Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Suwałkach

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 6 listopada 2025r.

Sąd Okręgowy w Suwałkach III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący:

sędzia Piotr Witkowski

po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 6 listopada 2025r. w S.

sprawy H. S.

przeciwko (...)

w Województwie (...)

o ustalenie stopnia niepełnosprawności

na skutek apelacji wnioskodawcy H. S.

od wyroku Sądu Rejonowego w Suwałkach IV Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 1 sierpnia 2025r. sygn. akt IV U 12/25

uchyla zaskarżony wyrok, znosi postępowanie przed Sądem I instancji poczynając od dnia 1 sierpnia 2025r. i sprawę przekazuje Sądowi Rejonowemu w Suwałkach do ponownego rozpoznania.

Sygn. akt III Ua 23/25

UZASADNIENIE

Orzeczeniem z dnia 9 grudnia 2024r., numer(...) (...) (...) zmienił w całości orzeczenie (...)w E. z dnia 5 listopada 2024r., (...), zaliczając H. S. do umiarkowanego stopnia niepełnosprawności, ustalając symbol przyczyny niepełnosprawności 07-S 10-N, datę powstania stopnia niepełnosprawności na 2 czerwca 2016r. Stwierdził także, że nie spełnia on przesłanek dotyczących otrzymania karty parkingowej. Wojewódzki Zespół wydał orzeczenie do dnia (...).

Odwołanie od powyższego orzeczenia wniósł H. S. domagając się wydania orzeczenia na stałe oraz uznania, że spełnia przesłanki uprawniające go do korzystania z karty parkingowej. Wskazał na przewlekły i postępujący charakter schorzeń oraz niekorzystne rokowania. Natomiast z powodu problemów z chodzeniem i kręgosłupem ma trudności z poruszaniem się, a problemy kardiologiczne uniemożliwiają dłuższy wysiłek, w tym przemieszczanie się.

(...) (...) w odpowiedzi na odwołanie wniósł o oddalenie odwołania. Wskazał, że odwołujący ma naruszoną sprawność organizmu, przez co wymaga w celu pełnienia ról społecznych częściowej pomocy innych osób, co w świetle art. 4 ust. 2 ustawy z dnia 27 sierpnia 1997r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnieniu osób niepełnosprawnych kwalifikuje się do umiarkowanego stopnia niepełnosprawności. W stanie prawnym obowiązującym od 1 lipca 2014r. ocenie podlegają też przesłanki sformułowane w art. 8 ust. 3a pkt 1 albo 2 ustawy z dnia 20 czerwca 1997r. – Prawo o ruchu drogowym tj. znaczne ograniczenie możliwości poruszania się. Spełnienie tych przesłanek może być stwierdzone jedynie w przypadku osób zaliczonych do znacznego stopnia niepełnosprawności (bez względu na symbol przyczyny), bądź umiarkowanego stopnia niepełnosprawności (z symbolem przyczyny 04-O, 05-R, 07-S, 10-N). Ponadto oceniając, czy mają miejsce znacznie ograniczone możliwości samodzielnego poruszania się, każdorazowo rozpatruje się indywidualnie skutki naruszenia sprawności organizmu, mechanizmy kompensacji, stopień radzenia sobie z niepełnosprawnością oraz rzeczywiste ograniczenia w pełnieniu ról społecznych, występujące w różnym stopniu nasilenia w tej samej jednostce chorobowej. Tymczasem na podstawie oceny stanu zdrowia sporządzonej w dniu posiedzenia przez lekarza przewodniczącego składu orzekającego stwierdzono, że brak jest podstaw do wskazania, iż odwołujący spełnia przesłanki określone w art. 8 ust. 3a pkt 1 ustawy Prawo o ruchu drogowym w celu uzyskania karty parkingowej, ponieważ nie występują znacznie ograniczone możliwości samodzielnego poruszania się, które warunkują jej uzyskanie.

Wyrokiem z dnia 1 sierpnia 2025 roku Sąd Rejonowy w Suwałkach oddalił odwołanie H. S..

W pisemnych motywach powyższego rozstrzygnięcia Sąd Rejonowy wskazał, iż H. S. (urodzony (...)), posiada wykształcenie średnie, z zawodu kierowca-mechanik, obecnie jest emerytem. Jest zamężny, mieszka z żoną.

Sąd Rejonowy opierał się na treści art. 3 ust. 1, art. 4 ust.1, 2 i 3 ustawy z dnia 27 sierpnia 1997r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych oraz §29, §30 i §31 pkt 1 i 2 rozporządzenia Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 15 lipca 2003r. w sprawie orzekania o niepełnosprawności i stopniu niepełnosprawności

W celu ustalenia, czy orzeczony przez (...) (...) stopień niepełnosprawności odpowiada schorzeniom występującym u odwołującego oraz jego funkcjonowaniu społecznemu i zawodowemu, Sąd pierwszej instancji dopuścił dowód z opinii biegłych sądowych z zakresu kardiologii - lek. med. J. H. i neurologii - dr n. med. R. Z., którzy w oparciu o analizę dokumentacji oraz przeprowadzone badania przedmiotowe uznali, iż stwierdzone u odwołującego schorzenia powodują umiarkowany stopień niepełnosprawności, do 31 grudnia 2027r. Niepełnosprawność oznaczona jest symbolem 10-N 07-S i odwołujący wymaga konieczności zaopatrzenia w przedmioty ortopedyczne oraz korzystania z systemu środowiskowego wsparcia w samodzielnej egzystencji. H. S. nie spełnia jednak przesłanek określonych w art. 8 ust. 3a pkt 1 ustawy Prawo o ruchu drogowym.

W opinii uzupełaniającej ci sami biegli sądowi - po dostarczeniu przez odwołującego wyników badań dodatkowych - stwierdzili, iż ich wyniki nie wniosły żadnych nowych, istotnych informacji o stanie jego zdrowia i w pełni podtrzymali dotychczasową opinię.

Sąd Rejonowy wnioski zawarte w opinii głównej i uzupełniającej uznał za własne. Nie znalazł podstaw, do tego, aby zakwestionować opinię biegłych sądowych albowiem została sporządzona zgodnie z zasadami orzekania o niepełnosprawności, jest spójna i logiczna. Biegli odnieśli się również kompetentnie i wyczerpująco do zlecenia Sądu. Opinia biegłych sądowych z zakresu kardiologii i neurologii uznana została woięc za miarodajną dla ustalenia stanu zdrowia odwołującego się oraz oceny ograniczeń w możliwości funkcjonowania odwołującego się w życiu społecznym, tym bardziej że została sporządzona zgodnie z wiedzą medyczną i doświadczeniem zawodowym w oparciu o dokumentację medyczną. Zawiera fachowe uzasadnienie wniosków końcowych i umożliwia prawidłową ocenę ich mocy dowodowej.

Sąd Rejonowy podniósł, iż dowód z opinii biegłego w postępowaniu sądowym dotyczącym stanu zdrowia jest jedyną drogą pozyskania koniecznych do rozstrzygnięcia wiadomości specjalnych i nie może być zastąpiony inną czynnością dowodową (np. przesłuchaniem świadka lub eksperymentem sądowym bez udziału biegłego, dokumentacją medyczną pochodzącą od lekarzy prowadzących ani też orzeczeniem lekarza orzecznika ZUS lub orzeczeniem komisji lekarskiej ZUS), zaś sąd orzekający nie jest uprawniony do samodzielnego (bez oparcia się na opinii właściwych biegłych) ustalania okoliczności, dla których wyjaśnienia wymagane jest posiadanie wiadomości specjalnych (do których należy w szczególności wiedza z zakresu medycyny). Powołał na te okoliczności stosowne wyroki sądów powszechnych.

Sąd pierwszej instancji podał też, że pominął wniosek odwołującego o dopuszczenie dowodu z opinii biegłych sądowych z zakresu flebologii i chirurgii naczyniowej, uznając iż zmierza on jedynie do przedłużenia postępowania (art. 235 ² §1 pkt 5 k.p.c.). Za istotne i kompletne dla rozstrzygnięcia w sprawie uznał wiadomości specjalne dostarczone przez biegłego kardiologa i neurologa. Z opinii tych jednoznacznie i stanowczo wynika, że H. S. nie ma znacznie ograniczonych możliwości samodzielnego, a zatem o własnych siłach, poruszania się.

Apelację od powyższego wyroku złożył odwołujący, zaskarżając go w całości i zarzucając mu naruszenie przepisów postępowania cywilnego przez pominięcie jego wniosku dowodowego o powołanie biegłych z zakresu chirurgii naczyniowej i tlebologii na wskazaną w tym wniosku tezę dowodową. Tym samym zarzucił, iż rozstrzygnięcie Sądu Rejonowego zostało wydane w oparciu o niekompletny materiał dowodowy.Domagał się dopuszczenia powyższego dowodu przez Sąd drugiej instancji.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje :

Apelacja odwołującego się okazała się o tyle uzasadniona, że doprowadziła do uchylenia zaskarżonego wyroku z powodu nieważności postępowania wynikającej z pozbawienia odwołującego się możności obrony swych praw (art. 379 pkt 5 k.p.c.), zaś u podstaw tego uchybienia pozostawało wydanie przez Sąd Rejonowy wyroku na posiedzeniu niejawnym z naruszeniem określonych przez ustawodawcę warunków pozwalających na takie orzekanie.

Zgodnie z art. 378 § 1 k.p.c. sąd drugiej instancji rozpoznaje sprawę w granicach apelacji; w granicach zaskarżenia bierze jednak z urzędu pod uwagę nieważność postępowania. Nieważność postępowania zachodzi zaś między innymi wtedy, gdy strona została pozbawiona możności obrony swych praw (art. 379 pkt 5 k.p.c.).

W ocenie Sądu Okręgowego w niniejszej sprawie zachodziły przesłanki do uznania nieważności postępowania w zakresie od zarządzenia posiedzenia niejawnego w dniu 1 sierpnia 2025 roku na którym Sąd pierwszej instancji wydał zaskarżony wyrok.

Do nieważności postępowania dochodzi wtedy, gdy strona wbrew swej woli zostaje faktycznie pozbawiona możności działania w postępowaniu lub jego istotnej części, jeżeli skutki tego uchybienia nie mogły być usunięte w dalszym toku procesu przed wydaniem w danej instancji merytorycznego orzeczenia. Pozbawienie strony możności obrony należy oceniać przez pryzmat konkretnych okoliczności sprawy i nie należy go wiązać wyłącznie z sytuacją całkowitego wyłączenia strony od udziału w postępowaniu. Przesłanką nieważności postępowania ze względu na pozbawienie strony (uczestnika postępowania) możności obrony swych praw jest wykazanie związku przyczynowego między naruszeniem przepisu prawa, a tym pozbawieniem, nieistotne jest natomiast, czy doszło do niego z czyjejkolwiek winy, oraz przez kogo prawo zostało naruszone, tj. czy było efektem działania sądu, strony przeciwnej, czy też osoby trzeciej (por. wyrok Sądu Najwyższego z 25.06.2015r., V CSK 528/14 i postanowienie Sądu Najwyższego z 5.09.2023r., III CZ 494/22). W judykaturze sądów powszechnych i Sądu Najwyższego konsekwentnie przyjmuje się, że wydanie wyroku przez sąd pierwszej instancji z naruszeniem przepisu art. 148 ¹ k.p.c. skutkuje pozbawieniem strony możliwości obrony praw, a w konsekwencji powoduje nieważność postępowania w rozumieniu art. 379 pkt 5 k.p.c. (por. postanowienia Sądu Najwyższego z 14.03.2023 r. II UZ 69/22 i z 30.09.2020 r., I CZ 26/20; wyrok Sądu Najwyższego z 15.12.2020 r., III UK 380/19).

W niniejszej sprawie wyrok Sądu Rejonowego został wydany na posiedzeniu niejawnym, tymczasem zgodnie z art. 148 § 1 k.p.c., jeżeli przepis szczególny nie stanowi inaczej, posiedzenia sądowe są jawne, a sąd orzekający rozpoznaje sprawy na rozprawie. Przepis art. 45 ust. 1 Konstytucji RP gwarantuje jawne rozpoznanie sprawy. W postępowaniu cywilnym klauzulę rozpoznania sprawy na posiedzeniu niejawnym wyznacza art. 148 ¹ § 1 k.p.c., który został wprowadzony do kodeksu postępowania cywilnego na podstawie art. 2 pkt 18 ustawy z dnia 10.07.2015r. o zmianie ustawy - Kodeks cywilny, ustawy - Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2015r. poz. 1311). Zgodnie z jego treścią sąd może rozpoznać sprawę na posiedzeniu niejawnym, gdy pozwany uznał powództwo lub gdy po złożeniu przez strony pism procesowych i dokumentów, w tym również po wniesieniu zarzutów lub sprzeciwu od nakazu zapłaty albo sprzeciwu od wyroku zaocznego, sąd uzna - mając na względzie całokształt przytoczonych twierdzeń i zgłoszonych wniosków dowodowych - że przeprowadzenie rozprawy nie jest konieczne. Zastosowanie uregulowania zawartego w art. 148 ¹ § 1 k.p.c. nie zostało wyłączone w odniesieniu do spraw z zakresu ubezpieczeń społecznych. Nie oznacza to jednak swobodnego odwoływania się do tego przepisu, bez uwzględnienia indywidualnych okoliczności sprawy. Zakres dyskrecjonalnej władzy sędziego jest ograniczony przedmiotem sporu, stanowiskiem stron oraz ukształtowanym standardem procedowania.

Redakcja przepisu art. 148 ¹ § 1 k.p.c. wskazuje na pewien zakres dyskrecjonalności sądu, jeśli chodzi o ocenę zasadności odstąpienia od zasady jawnego rozpoznania sprawy. Zarazem (poza uznaniem powództwa) kompetencja do wydania wyroku na posiedzeniu niejawnym istnieje wówczas, gdy przeprowadzenie rozprawy w ocenie sądu nie jest konieczne. Brak konieczności rozpoznania sprawy na rozprawie zaistnieje jedynie wówczas , gdy zaniechanie to nie spowoduje naruszenia praw strony do udziału w postępowaniu. Minimalną przesłanką pominięcia rozprawy jest na pewno zapewnienie stronom możliwości zapoznania się z całokształtem materiału procesowego branego pod uwagę pod osąd, w tym też ze stanowiskiem strony przeciwnej będącym repliką w stosunku do zarzutów (zwłaszcza jeśli replika ta odnosi się merytorycznie do argumentacji strony) (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 10.01.2018 r., sygn. akt I ACa 899/17). .

Sąd Okręgowy podziela stanowisko judykatury, doktryny oraz wykładnię językową i celowościową przepisu art.148 ¹§1 kpc. W przypadku więc, kiedy strony zgłaszają wnioski dowodowe, które mogą być przeprowadzane tylko na rozprawie, tudzież jedna ze stron wnosi o rozpoznanie sprawy pod swoją nieobecność na rozprawie albo strony pozostają w sporze co do oceny stanu faktycznego i dowodów, to wówczas norma art. 148 ¹ § k.p.c. nie ma zastosowania.

W ramach postępowania dowodowego w niniejszej sprawie przeprowadzony został dowód z opinii biegłych lekarzy z zakresu neurologii i kardiologii, jednak odwołujący się ich opinię kwestionował, domagając się kontynuowania postępowania dowodowego poprzez dopuszczenie dowodu z opinii biegłych lekarzy z zakresu flebologi i chirurgii naczyniowej. Sąd pominął jednak dowód z opinii tych innych biegłych ,nie ustosunkowując się i co do biegłego ortopedy zgłoszonego w odwołaniu, i zarządzeniem z dnia 17 czerwca 2025 roku skierował sprawę do zamknięcia rozprawy na posiedzeniu niejawnym uznając wniosek za zmierzający wyłącznie do przedłużenia postepowania.

Jak wskazuje się w orzecznictwie, w sprawach, w których wynik zależy od stwierdzenia niezdolności do pracy czy też niezdolności do samodzielnej egzystencji, co z oczywistych względów ma również zastosowanie do sprawy o ustalenie stopnia niepełnosprawności, mogą zaistnieć okoliczności usprawiedliwiające rozpoznanie sprawy na posiedzeniu niejawnym i niewątpliwie będą to takie sytuacje, w których zarówno wybór specjalności biegłych, jak i ich stanowiska nie będą negowane przez strony. Natomiast uprawnienie sądu z art. 148 ¹ § 1 k.p.c. - a nie obowiązek - nie powstaje na tle takiej sprawy, w której strony pozostają wciąż w otwartym sporze, zgłaszają (ponawiają) wnioski dowodowe oraz nie miały możliwości wypowiedzenia się w przedmiocie kluczowych dowodów w sprawie albo wypowiedziały się w tym przedmiocie, zgłaszając jednak dalsze wnioski dowodowe (wciąż negując opinię biegłego, wnoszą o powołanie innego specjalisty, wnioskują o przeprowadzenie osobowych źródeł dowodowych) (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 14 marca 2023 r., II UZ 69/22). Taki otwarty spór miał miejsce w rozpoznawanej sprawie, ponieważ odwołujący nie tylko kwestionował wydaną dotychczas opinię, ale także wskazywał na konieczność kontynuowania postępowania dowodowego poprzez dopuszczenie dowodu z opinii innych biegłych. Tymczasem Sąd Rejonowy wydał wyrok na posiedzeniu niejawnym. Art. 148 ¹ k.p.c., zawierający regulację trybu, w ramach którego Sąd pierwszej instancji odstępuje od zasady, że w procesie Sąd rozpoznaje sprawy na rozprawie (art. 148 k.p.c.) oraz że wydanie wyroku przez sąd pierwszej instancji następuje po uprzednim rozpoznaniu sprawy na rozprawie (art. 316 § 1 k.p.c.), może być stosowany jedynie w sytuacjach, które ściśle wynikają z jego treści (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 26 kwietnia 2018 r. w sprawie VI ACa 1694/17). Wydanie więc wyroku przez Sąd Rejonowy z naruszeniem art. 148 ¹ § 1 k.p.c. skutkuje pozbawieniem strony możliwości obrony praw, a w konsekwencji powoduje nieważność postępowania w rozumieniu art. 379 pkt 5 k.p.c. (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 12 lutego 2020 r. w sprawie II UZ 2/20 i wyrok z dnia15 grudnia 2020r w sprawie III UK 380/19). Nie ma przy tym znaczenia, czy strona pozbawiona została w ten sposób możności podejmowania czy też niepodejmowania czynności procesowych zmierzających do ochrony jej sfery prawnej. Obowiązkiem sądu jest umożliwienie stronie zaprezentowania jej stanowiska na wyznaczonej rozprawie. Skoro omawiany przepis stanowi wyjątek od zasady jawnego rozpoznania sprawy na rozprawie, to przesłanki wydania wyroku na posiedzeniu niejawnym powinny być traktowane w sposób ścisły. Szybkość rozpoznania sprawy nie jest wartością, na rzecz której można poświęcić ochronę praw podmiotowych (zob. wyroki TK: z dnia 28 lipca 2002 r., P2/04, OTK-A 2004, Nr 7, poz. 72; z dnia 12 marca 2002 r., P 9/01, OTK-A 2002, Nr 2, poz. 14; z dnia 13 stycznia 2004 r., SK 10/03, OTK-A 2004, Nr 1, poz. 2). W przypadku rozważanej instytucji (art. 148 ¹ kpc) dochodzi - w założeniu - do świadomej i dobrowolnej rezygnacji strony z przysługującego jej prawa do jawnego rozpoznania sprawy. Strona nie zostaje zatem pozbawiona, poza przypadkiem uznania roszczenia, konstytucyjnego prawa do jawnego rozpoznania sprawy na rozprawie.

Mając na uwadze powyższe Sąd Okręgowy uznał, że zaskarżony wyrok został wydany w warunkach nieważności postępowania, co skutkowało koniecznością jego uchylenia, zniesienia postępowania w przedmiocie posiedzenia niejawnego i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi pierwszej instancji.

Sąd Rejonowy ponownie rozpoznając sprawę winien wyznaczyć rozprawę, na której merytorycznie rozpozna przedmiot sprawy, ustosunkowując się do stanowisk stron i podejmując stosowne czynności procesowe.

W konsekwencji, na mocy art. 386 § 2 k.p.c., Sąd Okręgowy uchylił zaskarżony wyrok, znosząc postępowanie od dnia 1 sierpnia 2025 roku.

mt