Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Suwałkach

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 24 września 2024r.

Sąd Okręgowy w Suwałkach III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący:	sędzia Danuta Poniatowska
Protokolant:	Marta Majewska-Wronowska

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 24 września 2024r. w S.

sprawy A. Z. (1)

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B.

o zwrot nienależnie pobranych świadczeń

w związku z odwołaniem A. Z. (1)

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B.

z dnia 12 października 2023 r. znak (...)

(...) i (...)

zmienia zaskarżoną decyzję i ustala, że A. Z. (1) nie jest zobowiązana do zwrotu pobranych świadczeń postojowych wypłaconych na podstawie wniosków: (...) z 12 sierpnia 2020r., (...) z 9 września 2020r. i (...) z 1 października 2020r. i odsetek za zwłokę naliczonych od tych świadczeń.

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 12 października 2023 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B., powołując się na art. 15zx ustawy z dnia 2 marca 2020 roku o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem, zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (Dz.U. z 2023 r. poz. 1327 ze zm.) w związku z art 83 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych (t. jedn. Dz.U. z 2023 r. poz. 1230 ze zm.), zobowiązał A. Z. (2) do zwrotu nienależnie pobranych świadczeń postojowych wypłaconych na podstawie wniosków:

1. (...) z 12 sierpnia 2020 roku wypłaconego w kwocie (...) zł w terminie miesiąca od otrzymania decyzji wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie, w wysokości i na zasadach określonych przepisami prawa cywilnego od 1 września 2020 roku do dnia zwrotu. Odsetki za zwłoką naliczone za okres od 1 września 2020 roku do dnia wydania decyzji wyniosły(...) zł;

2. (...) z 9 września 2020 roku wypłaconego w kwocie (...) zł w terminie miesiąca od otrzymania decyzji wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie, w wysokości i na zasadach określonych przepisami prawa cywilnego od 1 października 2020 roku do dnia zwrotu. Odsetki za zwłokę naliczone za okres od 1 października 2020 roku do dnia wydania decyzji wyniosły (...) zł;

3. (...) z 1 października 2020 roku wypłaconego w kwocie (...) zł w terminie miesiąca od otrzymania decyzji wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie, w wysokości i na zasadach określonych przepisami prawa cywilnego od 1 listopada 2020 roku do dnia zwrotu. Odsetki za zwłokę naliczone za okres od 1 listopada 2020 roku do dnia wydania decyzji wyniosły (...) zł.

Organ rentowy argumentował, iż we wniosku (...) z 12 sierpnia 2020 roku o świadczenie postojowe wnioskodawczyni wykazała następujące dane:

- okres na jaki została zawarta umowa zlecenia - od 1 lipca 2018 roku do 31 lipca 2020 roku,

- miesięczny przychód, który wynika z umowy – (...) zł,

- przychód osiągnięty w miesiącu poprzedzającym miesiąc złożenia wniosku – (...)

- nastąpiło ograniczenie wykonywania umowy,

- zleceniodawca odmówił złożenia wniosku o świadczenie postojowe w imieniu wnioskodawczyni.

W dniach 9 września 2020 roku i 1 października 2020 roku A. Z. (2) złożyła kolejne wnioski (...), wskazując, że jej sytuacja materialna nie uległa poprawie. Organ rentowy przeprowadził kontrolę u zleceniodawcy działającego pod nazwą Sklep (...) S.C. G. B., J. B., W. B., w trakcie której dokonał m.in. weryfikacji zasadności i wysokości wypłaconych wnioskodawczyni świadczeń postojowych. (...) spółki - (...) - zeznała do protokołu przesłuchania, że w związku z pandemią Covid-19 u płatnika nie wystąpił przestój w prowadzeniu działalności, ani ograniczenie w wykonywaniu umów cywilnoprawnych. Jako przyczynę braku zawarcia z A. Z. (2) kolejnej umowy wskazała brak inicjatywy z jej strony. Kolejna umowa została zawarta od 16 listopada 2020 roku na prośbę A. Z. (2). Ponadto A. Z. (2) nie zwracała się do płatnika o złożenie w jej imieniu wniosku o świadczenie postojowe. Płatnik wyjaśnił, że wnioskodawczyni pracowała w punkcie sprzedaży na (...) w A.. Umowa o prowadzenie sprzedaży w tym punkcie została wypowiedziana przez wynajmującego i od 8 kwietnia 2020 roku działalność handlowa na (...) w A. nie jest prowadzona. Z chwilą zakończenia działalności w punkcie na (...) w A. wnioskodawczyni podjęła pracę w zakładzie głównym płatnika składek w A. przy ul. (...), gdzie pracowała jako pomoc przy sprzedaży pieczywa, krojeniu, pakowaniu i wydawaniu pieczywa z magazynu do sklepu.

Z tego względu organ rentowy uznał, iż wniosek o świadczenie postojowe (...) oraz dwukrotnie (...) zostały złożone pomimo braku przestoju u płatnika. Ponadto złożone zostały po rozwiązaniu umowy zlecenia. Wyjaśnienia wnioskodawczyni pozostawały w sprzeczności z wyjaśnieniami płatnika. W trakcie kontroli przeprowadzonej u płatnika składek organ rentowy ustalił, że u płatnika nie wystąpił przestój związany z pandemią COVID-19, umowa zlecenia zakończyła się z upływem okresu jej obowiązywania tj. 31 lipca 2020 roku, przyczyną braku zawarcia kolejnej umowy nie był COVID-19. A. Z. (2) nie wystąpiła do zleceniodawcy o złożenie wniosku o świadczenie postojowe w jej imieniu, w związku z czym zleceniodawca nie mógł odmówić złożenia wniosku.

Odwołanie od tej decyzji złożyła A. Z. (2) domagając się jej uchylenia i umorzenia postępowania w przedmiocie zobowiązania jej do zwrotu należności wskazanych w decyzji. Zakwestionowała ustalenia faktyczne poczynione przez organ rentowy oraz przedstawioną argumentację prawną. Podniosła, iż organ rentowy wyłącznie w oparciu o wyjaśnienia płatnika składek przyjął, że świadczenia postojowe zostały jej wypłacone bezpodstawnie, wskutek złożenia fałszywych oświadczeń. Natomiast nie zawarcie przez płatnika składek kolejnej umowy zlecenia było wynikiem pandemii COVID-19. Przed pandemią miejscem wykonywania umów zlecenia było (...) w A.. Z chwilą zamknięcia tego punktu sprzedaży została - na podstawie ustnych dyspozycji - przeniesiona do „zakładu głównego” i tam świadczyła pracę do końca obowiązywania umowy zlecenia. Zatem to z powodu zamknięciem punktu sprzedaży nie została z nią zawarta kolejna umowa zlecenia. Zaprzeczyła jakoby nie chciała kontynuować pracy oraz że zleceniodawca nie odczuwał żadnych ujemnych, negatywnych skutków wynikających z wprowadzonych restrykcji i obostrzeń związanych z pandemią.

W sytuacji, gdyby Sąd nie podzielił jej stanowiska wskazała na błędne naliczanie odsetek od dnia wypłaty poszczególnych świadczeń postojowych, gdyż w orzecznictwie powszechnie przyjmuję się, że odsetki biegną od następnego dnia od doręczenia decyzji zobowiązującej do zwrotu nienależnie pobranych świadczeń.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie i zasądzenie od odwołującej zwrotu kosztów zastępstwa procesowego według norm przesianych. Podtrzymał podstawy skarżonej decyzji.

Sąd Okręgowy ustalił, co następuje:

B. G. (1), B. J. i B. W. w ramach spółki cywilnej prowadzą Sklep (...) s.c. B. G. (1), B. J., B. W. w A.. Na podstawie rejestru Regon wynika, że płatnik prowadzi działalność według kodu (...).Z tj. sprzedaż detaliczna pieczywa, ciast, wyrobów ciastkarskich i cukierniczych prowadzona w wyspecjalizowanych sklepach.

W dniu 2 grudnia 2019 roku A. Z. (2) zawarła ze Sklepem (...) s.c. umowę zlecenia nr (...), na podstawie której miała świadczyć pomoc przy sprzedaży i krojeniu pieczywa w okresie od 2 grudnia 2019 roku do 30 grudnia 2019 roku. Ustnie wskazano jej, że czynności te będzie wykonywać w punkcie sprzedaży mieszczącym się na (...) w A.. Kolejne umowy zlecenia zostały zawarte:

- nr (...) z dnia 2 stycznia 2020 roku na okres od 2 do 31 stycznia 2020 roku zlecając pomoc przy sprzedaży i krojeniu chleba;

- nr (...) z dnia 1 lutego 2020 roku na okres od 1 do 29 lutego 2020 roku zlecając pomoc przy sprzedaży pieczywa, krojeniu i pakowaniu pieczywa;

- nr (...) z dnia 1 marca 2020 roku na okres od 1 marca do 31 maja 2020 roku zlecając pomoc przy sprzedaży pieczywa, krojeniu i pakowaniu pieczywa.

W dniu 20 marca 2020 roku ogłoszono w Polsce stan epidemii, co wiązało się z wprowadzeniem szeregu ograniczeń w życiu społecznym, jak i gospodarczym. Stan epidemii spowodował, że umowa na wynajmowanie punktu sprzedaży na (...) w A. została wypowiedziana przez wynajmującego z dniem 31 marca 2020 roku, natomiast protokół przekazania pawilonu został sporządzony w dniu 8 kwietnia 2020 roku. Od tego dnia nie była prowadzona sprzedaż, ani inna działalność handlowa przez Sklep (...) na (...) w A.. Na podstawie ustnej dyspozycji odwołująca została przeniesiona do siedziby spółki. A. Z. (2) została zadysponowana do wykonywania różnych czynności, w zależności od potrzeb tj. obsługiwała krajalnice lub sprzątała zakład.

Kolejne umowy zlecenia zawarto z odwołującą:

- nr (...) z dnia 1 czerwca 2020 roku na okres od 1 do 30 czerwca 2020 roku zlecając krojenie i pakowanie pieczywa,

- nr (...) z dnia 1 lipca 2020 roku na okres od 1 do 31 lipca 2020 roku zlecając krojenie i pakowanie pieczywa.

Odwołująca jest po rozwodzie i samotnie wychowuje małoletnie dziecko. Pod koniec obowiązywania umowy zlecenia jeden z (...) spółki – (...), w trakcie rozmowy z odwołującą stwierdził, że nie wie, co ma z nią zrobić, ponieważ ze zwolnienia wróciła jedna z pracownic. Ostatecznie nie zawarto z odwołującą kolejnej umowy zlenienia. Skarżąca udała się do Urzędu Pracy, ale okazało się, że nie przysługuje jej zasiłek dla bezrobotnych. Pracownica UP poinformowała ją, że może ubiegać się o świadczenie postojowe.

Za pośrednictwem Platformy Usług (...) ( (...)) odwołująca złożyła trzy wnioski o świadczenie postojowe w związku z przeciwdziałaniem skutkom wywołanym COVID-19 dla umów zlecenia. Pierwszy wniosek (druk (...)) złożyła z datą 12 sierpnia 2020 roku i dołączyła do niego kserokopie umowy zlecenia nr (...) z dnia 1 lipca 2020 roku. Natomiast w dniach 9 września 2020 roku i 1 października 2020 roku złożyła wnioski o świadczenie postojowe za kolejne okresy (druk (...)). Na podstawie tych wniosków A. Z. (2) wypłacono świadczenie postojowe w kwotach po (...) zł każde.

(dowód: 3 wnioski o świadczenia postojowe - akta ZUS bez klejono ponumerowanych kart (b.k.p.k.), protokół kontroli – akta ZUS b.k.p.k., umowy zlecenia koperta k. 86 a.s., wyjaśnienia i zeznania w charakterze strony A. Z. (2) k. 40-40v, 67.).

Płatnik składek Sklep (...) s.c. B. G. (1), B. J., B. W. w A. w dniu 28 kwietnia wystąpił z wnioskiem o zwolnienie z obowiązku opłacania należności z tytułu składek za miesiące marzec, kwiecień i maj 2020 roku. Na dzień 29 lutego 2020 roku płatnik zgłaszał do ubezpieczeń społecznych 14 ubezpieczonych. Na dzień złożenia wniosku płatnik składek nie otrzymał żadnej pomocy publicznej z powodu COVID-19. Natomiast w związku z wnioskiem został zwolniony z opłacania składek za marzec 2020 roku w kwocie (...) zł, kwiecień 2020 roku w kwocie (...) zł i maj 2020 roku w kwocie (...) zł. Płatnik składek w trakcie kontroli poinformował, iż ze względu na następstwa wystąpienia COVID-19 nastąpił u niego spadek przychodów.

(dowód: protokół kontroli płatnika składek wraz z załącznikami- akta ZUS b.k.p.k., informacja o zwolnieniu z opłacania składek k. 18-21 a.s., wniosek o zwolnienie z obowiązku opłacania należności z tytułu składek za marzec-maj 2020 roku k. 22-23 a.s.)

W 2023 roku w dniach: 23, 27, 28, 31 marca, 4 i 6 kwietnia ZUS Wydział Kontroli Płatników Składek w B. przeprowadził kontrolą Sklepu (...) s.c., która obejmowała m.in. prawidłowość i rzetelność danych przekazanych do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych we wniosku o świadczenie postojowe na podstawie ustawy z dnia 2 marca 2020 roku o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych; prawidłowość i rzetelność danych przekazanych do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych we wniosku o zwolnienie z obowiązku opłacania składek złożonego na podstawie ustawy z dnia 2 marca 2020 roku o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i w zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych. Kontrolą objęto okres styczeń 2019 roku – grudzień 2021 roku.

W czasie kontroli nie ujawniono, by płatnik składek składał wnioski o świadczenie postojowe. Z danych zawartych w Kompleksowym Systemie Informatycznym wynikało, że taki wniosek złożyła zleceniobiorczyni A. Z. (2). W. B. – wspólnik spółki - w trakcie przesłuchania przez kontrolera ZUS, wyjaśniła, że A. Z. (2) nie występowała z prośbą o złożenie w jej imieniu wniosku o świadczenie postojowe ani nie poinformowała płatnika o złożeniu takiego wniosku. We wniosku o wypłatę świadczenia postojowego A. Z. (2) wskazała, iż nastąpiło ograniczenie wykonywania przez nią umowy cywilnoprawnej, ze względu na wystąpienie COVID-19, natomiast w trakcie przesłuchania W. B. wskazała, że w okresie od 1 sierpnia 2020 roku do 15 listopada 2020 roku odwołująca nie zgłosiła prośby o zawarcie z nią umowy zlecenia i dlatego takie nie były zawierane.

(dowód: protokół kontroli płatnika składek wraz załącznikami - akta ZUS b.k.p.k.)

Z zeznań świadka J. B. (k. 65-65v) wynikało, że od początku trwania umowy zlecenia odwołująca miała wyznaczane konkretne miejsce pracy – (...) w A.. Po ogłoszeniu pandemii została przeniesiona na teren zakład i pracowała w magazynie przy krojeniu pieczywa, pakowaniu i dostarczaniu do sklepu. Wskazał, że odwołująca nie zwracała się do niego o kontynuowanie zatrudnienia. Natomiast świadek W. B. (k. 65v-66) potwierdziła, że po wypowiedzeniu umowy najmu lokalu na terenie (...) w A., odwołująca została przeniesiona do pomocy w magazynie, gdzie pracowała przy krojeniu i pakowaniu pieczywa oraz jego wydawaniu. Zawierano z nią krótkoterminowe umowy zlecenia, na które się godziła. Świadek utrzymywała, że zwracała się do odwołującej, aby pozostawała w pracy, jednak z jej strony nie było chęci kontynuowania zatrudnienia. Nie pamiętała, aby J. B. poinformował odwołującą w lipcu, że nie będzie dla niej pracy. O wypłaceniu odwołującej świadczenia postojowego dowiedziała się w trakcie kontroli organu rentowego.

Płatnik składek zatrudniał pracowników na podstawie umów o pracę, jak i umów zlecenia oraz o dzieło.

Płatnik składek zawarł z C. R. następujące umowy zlecenia:

- nr (...) z dnia 2 stycznia 2020 roku na okres od 2 do 31 stycznia 2020 roku zlecając pomoc przy sprzedaży pieczywa,

- nr (...) z dnia 1 lutego 2020 roku na okres od 1 lutego do 30 kwietnia 2020 roku zlecając pomoc przy sprzedaży pieczywa,

- nr (...) z dnia 1 maja 2020 roku na okres od 1 maja do 30 września 2020 roku zlecając pomoc przy sprzedaży pieczywa,

- nr (...) z dnia 1 października 2020 roku na okres od 1 października do 31 grudnia 2020 roku zlecając pomoc przy sprzedaży pieczywa.

Z informacji podanej przez zleceniobiorczynię C. R. wynikało, że jest emerytką/rencistką (ur. (...)) i nie wnosiła ona o objecie jej dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym.

Płatnik składek zawarł z A. P. następujące umowy zlecenia:

- nr (...) z dnia 7 stycznia 2020 roku na okres od 7 do 31 stycznia 2020 roku zlecając pomoc przy sprzedaży pieczywa,

- nr (...) z dnia 1 lutego 2020 roku na okres od 1 lutego do 15 maja 2020 roku zlecając pomoc przy dystrybucji pieczywa,

- nr (...) z dnia 7 stycznia 2020 roku na okres od 16 maja do 31 października 2020 roku zlecając pomoc przy sprzedaży pieczywa,

Z informacji podanej przez zleceniobiorczynię A. P. wynikało, że nie posiada innych tytułów ubezpieczenia (ur. (...)) i nie wnosiła o objecie jej dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym.

(dowód: teczka „umowy zlecenia ul. (...) koperta k. 76 a.s.)

Płatnik składek zawarł z odwołującą A. Z. (2) również następującą umowy zlecenia:

- nr (...) z dnia 16 listopada 2020 roku na okres od 16 listopada do 31 grudnia 2020 roku zlecając pomoc przy sprzedaży pieczywa,

- nr (...) z dnia 31 grudnia 2020 roku na okres od 1 stycznia do 31 maja 2021 roku zlecając pomoc przy sprzedaży pieczywa,

- nr (...) z dnia 1 czerwca 2021 roku na okres od 1 czerwca do 31 października 2021 roku zlecając pomoc przy sprzedaży pieczywa.

Z informacji podanej przez zleceniobiorczynię A. Z. (2) wynikało, że nie posiada innych tytułów ubezpieczenia i wnosiła o objęcie jej dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym. W dniu 26 czerwca 2021 roku odwołująca wypowiedziała ostatnią umowę zlecenia.

(dowód: teczka „umowy zlecenia ul. (...) koperta k. 76 a.s.).

W dniu 4 maja 2020 roku płatnik składek zawarł z B. G. (2) umowę o dzieło nr (...), na podstawie której wykonawczyni miała wykonać pieczywo okolicznościowe ozdobne na uroczystości zgodnie z złożonymi zamówieniami. Zakończenie dzieła miało nastąpić 30 grudnia 2020 roku.

(dowód: teczka z umową o dzieło i rachunkiem koperta k. 76 a.s.).

Płatnik składek zatrudniał również osoby na podstawie umowy o pracę. I tak:

- E. G. w okresie od 1 września 2016 roku do 31 sierpnia 2019 roku była zatrudniona jako uczeń w zawodzie cukiernik. Następnie od 16 września 2019 roku do 30 grudnia 2019 roku i od 2 stycznia 2020 roku do 31 grudnia 2021 roku w pełnym wymiarze czasu pracy jak pakowacz pieczywa. E. G. wypowiedziała umowę o pracę z dniem 31 lipca 2021 roku;

- J. S. (1) od 1 czerwca 2007 roku do 31 października 2019 roku pracował jako pakowacz pieczywa, następnie od 1 listopada 2019 roku do 29 lutego 2020 roku również jako pakowacz pieczywa i na postawie ostatniej umowy o pracę od 1 marca 2020 roku na czas nieokreślony, jako pakowacz pieczywa;

- J. K. od 1 sierpnia 2018 roku do 31 października 2019 roku pracowała w wymiarze ½ etatu jako pakowacz pieczywa, od 1 listopada 2019 roku do 31 października 2020 roku w pełnym wymiarze czasu pracy jako pakowacz pieczywa. Od 31 marca 2020 roku do 31 października 2020 roku była niezdolna do pracy. W dniu (...) urodziła dziecko i przebywała na urlopie macierzyńskim. Umowa o pracę uległa rozwiązaniu z uwagi na upływ czasu na jaki została zawarta;

- H. Ś. (1) była zatrudniona od 1 sierpnia 2008 roku jako sprzątaczka w wymiarze ½ etatu. Od 1 stycznia 2009 roku zaczęła pracę w pełnym wymiarze czasu pracy, by od 1 kwietnia 2009 roku ponownie pracować w wymiarze 1/2 etatu. Od 1 listopada 2011 roku pracuje w pełnym wymiarze czasu pracy na czas niekreślony.

W okresie od 12 maja do 22 maja 2020 roku była niezdolna do pracy, w tym 12-13 maja 2020 roku przebywała w szpitalu.

(dowód: akta osobowe E. G., J. S. (2) i J. K. koperta k. 76 a.s., akta osobowe i karta zasiłkowa H. Ś. (1) koperta k. 86 a.s.)

Na podstawie zwartej w dniu 17 września 2020 roku umowy nr (...) w sprawie organizacji stażu dla bezrobotnych współfinansowanej przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego, zwartej między (...) a J. B., ten ostatni zobowiązał się zorganizować staż dla dwóch bezrobotnych, bez nawiązania z nimi stosunku pracy, na stanowiskach piekarza i pakowacza ręcznego. Organizator stażu zobowiązał się do zatrudnienia dwóch bezrobotnych skierowanych w ciągu 7 dni od daty zakończenia stażu, na okres co najmniej jednego miesiąca na umowę o prace w wymiarze co najmniej pół etatu. W przypadku niewywiązania się z postanowień umowy organizator był zobowiązany do zapłaty na rzecz Urzędu Pracy kary umownej w wysokości (...)

Do odbycia stażu wytypowano dwóch bezrobotnych: A. B. i P. Z.. Staż mieli odbywać w okresie od 23 września do 31 grudnia 2020 roku. W aktach znajduje się dokumentacja potwierdzająca odbycie stażu przez A. B. na stanowisku pakowacza ręcznego.

(dowód: teczka z dokumentacją umowy o staż k. 76 a.s.).

Sąd zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 15 ust. 1 pkt 2, ust. 2, 3, 5 zq ustawy z dnia 2 marca 2020 roku o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (t. jedn. Dz.U. z 2024 r. poz. 340 ze zm. ) osobie wykonującej umowę agencyjną, umowę zlecenia, inną umowę o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia albo umowę o dzieło przysługuje świadczenie postojowe.

Świadczenie postojowe przysługuje osobom zamieszkującym na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, jeżeli są:

1) obywatelami Rzeczypospolitej Polskiej lub

2) posiadającymi prawo pobytu lub prawo stałego pobytu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej obywatelami państw członkowskich Unii Europejskiej, państw członkowskich Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) - strony umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym lub Konfederacji Szwajcarskiej, lub

3) cudzoziemcami legalnie przebywającymi na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.

Świadczenie postojowe przysługuje, gdy w następstwie wystąpienia COVID-19 doszło do przestoju w prowadzeniu działalności, odpowiednio przez osobę prowadzącą pozarolniczą działalność gospodarczą albo przez zleceniodawcę lub zamawiającego, z którymi została zawarta umowa cywilnoprawna.

Osobie wykonującej umowę cywilnoprawną świadczenie postojowe przysługuje jeżeli:

1) umowa cywilnoprawna została zawarta przed dniem 1 kwietnia 2020 r.;

2) przychód z umowy cywilnoprawnej w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych uzyskany w miesiącu poprzedzającym miesiąc, w którym został złożony wniosek o świadczenie postojowe, nie był wyższy od 300% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia z poprzedniego kwartału ogłaszanego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego na podstawie przepisów o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, obowiązującego na dzień złożenia wniosku;

3) nie podlega ubezpieczeniom społecznym z innego tytułu.

Jak stanowi art. 15zr ust. 1 ustawy świadczenie postojowe przysługuje w wysokości 80% kwoty minimalnego wynagrodzenia za pracę ustalanego na podstawie przepisów o minimalnym wynagrodzeniu za pracę, obowiązującego w 2020 r. nie więcej niż trzykrotnie, z zastrzeżeniem ust. 2 i 4.

W myśl art. 15zs ust. 2 ustawy w przypadku osoby wykonującej umowę cywilnoprawną wniosek, o którym mowa w ust. 1, składany jest za pośrednictwem odpowiednio zleceniodawcy lub zamawiającego. Natomiast jak stanowi art. 15zsa ust. 1 w przypadku odmowy złożenia wniosku przez zleceniodawcę w sposób wskazany w art. 15zs ust. 2, osoba uprawniona, która jest zleceniobiorcą, może złożyć wniosek o świadczenie postojowe do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych.

Zgodnie z art. 15 zx ust. 1-3 ustawy osoba, która pobrała nienależnie świadczenie postojowe, jest obowiązana do jego zwrotu wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie, w wysokości i na zasadach określonych przepisami prawa cywilnego. Za nienależnie pobrane świadczenie postojowe uważa się świadczenie: 1) przyznane lub wypłacone na podstawie fałszywych oświadczeń lub dokumentów albo w innych przypadkach świadomego wprowadzenia w błąd przez osobę pobierającą świadczenie lub odpowiednio zleceniodawcę lub zamawiającego; 2) wypłacone osobie innej niż osoba uprawniona; 3) wypłacone w kwocie wyższej niż należna.

Odsetki, o których mowa w ust. 1, są naliczane od pierwszego dnia miesiąca następującego po dniu wypłaty świadczenia postojowego do dnia zwrotu.

Celem ustawodawcy wprowadzającego prawo do świadczenia postojowego było zagwarantowanie ochrony obywateli, których dotykają opóźnienia lub brak realizacji dostaw, zatory płatnicze lub absencja pracowników związana ze wzrostem zachorowalności na (...)2. Ustawodawca uznał, że do najbardziej zagrożonych grup należą osoby prowadzące działalność gospodarczą, opłacające składki same za siebie oraz osoby wykonujące pracę na podstawie umowy agencyjnej, umowy zlecenia, innej umowy o świadczenie usług, do których zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące umowy zlecenia a także osoby wykonujące pracę na podstawie umowy o dzieło, gdyż osoby te są wyjątkowo narażone na niestabilność, a nawet całkowitą utratę przychodów z powodu pandemii koronawirusa, ze względu na brak zleceń lub zamówień, czy rezygnację z realizowanych lub zawieranych umów (por. uzasadnienie do projektu ustawy o zmianie ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych oraz niektórych innych ustaw – nr druku 299).

Przeprowadzone w sprawie postępowanie dowodowe nie dawało podstaw do przyjęcia, że wypłacone odwołującej świadczenia postojowe były świadczeniami nienależnymi i podlegały zwrotowi. Skarżąca nie złożyła fałszywych oświadczeń, czy dokumentów, ani nie wprowadziła świadomie w inny sposób w błąd organu rentowego. Nie można jej również przypisać złej wiary w ubieganiu się o powyższe świadczenia.

Jak wskazano wyżej, w przypadku zleceniobiorców prawo do świadczenia postojowego warunkowało jedynie: nie podleganie ubezpieczeniu społecznemu z innego tytułu, zawarcie umowy przed 1 kwietnia 2020 roku, przestój w prowadzeniu działalności przez zleceniodawcę i nieprzekroczenie granicznej kwoty przychodu z umowy, o której mowa w art. 15zq ust. 5 pkt 2 ustawy. We wniosku o świadczenie postojowe A. Z. (2) wskazała m.in., że wystąpiło ograniczenie wykonywania umowy zlecenia z powodu przestoju w prowadzeniu działalności przez zleceniodawcę. W tym miejscu należy wskazać, że we wniosku odwołująca wskazała, iż umowa została zawarta na okres od 1 lipca 2018 roku. W toku postępowania dowodowego podnosiła, że na tej podstawie świadczyła obsługę punktu sprzedaży mieszczącego się na (...) w A.. Nie przedłożyła żadnego dokumentu potwierdzającego, iż od 2018 roku łączyła ją z płatnikiem umowa (umowy ?) zlecenia. Na podstawie zgormadzonego w sprawie materiału dowodowego ustalono ponad wszelką wątpliwości, iż na podstawie krótkoterminowych umów zlecenia pracowała od 2 grudnia 2019 roku.

Przechodząc do rozważań w sprawie przesłanek warunkujących przyznanie prawa do świadczenia postojowego, niewątpliwie u płatnika składek wystąpiło ograniczenie wykonywania umowy zlecenia z powodu przestoju. Koniecznym jest zdefiniowanie użytego przez ustawodawcę pojęcia „przestoju w prowadzeniu działalności”.

W związku ze zgłaszanymi przez przedsiębiorców wątpliwościami, Rzecznik Małych i Średnich Przedsiębiorców wystąpił do Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej o wydanie objaśnień prawnych w zakresie możliwości skorzystania ze świadczenia postojowego przez przedsiębiorców prowadzących działalność gospodarczą oraz osoby wykonujące umowy cywilnoprawne. Rzecznik skierował zapytanie m.in. o to jak należy rozumieć pojęcie „przestoju w prowadzeniu działalności”, o którym mowa w art. 15zq ust. 3 ustawy. W następstwie czego Rzecznik otrzymał odpowiedź o następującej treści: Oceniając przestój w prowadzeniu działalności w następstwie COVID-19 przedsiębiorca powinien uwzględnić takie okoliczności jak spadek przychodów, dochodów, obrotów, liczby klientów, czy ograniczenia w prowadzeniu działalności. Forma przestoju w prowadzeniu działalności może być różna w zależności od specyfiki branży lub lokalizacji. (vide: wyjaśnienia Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 13 maja 2020 roku DUS-I.070.22.2020.SK)

W tym stanie rzeczy za przestój w prowadzeniu działalności należy rozumieć wszelkie okoliczności związane z COVID-19, które spowodowały brak możliwości wykonania umowy cywilnoprawnej w całości lub w części. Może to być np. zamknięcie firmy, zawieszenie działalności, brak klientów, mogą też być problemy płatnicze. To wnioskujący określa, czy zdarzenie takie miało miejsce i oświadcza to w składanym wniosku.

Powyższe znajduje także potwierdzenie w orzecznictwie. W wyroku Sądu Apelacyjnego w Warszawie - III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 14 kwietnia 2022 roku III AUa 1207/21, który dotyczył osoby prowadzącej działalność gospodarczą wskazano, iż art. 15zq ust. 4 pkt 1 i 2 ustawy precyzuje z kolei jaką sytuację uznaje się za przestój, o którym mowa w ust. 3, czyli na czym polega pogorszenie się sytuacji ekonomicznej relewantne dla uzyskania świadczenia postojowego. Podkreślono, iż ponadto przepis ten, w przypadku spadku przychodów, określa też kiedy, w odniesieniu do miesiąca złożenia wniosku, powinien wystąpić spadek przychodów. Art. 15zq w ust. 4 ustawy wskazuje z jednej strony, że chodzi o sytuację zmniejszenia przychodów, a z drugiej o niewykonywanie działalności (zaprzestanie: produkcji, handlu, świadczenia usług itd.) po zawieszeniu. Sposób redakcji przepisu art. 15zq ust. 4 pkt 1 i 2 dowodzi, że spadek przychodów jest brany pod uwagę wtedy, gdy nie doszło do zawieszenia działalności.

Powyższe zdaniem Sądu, analogicznie należy odnieść do osoby wykonującej umowę cywilnoprawną - tu przestój, o którym mowa w ust. 3 art. 15zq precyzuje art. 15zq ust. 5 pkt 2 ustawy. Z przestojem mamy do czynienia, gdy przychód z umowy cywilnoprawnej w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych uzyskany w miesiącu poprzedzającym miesiąc, w którym został złożony wniosek o świadczenie postojowe, nie był wyższy od 300% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia z poprzedniego kwartału ogłaszanego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego na podstawie przepisów o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, obowiązującego na dzień złożenia wniosku.

W konsekwencji powyższego przepis art. 15 zq ust. 3 ustawy stanowi o przestoju, ale rozumianym jako przerwa lub ograniczenie prowadzenia działalności gospodarczej przestój ekonomiczny – a nie przestój w rozumieniu prawa pracy. Gdyby ustawodawca chciał, to w ustawie z dnia 2 marca 2020 roku odwołałby się do przestoju, o którym mowa w art. 81 ust. 3 k.p. (por. wyrok Sądu Okręgowego w Olsztynie z dnia 11 marca 2021 roku sygn. akt IV U 1867/20).

W ocenie Sądu Okręgowego z całokształtu zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego bezsprzecznie wynika, że zgodnie z treścią złożonego do wniosku o świadczenie postojowe oświadczenia odwołującej, rzeczywiście nastąpiło ograniczenie wykonywania przez nią umowy zlecenia z powodu przestoju w prowadzeniu działalności przez zleceniodawcę.

Okolicznością bezsporną było, iż od początku trwania umowy zlecenia (grudzień 2019 roku) odwołująca była przypisana do konkretnego punktu sprzedaży, mieszczącego się na terenie (...) w A.. Ogłoszony w marcu 2020 roku stan pandemii spowodował, że umowa najmu zostawała wypowiedziana, stoisko zamknięte, a odwołująca została przeniesiona do siedziby zleceniodawcy. Niewątpliwie nagłe zamknięcie punktu sprzedaży było następstwem pandemii COVID-19 i spowodowało, że u zleceniodawcy doszło do istotnego ograniczenia prowadzenia działalności. Zeznający w sprawie świadkowie – J. B. i W. B. zgodnie wskazali, że przeniesienie odwołującej z punktu sprzedaży mieszczącego się na (...), do magazynu w siedzibie firmy spowodowało, że czynności, które wykonywała, ulegały radykalnej zmianie. Przede wszystkim nie sprzedawała pieczywa, natomiast zajmowała się jego krojeniem, pakowaniem oraz sprzątała teren zakładu.

W tym miejscu należy wskazać, że rozbieżność między stanowiskiem odwołującej, która utrzymywała, iż sprzątała teren zakładu przez okres niezdolności do pracy pracownicy, która się tym zajmowała (H. Ś. (1)), a okres ten trwał 2 miesiące, gdy z karty zasiłkowej udostępnionej przez płatnika składek wynika, że H. Ś. (1) była niezdolna do pracy przez dwa tygodnie, nie zmienia faktu, że problemy z zapewnieniem odwołującej pracy były. A. Z. (2) od 2 grudnia 2019 roku podpisywała kolejno trzy jednomiesięczne umowy zlecenia. Umowa z 1 marca 2020 roku po raz pierwszy została zawarta na okres dłuższy, bo do 31 maja 2020 roku. Na czas jej trwania złożyło się ogłoszenie stanu pandemii COVID-19, zamknięcie punktu sprzedaży w którym pracowała oraz okresowa niezdolność do pracy H. Ś. (2) (sprzątaczki). Kolejna umowa zlecenia została zawarta znowu tylko na miesiąc, podobnie jak i następna (i zarazem ostatnia).

Analizując przebieg zatrudnienia pracowników zatrudnionych na podstawie umowy o pracę, jak również zleceniobiorców płatnika składek, należy stwierdzić, że po ogłoszeniu stanu pandemii odwołująca była jedynym zleceniobiorcą, którego umowy były zawierane tylko na miesiąc. Niewątpliwie wynikało to z faktu, że punkt sprzedaży, do którego została przypisana, został nagle zamknięty z powodu pandemii COVID-19 i płatnik miał trudności z przydzieleniem jej konkretnych zadań.

Powyższe miało bezpośrednie przełożenie na sytuację odwołującej, która z uwagi na zamknięcie punktu sprzedaży, nie miała stałego planu pracy, czekała co jej zostanie zlecone w zależności od potrzeb zleceniodawcy. W punkcie sprzedaży na (...) miała wyznaczone miejsce i godziny pracy, konkretne czynności, bez konieczności wyczekiwania, aż ktoś jej wskaże co ma robić danego dnia.

Sąd uznał również za wiarygodne, że pod koniec lipca 2020 roku płatnik składek zasygnalizował odwołującej, iż nie wie co z nią zrobić, gdyż nie ma dla niej pracy. Między odwołującą a W. B. i J. B. dało się zauważyć spore kontrowersje i niechęć. Każda ze stron odmiennie przedstawiała okoliczności nie zawarcia kolejnej umowy zlecenia od sierpnia 2020 roku. A. Z. (2) wskazywała na konkretny sygnał od płatnika składek, że umowa taka nie zostanie zwarta, bo nie ma dla niej pracy. Natomiast płatnik składek wskazywał, że to ze strony odwołującej nie było żadnego sygnału, iż umowę taką chce zawrzeć.

W ocenie Sądu, fakty w sprawie przemawiają na korzyść odwołującej, gdyż z uwagi na nie zawarcie z nią umowy zlecenia musiała wystąpić o świadczenie postojowe. Podkreślić należy, że umowa zlecenia była jej jedynym źródłem dochodu oraz podstawą ubezpieczenia społecznego. Tym bardziej, że jest matką samotnie wychowująca małoletnie dziecko. Co więcej, dalsza sekwencja zdarzeń wskazuje, że od listopada 2020 roku skarżąca została ponowienie zatrudniona u płatnika składek przy obsłudze puntu sprzedaży przy ul. (...). Nie ma zatem podstaw do przyjęcia, że nie zależało jej na dalszym zatrudnieniu.

W sprawie niniejszej występuje wiele okoliczności, które uzasadniają stanowisko odwołującej i potwierdzają, iż nie doszło do zawarcia z nią kolejnej umowy zlecenia z powodu skutków pandemii COVID-19, z jakimi borykał się jej ówczesny zleceniodawca. Nie ulega wątpliwości, że sama spółka borykała się z trudnościami finansowymi spowodowanymi przez pandemię COVD-19 i dlatego wystąpiła z wnioskiem o zwolnienie z opłacania składek za marzec-maj 2020 roku i zwolnienie takie otrzymała. Ponadto licząc na obniżenie kosztów, płatnik składek zdecydował się przyjąć na staż, organizowany dla osób bezrobotnych ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego, dwie osoby na stanowiska piekarza i pakowacza ręcznego. Nie ulega wątpliwości, że pozyskanie dwóch pracowników, do prostych prac jakimi są np. pakowanie pieczywa, bez konieczności ponoszenia kosztów z tym związanych, było bardziej atrakcyjne i wymierne finansowo, niż podpisanie z odwołującą kolejnej umowy zlecenia.

Powyższe okoliczności, zdaniem Sądu, jednoznacznie wskazują na przestój w prowadzeniu działalności przez zleceniodawcę, gdyż jak już wyżej wskazano nie tylko ograniczenie w prowadzeniu działalności, czy jej wstrzymanie stanowi formę przestoju, lecz i wszelkie okoliczności związane z COVID-19, które spowodowały brak możliwości wykonania umowy cywilnoprawnej. W przypadku odwołującej konieczność zamknięcia puntu sprzedaży na (...) w A. spowodowała, że nie mogła ona wykonywać umowy zlecenia w takim wymiarze jak dotąd, gdyż nie było zapotrzebowania na jej usługi.

Mając na względzie wszystkie okoliczności ujawnione w sprawie Sąd doszedł do przekonania, że wnioskodawczyni spełniła wszystkie z wymaganych przez ustawodawcę warunków do uzyskania prawa do świadczenia postojowego, określonych w cytowanym art. 15zq ustawy z dnia 2 marca 2020 roku i brak było podstaw do uznania, że wypłacone jej świadczenia był nienależne.

Na marginesie jedynie wskazać trzeba, że nic nie stało na przeszkodzie, aby Zakład podjął decyzję o wypłacie tych świadczeń dopiero po przeprowadzeniu stosownego postępowania wyjaśniającego – czego nie uczynił, gdyż kontrole m.in. w tym zakresie przeprowadził dopiero w marcu i kwietniu 2023 roku. Obowiązkiem ZUS była weryfikacja wniosku o świadczenie postojowe i wydanie decyzji co do tego świadczenia niezwłocznie po wyjaśnieniu ostatniej okoliczności niezbędnej do jej wydania. Samo złożenie wniosku nie obliguje organu rentowego do wydania pozytywnej decyzji bez sprawdzenia warunków przyznania świadczenia (wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 30 listopada 2021 roku III AUa 720/21.

W związku z powyższym Sąd Okręgowy z mocy art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. zmienił zaskarżoną decyzję i orzekł jak w sentencji.

mt