Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Suwałkach

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 1 lutego 2024r.

Sąd Okręgowy w Suwałkach III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący:	sędzia Danuta Poniatowska
Protokolant:	Marta Majewska-Wronowska

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 1 lutego 2024r. w Suwałkach

sprawy L. Ż.

przeciwko Prezesowi Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego

o prawo do emerytury rolniczej

w związku z odwołaniem L. Ż.

od decyzji Prezesa Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego

z dnia 25 września 2023 r. znak (...)

1.  oddala odwołanie;

2.  zasądza od L. Ż. na rzecz Prezesa Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego 180 (sto osiemdziesiąt) złotych z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia uprawnienia się wyroku do dnia zapłaty tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

UZASADNIENIE

Decyzją z 25.09.2023 r. Prezes Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego, powołując się na przepisy ustawy z dnia 20.12.1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (t. jedn. Dz.U. z 2023 r. poz. 208 ze zm.), odmówił L. Ż. prawa do emerytury rolniczej. Argumentował, iż uznany okres pracy w gospodarstwie rolnym i podlegania ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu wnioskodawcy wynosi łącznie 20 lat 9 miesięcy i 11 dni i tym samym nie spełnił on warunków koniecznych do przyznania prawa do tego świadczenia.

W odwołaniu od tej decyzji L. Ż. domagał się jej zmiany i przyznania prawa do emerytury. Wskazał, że z decyzji nie wynika, jakie okresy zaliczone zostały do stażu emerytalnego. Ponadto podniósł, że nie miał świadomości, że okres pobierania renty rolniczej i prowadzenia gospodarstwa rolnego nie zostanie zaliczony do stażu emerytalnego. Jest skłonny uzupełnić brakujący okres opłacania składek, gdyż stan jego zdrowia poprawił się.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie. Podtrzymał podstawy skarżonej decyzji.

Sąd ustalił, co następuje:

L. Ż., urodzony (...), wniosek o emeryturę rolniczą złożył w placówce terenowej KRUS w S.19.09.2023 r. Zaskarżoną decyzją odmówiono prawa do emerytury rolniczej, z uwagi na to, że nie spełnił on warunków stażowych. Organ rentowy uznał za udowodnione 20 lat 9 miesięcy i 11 dni okresów pracy w gospodarstwie rolnym i podlegania ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu wnioskodawcy.

Przy wydawaniu decyzji uwzględniono okres pracy w gospodarstwie rolnym rodziców po ukończeniu 16. roku życia w latach od (...) r. do 30.06.1978 r., okres pracy w gospodarstwie rolnym rodziców po ukończeniu 16. roku życia oraz prowadzenia gospodarstwa rolnego po ukończeniu 16. roku życia a przed 1 stycznia 1983 r. w latach od 1.07.1977 r. do 31.12.1982 r. oraz okresy podlegania ubezpieczeniu społecznemu rolników indywidualnych i członków ich rodzin od 1.01.1983 r. do 31.12.1990 r. i podlegania ubezpieczeniu społecznemu rolników od 1.01.1991 r. do 30.06.1995 r. Stanowi to łącznie 20 lat 9 miesięcy i 11 dni. Wszystkie okresy wnioskowane przez L. Ż. zostały uwzględnione.

Sporny w sprawie pozostaje okres po 1.07.1995 r., tj. po przyznaniu prawa do renty rolniczej z powodu niezdolności do pracy. Po raz pierwszy rentę inwalidzką rolniczą przyznano wnioskodawcy decyzją KRUS z 13.051995 r., począwszy od 1.04.1995 r. Świadczenie było okresowe, przedłużane kolejnymi decyzjami. Ostatnio decyzją Prezesa KRUS z 15.10.2018 r. przyznano L. Ż. prawo do renty rolniczej z tytułu całkowitej niezdolności do pracy w gospodarstwie rolnym bezterminowo (decyzja k. 381 tom II akt rentowych). W okresie pobierania renty rolniczej wnioskodawca nie opłacał składek na ubezpieczenie emerytalno-rentowe. Do okresu podlegania ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu zaliczyć można okres pobierania renty rolniczej, ale ten, w którym rolnik - na podstawie art. 16 ust. 2 pkt 3 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników - objęty był na swój wniosek ubezpieczeniem emerytalno-rentowym, a zatem opłacał w tym czasie składki na to ubezpieczenie. L. Ż. pouczany był o takiej możliwości w doręczanych mu decyzjach o przyznaniu renty. Składał też wnioski o objęcie go ubezpieczeniem na wniosek, ale w ograniczonym zakresie, z wyłączeniem ubezpieczenia emerytalno-rentowego (zestawienie k. 407 akt rentowych).

Sąd zważył, co następuje:

Zgonie z art. 19 ust. 1 ustawy z dnia 20.12.1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (t. jedn. Dz.U. z 2023 r. poz. 208 ze zm.), emerytura rolnicza przysługuje ubezpieczonemu, który spełnia łącznie następujące warunki: osiągnął wiek emerytalny (wiek emerytalny kobiety wynosi 60 lat, a mężczyzny 65 lat) i podlegał ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu przez okres co najmniej 25 lat, z uwzględnieniem art. 20.

Przesłankę podlegania ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu przez okres co najmniej 25 lat, określoną w ramach art. 19 ust. 1 pkt 2 ww. ustawy, precyzuje dyspozycja art. 20 ust. 1 tej ustawy, w świetle której do wymaganych okresów ubezpieczenia zalicza się okresy:

⚫

podlegania ubezpieczeniu społecznemu rolników indywidualnych i członków ich rodzin w latach 1983-1990 (pkt 1);

⚫

prowadzenia gospodarstwa rolnego lub pracy w gospodarstwie rolnym, po ukończeniu 16 roku życia, przed dniem 1 stycznia 1983 r. (pkt 2),

⚫

a także okresy, od których zależy prawo do emerytury zgodnie z przepisami emerytalnymi (pkt 3) czyli z przepisami ustawy z dnia 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t. jedn. Dz.U. z 2023 r. poz. 1251 ze zm.).

Na mocy wprowadzonego w życie z dniem 8.01.2009 r. - przepisu ust. 3 art. 20 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników, możliwość uwzględnienia w poczet wymaganego do nabycia emerytury rolniczej okresu ubezpieczenia wskazanego w przepisie art. 20 ust. 1 pkt 3 tej ustawy została wyłączona w stosunku do osób urodzonych po dniu 31.12.1948 r., czyli także do wnioskodawcy. Spór w niniejszej sprawie nie dotyczy tej sytuacji. W sprawie bezspornym jest, że odwołujący się ma ustalone prawo do renty rolniczej, poczynając od 1.04.1995 r., a od 1.09.2018 r. bezterminowo. Sporny jest brak możliwości zaliczenia tego okresu do wymaganego stażu ubezpieczeniowego.

Ubezpieczenie społeczne dla rolników wprowadzone zostało po raz pierwszy w Polsce ustawą z dnia 27 października 1977 r. o zaopatrzeniu emerytalnym oraz innych świadczeniach dla rolników i ich rodzin (Dz. U. Nr 32, poz. 140). Na podstawie tej ustawy rolnicy indywidualni zostali objęci po raz pierwszy ubezpieczeniem społecznym i zobowiązani do opłacania składek ubezpieczeniowych na utworzony ustawą Fundusz Emerytalny Rolników (FER), który na mocy obowiązującej od 1 stycznia 1983 r. ustawy z dnia 14 grudnia 1982 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników indywidualnych i członków ich rodzin (Dz.U. z 1989 r. Nr 24, poz. 133 ze zm.), przekształcony został w Fundusz Ubezpieczenia Społecznego Rolników (FUSR). Obowiązkiem ubezpieczenia społecznego objęto wszystkich rolników prowadzących gospodarstwa rolne o obszarze co najmniej 0,5 ha lub działy specjalne, ich małżonków i domowników. Młodzi rolnicy, którzy rozpoczęli prowadzenie gospodarstwa rolnego przed ukończeniem 35 roku życia, korzystali przez 5 lat z ustawowych zwolnień w opłacaniu składek. Jednocześnie zgodnie z postanowieniem § 27 Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 9.12.1977 r. (Dz.U. Nr 37, poz. 166) podstawę wymiaru składki oraz wysokość składki ustalał w drodze decyzji naczelnik gminy.

Obowiązujący przed dniem 2 maja 2004 r. art. 21 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników (t. jedn. Dz.U. z 1998 r. Nr 7, poz. 25) stanowił między innymi, że renta inwalidzka rolnicza przysługuje ubezpieczonemu, który jest długotrwale niezdolny do pracy w gospodarstwie rolnym, jeżeli podlegał ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu co najmniej przez okres 20 kwartałów - jeśli niezdolność ta powstała w wieku powyżej 30 lat (ust. 1 pkt 5), ubezpieczonego uważa się za długotrwale niezdolnego do pracy w gospodarstwie rolnym, jeżeli ze względu na pogorszenie się jego stanu zdrowia istnieją przeciwwskazania do osobistego wykonywania niezbędnych prac w danym gospodarstwie rolnym w okresie dłuższym niż 6 miesięcy (ust. 2), przy ustalaniu okresu podlegania ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu, w myśl ust. 1 i 3, stosuje się odpowiednio art. 20 (ust. 4). W myśl obowiązującego wówczas art. 20 ust. 1 punkt 3 - do wymaganych okresów ubezpieczenia zaliczało się okresy pobierania renty inwalidzkiej rolniczej jako renty okresowej, jednak nie więcej niż 2 lata.

Ustawa z dnia 2 kwietnia 2004 r. o zmianie ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2004 r. Nr 91, poz. 873) wprowadziła w art. 16 ubezpieczenie emerytalno-rentowe na wniosek, obejmujące osobę pobierającą rentę rolniczą z tytułu niezdolności do pracy jako rentę okresową; wprowadziła też bardziej restrykcyjne warunki nabywania prawa do renty - wymagając całkowitej niezdolności do pracy w gospodarstwie rolnym (art. 21). Równocześnie wykreślony został art. 20 ust. 1 punkt 3, umożliwiający zaliczenie do wymaganych okresów ubezpieczenia okresów pobierania renty inwalidzkiej rolniczej w wymiarze do 2 lat. Doszło zatem do zmian niekorzystnych dla chorych rolników.

Przepisy przejściowe, zawarte w ustawie nowelizacyjnej z dnia 2 kwietnia 2004 r., regulowały jedynie sprawy o przyznanie jednorazowego odszkodowania z tytułu wypadku przy pracy rolniczej zaistniałego przed dniem wejścia w życie ustawy, a także emerytur rolniczych - wszczętych, a niezakończonych wydaniem decyzji przed dniem wejścia w życie ustawy, zobowiązując do stosowania przepisów dotychczasowych. Przepisy przejściowe nie zapewniały więc expressis verbis zachowania ekspektatywy nabycia prawa do renty z uwzględnieniem wcześniej pobieranego świadczenia rentowego, poza sprawami niezakończonymi do dnia wejścia w życie znowelizowanych przepisów. Niewątpliwie jednak przy wydawaniu decyzji ustalającej prawa do emerytury również po dniu 2 maja 2004 r. uwzględniało się pobierane wcześniej renty rolnicze, gdy wniosek o emeryturę był złożony wcześniej.

W tym kontekście Sąd Najwyższy w wyroku z 14.09.2017 r. II UK 367/16 stwierdził, iż sprzeczne z zasadą zaufania obywatela do Państwa byłoby zaliczanie tylko okresów zapłaconych składek - w sytuacji, gdy rolnik-rencista, choćby chciał, to nie miał możliwości prawnej zapłaty tych składek. W związku z tym wyraził pogląd, iż okres otrzymywania renty rolniczej przed dniem 2 maja 2004 r. powinien być zaliczony do okresów, gdy nie było obowiązku zapłaty składek w rozumieniu art. 6 pkt 14 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników, ale tylko w wymiarze do 2 lat, dlatego okres pobierania takiej renty rolniczej w tym wymiarze może być obecnie uznany za okres podlegania ubezpieczeniu społecznemu rolników, gdy nie istniał obowiązek opłacania składek w myśl tych przepisów (art. 6 pkt 14 wyżej wymienionej ustawy).

Ponieważ L. Ż. podlegał ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu rolników przez okres 20 lat 9 miesięcy i 11 dni, uzupełnienie tego okresu o 2 lata pobierania renty rolniczej przed 2 maja 2004 r., w myśl obowiązujących wówczas przepisów, nie zmienia jego sytuacji. Nadal nie spełnia on warunków koniecznych do przyznania prawa do świadczenia emerytalnego. Deklaracja uzupełnienia tego okresu przez dobrowolne opłacenie składek na ubezpieczenie emerytalno-rentowe, nie ma znaczenia w niniejszej sprawie, gdyż Sąd bada stan sprawy na datę wydania zaskarżonej decyzji.

Mając powyższe na uwadze, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. należało odwołanie oddalić.