Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Suwałkach

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 14 lutego 2024r.

Sąd Okręgowy w Suwałkach III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący:	sędzia Piotr Witkowski
Protokolant:	Marta Majewska-Wronowska

po rozpoznaniu w dniu 14 lutego 2024r. w Suwałkach na rozprawie

sprawy z wnioskuS. S. (2)

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B.

o zasiłek opiekuńczy

na skutek apelacji pozwanego Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B.

od wyroku Sądu Rejonowego w Suwałkach IV Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 23 października 2023r. sygn. akt IV U 146/22

1.  oddala apelację;

2.  zasądza od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. na rzecz S. S. (2) 1800 (jeden tysiąc osiemset) złotych z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia uprawnienia się wyroku do dnia zapłaty tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego przed Sądem II instancji.

UZASADNIENIE

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. decyzją z dnia 25.07.2022r. znak (...), działając na podstawie art. 1 ust. 1, art. 6 ust. 1, art. 29 ust. 1 pkt 1, art. 32 ust. 1 pkt. 2 ustawy z dnia 25.06.1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz. U. z 2021r. poz. 1133, z późn. zm.) stwierdził, że S. S. (2) nie ma prawa do zasiłku opiekuńczego za okres od 29.03.2021r.
do 18.04.2021r., zasiłku chorobowego za okres od 25.10.2021r. do 05.05.2022r., zasiłku macierzyńskiego za okres od 02.05.2022r. do 30.04.2023r. i działając
w oparciu o art. 66 ustawy z dnia 25.06.1999 r. i art. 84 ustawy z dnia 13.10.1998 r.
o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2021r. poz. 423, z późn. zm.) zobowiązał S. S. (2)do zwrotu nienależnie pobranego zasiłku chorobowego, zasiłku opiekuńczego wraz z odsetkami, w łącznej kwocie (...)zł.

Zakład wskazał, że na ustaloną kwotę składa się: należność główna (...) z funduszu chorobowego za okres od 29.03.2021r. do 18.04.2021r.,
od 25.10.2021r. do 05.05.2022r. i odsetki w wysokości (...) zł z funduszu chorobowego.

W uzasadnieniu wskazał, iż na podstawie przedłożonej dokumentacji wypłacił S. S. (2)z tytułu zatrudnienia u P. S. zasiłek opiekuńczy za okres
od 29.03.2021r. do 18.04.2021r. i zasiłek chorobowy za okres od 25.10.2021r. do 05.05.2022r. Wszczął jednak z urzędu postępowanie wyjaśniające w sprawie zasadności zgłoszenia S. S. (2)do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych
z tytułu zatrudnienia. Decyzją z dnia 30.06.2022r. stwierdził, że S. S. (2) nie podlega obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym: emerytalnemu, rentowym, chorobowemu, wypadkowemu z tytułu zatrudnienia na podstawie umowy o pracę
u P. S. od 01.10.2020r. Ustalił, że S. S. (2) podlega obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym tj. emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu z tytułu współpracy z osobą prowadzącą pozarolniczą działalność gospodarczą P. S. od 01.10.2022r. W związku z powyższym nie przysługują jej świadczenia pieniężne na podstawie ustawy z dnia 25.06.1999r. Zasiłek opiekuńczy wypłacony za okres od 29.03.2021r. do 18.04.2021r. oraz zasiłek chorobowy wypłacony za okres od 25.10.2021r. do 05.05.2022r. są świadczeniami nienależnie pobranymi
i podlegają zwrotowi.

Odwołanie od decyzji z dnia 25.07.2022r.złożyła S. S. (2) domagając się jej zmiany. Zarzuciła przedwczesność tej decyzji, gdyż decyzja z dnia 30.06.2022 r. została zaskarżona do Sądu Okręgowego w Suwałkach.

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. w odpowiedzi na odwołanie domagał się jego oddalenia, podnosząc argumenty, jak w zaskarżonej decyzji.

Wyrokiem z dnia 23.10.2023r. Sąd Rejonowy w Suwałkach zmienił zaskarżoną decyzję w ten sposób, że ustalił, iż odwołująca się S. S. (2) nie jest zobowiązana do zwrotu nienależnie pobranego zasiłku chorobowego i zasiłku opiekuńczego wraz z odsetkami w łącznej kwocie (...) (pkt I) w pozostałym zakresie odwołanie oddalił (pkt II), a koszty procesu zniósł wzajemnie pomiędzy stronami (pkt III).

Jak Sąd Rejonowy ustalił płatnik składek P. S. prowadzi pozarolniczą działalność gospodarczą pod firmą (...) w S.. Aktualnie działalność prowadzi w lokalu gastronomicznym usytuowanym w S. przy ulicy (...), nabytym na podstawie umowy odsprzedaży zawartej w dniu 24.09.2020r. z P.P.H.U. (...). S. S. (2), małżonka P. S., uprzednio pozostawała w zatrudnieniu w firmie sprzedającego,
w ramach pełnego etatu, świadcząc pracę na stanowisku barmana. P. S.
w dniu 30.09.2020r. zawarł z S. S. umowę o pracę na czas nieokreślony,
w ramach pełnego etatu, za wynagrodzeniem (...)zł miesięcznie, na stanowisku barman-kelner.

Od 01.10.2020r. S. S. (2) została zgłoszona przez P. S. do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych z tytułu zatrudnienia na podstawie umowy o pracę.

Za okres od 29.03.2021r. do 18.04.2021r. S. S. (2) pobrała zasiłek opiekuńczy w kwocie (...) zł. Od 22.09.2021r. S. S. (2) przebywała na zwolnieniu lekarskim, w związku z zagrożoną ciążą.

Za okres od 25.10.2021r. do 05.05.2022r. ZUS wypłacił jej zasiłek chorobowy w kwocie (...)zł.

W dniu (...) S. S. (2) urodziła dziecko i wystąpiła o wypłatę zasiłku macierzyńskiego za okres od 02.05.2022r. do 30.04.2023r.

Wystąpienie o zasiłek macierzyński skłoniło Zakład Ubezpieczeń Społecznych do wszczęcia postępowania w przedmiocie zasadności zgłoszenia S. S. (2)do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych z tytułu zatrudnienia na podstawie umowy o pracę od 01.10.2020r. O wszczęciu tego postępowania małżonkowie S. zostali zawiadomieni w dniu 31.05.2022r.

Zakład Ubezpieczeń Społecznych decyzją z dnia 30.06.2022r. stwierdził,
iż S. S. (2) nie podlega obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym: emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu z tytułu zatrudnienia na podstawie umowy o pracę u P. S. od 01.10.2020r. Ustalono natomiast, że podlega ona obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym tj. emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu z tytułu współpracy z osobą prowadzącą pozarolniczą działalność gospodarczą P. S. od 01.10.2020r.

Decyzja ta została zaskarżona przez P. S. do Sądu Okręgowego w Suwałkach, który wyrokiem z 22.12.2022r. w sprawie
sygn. akt III U 327/22 zmienił zaskarżoną decyzję i stwierdził, że S. S. (2) z tytułu zatrudnienia na umowę o pracę u płatnika składek P. S. podlega obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym: emerytalnemu, rentowym, chorobowym i wypadkowemu od dnia 1.01.2020 r. (pkt 1 wyroku).

Wskutek apelacji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Sąd Apelacyjny
w Białymstoku zmienił przedmiotowy wyrok Sądu Okręgowego w Suwałkach punkcie 1 i oddalił odwołanie (wyrok SA w Białymstoku z dnia 20.06.2023r.
sygn. akt III AUa 89/23).

W wykonaniu wyroku Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 20.06.2023r., dniu 17.07.2023r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych z urzędu zgłosił S. S. (2)do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych – emerytalnego, rentowych
i wypadkowego od dnia 01.10.2020r. z kodem tytułu ubezpieczenia 0511 (osoba współpracująca z osobą prowadzącą pozarolniczą działalność gospodarczą).

Sąd Rejonowy powołał się na art. 14 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz art. 6 ust. 1, art. 32 ust. 1 pkt 2, art. 29 ust. 1 pkt 1 ustawy
o świadczeniach z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa oraz bezsporny fakt, iż S. S. (2) nie podlega obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym: emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu z tytułu zatrudnienia na podstawie umowy o pracę u P. S. od 01.10.2020r. oraz,
że podlega obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym tj. emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu z tytułu współpracy z osobą prowadzącą pozarolniczą działalność gospodarczą P. S. od 01.10.2022r. (decyzja z dnia 30.06.2022r.),
i uznał, że prawidłowo w skarżonej decyzji organ rentowy ustalił, że S. S. (2) nie ma prawa do zasiłku opiekuńczego za okres od 29.03.2021r. do 18.04.2021r., zasiłku chorobowego za okres od 25.10.2021r. do 05.05.2022r. oraz zasiłku macierzyńskiego za okres od 02.05.2022r. do 30.04.2023r. W okresach, za które S. S. (2) wystąpiła o sporne świadczenia z ubezpieczenia chorobowego, nie podlegała dobrowolnie do tego ubezpieczenia. Z tego względu odwołanie w zakresie żądania ustalenia prawa do zasiłków - chorobowego, opiekuńczego
i macierzyńskiego w spornym okresie zostało przez Sąd I instancji oddalone
(pkt II sentencji wyroku).

Sąd Rejonowy uznał jednocześnie, iż na S. S. (2) nie ciąży obowiązek zwrotu pobranych kwot zasiłku chorobowego i zasiłku opiekuńczego, wraz
z odsetkami.

Opierając się na art. 84 ust. 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych Sąd I instancji wskazał, że obowiązek zwrotu nienależnych świadczeń realizuje się więc wówczas, gdy organ rentowy wydał prawidłową decyzję, pouczając ubezpieczonego o okolicznościach powodujących ustanie lub zawieszenie prawa do świadczeń albo wstrzymanie wypłaty świadczeń w całości lub w części; okoliczności te wystąpiły, o czym ubezpieczony organu nie powiadomił, a następnie wypłacane mu świadczenie pobrał.

Sąd Rejonowy wskazał, że zgodnie z regułami prawa ubezpieczeń społecznych, do zwrotu należności z tytułu nienależnie pobranych świadczeń
(art. 84 ust. 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych) zobowiązana jest osoba, która świadomie pobrała nienależne jej świadczenie:

1) wypłacone mimo zaistnienia okoliczności powodujących:

a) ustanie prawa do świadczeń,

b) wstrzymanie ich wypłaty w całości lub w części

– pouczona o braku prawa do ich pobierania w tych okolicznościach;

2) przyznane lub wypłacone w wyniku świadomego wprowadzania w błąd organu wypłacającego świadczenia przez osobę je pobierającą (w szczególności przez posłużenie się nieprawdziwymi zeznaniami lub fałszywymi dokumentami).

W każdym z tych wypadków istnieje nastawienie osoby pobierającej świadczenia na uzyskanie świadczenia, które jej się nie należy (wskazał na wyrok Sądu Najwyższego z 17.05.2001r., II UKN 338/00). Takie nastawienie jest oczywiste w wypadku wyłudzenia świadczeń, ale występuje także wówczas, gdy ubezpieczony został pouczony o okolicznościach powodujących ustanie prawa lub wstrzymanie wypłaty świadczeń.

Prawo ubezpieczeń społecznych ogranicza zakres obowiązku zwrotu nienależnych świadczeń do przypadków pobrania ich nienależnie i w złej wierze
(T. Zieliński, Stosowanie przepisów i pojęć prawa cywilnego, s. 35). Wyraźnie został wyeksponowany czynnik świadomości pobierania świadczenia nienależnego, przy czym o jego istnieniu przesądza (domniemanie ustawowe) dokonanie pouczenia
o okolicznościach ustania prawa do świadczeń albo wstrzymania ich wypłaty, bądź wynika stąd, że osoba ta sama spowodowała wypłatę nienależnych świadczeń swoim zawinionym działaniem (S. Płażek, Z. Salamon, Zwrot nienależnie pobranych świadczeń, s. 51).

Sąd Rejonowy wskazał również, powołując się na orzecznictwo Sądu Najwyższego, że pouczenie stanowi warunek sine qua non obowiązku zwrotu nienależnych kwot. Pouczenia powinien dokonać organ, który będzie wypłacać świadczenia przez przesłanie go każdej indywidualnie oznaczonej osobie, której wypłaca świadczenia i – co oczywiste – powinno dotrzeć do jej wiadomości.

Dowód dokonania pouczenia i dotarcia jego treści do osoby pobierającej świadczenie obciąża ZUS. W tej sytuacji szczególnego znaczenia nabiera przeprowadzenie ze strony ZUS dowodu doręczenia decyzji zawierającej pouczenie ubezpieczonemu, wówczas gdy ZUS wszystkie swoje decyzje wysyła jako przesyłki zwykłe, rezygnując z doręczeń za poświadczeniem odbioru. W każdej więc konkretnej sprawie o zwrot świadczeń brakuje bezpośredniego dowodu dokonanego pouczenia i ubezpieczeni dość często, a w niektórych wypadkach również skutecznie, tłumaczą się jego nieotrzymaniem, przy czym w orzecznictwie ukształtowały się zasady skutecznego przeprowadzenia przeciwdowodu pośredniego np. z treści pism skierowanych przez rencistę do organu rentowego (postanowienie Sądu Najwyższego z 20.11.2008 r., IV CZ 98/08).

Istotne jest zatem ustalenie zdarzeń uzasadniających uznanie zawinionego, świadomego wprowadzenia w błąd organ rentowy. Jak wskazał Sąd Rejonowy,
w świetle orzecznictwa Sądu Najwyższego, takimi są bezpośrednie oświadczenie nieprawdy we wniosku o świadczenia, przemilczenie przez wnioskodawcę faktu mającego wpływ na prawo do świadczeń, złożenie wniosku w sytuacji oczywiście nieuzasadniającej powstania prawa do świadczenia oraz okoliczność domniemanego współdziałania wnioskodawcy z innymi podmiotami we wprowadzeniu w błąd organu rentowego (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 27.01.2011 r., II UK 194/10).

Sąd Rejonowy miał przy tym na uwadze, że w najnowszym orzecznictwie sądowym podkreślana jest istota mechanizmu w sprawie wypłaty zasiłku chorobowego tj. nie jest wydawana decyzja i nie jest możliwe pouczenie ubezpieczonego w tradycyjny sposób, czy np. poprzez wskazanie właściwych przepisów w pouczeniu do decyzji. Nawet więc ustalenie przez Sąd, że ubezpieczony pobierający zasiłek chorobowy nie był pouczony o braku prawa do tego świadczenia (art. 84 ust. 2 pkt 1), nie jest wystarczającą podstawą do stwierdzenia, że nie obciąża go obowiązek zwrotu pobranego zasiłku chorobowego, do którego utracił prawo wskutek wykonywania w okresie pobierania świadczenia pracy zarobkowej.
W wyroku Sądu Najwyższego z dnia 09.02.2017 r., II UK 699/15, stwierdzono, że „błąd” wiąże się zawsze z pierwotną wadliwością rozstrzygnięć organu rentowego lub odwoławczego, z etapem ustalania prawa do świadczeń, a jego istotną cechą konstrukcyjną, odróżniającą od innych uchybień organów rentowych lub odwoławczych, jest istnienie fałszywego wyobrażenia organu o stanie uprawnień wnioskodawcy, wywołanego na skutek świadomego zachowania osoby pobierającej świadczenie.

W związku z tym Sąd I instancji wskazał, iż odwołująca się w toku procesu podkreślała, iż organ dokonał wyłączenia jej z ubezpieczeń społecznych z tytułu zatrudnienia pracowniczego od dnia 01.10.2020r., dopiero decyzją z dnia 30.06.2022r., a zatem w okresie gdy już te świadczenia pobrała w dobrej wierze. Skoro też organ wypłacił te świadczenia na podstawie danych, które początkowo sam uznał za prawidłowe, to nie może tu także być mowy o tym, iż ubezpieczona działa z zamiarem wprowadzenia organu rentowego w błąd, a zatem, że można jej przypisać jakąkolwiek winę. Odwołująca się w czasie pobierania świadczenia nie miała wiedzy o tym, iż świadczenia te są nienależne i nie wprowadziła świadomie, czy też celowo w błąd organ rentowy. Jej zdaniem, spełniła wszystkie przesłanki do wypłacenia jej zasiłku chorobowego i opiekuńczego, a w okresach wypłaty świadczeń nie miała świadomości, że w przyszłości nie będzie podlegać obowiązkowo ubezpieczeniu chorobowemu z datą wsteczną. Dopiero ponowna weryfikacja podstawy podlegania ubezpieczeniom spowodowała, że organ rentowy uznał sporne świadczenia za nienależnie pobrane. Brak jest zatem podstaw do przyjęcia,
że wypłacone tytułem zasiłków kwoty w okresach objętych skarżoną decyzją mają podlegać zwrotowi.

W ocenie Sądu Rejonowego stanowisko S. S. (2)było więc uprawnione.
W związku z ubieganiem się o zasiłki chorobowe i opiekuńcze w spornych okresach, płatnik składek – P. S. składał w inspektoracie ZUS zaświadczenia płatnika składek na druku ZUS Z-3 potwierdzając objęcie S. S. (2)ubezpieczeniem w razie choroby i macierzyństwa, jako osoby zatrudnionej przez niego na podstawie umowy o pracę. Organ rentowy od samego początku zgłoszenia jej do ubezpieczenia chorobowego z tytułu zatrudnienia pracowniczego wiedział, iż występuje zbieżność nazwisk pracodawcy i świadczeniobiorcy oraz, że płatnik składek jest mężem S. S. (2). Zaświadczenia te nie wprowadziły więc świadomie w błąd organu rentowego, a S. S. (2), pobierając sporne świadczenia, nie była świadoma,
że od 01.10.2020r. została zgłoszona do ubezpieczenia chorobowego
na nieprawidłowej podstawie. Brak tej świadomości i złej woli utwierdził
w ubezpieczonej niewątpliwie fakt prawidłowej wypłaty świadczeń przez organ rentowy. S. S. (2) nie wprowadziła organu rentowego w błąd, ani celowo, wbrew rzeczywistym okolicznościom, nie zgłosiła się do obowiązkowego ubezpieczenia społecznego z tytułu zatrudnienia pracowniczego u P. S., a dokonała tego, gdyż w tamtym okresie w takiej formie pozostawała zatrudniona i przekonana była
o prawidłowości zgłoszenia do ubezpieczeń społecznych z tego tytułu. Sąd Rejonowy podkreślił, że fakt podlegania S. S. (2)obowiązkowym ubezpieczeniom społecznych z tytułu zatrudnienia pracowniczego nie był do końca oczywisty, gdyż nawet sądy rozpoznające odwołanie od decyzji ZUS z dnia 30.09.2022r. nr (...) zajmowały skrajnie odmienne stanowiska (Sąd Okręgowy uznał rację odwołującej zmieniając zaskarżoną decyzję na jej korzyść, a z kolei Sąd Apelacyjny – organu rentowego, oddalając odwołanie). Zatem, jeżeli odwołująca się w czasie pobierania zasiłku opiekuńczego i chorobowego w spornych okresach nie miała świadomości, że są one nienależne, to nie doszło do spełnienia się przesłanek
z art. 84 ust. 2 ustawy systemowej.

Sąd Rejonowy wskazał na stanowisko Sądu Najwyższego wyrażone
w postanowieniu z dnia 14.01.2021r., I USK 18/21, które wskazuje, iż z punktu widzenia odpowiedzialności z art. 84 ust. 2 ustawy systemowej nieświadomość pobierania świadczenia nienależnego musi wystąpić w czasie jego wypłaty. Wcześniejsze i późniejsze przeżycia ubezpieczonego nie mają znaczenia.

Wobec takich ustaleń Sąd Rejonowy uznał, iż S. S. (2) nie jest zobowiązana do zwrotu nienależnie wypłaconego (w spornych okresach) zasiłku chorobowego oraz opiekuńczego wraz z odsetkami.

W przedmiocie kosztów procesu (pkt III) Sąd Rejonowy orzekł na podstawie art. 100 k.p.c., znosząc je wzajemnie pomiędzy stronami, z uwagi na częściowe uwzględnienie żądań odwołującej się.

Apelację od tego wyroku złożył organ rentowy, zaskarżając go w części
tj. w zakresie punktów I i III, zaskarżonemu wyrokowi zarzucając:

1. Jego oparcie na błędnych ustaleniach faktycznych polegających na uznaniu, że:

a) odwołująca S. S. (2) nie jest zobowiązana do zwrotu pobranych kwot zasiłku chorobowego i opiekuńczego wraz z odsetkami,

b) odwołująca S. S. (2) nie wprowadziła w błąd organu rentowego co do okoliczności mającej wpływ na prawo do jej świadczeń (tj. podlegania obowiązkowemu ubezpieczeniu chorobowemu z tytułu umowy o pracę od dnia 01.10.2020r.), pomimo tego, że zawierając umowę o pracę współdziałała z P. S., płatnikiem składek, będącym jej mężem we wprowadzeniu organu rentowego w błąd co do istnienia tytułu do objęcia jej obowiązkowym ubezpieczeniem chorobowym z tytułu zatrudnienia pracowniczego mimo braku między nimi podporządkowania pracowniczego oraz jej wkładu w rozwój działalności gospodarczej męża spełniającego kryteria współpracy przy prowadzeniu przez niego działalności gospodarczej, a w konsekwencji co do podlegania przez nią obowiązkowo ubezpieczeniu chorobowemu od dnia 01.10.2020r.,

c) po stronie odwołującej S. S. (2)brak było świadomości tego, że nie ma ona prawa do świadczeń z ubezpieczenia społecznego w razie choroby
i macierzyństwa oraz złej woli czy zamiaru wprowadzenia organu rentowego w błąd oraz uzyskania nienależnych świadczeń z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa.

2. Mające wpływ na wynik niniejszego postępowania naruszenie przez
Sąd I instancji przepisu art. 233 §1 k.p.c. poprzez:

a) brak należytego rozważenia całokształtu zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, w szczególności uzasadnienia wyroku Sądu Apelacyjnego
w Białymstoku z dnia 20.06.2023r. sygn. akt III AUa 89/23 oraz dokumentacji
z prowadzonego przez organ rentowy postępowania w przedmiocie ustalenia tytułu podlegania przez S. S. (2) ubezpieczeniom społecznym, w szczególności wynikających z nich:

- faktu pozostawania przez odwołującą i jej pracodawcę w związku małżeńskim w momencie podpisania umowy o pracę,

- pozostawania we wspólnym gospodarstwie oraz zgodnego współdziałania małżonków S. przy prowadzonej przez P. S. działalności gospodarczej,

- dobrych relacji małżonków S., które przemawiają za tym, iż S. S. (2) wiedziała o konsultowaniu przez męża z księgową warunków zgłoszenia jej do ubezpieczeń społecznych z tytułu zatrudnienia na podstawie umowy o pracę zamiast z tytułu współpracy przy prowadzonej przez niego działalności gospodarczej,

- wiedzy odwołującej S. S. (2) o tym, że poza P. S. tylko ona stale pracowała w prowadzonej przez jej męża pizzerii w wymiarze odpowiadającym zaangażowaniu P. S. w prowadzoną działalność gospodarczą, zaś pozostałe 2-3 osoby pracowały w ograniczonym wymiarze czasu pracy na umowy cywilnoprawne lub na część etatu,

- wiedzy odwołującej S. S. (2)o jej znaczącym wkładzie
w wypracowywanie zysku z prowadzonej przez jej męża działalności gospodarczej spełniającym kryteria współpracy przy działalności gospodarczej męża oraz świadomości relacji panujących między P. S., a osobami pracującymi
w pizzerii, w tym relacjach z S. S. (2), które przeczyły występowaniu między nią
i jej mężem podporządkowania pracowniczego,

b) uznanie niezgodnie z zasadami logiki i doświadczenia życiowego, że S. S. (2) znająca stan zatrudnienia w pizzerii męża w okresie od 01.10.2020r., mając świadomość swojego zaangażowania w pracę w pizzerii odpowiadającego zaangażowaniu jej męża P. S., jej wkład w wypracowywany zysk
z działalności gospodarczej oraz mająca świadomość, że mąż nie tylko jej, ale nikomu z pracowników nie wydawał poleceń pracowniczych, gdyż jak to określił jeden ze świadków „każdy wiedział co ma robić" nie miała świadomości braku jej tytułu podlegania obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym, w tym ubezpieczeniu chorobowemu z tytułu zatrudnienia na podstawie umowy o pracę od 01.10.2020 r.
i nie wprowadziła organu rentowego w błąd, współdziałając z mężem przy wprowadzeniu organu rentowego w błąd co do istnienia jej pracowniczego tytułu podlegania ubezpieczeniom społecznym od dnia 01.10.2020 r. poprzez podpisanie
z mężem umowy o pracę oraz współdziałanie w wytworzeniu dokumentacji pracowniczej.

3. Mające wpływ na wynik niniejszego postępowania naruszenie przepisów art. 84 ust 2 pkt 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych niewłaściwą wykładnię i zastosowanie w/w przepisu polegające na:

a) błędnym uznaniu, że to świadczeniobiorca musi samodzielnie wprowadzić organ rentowy w błąd, co do okoliczności mającej wpływ na nabycie prawa
do świadczeń z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa, podczas gdy z wyroku z dnia 27.01.2011r., II UK 194/10 Sąd Najwyższy stwierdził, że do przypadków świadomego wprowadzenia organu rentowego przez świadczeniobiorcę zalicza się także współdziałanie świadczeniobiorcy z innymi podmiotami we wprowadzeniu w błąd organu rentowego.

b) niewłaściwym zastosowaniu tego przepisu oraz stwierdzeniu, iż pobrany przez S. S. (2)zasiłek chorobowy za okres od 25.10.2021 r. do 05,05.2022r, oraz zasiłek opiekuńczy za okres od 29.03.2021 r. do 18.04.2021 r. nie stanowi nienależnie pobranego świadczenia, w związku z czym nie ma ona obowiązku ich zwrotu z odsetkami pomimo tego, że współdziałała ona z płatnikiem składek będącym jej mężem we wprowadzeniu organu rentowego w błąd, co do jej tytułu podlegania obowiązkowo ubezpieczeniu chorobowemu jako pracownika od dnia 01.10.2020r. m.in. poprzez podpisanie umowy o pracę.

4. Mające wpływ na wynik niniejszego postępowania naruszenie przepisu art. 84 ust 6 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych polegające na niewłaściwym zastosowaniu w/w przepisów poprzez odmówienie organowi rentowemu wyboru podmiotu, od którego w związku z wprowadzeniem organu rentowego w błąd organ rentowy będzie dochodził zwrotu nienależnie pobranego świadczenia wbrew stanowisku Sądu Najwyższego wyrażonemu w uchwale składu 7 sędziów SN z dnia 11.12.2019 r. sygn. akt III UZP 7/19.

5. Mające wpływ na wynik niniejszego postępowania naruszenie przepisu
art. 100 k.p.c. poprzez jego niezasadne zastosowanie w tej sprawie, a odstąpienie od zastosowania przepisu art. 98 §1 i 3 k.p.c.

Wskazując na powyższe domagał się zmiany zaskarżonego wyroku
w punktach I, II i III poprzez oddalenie odwołania S. S. (2) w całości oraz zasądzenie od odwołującej się na rzecz organu rentowego zwrotu kosztów zastępstwa procesowego za obie instancje według norm przepisanych.

Sąd Okręgowy w Suwałkach zważył, co następuje:

Apelacja organu rentowego jest bezzasadna.

Wyrok Sądu Rejonowego jest orzeczeniem trafnym i odpowiada prawu. Sąd pierwszej instancji prawidłowo ustalił stan faktyczny, powołał właściwe przepisy prawa i dokonał prawidłowej ich wykładni. Sąd Okręgowy ustalenia te i wyrażony pogląd prawny akceptuje i przyjmuje za własne.

Odnosząc się do zarzutów apelacji należy stwierdzić przede wszystkim,
że Sąd Rejonowy nie naruszył zasad wynikających z art. 233 k.p.c. i poczynił ustalenia faktyczne znajdujące oparcie w zgromadzonym materiale.

Zgodnie z powołanym wyżej przepisem art. 233 § 1 k.p.c. wiarygodność i moc dowodów Sąd ocenia według własnego przekonania na podstawie wszechstronnego rozważenia zebranego materiału. Jeżeli z określonego materiału dowodowego Sąd wyprowadza wnioski logicznie poprawne i zgodne z doświadczeniem życiowym,
to ocena sądu nie narusza reguł swobodnej oceny dowodów i musi się ostać, choćby w równym stopniu, na podstawie tego materiału dowodowego, dawały się wysnuć wnioski odmienne. Tylko w przypadku, gdy brak jest logiki w wiązaniu wniosków
z zebranymi dowodami, lub, gdy wnioskowanie sądu wykracza poza schematy logiki formalnej, albo wbrew zasadom doświadczenia życiowego, nie uwzględnia jednoznacznych praktycznych związków przyczynowo - skutkowych,
to przeprowadzona przez sąd ocena dowodów może być skutecznie podważona. Zaakcentować jednocześnie trzeba, że zarzut naruszenia zasady swobodnej oceny dowodów może polegać tylko na podważeniu podstaw tej oceny ze wykazaniem,
że jest ona rażąco wadliwa lub oczywiście błędna (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 15.04.2004 r., sygn. akt IV CK 274/03). Skuteczne postawienie zarzutu naruszenia przez sąd przepisu art. 233 § 1 k.p.c. wymaga wykazania, że sąd uchybił zasadom logicznego rozumowania lub doświadczenia życiowego, jedynie bowiem to może być przeciwstawione uprawnieniu sądu do dokonywania swobodnej oceny dowodów. (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 07.06.2006 r.,
sygn. akt I ACa 1407/05). Na płaszczyźnie procesowej skuteczność zarzutu dokonania przez Sąd I instancji błędnych ustaleń faktycznych uzależniona jest
od wykazania, iż Sąd ten wadliwie ocenił zgromadzony w sprawie materiał, a tym samym naruszył art. 233 § 1 k.p.c..

Na gruncie zaprezentowanych wyżej rozważań stwierdzić trzeba, że organ rentowy, wskazując w apelacji na naruszenie art. 233 k.p.c., nie wykazał niespójności w ocenie zebranego w sprawie materiału, jak też nie wykazał uchybień polegających na wnioskowaniu w sposób niekorespondujący z zasadami logiki, czy doświadczenia życiowego.

Przedmiotem sprawy było roszczenie zwrotu nienależnie, zdaniem organu rentowego, pobranych przez odwołującą się świadczeń z ubezpieczeń społecznych tj. zasiłku chorobowego i zasiłku opiekuńczego wraz z odsetkami. Organ rentowy zarzucając w apelacji naruszenie prawa materialnego wskazał na przepis
art. 84 ust. 2 pkt 1, ustawy systemowej, zgodnie z treścią którego za kwoty nienależnie pobranych świadczeń uważa się świadczenia wypłacone mimo zaistnienia okoliczności powodujących ustanie prawa do świadczeń albo wstrzymanie ich wypłaty w całości lub w części, jeżeli osoba pobierająca świadczenie była pouczona o braku prawa do ich pobierania

Wskazał również na naruszenie art. 84 ust. 6 ustawy systemowej, który stawi, że jeżeli wypłacenie nienależnych świadczeń zostało spowodowane przekazaniem przez płatnika składek lub inny podmiot nieprawdziwych danych mających wpływ na prawo do świadczeń lub na ich wysokość, obowiązek zwrotu tych świadczeń wraz
z odsetkami, o których mowa w ust. 1, obciąża odpowiednio płatnika składek lub inny podmiot, za cały okres, za który nienależne świadczenia zostały wypłacone.

Rozważając argumentację organu rentowego należy wskazać, iż obowiązek zwrotu świadczenia przez osobę, która pobrała nienależne świadczenie, wskazuje istotną cechę nienależnie pobranego świadczenia, którą jest świadomość osoby pobierającej świadczenie, co do nieprzysługiwania go w całości lub w części. Świadomość nienależności świadczenia może mieć źródło w pouczeniu udzielonym przez organ rentowy, co do okoliczności powodujących ustanie lub zawieszenie prawa do świadczeń lub wstrzymanie ich wypłaty w całości lub w części i związanego z tym obowiązku zwrotu świadczenia, albo może wynikać z zawinionego działania osoby, która spowodowała wypłatę świadczenia.

Podkreślić należy, że w skarżonej decyzji organ rentowy bardzo ogólnikowo wskazał podstawę prawną zwrotu pobranego świadczenia, jako nienależnego, wskazując na art. 84 ustawy systemowej, który zawiera 11 ustępów. Przechodząc
do jego zarzutów, należy wskazać, iż podstawowym warunkiem uznania, iż wypłacone świadczenie podlega zwrotowi, zgodnie z art. 84 ust. 2 pkt 1 ustawy systemowej jest brak prawa do świadczenia oraz posiadanie świadomości tego faktu przez osobę przyjmującą świadczenie w związku ze stosownym pouczeniem. Nienależnie pobrane świadczenie jest także wówczas, gdy zostało wypłacone na podstawie nieprawdziwych zeznań lub fałszywych dokumentów albo w innych przypadkach świadomego wprowadzenia w błąd organu wypłacającego świadczenia przez osobę pobierającą świadczenie. Warunkiem zwrotu świadczeń nieprawidłowo wypłaconych jest ustalenie obok braku prawa do świadczenia, winy wnioskodawcy
tj. jego świadomości w zakresie poboru świadczeń, do których nie ma tytułu prawnego, bądź też świadomego wprowadzenia w błąd organu rentowego, co do okoliczności warunkujących wypłatę świadczeń. Prawo ubezpieczeń społecznych nie wykształciło własnej definicji winy. Przyjmuje się, że świadomym wprowadzeniem
w błąd jest umyślne działanie świadczeniobiorcy, które ma postać zamiaru bezpośredniego lub zamiaru ewentualnego. Natomiast w rozumieniu art. 84 ust. 2 pkt 2 ustawy systemowej, którego naruszenia organ rentowy nie podnosił w apelacji, ale w uzasadnieniu skażonej decyzji przytoczył, wynika, że błąd stanowi więc następstwo świadomego działania pobierającego świadczenie, determinowanego wolą wywołania przekonania po stronie organu, iż zostały spełnione warunki nabycia prawa do świadczenia lub świadczenia o określonej wysokości.

Poglądy judykatury i doktryny dotyczące przesłanek uznania świadczenia
za nienależnie pobrane w myśl art. 84 ust. 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych (co wywołuje obowiązek ich zwrotu na podstawie ustawy systemowej) na tle aktualnie obowiązujących i wcześniejszych regulacji prawnych przedstawił
już Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 30.01.2019 r., I UK 416/17. Wyjaśniono w nim, że problematykę nienależnie pobieranych świadczeń i ich zwrotu reguluje ogólnie -
w odniesieniu do wszystkich świadczeń z ubezpieczeń społecznych - art. 84 ustawy systemowej, a szczegółowo - w stosunku do świadczeń przysługujących
z konkretnych rodzajów ubezpieczenia społecznego - art. 138 ustawy z dnia 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych
(t.j. Dz.U. z 2021 r., poz. 291 z późn. zm.), a jeśli chodzi zwrot nienależnie pobranego świadczenia z ubezpieczenia chorobowego - art. 66 ust. 2 ustawy zasiłkowej. Zgodnie z tym ostatnim przepisem, w przypadku pobrania nienależnego świadczenia z winy ubezpieczonego lub wskutek okoliczności, o których mowa w art. 15-17 i art. 59 ust. 6 i 7, wypłacone kwoty podlegają potrąceniu z należnych zasiłków bieżących lub innych świadczeń z ubezpieczeń społecznych. Przepis ten nie stanowi przepisu szczególnego w stosunku do art. 84 ustawy systemowej, bowiem żaden z przepisów ustawy zasiłkowej nie reguluje odmiennie niż art. 84 ust. 2 ustawy systemowej kwestii zwrotu nienależnie pobranych świadczeń. Innymi słowy, art. 66 ust. 2 ustawy zasiłkowej nie reguluje odmiennie okoliczności przemawiających za uznaniem świadczenia za pobrane nienależnie niż czyni to art. 84 ust. 2 ustawy systemowej (por. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 3.12.2013 r., I UK 212/13, z dnia 19.02.2014r., I UK 331/13). Podstawowym warunkiem uznania, że wypłacone świadczenie podlega zwrotowi w myśl art. 84 ust. 2 pkt 1 ustawy systemowej jest po pierwsze, brak prawa do świadczenia oraz po drugie, świadomość tego osoby przyjmującej to świadczenie, płynąca ze stosownego pouczenia. Obie te przesłanki wystąpić muszą w trakcie pobierania świadczenia, a nie po zaprzestaniu jego wypłaty.

W przedmiotowej sprawie stan faktyczny przytoczony wyżej wskazuje jednoznacznie, że w momencie pobierania zasiłku chorobowego i opiekuńczego odwołująca się podlegała dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu. Dopiero prawomocną decyzją z dnia 17.07.2023r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych z urzędu zgłosił odwołująca się do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych jako osobę współpracującą z osoba prowadzącą pozarolniczą działalność gospodarczą.

Tymczasem organ rentowy może domagać się zwrotu nienależnie pobranego świadczenia tylko wówczas, gdy ubezpieczonemu można przypisać złą wolę. Obowiązek zwrotu obciąża tylko tego, kto przyjął świadczenie w złej wierze wiedząc, że mu się nie należy, co dotyczy zarówno osoby, która została pouczona
o okolicznościach, w jakich nie powinna pobierać świadczeń
(art. 84 ust. 2 pkt 1 ustawy systemowej), jak też tej osoby, która uzyskała świadczenia na podstawie nieprawdziwych zeznań lub dokumentów, albo w innych przypadkach świadomego wprowadzenia w błąd instytucji ubezpieczeniowej
(art. 84 ust. 2 pkt 2 tej ustawy systemowej). W prawie ubezpieczeń społecznych „świadczenie nienależnie pobrane”, to nie tylko „świadczenie nienależne” (obiektywnie, np. wypłacane bez podstawy prawnej), ale także „nienależnie pobrane”, a więc pobrane przez osobę, której można przypisać określone cechy dotyczące stanu świadomości (woli) lub określone działania (zaniechania; por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 30.09.2020r., I UK 98/19). Świadomość nienależności świadczenia może mieć źródło w pouczeniu udzielonym przez organ rentowy, co do okoliczności powodujących konieczność zwrotu świadczenia bądź też może wynikać z zawinionego działania osoby, która spowodowała wypłatę świadczeń. Pogląd ten jest powszechnie podzielany w orzecznictwie. Przyjmuje się, że świadomym wprowadzeniem w błąd jest umyślne działanie świadczeniobiorcy, które ma postać zamiaru bezpośredniego lub zamiaru ewentualnego. W rozumieniu art. 84 ust. 2
pkt 2 ustawy systemowej, błąd stanowi następstwo świadomego działania pobierającego świadczenie, determinowanego wolą wywołania przekonania po stronie organu, że zostały spełnione warunki nabycia prawa do świadczenia lub świadczenia o określonej wysokości. Błąd ten wiąże się zawsze z pierwotną wadliwością rozstrzygnięć organu rentowego lub odwoławczego, z etapem ustalania prawa do świadczeń, a jego istotną cechą konstrukcyjną, odróżniającą od innych uchybień, jest istnienie fałszywego wyobrażenia organu o stanie uprawnień ubezpieczonego, wywołanego na skutek świadomego zachowania osoby pobierającej świadczenie (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 05.04.2001r.,
II UKN 309/00, z dnia 14.04.2000r., II UKN 500/99, z dnia 09.02.2017 r.,
II UK 699/15). Podobnie w doktrynie przyjmuje się, że zarzut pobrania nienależnego świadczenia z ubezpieczenia społecznego może być podniesiony tylko wobec osoby, która otrzymała świadczenie bezpodstawnie, i to tylko wówczas, gdy osoba ta miała świadomość, że wypłacone świadczenie jej się nie należy. Istotną cechą nienależnie pobranego świadczenia jest świadomość osoby pobierającej świadczenie co do nieprzysługiwania jej prawa do tego świadczenia w całości lub w części od początku jego pobierania albo w następstwie mających miejsce później zdarzeń. Elementem decydującym o zakwalifikowaniu świadczenia jako nienależnie pobranego jest na gruncie ubezpieczeń społecznych świadomość osoby pobierającej świadczenie co do braku prawa do tego świadczenia. Kryterium istnienia świadomości wynika bądź
z pouczenia dokonanego przez organ rentowy, bądź z niektórych zachowań samego ubezpieczonego takich jak składanie fałszywych zeznań, posługiwanie się fałszywymi dokumentami, inne przypadki świadomego wprowadzania organu rentowego w błąd (por. K. Brzozowska, E. Dawidowska-Myszka: Obowiązek zwrotu nienależnie pobranego świadczenia z ubezpieczenia społecznego, Przegląd Sądowy 2015 nr 7-8, s. 103).

Podstawowym warunkiem uznania, że wypłacone świadczenie podlega zwrotowi na podstawie art. 84 ust. 2 pkt 1 ustawy systemowej, jest, po pierwsze - brak prawa do świadczenia oraz po drugie - świadomość co do tego osoby przyjmującej świadczenie, płynąca ze stosownego pouczenia. Obie te przesłanki muszą wystąpić już w trakcie pobierania świadczenia, a nie po zaprzestaniu jego wypłaty. Innymi słowy, jeżeli w trakcie pobierania świadczenia jest ono „należne”,
a okoliczności wyłączające prawo do niego, w konsekwencji również wiedza o tym świadczeniobiorcy, wystąpiły post factum, nie ma podstaw do uznania, że należności wypłacone podlegają zwrotowi na podstawie art. 84 ust. 1 ustawy systemowej. Taka zaś sytuacja zaistniała w rozpoznawanej sprawie. W trakcie pobierania świadczeń
z ubezpieczenia społecznego S. S. (2) miała do niego prawo, a na jej koncie nie widniały zaległości, gdyż nie miały jeszcze wówczas miejsca skutki związane
z uznaniem jej za osobę współpracującą przy prowadzeniu pozarolniczej działalności gospodarczej z mężem. Dopiero „wsteczne” wydanie przez organ rentowy decyzji
z dnia 17.07.2023r. spowodowało pozbawienie odwołującej się prawa do wypłaconych już świadczeń. W rozpoznawanej sprawie obowiązek zwrotu świadczeń obciążałby ją tylko w przypadku przyjęcia świadczenie w złej wierze, czyli gdyby miała ona świadomość jego nienależności. Miałoby to miejsce gdyby została pouczona o okolicznościach dotyczących braku prawa do pobierania świadczenia (art. 84 ust. 2 pkt 1 ustawy systemowej), jak i uzyskała świadczenie na podstawie nieprawdziwych zeznań lub fałszywych dokumentów albo w innych przypadkach świadomego wprowadzenia w błąd organu wypłacającego świadczenie
(art. 84 ust. 2 pkt 2 ustawy systemowej). Świadomość nienależności świadczenia może mieć źródło w pouczeniu udzielonym przez organ rentowy, co do okoliczności powodujących konieczność zwrotu świadczenia bądź też może wynikać
z zawinionego działania osoby, która spowodowała wypłatę świadczeń (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 09.08.2018 r., II UK 211/17). W przypadku rozważania odpowiedzialności ubezpieczonej z art. 84 ust. 2 pkt 1 lub pkt 2 ustawy systemowej niezbędne jest wykazanie braku prawa do świadczeń i świadomości, że świadczenia te były nienależne. Obie przesłanki muszą wystąpić już w trakcie pobierania świadczenia, a nie po zaprzestaniu jego wypłaty. Innymi słowy, jeśli w trakcie pobierania świadczenia jest ono należne, a okoliczności wyłączające prawo do niego, w konsekwencji również wiedza o tym świadczeniobiorcy, wystąpiły post factum, to nie ma podstaw do uznania, iż należności wypłacone podlegają zwrotowi na podstawie art. 84 ust. 1 ustawy systemowej (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 02.10.2018r., I UK 248/17).

Ocena świadomości pobierania nienależnego świadczenia wymaga pewnej indywidualizacji. Sąd Najwyższy w składzie rozpoznającym sprawę podziela pogląd prawny, w myśl którego pojęcie nienależnego świadczenia w prawie ubezpieczenia społecznego definiowane jest „z punktu widzenia osoby, która je pobrała”. Dlatego
w celu ustalenia obowiązku zwrotu wymagane są świadomość i premedytacja ubezpieczonego co do tego, że pobrał świadczenie bezprawnie. Obowiązek zwrotu świadczenia wypłaconego i pobranego bez podstawy prawnej obciąża więc tego, kto przyjął je „w złej wierze, wiedząc, że mu się nie należy” (por. powołany wcześniej wyrok Sądu Najwyższego z dnia 24 listopada 2004 r., I UK 3/04). Uwzględniając powyższe Sąd Najwyższy uznaje, że w każdym przypadku, w którym przyjmuje się, że świadczenie ubezpieczeniowe zostało nienależnie pobrane w rozumieniu
art. 84 ust. 2 ustawy systemowej i w związku z tym podlega zwrotowi na podstawie art. 84 ust. 1 tej ustawy musi zostać poprzedzone dokonaniem wyczerpujących ustaleń faktycznych dotyczących stanu świadomości osoby pobierającej świadczenie, przy czym oceny, czy świadczenie zostało nienależnie pobrane, należy dokonywać w odniesieniu do chwili wypłaty tego świadczenia, a nie z perspektywy okoliczności, które wystąpiły po zakończeniu jego wypłacania przez organ rentowy.

Zdaniem Sądu II instancji, ustalenia Sądu Rejonowego w tym zakresie są wystarczające i precyzyjne i w całości zostały uwzględnione i przyjęte przez Sąd Okręgowy za własne. Jeżeli organ rentowy na podstawie stanu faktycznego niewyjaśnionego wskutek braku własnych działań przyznał odwołującej się świadczenia, do których ostatecznie nie przyznano jej prawa, to wadliwość ta i jej konsekwencje prawne nie mogą być uznane za wynik sprzecznej z prawem działalności (...), ani też za objaw złej woli z jej strony i nie mogą stanowić podstawy do zastosowania obowiązku zwrotu nienależnie wypłaconego świadczenia. Trzeba wskazać, że organ rentowy w każdym przypadku zobowiązany jest
do badania prawidłowości podlegania przez poszczególne osoby ubezpieczeniom społecznym. Dotyczyć to szczególnie powinno osób prowadzących działalność gospodarczą i osób z nimi współpracujących. Tożsamość nazwiska osoby prowadzącej działalność gospodarczą z nazwiskiem osoby przez nią zatrudnianej winna od razu skłaniać organ rentowy do działania, aby osoby te mogły podjąć zawczasu decyzję o zmianie „formy ubezpieczenia”. Ustalenia organu rentowego dla tych osób z pewnością będą pomocne w podjęciu właściwej decyzji. Dopiero po ustaleniach organu rentowego można mówić o takim, a nie innym podleganiu przez te osoby ubezpieczeniom społecznym. Nierzadko bowiem osoby te nie są w ogóle świadome konsekwencji niewłaściwego zgłoszenia się do ubezpieczenia społecznego. Tymczasem płacą składki ubezpieczeniowe i uważają, że skoro pracują to są w pełnym zakresie ubezpieczone. Przecież powszechne jest przekonanie, że z racji zatrudnienia i opłacania składek podlega się ubezpieczeniom społecznym w pełnym zakresie. Wykonywanie wszakże pracy z zatrudnienia za wynagrodzeniem generuje podleganie ubezpieczeniom społecznym. Jednakże w przypadku zatrudnienia małżonka materia dotycząca podlegania ubezpieczeniom społecznym nie jest taka prosta. Wiele osób tego nie rozumie, gdyż po prostu tego tematu nie zna albo inaczej go pojmuje. Dotyczy to też osób prowadzących biura rachunkowe. Sądy też mają w tym względzie, w tym samym stanie faktycznym odmiennie stanowiska, co miało zresztą miejsce w niniejszej sprawie. Trudno zatem wymagać od odwołującej się S. S., aby była świadoma, że pobrany przez nią zasiłek opiekuńczy i zasiłek chorobowy jej się nie należały. Nie wykluczonym też jest, że gdyby na pewno wiedziała, że musi być zgłoszona do ubezpieczenia społecznego z tytułu współpracy z osobą prowadząca działalność gospodarczą, to zgłosiłaby się również do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego.

Już tylko na marginesie wskazać należy, że osoby nie będące małżeństwem,
a będące w pożyciu jak małżonkowie i wspólnym gospodarstwie domowym
i jednocześnie razem pracujący, jak małżonkowie S., nie mieliby takich problemów, jak właśnie oni. Trzeba chyba zauważyć, że instytucja osoby współpracującej została utworzona w celu umożliwienia osobom najbliższym objęcie ich ubezpieczeniem społecznym bez zbędnych formalności i uwarunkowań, jak przy umowie o pracę, a nie ich „karaniu”. Osoby więc pozostające w związku małżeńskim prowadzące działalność gospodarczą winne jak najszybciej brać rozwód (co oczywiście jest wbrew uwarunkowaniom społecznym mocno zaakcentowanym w Kodeksie rodzinnym i opiekuńczym), aby uniknąć nieprzyjemnych sytuacji związanych z interpretacją ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych.

Mając powyższe na uwadze należy również uznać za prawidłowe rozstrzygnięcie o kosztach zastępstwa procesowego przed pierwszą instancję.

Biorąc powyższe pod uwagę Sąd Apelacyjny na podstawie art. 385 k.p.c. oddalił apelację organu rentowego jako bezzasadną (pkt 1).

O kosztach zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym rozstrzygnięto na podstawie art. 98 §1, §1 ¹, art. 99 k.p.c. w zw. z §2 pkt 5 i §10 ust. 1 pkt 1 rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z 22.10.2015r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz. U. z 2023r. poz.1964 z późn. zm.) .

Mt/{pw