Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Suwałkach

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 25 kwietnia 2025r.

Sąd Okręgowy w Suwałkach III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący:	sędzia Cezary Olszewski
Protokolant:	Marta Majewska Wronowska

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 17 kwietnia 2025r. w S.

sprawy T. B. (1)

przeciwko Prezesowi Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego

o zwrot nienależnie pobranych świadczeń

w związku z odwołaniem T. B. (1)

od decyzji Prezesa Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego

z dnia 26 listopada 2024 r. znak (...)-2/25

zmienia zaskarżoną decyzję w ten sposób, że stwierdza brak podstaw do obniżenia świadczenia T. B. (1) oraz ustalenia nadpłaty i ustala, iż nie jest ona zobowiązana do zwrotu należności w kwocie 3045,44 zł (trzech tysięcy czterdziestu pięciu złotych i 44/100).

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 26 listopada 2024 roku Prezes Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego ustalił w stosunku do T. B. (2) nadpłatę od 1 lipca 2024 roku 50% części uzupełniającej renty rolniczej z powodu wyłączenia jej męża z ubezpieczenia społecznego rolników z okresem wstecznym tj. od 25 czerwca 2024 roku. Stosownie do art. 28 ust. 3 i 11 ustawy z dnia 20 grudnia 1990 roku o ubezpieczeniu społecznym rolników (t.j. Dz. U. z 2024 r., poz. 90) od 1 lipca 2024 roku nie przysługiwało jej prawo do 50% części uzupełniającej renty rolniczej ponieważ mąż został wyłączony z ubezpieczenia społecznego rolników z okresem wstecznym, a ona nadal prowadziła działalność rolniczą. T. B. (2) była pouczona o okolicznościach powodujących ustanie lub zawieszenie prawa do świadczeń, a mimo zajścia tych okoliczności pobierała przesyłane świadczenia. W okresie od 1 lipca 2024 roku do 31 października 2024 roku pobrała świadczenie w kwocie 3.045,44 zł i do zwrotu takiej kwoty została zobowiązana wraz z odsetkami naliczonymi od dnia wydania przedmiotowej decyzji. Organ rentowy wskazał konto, na które winna przelać nadpłaconą kwotę. W przypadku jej nieuiszczenia miał wdrożyć postępowanie egzekucyjne.

Odwołanie od powyższej decyzji złożyła T. B. (2), domagając się jej zmiany. Zaprzeczyła, aby prowadziła jakąkolwiek działalność rolniczą.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie i podtrzymał podstawy skarżonej decyzji. Dodatkowo wskazał, iż odwołująca się wraz z mężem posiada zaległości w opłacaniu składek na ubezpieczenie społeczne rolników, za które odpowiada z nim solidarnie. Na dzień 3 września 2024 roku zadłużenie wynosiło 39.623,73 zł i organ rentowy dokonał potrącenia z wypłacanego jej świadczenia (z kwoty wyrównania za okres od 24 czerwca 2024 roku do 30 września 2024 roku). Ponadto w dniu 9 września 2024 roku do P. Terenowej KRUS w S. wpłynęło zaświadczenie z ZUS o podleganiu przez S. B. – męża odwołującej - ubezpieczeniu społecznemu z tytułu zatrudnienia. Wobec powyższego decyzją z dnia 25 września 2024 roku jego ubezpieczenie społeczne rolników ustało od dnia 25 czerwca 2024 roku. S. B. jest również właścicielem gospodarstwa rolnego o powierzchni powyżej 1 ha fizycznego i 1 ha przeliczeniowego i na podstawie domniemania zawartego przepisach ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników organ rentowy przyjął, że T. B. (1) nie zaprzestała prowadzenia działalności rolniczej.

Sąd ustalił, co następuje :

S. B. (urodzony (...)) w dniu 6 lutego 1987 roku otrzymał od rodziców – J. i J. B. – gospodarstwo rolne. Ubezpieczeniem społecznym rolników był objęty od 1 stycznia 1983 roku. Gospodarstwo rolne obejmowało pow. 15,54ha (6,1445 ha przeliczeniowego). Decyzją z dnia 25 września 2024 roku KRUS wyłączył S. B. z ubezpieczenia społecznego rolników. Decyzją uprawomocniła się w dniu 5 listopada 2024 roku.

T. B. (1) (urodzona (...)) od 25 lipca 1992 roku pozostaje w związku małżeńskim ze S. B.. Odwołująca podlegała ubezpieczeniom rolniczym: emerytalno – rentowemu, wypadkowemu, chorobowemu i macierzyńskiemu od 1 lipca 1992 roku do 11 listopada 2019 roku oraz od 16 czerwca 2022 roku (ustawowo). W okresie od 8 listopada 2019 roku do 14 czerwca 2022 roku podlegała powszechnemu ubezpieczeniu społecznemu z tytułu zatrudnienia.

W dniu 24 czerwca 2024 roku odwołująca wystąpiła z wnioskiem o rentę rolnicza. Decyzją z dnia 30 lipca 2024 roku odmówiono jej prawa do tego świadczenia z uwagi na brak stwierdzonej całkowitej niezdolności do pracy w gospodarstwie rolnym. T. B. (1) złożyła odwołanie od tej decyzji i organ rentowy na mocy art. 477 ⁹ §2 ¹ k.p.c. uchylił ją i skierował wniosek do ponownego rozpoznania. Decyzją z dnia 4 września 2024 roku przyznano jej prawo do renty rolniczej od 24 czerwca 2024 roku do 31 sierpnia 2025 roku w kwocie do wypłaty 0zł. Renta rolnicza składała się z części składowej i uzupełniającej. Część składowa wyniosła 320,73zł, natomiast część uzupełniająca 1.522,72zł. Łącznie renta rolnicza wyniosła 1.843,45zł brutto, czyli 1.677,45zł netto i taka kwota była potrącana przez organ rentowy z tytułu zaległych składek.

Wysokość zadłużenia z tytułu składek na ubezpieczenie społeczne i zdrowotne za okres od 4 kwartału 2006 roku do 3 kwartału 2024 roku wynosiła 39.677,74 zł.

Decyzją z dnia 15 października 2024 roku organ rentowy ponownie ustalił wysokość renty rolniczej odwołującej, w związku z informacją o decyzji z dnia 25 września 2024 roku o wyłączeniu S. B. z rolniczego ubezpieczenia społecznego. Przyznał odwołującej prawo do renty rolniczej od dnia 1 listopada 2024 roku do 31 sierpnia 2025 roku. Część składowa wyniosła 320,73zł, natomiast część uzupełniająca 1.522,72zł. Natomiast z powodu niezaprzestania prowadzenia działalności rolniczej część uzupełniająca podlegała zawieszeniu w kwocie 761,36zł. Renta rolnicza odwołującej brutto wyniosła 1.082,09zł, a netto 985,09zł i ta kwota podlegała potraceniu z tytułu zaległych składek.

Decyzją z dnia 15 listopada 2024 roku organ rentowy ustalił nadpłatę w wysokości 50% części uzupełniającej renty rolniczej za okres od 1 lipca do 31 października 2024 roku w kwocie 3.045,44 zł. Decyzja ta została uchylona skarżoną decyzją z dnia 26 listopada 2024 roku.

(dowód: wniosek o rentę rolniczą k. 1-9v akt KRUS, kserokopia aktu małżeństwa k. 11-11v akt KRUS, kserokopia aktu notarialnego k. 21-22v akt KRUS, karta ewidencja k. 31, 64 akt KRUS i k. 19-19v a.s., informacja ZUS k. 44-44v akt KRUS, decyzja k. 46, 69-73, 76 akt KRUS, informacja o wysokości zadłużenia k. 66, 78-84 akt KRUS i k. 16-18v a.s., informacja k. 1 akt zastępczych KRUS, decyzja k. 5-6, 11-12v, akt zastępczych KRUS).

Odwołująca mieszka wraz z mężem w K. w siedlisku, które nie jest połączone z gospodarstwem rolnym. Samo gospodarstwo jest niewiele oddalone od miejsca ich zamieszkiwania. Odwołująca ma problemy z nogą, na której pojawiała się rana. Gospodarstwo rolne prowadzi S. B. ponieważ to jest jego gospodarstwo. Małżonkowie pracują oddzielnie, każde osobno posykuje środki na własne utrzymanie. Odwołująca nie interesuje się i nie ingeruje w to jak mąż prowadzi gospodarstwo rolne, co sieje, czy uprawia. S. B. podtrzymał, że kwesta zaległości z tytułu składek jest jego sprawą i odwołująca nie ma z tym nic wspólnego. Gospodarstwo rolne jest jego i on zajmuje się jego prowadzeniem, zasiewa pole trawą, którą następnie kosi, beluje i sprzedaje hodowcom bydła. Odwołująca nie ma do gospodarstwa żadnych praw. S. B. z zawodu jest rolnikiem i mechanikiem, aktualnie pracuje tylko na gospodarstwie.

(dowód: zeznania odwołującej k. 30-30v a.s., wyjaśnienia S. B. k. 20-20 a.s., zeznania S. B. k. 30v a.s.

Sąd zważył, co następuje :

Na wstępie wskazać należy, że spór w niniejszej sprawie powstał w kwestii ustalenia tego, czy odwołująca ma prawo do części uzupełniającej renty rolniczej w okresie od dnia od 1 lipca do 31 października 2024 roku, czy też nie i w związku z powyższym, czy jest zobowiązana do zwrotu wypłaconej jej kwoty renty rolniczej w części uzupełniającej za ten okres czy też nie.

Zgodnie z treścią art. 24 ustawy z dnia 20 grudnia 1990 roku o ubezpieczeniu społecznym rolników (t.j. Dz. U. z 2024 r. poz. 90) emerytura rolnicza, renta rolnicza z tytułu niezdolności do pracy oraz renta rolnicza szkoleniowa składa się z części składkowej i części uzupełniającej, ustalonych zgodnie z art. 25 i 26. Dla każdej z tych części ustala się wskaźnik wymiaru.

Zgodnie z treścią art. 28 ustawy wypłata emerytury lub renty rolniczej z ubezpieczenia ulega częściowemu zawieszeniu na zasadach określonych w ust. 2-8, jeżeli emeryt lub rencista prowadzi działalność rolniczą (ust. 1). Zawieszenie wypłaty dotyczy:

1) części uzupełniającej emerytury rolniczej lub renty rolniczej z tytułu niezdolności do pracy,

2) emerytury lub renty inwalidzkiej z ubezpieczenia społecznego rolników indywidualnych i członków ich rodzin w części równej 95% emerytury podstawowej - i obejmuje całość lub określony ułamek tej części świadczenia; ilekroć w ust. 3 i 5-7 jest mowa o zawieszeniu wypłaty w całości, w połowie albo w jednej czwartej - rozumie się odpowiednio zawieszenie wypłaty tej części świadczenia, jej połowy albo jednej czwartej (ust. 2). Wypłata ulega zawieszeniu w całości, jeżeli emeryt lub rencista nie zaprzestał prowadzenia działalności rolniczej, z zastrzeżeniem ust. 5-7 i 9-11 (ust. 3).

Uznaje się, że emeryt lub rencista zaprzestał prowadzenia działalności rolniczej, jeżeli ani on, ani jego małżonek nie jest właścicielem (współwłaścicielem) lub posiadaczem gospodarstwa rolnego w rozumieniu przepisów o podatku rolnym i nie prowadzi działu specjalnego, nie uwzględniając: 1) gruntów wydzierżawionych, na podstawie umowy pisemnej zawartej co najmniej na 10 lat i zgłoszonej do ewidencji gruntów i budynków, osobie niebędącej:

a) małżonkiem emeryta lub rencisty,

b) jego zstępnym lub pasierbem,

c) osobą pozostającą z emerytem lub rencistą we wspólnym gospodarstwie domowym,

d) małżonkiem osoby, o której mowa w lit. b lub c;

2) gruntów trwale wyłączonych z produkcji rolniczej na podstawie odrębnych przepisów, w tym zalesionych gruntów rolnych; 3) gruntów i działów specjalnych należących do małżonka, z którym emeryt lub rencista zawarł związek małżeński po ustaleniu prawa do emerytury lub renty rolniczej z ubezpieczenia; 4) własności (udziału we współwłasności) nieustalonej odpowiednimi dokumentami urzędowymi, jeżeli grunty będące przedmiotem tej własności (współwłasności) nie znajdują się w posiadaniu rolnika lub jego małżonka

(ust. 4). W przypadku, gdy rencista lub emeryt uprawniony do emerytury z art. 19 ust. 1 prowadzi działalność rolniczą z małżonkiem podlegającym ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu z mocy ustawy, wypłata nie ulega zawieszeniu (ust. 11). Powyższe przypadki stanowią wprowadzone przez ustawodawcę domniemania zaprzestania prowadzenia działalności rolniczej.

Z kolei w myśl art. 52 ust. 2 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników w zw. z art. 138 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz. U. z 2023 r. poz. 1251) osoba, która nienależnie pobrała świadczenia, jest obowiązana do ich zwrotu (ust. 1). Za nienależnie pobrane świadczenia w rozumieniu ust. 1 uważa się:

1) świadczenia wypłacone mimo zaistnienia okoliczności powodujących ustanie lub zawieszenie prawa do świadczeń albo wstrzymanie wypłaty świadczeń w całości lub w części, jeżeli osoba pobierająca świadczenia była pouczona o braku prawa do ich pobierania;

2) świadczenia przyznane lub wypłacone na podstawie fałszywych zeznań lub dokumentów albo w innych przypadkach świadomego wprowadzenia w błąd przez osobę pobierającą świadczenia (ust.2).

Sąd Okręgowy podziela stanowisko zaprezentowane przez Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 6 maja 2004 roku, II UZP 5/04, zgodnie z którym wypłata części uzupełniającej świadczenia rolnika, który będąc właścicielem lub posiadaczem gospodarstwa rolnego faktycznie nie prowadzi w nim działalności rolniczej w rozumieniu art. 6 pkt 3 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników nie ulega zawieszeniu na podstawie art. 28 ust. 1 i 3 w związku z ust. 4 tej ustawy. Sąd Najwyższy wyjaśnił, że swoista i nietypowa konstrukcja art. 28 ust. 4 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników prowadzi do wniosku, że ustawodawca przewidziane w nim przypadki prowadzenia gospodarstwa rolnego zmarginalizował z punktu widzenia zawieszalności wypłaty świadczeń i uznał, że mimo własności lub posiadania gruntów, działalność rolnicza nie jest prowadzona (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 7 lutego 2002 r., II UKN 49/01). Zastosowana w tym wypadku technika legislacyjna sugeruje przyjęcie, że wyliczenie zawarte powyższym przepisie służy wyłącznie ułatwieniom dowodowym. Rolnicy, będący właścicielami gospodarstw wymienionych w art. 28 ust. 4 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników nie muszą wykazywać, że nie prowadzą w nich działalności rolniczej. Ten fakt uznaje sam ustawodawca. Mając na względzie specyfikę postępowania w sprawach ubezpieczeń społecznych oraz fakt, iż w przedmiotowej sprawie pomiędzy odwołującą, ale również jej mężem S. B. a organem ubezpieczeń społecznych powstał spór dotyczący prawa do części uzupełniającej emerytury, a nie zachodzi żaden z przypadków wskazanych w treści art. 28 ust. 4 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników - Sąd Okręgowy uznał, że przy rozstrzygnięciu niniejszej sprawy zasadnicze znaczenie winna znaleźć zasada wyrażona w art. 6 k.c., zastosowana odpowiednio w postępowaniu z zakresu ubezpieczeń społecznych. Istnieje bowiem możliwość obalenia wyprowadzonego przez ustawodawcę domniemania prowadzenia działalności rolniczej.

Wobec brzmienia powyższych przepisów zasadniczą kwestią było to, czy odwołująca w okresie od dnia 1 lipca do 31 października 2024 roku prowadziła gospodarstwo rolne, czy też nie. Kwestią drugorzędną pozostawało zaś pozostawanie przez jej męża – S. B. – powszechnemu ubezpieczeniu społecznemu i wyłączenie z ubezpieczenia rolniczego od dnia 25 czerwca 2024 roku. Okoliczność ta miałaby bowiem znaczenie jedynie w przypadku ustalenia, że odwołująca w spornym okresie prowadziła gospodarstwo rolne, co jednak nie miało miejsca. Postępowanie dowodowe przeprowadzone w sprawie - w ocenie Sądu - w sposób niebudzący wątpliwości wykazało, że odwołująca nie prowadziła działalności rolniczej. Okoliczność tę potwierdziła sama odwołująca w trakcie zeznań, jak również jej mąż S. B.. Ich zeznania były zgodne co do tego, że S. B. gospodarstwo rolne nabył przed zawarciem związku małżeńskiego z odwołującą, zatem odwołującą nie była jego współwłaścicielem w ramach ustawowej wspólności małżeńskiej. Ponadto małżonkowie B. przejęli zasadę, że każde z małżonków będzie utrzymywać się samodzielnie, z tym że gospodarstwem zajmuje się wyłącznie S. B. z uwagi na posiadany tytuł prawny i specyfikę produkcji polegającą na zasianiu pola trawą, która jest koszona i belowana, a następnie sprzedawana jako pasza. Do takiego rodzaju produkcji przy niewielkim zmechanizowaniu wystarcza praca jednego człowieka, zatem nie było nawet potrzeby by T. B. (1) uczestniczyła w pracach na tym gospodarstwie.

Odwołująca niezależnie i odrębnie od męża zajmuje się swoim utrzymaniem, nie ingeruje w działanie gospodarstwa, ani w sposób jego prowadzenia. Podkreślenia wymaga, iż z racji na stan zdrowia i potwierdzoną przez organ rentowy całkowitą niezdolność do pracy w gospodarstwie rolnym, odwołującą nie mogłaby w nim pracować. Wyjaśnienia oraz zeznania małżonków B. były stanowcze, jasne i korespondowały z materiałem dowodowym zgromadzonym jeszcze na etapie postepowania przed organem rentowym. Sąd w całości uwzględnił je przy merytorycznym rozstrzyganiu w sprawie.

Skoro więc odwołująca w okresie wskazanym w skarżonej decyzji nie prowadziła gospodarstwa rolnego (działalności rolniczej), to tym samym jest uprawniona do 100% części uzupełniającej renty rolniczej. Wbrew stanowisku organu rentowego, nie było podstaw do stwierdzenia nadpłaty części uzupełniającej renty rolniczej za okres wskazany w zaskarżonej decyzji, która to została przyznana należnie. Wobec tego odwołująca nie jest zobowiązana do zwrotu części uzupełniającej renty rolniczej przyznanie w okresie od dnia 1 lipca do 31 października 2024 roku.

Mając powyższe na względzie Sąd Okręgowy, na podstawie art. 477 ¹⁴ §2 k.p.c., orzekł jak w sentencji.

mt