanych okresów składkowych do uprawnień oraz wzrostu świadczeń emerytalno-rentowych wymaga dowodów niebudzących wątpliwości, spójnych i precyzyjnych. Świadectwo pracy nie jest jedynym dowodem na okoliczność świadczenia pracy w warunkach szczególnych. Świadectwo wykonywania pracy nie jest dokumentem urzędowym w rozumieniu przepisu art. 244 § 1 i 2 k.p.c., gdyż podmiot wydający to świadectwo nie jest ani organem państwowym, ani organem wykonującym zadania z zakresu administracji państwowej. W postępowaniu sądowym traktuje się je jako dokument prywatny w rozumieniu przepisu art. 245 k.p.c., który stanowi dowód tego, że osoba, która go podpisała, złożyła oświadczenie zawarte w dokumencie. Dokument taki podlega kontroli zarówno co do prawdziwości wskazanych w nim faktów, jak i co do prawidłowości wskazanej podstawy prawnej. Dlatego sama treść świadectwa jest niewystarczająca (nie przesądza) na etapie sądowego postępowania odwoławczego czy dana praca była pracą w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze. Wymaga ono weryfikacji i oparcia w posiadanej przez zakład pracy dokumentacji z akt osobowych pracodawcy oraz w razie możliwości przy pomocy zeznań świadków i wnioskodawcy. Istotne jest faktyczne wykonywanie czynności a nie nazwa stanowiska zajmowanego przez pracownika. Postępowanie dowodowe pozwoliło na uwzględnienie do pracy w szczególnym charakterze okresu zatrudnienia po 31.12.2008 r. jak ustalono powyżej.

Należy zauważyć, że podnoszony przez organ rentowy argument nieopłacania przez pracodawcę wnioskodawcy składek na Fundusz Emerytur Pomostowych, w świetle poczynionych przez Sąd ustaleń w przedmiocie charakteru pracy wnioskodawcy, nie ma istotnego znaczenia. Zgodnie z treścią przepisu art. 35 ustawy o emeryturach pomostowych obowiązek opłacania składek na Fundusz Emerytur Pomostowych za pracownika o którym mowa w ustępie 1, powstaje z dniem rozpoczęcia wykonywania przez niego pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, a ustaje z dniem zaprzestania wykonywania tych prac. Zdaniem Sądu, nie wywiązanie się pracodawcy z obowiązków określonych przepisami ustawy o emeryturach pomostowych nie może wpływać negatywnie na sytuację ubezpieczonego i z całą pewnością nie może on ponosić z tego tytułu ujemnych konsekwencji, jak również nie może wpływać na ocenę charakteru wykonywanej przez skarżącego pracy w spornym okresie.

Sąd w pełni podziela pogląd wyrażony w wyroku Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z 12.12.2017 r. sygn. III AUa 966/17, iż wykładnia językowa art. 35 ust. 1 pkt 2 ustawy o emeryturach pomostowych prowadzi do jednoznacznego wniosku, zgodnie z którym spoczywający na pracodawcy (płatniku) obowiązek opłacania składek na Fundusz Emerytur Pomostowych został uregulowany w tym przepisie w oderwaniu od przesłanek warunkujących nabycie prawa do emerytury pomostowej, określonych w art. 4 powyższej ustawy. Tak więc na płatniku ciąży obowiązek opłacania składki na FEM za pracownika wykonującego prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze niezależnie od tego, czy ww. ustawa gwarantuje temu pracownikowi ochronę na wypadek ryzyka zaprzestania zatrudnienia w szczególnych warunkach (o szczególnym charakterze) przed osiągnięciem „podstawowego” wieku emerytalnego. Stanowisko takie wyraził też Sąd Apelacyjny w Białymstoku w wyroku z 8.03.2018 r. sygn. III AUa 788/17.

W niniejszym postępowaniu odwołujący się M. S. wykazał, iż zarówno przed, jak i po 31.12.2008 r. pracował w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze w łącznym wymiarze znacznie przekraczającym wymagane 15 lat.

Mając powyższe na uwadze, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. orzeczono, jak w sentencji wyroku. O kosztach zastępstwa procesowego orzeczono w myśl art. 98 § 1 i 3 k.p.c. w zw. z § 9 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22.10.2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (t. jedn. Dz. U. z 2023 r. poz. 1935 ze zm.).