Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Suwałkach

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 23 kwietnia 2024r.

Sąd Okręgowy w Suwałkach III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący:	sędzia Danuta Poniatowska
Protokolant:	Marta Majewska-Wronowska

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 23 kwietnia 2024r. w Suwałkach

sprawy M. B.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B.

o prawo do rekompensaty

w związku z odwołaniem M. B.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B.

z dnia 28 września 2023 r. znak (...)

zmienia zaskarżoną decyzję i przyznaje M. B. prawo do rekompensaty.

UZASADNIENIE

Decyzją z 28.09.2023 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. odmówił M. B. prawa do rekompensaty. Wskazując na przepisy ustawy z dnia 19.12.2008 r. o emeryturach pomostowych (t. jedn. Dz.U. z 2023 r. poz. 164 ze zm.) oraz ustawy z dnia 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t. jedn. Dz.U. z 2023 r. poz.1251 ze zm.) podniósł, iż wnioskodawca nie udowodnił wykonywania prac w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze w wymiarze 15 lat.

Do stażu pracy w warunkach szczególnych organ rentowy nie zaliczył zatrudnienia od 2.02.1987 r. do 20.05.1997 r. w (...) w A., ponieważ pracodawca w świadectwie pracy nie wymienił charakteru pracy ścisłe według wykazu, działu i pozycji rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7.02.1983 r. oraz stanowiska pracy zgodnie z zarządzeniem resortowym, na które się powoływał. Zakład pracy wystawiając świadectwo pracy w szczególnych warunkach na podstawie posiadanej dokumentacji, ma obowiązek określić rodzaj wykonywanej pracy, ścisłe według wykazu stanowiącego załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7.02.1983 r. oraz podać stanowisko pracy zgodnie z wykazem, działem i pozycją oraz punktem zarządzenia resortowego lub uchwały. Ponadto nie uwzględnił okresu od 2.04.2008 r. do 31.12.2008 r. zatrudnienia w (...) w A. ponieważ w przedłożonym świadectwie pracy w warunkach szczególnych brak przepisów resortowych, pod które zakład podlegał oraz okresu od 23.06.1997 r. do 30.09.2002 r. zatrudnienia (...) Sp. z o.o. w A. ponieważ nie przedłożono świadectwa pracy w warunkach szczególnych.

W odwołaniu od tej decyzji M. B. domagał się jej zmiany i przyznania prawa do emerytury pomostowej. Wskazał, że w spornych okresach był zatrudniony stale i w pełnym wymiarze czasu pracy i pracował w warunkach szczególnych przy produkcji i przetwórstwie żywic i tworzyw sztucznych na stanowisku szkutnik-laminarz.

W odpowiedzi na odwołanie Zakład Ubezpieczeń Społecznych wniósł o jego oddalenie. Podtrzymał podstawy skarżonej decyzji.

Sąd ustalił, co następuje:

M. B. (ur. (...)) wystąpił z wnioskiem o emeryturę z rekompensatą 10.08.2023 r. Zaskarżoną decyzją z 28.09.2023 r. odmówiono wnioskodawcy prawa do rekompensaty, z uwagi na brak wymaganego stażu pracy w warunkach szczególnych.

M. B. ubiegał się o prawo do emerytury pomostowej w związku z pracą w warunkach szczególnych, prawa do tej emerytury odmówiono mu decyzją z 15.10.2018 r. (nie wykazał wymaganego okresu pracy w warunkach szczególnych, nie wykonywał pracy w warunkach szczególnych po 31.12.2008 r.).

Zatrudnienie, na które powołuje się M. B., wnioskując o przyznanie rekompensaty:

⚫

od 2.02.1987 r. do 20.05.1997 r. w Zakładzie (...) w A. na podstawie świadectwa wykonywania prac w szczególnych warunkach na stanowisku szkutnik-laminarz z 16.06.1997 r. (k. 6 akt rentowych EPOM);

⚫

od 23.06.1997 r. do 30.09.2002 r. zatrudnienia w (...) Sp. z o.o. w A. na podstawie świadectwa z 30.09.2002 r., w którym w pkt. 8 wskazano, że wykonywał prace w szczególnych warunkach na stanowisku szkutnik-laminarz (k. 7 akt rentowych EPOM);

⚫

od 2.04.2008 r. do 31.12.2008 r. zatrudnienia w (...) w A. na podstawie świadectwa wykonywania prac w szczególnych warunkach z 11.09.2023 r. na stanowisku szkutnik-laminarz (akta rentowe EPOM)

M. B. rozpoczął pracę w (...) w A. 2.02.1987 r. Wnioskodawca był zatrudniony w pełnym wymiarze czasu pracy. Przedsiębiorstwo seryjnie produkowało łodzie, kajaki, deski surfingowe począwszy od projektowania i prototypów, po wykonanie. Od momentu rozpoczęcia pracy przez wnioskodawcę firma produkowała łodzie z laminatów. Wnioskodawca pracował jako szkutnik laminarz, praca polegała na laminowaniu łódek. Zaczynało się od nałożenia żelkotu na formę. Na formę nakładało się żel-kot, laminat składający się z maty i żywicy poliestrowej, w zależności od wielkości łódki zależała ilość warstw. Nakładało się 2-4 warstwy, w zależności od technologii. M. B. pracował tylko przy laminatach, na formie, a nazwa szkutnik została po czasach, gdy zakład produkował łodzie drewniane. Praca wykonywana była na hali. W zależności od wielkości łódki, tylu pracowników wykonywało laminowanie, na większych pracowało 4-5 pracowników i każdy wykonywał laminowanie. Na hali stało ok. 10 form, każda brygada robiła swoją łódkę. Brygada składała się z 4-5 osób, te osoby pracowały przy pokładzie, dnie, przy skorupach. Po laminowaniu wyrób był przekazywany na montaż i prace przy montażu robiła inna ekipa. Produkcja, tzn. od powstania formy łodzi aż do efektu finalnego – gotowej do sprzedaży łodzi, odbywała się w jednym pomieszczeniu – hali produkcyjnej. Kilkuosobowe brygady były przydzielone do wykonywania określonego rodzaju prac, co było podyktowane ekonomiką pracy.

Po likwidacji (...) M. B. zatrudnił się w (...) Sp. z o.o. w A.. To była spółka pracownicza powstała po upadku (...). Wynajęte zostało pomieszczenie do produkcji i odkupione zostały formy łodzi ze starego zakładu. Zakład był mniejszy, warunki pracy były gorsze. Każdy z pracowników w nowej spółce wykonywał te prace, które wykonywał w starym zakładzie, żeby właściwie wykorzystać nabyte umiejętności. Spółka nie poradziła finansowo i została zlikwidowana.

Jako szkutnik-laminarz M. B. pracował również w (...) w A.. Po (...) Spółki (...), zatrudnił się w spółce (...), z której zwolnił się i przeszedł do (...)ponieważ były lepsze zarobki. W (...) była ta sama technologia, co w poprzednich zakładach. Zakład produkował i nadal produkuje łodzie z laminatów, a M. B. pracował na tym samym stanowisku przy produkcji łodzi, co wcześniej. Zasadniczo nie zmieniła się również technologia produkcji. W tym zakładzie pracował do uzyskania uprawnień emerytalnych, tj. do 9.09.2023 r.

Ustalenia powyższe dokonane zostały w oparciu o wyjaśnienia odwołującego się (k.27) i zeznania świadków: K. R. (k. 28 odw.) i K. K. (k. 28), którzy pracowali z odwołującym się w (...) i (...)oraz H. G. (k. 35-36), który pracował w (...), a później w spółce (...). Sąd pozyskał też akta osobowe odwołującego się z okresu zatrudnienia w (...) w A. (koperta k. 40) i w (...) w A. (koperta k. 20). Nie ustalono natomiast miejsca przechowywania akt z (...) Sp. z o.o. w A. (informacja k. 41).

Poczynione ustalenia wskazują, iż M. B. pracował przy produkcji łodzi przy użyciu laminatów. W tym zakresie Sąd opierał się na zeznaniach świadków oraz wnioskodawcy, uznając je za wiarygodne, spójne i logiczne. Wszystkie czynności odbywały się na jednej hali produkcyjnej, w niewielkiej odległości i poszczególni pracownicy byli narażeni na szkodliwe oddziaływanie stosowanych do produkcji preparatów. Dlatego należy przyjąć, że prace wykonywane przy laminowaniu ze względu na zastosowany preparat, jak i konieczność wielokrotnego lakierowania, należy uznać za prace w warunkach szczególnych. Jak wynika z zeznań świadków i odwołującego się, pracował on w brygadzie przy laminowaniu elementów łódek, tzn. nakładaniu za pomocą pędzla kilku warstw preparatów chemicznych utwardzających łódź. Tego typu prace należy uznać za wykonywane w warunkach szczególnych.

Sądowi z urzędu wiadomo, z racji rozpoznawanych spraw (ostatnio sprawy III U 460/20 i III U 952/20 i dołączonych tam akt tut. Sądu sygn. III U 383/10, III U 108/12, III U 671/13, a także przywołanej w uzasadnieniu wyroku w sprawie III U 383/10 sprawy III U 244/09, w której Sąd zasięgnął opinii biegłego z zakresu BHP), że wszyscy pracujący w tamtym okresie na stanowisku szkutnik-laminarz wykonywali pracę w warunkach szczególnych. Również odwołujący się w (...) w A. w okresie od 2.02.1987 r. do 20.05.1997 r. świadczył pracę w pełnym wymiarze czasu pracy w szczególnych warunkach.

Następnie M. B. był zatrudniony w (...) Sp. z o.o. w A. od 23.06.1997 r. do 30.09.2002 r. i w (...)w A. od 2.04.2008 r. do 31.12.2008 r., na takim samym stanowisku i wykorzystując wcześniej nabyte umiejętności świadczył pracę w pełnym wymiarze czasu pracy w szczególnych warunkach. Uznać więc należało, że posiada co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach.

Sąd zważył, co następuje :

Zgodnie z art. 2 pkt 5 ustawy z dnia 19.12.2008 r. o emeryturach pomostowych (t. j. Dz.U. z 2023 r. poz. 164 ze zm.) rekompensata jest odszkodowaniem za utratę możliwości nabycia prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze dla osób, które nie nabędą prawa do emerytury pomostowej. Rekompensata przysługuje ubezpieczonemu, jeżeli ma okres pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS, wynoszący co najmniej 15 lat ( art. 21 ust. 1 ustawy o emeryturach pomostowych).

Wykonywanie pracy w warunkach szczególnych kwalifikuje się zgodnie z art. 32 ust. 2 ustawy z dnia 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t. jedn. Dz.U. z 2023 r. poz. 1251 ze zm.). Za pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach uważa się pracowników zatrudnionych przy pracach o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości lub wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia. Przepisami, do których odsyła art. 32 ust. 4 tej ustawy jest rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7.02.1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U. Nr 8, poz. 43 ze zm.). Zgodnie z treścią § 1 ust. 1 tego rozporządzenia pracami w szczególnych warunkach są prace wymienione w wykazach stanowiących załącznik do rozporządzenia.

Zgodnie z § 2 ust. 2 rozporządzenia okresy pracy, o których mowa w ust. 1 stwierdza zakład pracy, na podstawie posiadanej dokumentacji, w świadectwie wykonywania prac w szczególnych warunkach, wystawionym według wzoru stanowiącego załącznik do przepisów wydanych na podstawie § 1 ust. 2 rozporządzenia, lub w świadectwie pracy. Obniżenie wieku emerytalnego niektórym grupom zawodowym uzasadnia się narażeniem tych osób na szybsze niż przeciętne zrealizowanie się emerytalnego ryzyka z powodu wystąpienia w ich zawodach czynników negatywnych (najczęściej szkodliwych dla zdrowia lub obniżających sprawności psychofizyczne), które doprowadzają do wcześniejszej niż powszechnie utraty sił do wykonywania dotychczasowej pracy. Stąd też prawo do emerytury w wieku niższym nie jest tu przywilejem, lecz co do zasady wynika ze szczególnych właściwości wykonywanej pracy. Cechą niezbędną do uznania danego zatrudnienia za wykonywane w szczególnych warunkach w rozumieniu rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983 r. jest wykonywanie pracy stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku. Stanowi o tym przepis § 2 ust. 1 rozporządzenia, wskazując przez to, że intencją ustawodawcy było zawężenie zakresu okresów szczególnych tylko do tych okresów zatrudnienia, w których praca była faktycznie wykonywana, a nie do samego pozostawania w zatrudnieniu. Zaznaczyć bowiem trzeba, że tylko okresy wykonywania zatrudnienia w pełnym wymiarze czasu pracy kreują i wypełniają weryfikowalne kryterium uznania pracy o cechach znacznej szkodliwości dla zdrowia lub znacznego stopnia uciążliwości, lub wymagającej wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia. Taki sam warunek odnosi się do wymagania stałego wykonywania takich prac, co oznacza, że krótsze dobowo (nie w pełnym wymiarze obowiązującego czasu pracy na danym stanowisku), niestałe świadczenie pracy wyklucza dopuszczalność uznania pracy za świadczoną w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wskutek niespełnienia warunku stałej znacznej szkodliwości dla zdrowia lub stałego znacznego stopnia uciążliwości wykonywanego zatrudnienia (wyrok Sądu Najwyższego z 19 września 2007 r., III UK 38/07, OSNP 2008/21-22/329; wyrok Sądu Najwyższego z 10 marca 2009 r. I UK 212/08 Wspólnota (...); wyrok SN z 21 listopada 2001 r. II UKN 598/00 OSNP 2003/17/419; wyrok Sądu Najwyższego z 16 czerwca 2009 r. I UK 20/09 i inne).

Wnioskodawca przedstawił za sporny okres zatrudnienia w (...)w A. świadectwo wykonywania pracy w warunkach szczególnych. Zawiera ono jednak błędy. Świadectwo pracy nie jest jednak jedynym dowodem na okoliczność świadczenia pracy w warunkach szczególnych. Świadectwo wykonywania pracy nie jest dokumentem urzędowym w rozumieniu przepisu art. 244 § 1 i 2 k.p.c., gdyż podmiot wydający to świadectwo nie jest ani organem państwowym, ani organem wykonującym zadania z zakresu administracji państwowej. W postępowaniu sądowym traktuje się je jako dokument prywatny w rozumieniu przepisu art. 245 k.p.c., który stanowi dowód tego, że osoba, która go podpisała, złożyła oświadczenie zawarte w dokumencie. Dokument taki podlega kontroli zarówno co do prawdziwości wskazanych w nim faktów, jak i co do prawidłowości wskazanej podstawy prawnej. Dlatego sama treść świadectwa jest niewystarczająca (nie przesądza) na etapie sądowego postępowania odwoławczego czy dana praca była faktycznie pracą w szczególnych warunkach. Wymaga ono weryfikacji i oparcia w posiadanej przez zakład pracy dokumentacji z akt osobowych pracodawcy oraz w razie możliwości przy pomocy zeznań świadków i wnioskodawcy. Istotne jest faktyczne wykonywanie czynności a nie nazwa stanowiska zajmowanego przez pracownika.

Kwestionowane było również świadectwo za okres zatrudnienia w (...) w A., a za okres zatrudnienia w (...) Sp. z o.o. w A. nie sporządzono świadectwa wykonywania prac w warunkach szczególnych, w zwykłym świadectwie zawarto jedynie wzmiankę o wykonywaniu takiej pracy. Nie budzi jednak wątpliwości Sądu, że M. B. pracował w tych okresach, wykonując takie same czynności, jak w zakładzie (...).

Praca wnioskodawcy w spornych okresach winna być kwalifikowana poprzez zapisy zawarte w załączniku do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U Nr 8, poz. 43 ze zm.). Jako szkutnik-laminarz wykonywał on prace wymienione w tym rozporządzeniu w Wykazie A Dziale IV W chemii pod poz. 17 produkcja i przetwórstwo żywic i tworzyw sztucznych. Wykonywane prace można też kwalifikować jako wskazane w Dziale XIV pod poz. 17, jako lakierowanie ręczne lub natryskowe - nie zhermetyzowane, ewentualnie wskazaną w Wykazie A Dziale VI pod poz. 7 tego rozporządzenia - w klejowniach z użyciem klejów zawierających rozpuszczalniki organiczne. Odwołujący się pracował bowiem jako szkutnik-laminarz przy wyrobie łódek, a taki charakter jak wskazano miała jego praca.

Sąd zauważa, że rozbieżność w orzecznictwie sądowym wzbudziła kwestia uznania danej pracy jako wykonywanej w szczególnych warunkach w odniesieniu do stanowiskowo-branżowego wyodrębnienia prac w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. W jednym z wyroków Sąd Najwyższy stwierdził, że nie można swobodnie czy wręcz dowolnie, z naruszeniem postanowień rozporządzenia, wiązać konkretnych stanowisk pracy z branżami, do których nie zostały one przypisane w tym akcie prawnym. Odmienne stanowisko opiera się na założeniu, że w sytuacji, gdy stopień szkodliwości, czy uciążliwości danego rodzaju pracy nie wykazuje żadnych różnic w zależności od branży, w której jest wykonywana, brak jest podstaw do zanegowania świadczenia jej w warunkach szczególnych tylko dlatego, że w załączniku do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. została przyporządkowana do innego działu przemysłu.

Aktualnie kierunek orzecznictwa jest taki, że jeśli stopień szkodliwości danego rodzaju pracy nie wykazuje żadnych różnic w zależności od branży, w której jest wykonywana, brak jest podstaw do zanegowania świadczenia jej w warunkach szczególnych tylko dlatego, że w załączniku do rozporządzenia Rady Ministrów w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach została przyporządkowana do innego działu przemysłu. Takie stanowisko Sąd orzekający w tej sprawie akceptuje i uznaje za zasadne co do prac wykonywanych przez odwołującego się. Jeżeli uciążliwość i szkodliwość dla zdrowia konkretnej pracy wynika z własnej jej branżowej specyfiki, to należy odmówić tego szczególnego waloru pracy wykonywanej w innym dziale przemysłu. Natomiast w sytuacji, gdy stopień szkodliwości czy uciążliwości danego rodzaju pracy nie wykazuje żadnych różnic w zależności od branży, w której jest wykonywana, brak jest podstaw do zanegowania świadczenia jej w warunkach szczególnych tylko dlatego, że w załączniku do rozporządzenia Rady Ministrów w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze została przyporządkowana do innego działu przemysłu. Jeżeli bowiem pracownik w ramach swoich obowiązków stale i w pełnym wymiarze czasu pracy narażony był na działanie tych samych czynników, na które narażeni byli pracownicy innego działu przemysłu, w ramach którego to działu takie same prace zaliczane są do pracy w szczególnych warunkach, to zróżnicowanie tych stanowisk pracy musiałoby być uznane za naruszające zasadę równości w zakresie uprawnień do ubezpieczenia społecznego pracowników wykonujących taką samą pracę (por. wyrok Sądu Najwyższego - Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych z 2014-03-26 II UK 368/13).

Możliwe jest zakwalifikowanie pracy jako wykonywanej w szczególnych warunkach, mimo że zatrudniający pracownika zakład nie należał do określonej branży (działu przemysłu) według konwencji (nomenklatury) rozporządzenia Rady Ministrów w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Sąd Najwyższy wyszedł z założenia, że nie można bezwzględnie zadekretować, że pracownik zatrudniony w innej branży nigdy nie wykonywał pracy w szkodliwych warunkach, czyli w takich samych jakie miał pracownik zatrudniony w szczególnych warunkach na stanowisku określonym dla danej branży przemysłu w rozporządzeniu. Oparcie wykazu A do rozporządzenia na systematyce ujmującej poszczególne prace w szczególnym charakterze, nie służy zawężeniu kręgu uprawnionych, gdyż byłoby to sprzeczne nie tylko z ustawą, opartą przecież na powszechnym uprawnieniu, lecz również z samym rozporządzeniem, które nie mogło zawierać normy sprzecznej z ustawą. Wykaz nie ma więc podstawy do wprowadzenia ograniczenia - o ile w ogóle przyjąć takie zamierzenie - zaliczania pracy w szczególnych warunkach tylko dla zatrudnionych w danym dziale. W praktyce nigdy nie było to też tak rozumiane, skoro w wykazach resortowych lub innych branżowych wydawanych na podstawie § 1 ust. 2 rozporządzenia prace w szczególnych warunkach nie były zawężane tylko do danego resortu czy branży (np. tylko do budownictwa czy tylko do transportu). Chodzi przecież o to że na określonym stanowisku pracy w szczególnych warunkach, niezależnie od branży czy resortu, zachodzi ujemne jej oddziaływanie na zdolność psychofizyczną do zatrudnienia, przez co pracownik zasługiwał na wcześniejszy wiek emerytalny (wyrok Sądu Najwyższego - Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych z 2017-02-23 I UK 45/16).

Przedstawione dowody pozwalają przyjąć, że odwołujący legitymuje się wymaganym 15-letnim okresem pracy w warunkach szczególnych, przez co nabył prawo do rekompensaty, przyznawanej w formie dodatku do kapitału początkowego - art. 23 ust. 2 ustawy o emeryturach pomostowych. Świadczenie to jest przyznawane tym ubezpieczonym, którzy nie mają możliwości skorzystania z emerytury w obniżonym wieku emerytalnym (art. 184 ustawy o emeryturach i rentach z FUS), ani z emerytury pomostowej. Wnioskodawca spełnia wszystkie warunki do nabycia prawa do rekompensaty

W związku z powyższym, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. orzeczono, jak
w sentencji.